Wszystko o Matce Bożej S by Wydawnictwo Świętego Filipa Apostoła

• biblia • nauczanie kościoła • kult •

WYDANIE SPECJALNE Z OKAZJI 60-lecia jasnogórskich ślubów narodu

+ Quiz

maryjny

Spis treści

Zamiast wstępu....................................................................................................................................................................5 Rozdział I Biblijny obraz Matki Bożej...................................................................................................................................6

Maryja w Starym Testamencie..................................................................................................................................6 Teksty zapowiadające Maryję........................................................................................................................................6 Ważniejsze określenia Maryi...........................................................................................................................................9 Arka Przymierza.......................................................................................................................................................................9 Córa Syjonu............................................................................................................................................................................... 10 Nowa Ewa.................................................................................................................................................................................. 11

Biogram Maryi – Matki Jezusa z Nazaretu............................................................................................... 14 Narodziny, dzieciństwo i imię........................................................................................................................................ 14 Życie dorosłe............................................................................................................................................................................ 15 Śmierć (zaśnięcie), początki kultu.............................................................................................................................. 18

Rozdział II Najświętsza Maryja Panna – Matka Jezusa Chrystusa (Theotokos)............ 22

Nauczanie Kościoła........................................................................................................................................................... 22 Niektóre uroczystości, święta i wspomnienia................................................................................... 25 Maryja w Bożych planach................................................................................................................................................25 Święto Narodzenia – 8 września................................................................................................................................. 25 Uroczystość Niepokalanego Poczęcia – 8 grudnia............................................................................................ 27 Boże macierzyństwo (uroczystość Bożej Rodzicielki Maryi – 1 stycznia).................................. 27 Maryja w tajemnicy Kościoła........................................................................................................................................ 28 Uroczystość Wniebowzięcia – 15 sierpnia............................................................................................................ 28 Matka Kościoła – poniedziałek po uroczystości Zesłania Ducha Świętego...................................... 30 Ofiarowanie NMP – 21 listopada.................................................................................................................................. 30 Nawiedzenie NMP – 31 maja......................................................................................................................................... 30 Wspomnienia maryjne....................................................................................................................................................... 32 Imienia Maryi – 12 września........................................................................................................................................... 32 NMP od wykupu niewolników........................................................................................................................................ 32 NMP Różańcowej – 7 października............................................................................................................................... 32 NMP z Góry Karmel – 16 lipca........................................................................................................................................33 NMP z Lourdes – 11 lutego............................................................................................................................................... 33 Niepokalanego Serca NMP – sobota po uroczystości Najświętszego Serca Pana Jezusa.......................34 NMP Królowej – 22 sierpnia............................................................................................................................................ 34 Matki Bożej Bolesnej – 15 września.............................................................................................................................36 Rocznica poświęcenia rzymskiej bazyliki Matki Bożej Większej – 5 sierpnia.......................................... 36 NMP z Guadalupe – 12 grudnia......................................................................................................................................37

Uroczystości, święta i wspomnienia maryjne w Polsce................................................................................. 37

NMP Częstochowskiej – 26 sierpnia............................................................................................................................. 40 NMP Królowej Polski – 3 maja.........................................................................................................................................40

Kult NMP we wspólnotach niekatolickich............................................................................................ 41 Prawosławie............................................................................................................................................................................... 41 Wspólnoty reformatorskie.............................................................................................................................................41

Rozdział III Wybrane sanktuaria maryjne...................................................................................................................... 42

Jasna Góra.................................................................................................................................................................................... 42 Lourdes........................................................................................................................................................................................... 47 Fatima............................................................................................................................................................................................... 49 Guadalupe.................................................................................................................................................................................... 52 Gidle................................................................................................................................................................................................... 58

Rozdział IV Wybrane modlitwy maryjne........................................................................................................................... 60

Modlitwa „Zdrowaś Maryjo”................................................................................................................................. 60 Pochodzenie i znaczenie.................................................................................................................................................. 60 Sama modlitwa......................................................................................................................................................................... 62 Wyjaśnienie................................................................................................................................................................................ 62 Modlitwa „Anioł Pański”................................................................................................................................................... 66

Różaniec........................................................................................................................................................................................ 67 Etymologia.................................................................................................................................................................................. 67 Historia.......................................................................................................................................................................................... 69 Papież Polak i Różaniec..................................................................................................................................................... 71 Obietnice i sposób odmawiania Różańca............................................................................................................ 72 Litania Loretańska........................................................................................................................................................... 74 Powstanie litanii..................................................................................................................................................................... 74 Nabożeństwo majowe......................................................................................................................................................... 75 Tekst litanii................................................................................................................................................................................. 76

Nabożeństwo Fatimskie............................................................................................................................................... 82 Pochodzenie............................................................................................................................................................................... 82 Wybrane modlitwy............................................................................................................................................................... 83 Modlitwa Wielkiej Nowenny Fatimskiej................................................................................................................. 83 O Fatimska nasza Pani........................................................................................................................................................ 85 Apel Jasnogórski.................................................................................................................................................................. 88 Historia.......................................................................................................................................................................................... 88 Przebieg modlitwy apelowej......................................................................................................................................... 89

Zamiast zakończenia................................................................................................................................................. 91 Odpowiedzi do quizu.................................................................................................................................................. 92 Źródła ilustracji............................................................................................................................................................ 92

Zamiast wstępu

Doskonale zdaję sobie sprawę z tego, że nie da się powiedzieć „wszystkiego” o Maryi, Matce Jezusa z Nazaretu. Nie ma takiej możliwości. Niemniej jednak niniejsza publikacja wpisuje się w cykl książek zainicjowanych wydaniem pozycji „Wszystko o Wielkanocy”. Potem przyszedł czas na: „Wszystko o Bożym Narodzeniu”, „Wszystko o chrzcie świętym”, „Wszystko o Bożym Miłosierdziu” i „Wszystko o Światowych Dniach Młodzieży”. Książki te zostały bardzo życzliwie przyjęte przez Czytelników, również tak wymagających, jakimi są kapłani czy biskupi, żywo przecież zainteresowani bliską im tematyką, bo związaną z pełnioną przez nich posługą w Kościele katolickim. Słowo „wszystko” jest zatem pewnego rodzaju sposobem mówienia, bo przecież nie da się powiedzieć, a tym bardziej napisać „wszystkiego” np. o Maryi. Od tego jest teologia, czyli nauka o Panu Bogu, która próbuje opisać rzeczywistość wiary. Wśród wielu dyscyplin teologicznych jest i mariologia. Wchodzi ona w skład teologii dogmatycznej. Dotyczy osoby Matki Jezusa i Jej posłannictwa w dziejach zbawienia. Obejmuje też swoim zasięgiem kult i duchowość maryjną. Niniejsza książka bynajmniej nie pretenduje do miana publikacji o charakterze maryjnego traktatu teologicznego. Ma ona trafić „pod strzechy” i ukazać w możliwie najprostszy i syntetyczny sposób postać Matki Najświętszej oraz znaczenie, jakie ma Ona dla wiernych Kościoła katolickiego. „Wszystko o Matce Bożej” składa się z czterech części. Pierwsza z nich odnosi się do nauczania Biblii nt. Matki Jezusa z Nazaretu. Zawiera starotestamentowe zapowiedzi oraz ukazuje ich nowotestamentowe wypełnienie właśnie w osobie Najświętszej Maryi Panny. Kolejny rozdział odsłania maryjne nauczanie Kościoła katolickiego, uwzględniając Jej tytuły, m.in. miano Bożej Rodzicielki, oraz dogmaty maryjne, np. wniebowzięcie, a także niektóre uroczystości i święta z Nią związane. Trzecia część książki prezentuje wybrane ośrodki kultu maryjnego zarówno w Polsce, jak i na świecie, np.: Częstochowę z Jasną Górą, francuskie Lourdes, portugalską Fatimę czy meksykańskie Guadalupe. Czwarty rozdział przedstawia przejawy pobożności maryjnej, szczególnie te obecne w naszej Ojczyźnie, jak np. nabożeństwa majowe z Litanią Loretańską do Najświętszej Maryi Panny czy październikowe nabożeństwa różańcowe. Tradycyjnie książka zaopatrzona jest w quiz wiedzy o Matce Bożej. Ilustrują ją zaś reprodukcje dzieł wybitnych artystów oraz poglądowe zdjęcia dotyczące tematyki maryjnej. Życzę zatem miłej lektury, która z pewnością pogłębi również naszą pobożność maryjną. Ks. Jacek Molka

Niepokalane Poczęcie NMP (obraz – Giovanni Battista Tiepolo)

Rozdział I

Biblijny obraz Matki Bożej Najświętsza Maryja Panna zajmuje ściśle określone miejsce w Bożym planie zbawienia ludzkości. Nakreślony on został na kartach Biblii zarówno Starego, jak i Nowego Testamentu. Sama zaś rola Matki Bożej nie może być oderwana od posłannictwa Jej Syna Jezusa Chrystusa.

Maryja w Starym Testamencie Z oczywistych względów Stary Testament nie przekazuje nam bezpośrednich relacji odnoszących się do Maryi. Po prostu nie było Jej jeszcze na świecie. Nie oznacza to jednak, że nie znajdziemy w nim tekstów, które zapowiadają Jej pojawienie się. Biblia hebrajska znajduje bowiem swoje wypełnienie w Nowym Testamencie. Maryja zaś została przez Boga wybrana, by stać się Matką Jego Syna. Dlatego też można pokusić się o stwierdzenie, że Jej nowotestamentowy wizerunek został namalowany przy pomocy starotestamentowych barw. I tak Ojcowie Kościoła niejednokrotnie odnosili do Niej obrazy przejęte ze Starego Testamentu, jak np.: krzak ognisty, który płonie i nie spala się (por. Wj 3, 2), czy Arka Przymierza.

Teksty zapowiadające Maryję

Oczywiście jest rzeczą niemożliwą, by wskazać na wszystkie starotestamentowe passusy, które odnoszą się do Matki Bożej. Niemniej jednak można wskazać przynajmniej niektóre. Pierwszy z nich odnajdujemy już w Księdze Rodzaju, pierwszym piśmie Starego Testamentu. „Wprowadzam nieprzyjaźń między ciebie a niewiastę, pomiędzy potomstwo twoje a potomstwo jej: ono zmiażdży ci głowę, a ty zmiażdżysz mu piętę” (3, 15). Zacytowane zdanie to wypowiedź Pana Boga do węża (szatana) w ogrodzie Eden po grzechu nieposłuszeństwa pierwszych rodziców – Adama i Ewy. Dosłownie więc odnosi się ono do Ewy, matki wszystkich żyjących. Niemniej jednak, jak podpowiadają Ojcowie Kościoła, owa wypowiedź wskazuje na Maryję jako na tę kobietę, której Syn zmiażdży głowę węża (szatana). Będzie jeszcze o tym mowa w dalszej części. Kolejny tekst związany z Matką Najświętszą odnajdujemy w Księdze Izajasza. Tam starotestamentowy prorok w VIII stuleciu przed Chrystusem mówi do judzkiego króla Achaza: „Oto Panna pocznie i porodzi Syna, i nazwie Go imieniem Emmanuel” (7, 14). Emmanuel, czyli dosłownie „Bóg z nami”, to nie kto inny, tylko Pan Jezus. Tym bardziej, że w Nowym Testamencie w Ewangelii według św. Mateusza (1, 23) odnajdujemy tę zapowiedź. Ową „panną” jest zatem Maryja.

Niepokalane Poczęcie (obraz – Peter Paul Rubens)

W której księdza biblijnej znajduje się tzw. Protoewangelia? a) W Księdze Przysłów. b) W Księdze Psalmów. c) W Księdze Rodzaju.

Przeniesienie Arki Przymierza przy śpiewie i tańcu Dawida (obraz – autor nieznany)

Obydwa wydarzenia – równie radosne – miały miejsce w tych samych górach. Święta Elżbieta ucieszyła się na widok Maryi, wielbiła Boga, a jej syn św. Jan Chrzciciel dosłownie „zatańczył” w jej łonie. Król Dawid także tańczył z radości w obecności Arki Przymierza, która przebywała trzy miesiące w domu Obed-Edoma w Gat (por. 2 Sm 6, 10n.). Maryja dokładnie tyle samo czasu spędziła w domu św. Elżbiety (por. Łk 1, 56). Podobnie jak Arka Przymierza stała się dla Izraelitów źródłem błogosławieństwa od Najwyższego, tak Matka Jezusa była motywem mesjańskiego błogosławieństwa dla rodziny Elżbiety i Zachariasza, ich bliskich, a w konsekwencji i nas wszystkich. Stąd też Maryja jako Arka Przymierza jest swoistym miejscem zamieszkania Boga z nami (Emmanuela). Do niej też odnoszą się słowa z Apokalipsy św. Jana: „Oto przybytek Boga z ludźmi: i zamieszka wraz z nimi i będą oni Jego ludem, a On będzie Bogiem z nimi” (21, 3).

Córa Syjonu

W proroctwach Starego Testamentu odnoszących się do Mesjasza i czasów ostatecznych występuje zwrot „Córa Syjonu”. Odnosi się on do Żydów, a w sposób wyjątkowy do tzw. Reszty Izraela. To ta część ludu Starego Przymierza, która wytrwa do końca w wierności Panu Bogu, szczególnie podczas niewoli babilońskiej (586-538 r. przed Chrystusem). Biblia nie podaje wprawdzie, że Maryja to Córa Syjonu, ale przywoływany tu już niejednokrotnie św. Łukasz Ewangelista w opisie Zwiastowania nawiązuje do starotestamentowych proroctw i widzi w Maryi nową Córę Syjonu. Konkretna analogia nasuwa się w związku z tekstami zapisanymi w Księdze Sofoniasza, która pochodzi z drugiej połowy VII stulecia przed Chrystusem. Czytamy w niej: „Wyśpiewuj, Córo Syjońska! Podnieś radosny okrzyk, Izraelu! Ciesz się i wesel z całego serca, Córo Jeruzalem” (3, 14; por. także: So 3, 15-17; Jl 2, 21-27; Kościół Zaśnięcia NMP na górze Za 2, 15; 9, 9). W tych tekstach występuje Syjon (fot. israeltourism) słowo chaire, czyli dosłownie „raduj się” (Biblia Tysiąclecia zawiera zwrot „bądź pozdrowiona”). I tak prorok Sofoniasz adresuje te słowa do narodu wybranego. On jest dla niego właśnie Córą Syjonu. Jest to swoiste wezwanie do radowania się z powodu nadejścia Zbawiciela. Kiedy zaś Boży posłaniec Gabriel pozdrawia podobnie Maryję, to za jego pośrednictwem Bóg też wzywa nową Córę Syjonu – Matkę Pana Jezusa do wielkiej

radości. Ona potem stanie się udziałem wszystkich, ponieważ na świat przyjdzie jego Zbawca, oczekiwany Mesjasz w osobie Chrystusa. A zatem Maryja jako nowa Córa Syjonu jest personifikacją nowego ludu Bożego, czyli Kościoła.

Nowa Ewa

Ojcowie Kościoła często przypisywali Maryi miano nowej Ewy. Główna analogia, która nasuwa się między Matką Pana i Ewą, związana jest z tematem macierzyństwa. Ewa to matka wszystkich żyjących, Maryja zaś to Matka wszystkich wierzących. Widać też analogię między biblijnymi scenami kuszenia w Edenie (por. Rdz 3, 1-7) i Zwiastowaniem (por. Łk 1, 26-38). Zarówno w pierwszym, jak i w drugim przypadku kobiety dialogują z rozmówcami nie z tego świata: Ewa z szatanem, a Maryja z aniołem. Każda z nich musi podjąć jakąś decyzję, musi dokonać wyboru. Pierwsza pretenduje do bycia równą Stwórcy, nie jest Mu posłuszna. Druga natomiast poddaje się woli Bożej, jest posłuszna Panu Bogu. W konsekwencji Ewa wraz z Adamem sprowadza na ludzkość grzech pierworodny, swoistą duchową śmierć. Maryja, zgadzając się z Bożymi planami, przynosi światu Chrystusa, czyli nowe życie i realizację Bożych obietnic. Obie kobiety tracą także synów. Ewa młodszego Abla, którego zabija starszy brat Kain (por. Rdz 4, 8), a Maryja jedynego Syna – Jezusa, który oddaje życie na krzyżu za grzechy wszystkich żyjących. Obraz nowej Ewy występuje też w przywołanej już Apokalipsie św. Jana (12, 1-18). Mamy tam nawiązanie do cytowanej wcześniej Księgi Rodzaju, do tzw. Protoewangelii (3, 15). To pierwsza Boża obietnica o nadejściu Zbawcy. Potomkowie Ewy po grzechu pierworodnym będą toczyć walkę z szatanem. Nowa Ewa – Maryja da światu zwycięskiego Syna. Biblia pokazuje zatem Maryję jako wyjątkowe narzędzie w Bożych dłoniach.

Dziewica z Apokalipsy (fragment obrazu – Miguel Cabrera)

W którym roku powstał apokryf „Protoewangelia Jakuba”? a) Ok. roku 150 po Chrystusie. b) Ok. roku 150 przed Chrystusem. c) W V wieku po Chrystusie.

Rozdział II

Najświętsza Maryja Panna – Matka Jezusa Chrystusa (Theotokos) Najświętsza Maryja Panna (po łacinie Beata Maria Virgo) to najczęściej występujące określenie Matki Bożej (z języka greckiego Theotokos). Zajmuje ona poczesne miejsce w historii zbawienia. Dlatego też zarówno w Kościele wschodnim, jak i zachodnim Jej kult na przestrzeni wieków nie tylko nie osłabł, ale się rozwinął. Zgodnie zaś z nauką Soboru Watykańskiego II, „Matka Jezusowa, jak w niebie doznaje już chwały co do ciała i duszy, będąc obrazem i początkiem Kościoła mającego osiągnąć pełnię w przyszłym wieku, tak tu na ziemi, póki nie nadejdzie dzień Pański, przyświeca Ludowi Bożemu pielgrzymującemu jako znak pewnej nadziei i pociechy” (Konstytucja dogmatyczna o Kościele „Lumen gentium”, nr 68).

Nauczanie Kościoła Podstawy czci oddawanej Matce Bożej są nierozłącznie związane z Jej wybraniem przez Boga na Matkę Jego Jednorodzonego Syna, o czym informuje nas Nowy Testament. Zgodziła się na to. Dlatego też owo posłuszeństwo przełożyło się na Jej Boże macierzyństwo, na Jej ścisły związek z Chrystusem. Został on uroczyście wyartykułowany przez sobór efeski w roku 431. Tam bowiem nazwano Ją Bożą Rodzicielką, Matką Bożą – Theotokos.

Warto podkreślić, że już św. Augustyn (353-430) dostrzegł w Maryi Matkę całego Kościoła, jego Głowy – Chrystusa i poszczególnych jego członków – wierzących. Dokumenty Soboru Watykańskiego II, a przede wszystkim Konstytucja dogmatyczna o Kościele, usystematyzowały podstawy kultu maryjnego. W Konstytucji o liturgii świętej „Sacrosanctum concilium” (nr 103) czytamy: ,,Kościół święty ze szczególną miłością oddaje cześć Najświętszej Matce Bożej, Maryi, która nierozerwalnym węzłem złączona jest ze zbawczym dziełem swojego Syna. W Niej Kościół podziwia i wysławia wspaniały owoc odkupienia i jakby w przeczystym obrazie z radością ogląda to, czym cały pragnie i spodziewa się być”. W „Lumen gentium” (nr 52) stwierdza: ,,Odwieczne Słowo Boże dla dokonania zbawienia rodzaju ludzkiego zstąpiło z nieba i za sprawą Ducha Świętego przyjęło ciało z Maryi Dziewicy. To Boskie misterium zbawienia objawia się nam i trwa w Kościele, który Pan ustanowił jako swoje Ciało i w którym wierni, trwając przy Chrystusie jako Głowie oraz pozostając w zjednoczeniu

Dziewica z Dzieciątkiem i z małym św. Janem Chrzcicielem (obraz – Sandro Botticelli)

Co znaczy Beata Maria Virgo? a) Szczęśliwa Maria. b) Boża Rodzicielka. c) Najświętsza Maryja Panna.

Maryja w tajemnicy Kościoła Uroczystość Wniebowzięcia – 15 sierpnia Treścią święta jest udział Matki Bożej w pełni zbawienia, z duszą i ciałem. Jako dogmat prawda ta została sformułowana i podana do wierzenia 1 listopada 1950 r. przez Piusa XII (1876-1958). Wcześniej Wniebowzięcie nosiło różne nazwy, jak np.: zaśnięcie, przejście itd. Warto podkreślić, że obchodzono je w kościele maryjnym zbudowanym przy drodze pomiędzy Betlejem a Jerozolimą przez Rzymiankę Hikelię, pielgrzymującą po Ziemi Świętej za patriarchy Juvenalisa (422-458). „Itinerarium” (taki swoisty przewodnik) zaś z roku 570 wspomina o kościele obok ogrodu Getsemani w taki oto sposób: „W dolinie Getsemani jest bazylika świętej Marii, w której pokazuje się grób, jak mówią, świętej Marii wziętej do nieba”. Może warto wiedzieć, że do tej pory problem śmierci Najświętszej Maryi Panny z teologicznego punktu widzenia jest jakby nierozstrzygnięty. Teza, że Maryja nie umarła, pojawiła się w IV lub V stuleciu u Tymoteusza, który był kapłanem w Jerozolimie. Sam Pius XII w dokumencie ogłaszającym dogmat o Wniebowzięciu zastosował wyrażenie: „po zakończeniu ziemskiego życia”. Do dzisiaj istnieją tzw. mortaliści (teologowie opowiadający się za śmiercią Maryi) oraz tzw. immortaliści (nie uznają zgonu Bożej Rodzicielki). Święty Jan Paweł II podczas audiencji generalnej 25 czerwca 1997 r. wypowiedział się nt. w następujący sposób: ,,Chcemy podkreślić, że na pewno Matka Boża zmarła, ponieważ zmarł i Chrystus. Przeszła przez śmierć, bo i On przeszedł przez śmierć”. Nie jest to oficjalne stwierdzenie, ale wskazuje pewien kierunek nauczania Kościoła. W każdym razie wszystkie wyrażenia odnoszące się do Maryi, w tym i prawda wiary o Jej Wniebowzięciu, pozwalają Kościołowi odkryć prawdę o samym sobie. Oznacza to, że prawda o Wniebowzięciu Matki Bożej mówi również o naszym wniebowzięciu. Z sierpniową uroczystością wiąże się błogosławienie ziół, kwiatów i pierwocin zbóż, nowych owoców z lasów, pól i ogrodów. Genezy tego zwyczaju trzeba szukać w ogólnoludzkiej tendencji do doceniania znaczenia ziół w życiu człowieka, ich terapeutycznej mocy, a także w Starym Testamencie, gdzie w Księdze Wyjścia (23, 19) wspomina się o pierwocinach płodów ziemi, które ofiarowuje się Panu Bogu w dowód wdzięczności. Zwyczaj ten został przejęty przez chrześcijan. W Polsce najstarszy tekst błogosławienia ziół pochodzi z XII w. Obecnie obrzęd ten odbywa się po modlitwie po Komunii Świętej. Krótką modlitwę błogosławieństwa poprzedza duszpasterskie wyjaśnienie.

Dożynki w Ryglicach (fot. Andrzej Otrębski)

Wieniec dożynkowy we wsi Mokre (fot. Silar)

Wniebowzięcie Dziewicy Maryi (obraz – Bartolomé Esteban Murillo)

Kiedy wypada uroczystość Niepokalanego Poczęcia NMP? a) 1 maja. b) 8 grudnia. c) 12 grudnia.

Wspomnienia maryjne Imienia Maryi – 12 września To wspomnienie maryjne utrwaliło się w Kościele po klęsce Turków pod Wiedniem w roku 1683 przy wybitnym udziale naszego króla Jana III Sobieskiego (1629-1696). Stąd też Innocenty XI (1611-1689) nakazał świętowanie Najświętszego Imienia Maryi zawsze w niedzielę w oktawie Narodzenia NMP jako wyraz wdzięczności za ocalenie chrześcijaństwa. Obecnie w kalendarzu kościelnym w Polsce obchodzi się je 12 września jako wspomnienie dowolne. Teologiczna treść święta nie zasadza się na znaczeniu samego imienia Maryi (etymologia została zaprezentowana w pierwszym rozdziale). Raczej chodzi o to, że imię w Biblii ma swój specyficzny walor. Jest ono jakby synonimem osoby, oznaczeniem jej misji i zadań wyznaczonych przez Stwórcę. Wojska wyruszające naprzeciw nawałnicy tureckiej ze sztandarami maryjnymi wyrażały wiarę w moc Jej imienia, zbawczą obronę i porękę historycznego powszechnego posłania Jej dla zbawienia i życia chrześcijan.

NMP od wykupu niewolników

Papież Innocenty XII (1615-1700) w roku 1696 rozciągnął na cały Kościół święto związane z Zakonem Serwitów. Postawili sobie oni za apostolski cel wykupywanie nie kogo innego, ale właśnie niewolników. Co prawda święto to nie zostało uwzględnione w odnowionym kalendarzu liturgicznym, ale jest warte odnotowania, ponieważ świadczy o tym, że tylko w Maryi niewolnicy mogli szukać pomocy i ocalenia.

NMP Różańcowej – 7 października

To obowiązkowe wspomnienie nawiązuje do zwycięstwa nad Turkami pod Lepanto 7 października 1571 r. (szerzej nt. można poczytać w rozdziale czwartym). Było ono wyrazem wdzięczności za ten tryumf, który przypisano sile modlitwy właśnie na Różańcu. Klemens XI (1649-1721) uczynił je w roku 1716 obowiązkowym dla całego Kościoła.

Madonna Różańcowa (obraz – Lorenzo Lotto)

Wspomnienie związane jest nie tyle z samym Różańcem, ale z Maryją, która została nazwana ,,Królową Różańca świętego”. Modlitwa różańcowa ma charakter chrystologiczny i odzwierciedla przede wszystkim tajemnice z życia Chrystusa, w które włączona jest Boża Rodzicielka.

NMP z Góry Karmel – 16 lipca

Kolejne obowiązkowe wspomnienie wiąże się z biblijnym wydarzeniem, a konkretnie z postacią proroka Eliasza, który na obecnej Górze Karmel w Ziemi Świętej bronił ortodoksyjnej wiary Izraela. Po wiekach osiedlili się tam eremici i oddali się pod szczególną opiekę NMP. Wspomnienie wprowadzono między rokiem 1376 a 1386. Łączy się je z podaniem o tym, że Maryja miała przekazać ówczesnemu generałowi zakonu karmelitów – Szymonowi Stockowi – szkaplerz (rodzaj stroju zakonnego). W roku 1726 wspomnienie rozciągnięto na cały Kościół. Warto odnotować, że góra w języku biblijnym jest obrazem bliskości Boga, doświadczenia jej i zespolenia się z Bogiem. Owo wstępowanie na górę wymaga odrzucenia wszystkiego, co nie jest Bogiem. Samo słowo ,,karmel” oznacza ,,owocującą, żyzną krainę”, ,,ogród”. Góra to też miejsce samoobjawienia się Boga, poznania Boga i samego siebie. Bóg daje się poznać w milczeniu. Stąd też wspomnienie NMP z Góry Karmel jest znakiem i wołaniem o wewnętrzny wymiar życia chrześcijańskiego na wzór Tej, która wszystkie słowa Pana rozważała w swoim sercu.

NMP z Lourdes – 11 lutego

Matka Boża z Góry Karmel (obraz – Josef Bosáček)

To nieobowiązkowe wspomnienie związane jest z objawieniami NMP w Lourdes (więcej nt. można poczytać w rozdziale trzecim). Pierwsze z tych objawień miało miejsce w roku 1858, a więc 4 lata po ogłoszeniu dogmatu o Niepokalanym Poczęciu NMP.

Grota z figurą Matki Bożej z Lourdes (fot. Dennis Jarvis)

Kiedy obchodzimy święto Nawiedzenia NMP? a) 31 maja. b) 2 czerwca. c) 10 grudnia.

Rozdział III

Wybrane sanktuaria maryjne Matka Boża jest czczona na całym świecie. Wierzący budowali i budują świątynie pod Jej wezwaniem. Są jednak na globie takie miejsca, w których Najświętsza Maryja Panna odbiera szczególną cześć. To sanktuaria maryjne. Niektóre z nich zostaną zaprezentowane w niniejszym rozdziale. Jest to oczywiście subiektywny wybór, niemniej jednak akurat te sanktuaria wydają się najbardziej znane. Co roku miliony pielgrzymów udają się właśnie do nich, by pokłonić się Matce Jezusa z Nazaretu.

Jasna Góra

Pamiętam swoją pierwszą wizytę na Jasnej Górze z majestatyczną, strzelistą wieżą, wskazującą wierzącym cel ich życia – niebo. To było ponad 40 lat temu. Byłem dzieckiem. Do Częstochowy nie było łatwo się dostać. Inne czasy. W każdym razie z tego wyjazdu zapamiętałem jedno: oczy Maryi z cudownego wizerunku Matki Bożej. Kiedykolwiek i z któregokolwiek miejsca spojrzałem, Ona na mnie patrzyła. Była jak żywa. Nie dziwi więc treść ponoć najstarszego opisu Jej jasnogórskiego wizerunku, który przekazał potomnym bp Jan Długosz (1415-1480) w „Liber Beneficiorum”: „Obraz Maryi Najchwalebniejszej i Najdostojniejszej Dziewicy i Pani, Królowej świata i Królowej naszej (...), wykonany dziwnym i rzadkim sposobem malowania (...) o przeładnym wyrazie twarzy, która spoglądających przenika szczególną pobożnością – jakbyś na żywą patrzył”. Tak rzeczywiście jest. Jasnogórski obraz Matki Bożej, zdaniem znawców sztuki, należy do tzw. Hodegetrii, czyli w tłumaczeniu – „Ta, która prowadzi”. Widzimy na nim Maryję, która siedzi na tronie z Dzieciątkiem Jezus. Podtrzymuje je na lewym ramieniu. Symbolika wizerunku jest bardzo ważna. Otóż należy zwrócić uwagę na gest Matki Bożej, która prawą ręką wyraźnie wskazuje na Jezusa. On sam natomiast, choć wyobrażony jest jako mały chłopiec, nie zachowuje się jak małe dziecko. Siedzi w pozie, która jest pełna gracji i dostojeństwa. Choć jest dzieckiem, to jednocześnie jest już Panem całego świata. Tego typu ikonograficzna twórczość obecna była na terenie klasycznego Bizancjum. Można powiedzieć, że obraz Matki Bożej Jasnogórskiej wpisuje się w klimat maryjnego bizantyjskiego kultu i ukazuje Maryję jako Matkę Boga, która jest jednocześnie Matką każdego człowieka. Na Jasnej Górze nigdy nie odnotowano żadnych maryjnych objawień. Wydaje się, że to obraz jest jednym wielkim objawieniem. To wizerunek Czarnej Madonny co roku przyciąga do duchowej stolicy Polski dosłownie miliony pielgrzymów, którzy nie tylko modlą się przed Jej obrazem, ale również korzystają z sakramentu pokuty i pojednania. Mają też możliwość zwiedzenia części klasztoru, m.in. różnorakich muzeów, sal; mogą podziwiać zabytki, wystawy, epitafia (np. Epitafium Smoleńskie dedykowane poległym śp. Prezydentowi RP Lechowi Kaczyńskiemu wraz z małżonką i całą delegacją w 2010 r.) itd. Niektóre obiekty nie są ogólnodostępne, np. refektarz czy biblioteka.

Ikona Matki Bożej Częstochowskiej (obraz – autor nieznany, fot. Andrzej Otrębski)

Pobożność Kościoła do Najświętszej Maryi Panny leży w samej naturze kultu chrześcijańskiego. Cześć, zawsze i wszędzie oddawana przez Kościół Matce Bożej – od pozdrowienia błogosławiącej Ją Elżbiety aż do dzisiejszych wyrazów czci i prośby – jest wspaniałym świadectwem tego, że prawo modlitwy (lex orandi) Kościoła jest zachętą, by jego prawo wierzenia (lex credendi) bardziej się umacniało w sumieniach. Bł. Paweł VI, adhortacja „Marialis cultus”, Watykan, 2 lutego 1974 r.

Który król ogłosił Maryję Królową Polski? a) Kazimierz Wielki. b) Jan II Kazimierz. c) Stanisław August Poniatowski.

Grota z figurą Matki Bożej w Lourdes (fot. Biblioteka Kongresu)

Warto też wspomnieć, że Lourdes było ostatnim zagranicznym miejscem, które nawiedził św. Jan Paweł II 14 i 15 sierpnia 2004 r. Schorowany Papież Polak powiedział wtedy do pielgrzymów, szczególnie chorych: „Jestem z wami, drodzy bracia i siostry, jako pielgrzym zdążający do Maryi Dziewicy. Przyłączam się do waszych modlitw i podzielam wasze nadzieje. Podobnie jak wy przeżywam okres życia naznaczony cierpieniem fizycznym, jednak nie mniej owocny w przedziwnym zamyśle Boga. Razem z wami modlę się za tych, którzy polecili się naszej modlitwie. W mojej posłudze apostolskiej zawsze pokładałem wielką ufność w ofierze, modlitwie i poświęceniu osób cierpiących”. Na zakończenie zaś pielgrzymki dodał: „Drodzy bracia i siostry! Z Groty Massabielskiej Dziewica przemawia także do nas, chrześcijan trzeciego tysiąclecia. Wsłuchujmy się w Jej głos! Wsłuchajcie się zwłaszcza wy, młodzi, szukający odpowiedzi, która nadałaby sens waszemu życiu. Tu możecie ją znaleźć. Jest to odpowiedź wymagająca, ale jest to jedyna ważna odpowiedź. W niej tkwi sekret prawdziwej radości i pokoju. Dziewica z Lourdes przekazuje przesłanie dla nas wszystkich. Oto ono: bądźcie kobietami i mężczyznami wolnymi! Pamiętajcie jednak: ludzka wolność to wolność naznaczona grzechem. Ona sama musi być również wyzwolona. Chrystus jest jej wyzwolicielem. On, który «wyswobodził nas ku wolności» (por. Ga 5, 1). Brońcie waszej wolności! Moi drodzy, wiemy, że możemy w tym liczyć na Tę, która nigdy nie uległszy grzechowi, jest jedynym stworzeniem doskonale wolnym. Jej was powierzam. Idźcie z Maryją drogą pełnej realizacji waszego człowieczeństwa!”. Widok na sanktuarium Matki Bożej w Lourdes (fot. Biblioteka Kongresu)

cają się oczy chrześcijan całego W tym sanktuarium w Lourdes, ku któremu zwra niały tam nadzieja i miłość, bo świata, od kiedy za sprawą Maryi Dziewicy zajaś pierwszym miejscu, jesteśmy zaOna postawiła chorych, ubogich i maluczkich na : wystarczy kochać. chęcani, by odkrywać, jak proste jest nasze powołanie

Benedykt XVI, Przemówienie podczas procesji z

lampionami w Lourdes, 13 września 2008 r.

Fatima To miasto, które leży w środkowej Portugalii, stało się słynne na cały świat za sprawą objawień Matki Bożej. Dochodziło do nich w okresie od maja do października 1917 r. każdego 13. dnia miesiąca (o tym wydarzeniu jest też mowa w rozdziale czwartym). Maryja objawiła się trójce dzieci: rodzeństwu Hiacyncie (1910-1920) i Franciszkowi (1908-1919) Marto oraz ich kuzynce Łucji Santos (1907-2005). Ci pierwsi zostali ogłoszeni błogosławionymi Kościoła katolickiego przez Papieża Polaka w roku 2000, a zakonnica – s. Łucja jest służebnicą Bożą. Kościół uznał te objawienia za prawdziwe, a ich treścią są tzw. 3 tajemnice fatimskie, które przekazała s. Łucja. Warto je w tym miejscu zacytować. Pierwsza tajemnica fatimska dotyczy piekła, do którego idą grzeszni ludzie: „Pani Nasza pokazała nam morze ognia, które wydawało się znajdować w głębi ziemi; widzieliśmy zanurzone w tym Hiacynta Marto i Łucja morzu demony i dusze niczym przezroczyste, płonące węgle, czarne Santos (fot. autor nieznany) lub brunatne, mające ludzką postać, pływające w pożarze, unoszone przez płomienie, które z nich wydobywały się wraz z kłębami dymu, padając na wszystkie strony jak iskry w czasie wielkich pożarów, pozbawione ciężaru i równowagi, wśród bolesnego wycia i jęków rozpaczy, tak że byliśmy przerażeni i drżeliśmy ze strachu. Demony miały straszne i obrzydliwe kształty wstrętnych, nieznanych zwierząt, lecz i one były przejrzyste i czarne. Ten widok trwał tylko chwilę. Dzięki niech będą naszej dobrej Matce Najświętszej, która nas przedtem uspokoiła obietnicą, że nas zabierze do nieba. Bo gdyby tak nie było, sądzę, że bylibyśmy umarli z lęku i przerażenia”. Druga tajemnica fatimska nawiąWnętrze sanktuarium Matki Bożej zuje m.in. do nawrócenia Rosji (trzeFatimskiej (fot. Pedro Antunes) ba pamiętać, że objawienia miały miejsce tuż przed zakończeniem I wojny światowej). Matka Boża powiedziała: „Widzieliście piekło, dokąd idą dusze biednych grzeszników. Aby ich ratować, Bóg chce ustanowić na świecie nabożeństwo do mego Niepokalanego Serca. Jeśli zrobi się to, co Ja wam mówię, wiele dusz zostanie uratowanych, nastanie pokój na świecie. Wojna się skończy. Ale jeżeli się nie przestanie

Komu objawiła się Matka Boża w Lourdes? a) Św. Agnieszce. b) Św. Bernadecie. c) Św. Katarzynie.

Rozdział IV

Wybrane modlitwy maryjne

Nie sposób wymienić wszystkich form kultu, a tym bardziej przejawów czci oddawanej Matce Bożej (niniejszy tekst nie prezentuje np. Nieszporów czy Godzinek o Niepokalanym Poczęciu Najświętszej Maryi Panny, które w niektórych regionach Polski są bardzo popularne; nie ma w nim też mowy np. o szkaplerzu czy tzw. wielkich antyfonach maryjnych). Zgodnie z przekazem konstytucji dogmatycznej o Kościele Soboru Watykańskiego II „Lumen gentium” (nr 66), Maryja „słusznie doznaje od Kościoła czci szczególnej. Już też od najdawniejszych czasów Błogosławiona Dziewica czczona jest pod zaszczytnym imieniem Bożej Rodzicielki, pod której obronę uciekają się w modlitwach wierni we wszystkich swoich przeciwnościach i potrzebach. Kult ten, choć zgoła wyjątkowy, różni się przecież w sposób istotny od kultu uwielbienia, który oddawany jest Słowu Wcielonemu na równi z Ojcem i Duchem Świętym, i jak najbardziej sprzyja temu kultowi”. Dlatego też „pobożność Kościoła względem Świętej Dziewicy jest wewnętrznym elementem kultu chrześcijańskiego”, jak wyraźnie zaznaczył bł. Paweł VI w adhortacji apostolskiej „Marialis cultus” (nr 56). Kult wyraża się w uroczystościach i świętach liturgicznych poświęconych Matce Bożej, w modlitwach maryjnych, jak np. w Różańcu, który jest „streszczeniem całej Ewangelii” („Marialis cultus” nr 42).

Modlitwa „Zdrowaś Maryjo” Modlitwa „Zdrowaś Maryjo” (po łacinie „Ave Maria”) nazywana bywa też Pozdrowieniem Anielskim. Jej polski najstarszy zapis pochodzi z początków XV w. Jest ona nieodłączną częścią codziennego pacierza.

Pochodzenie i znaczenie

Modlitwa ta jest na wskroś modlitwą biblijną, która nawiązuje do wydarzeń opisanych przez św. Łukasza w początkowych rozdziałach jego Ewangelii. Związane są one z anielską zapowiedzią narodzin Jezusa oraz z wizytą Maryi u swojej krewnej św. Elżbiety. Warto w tym miejscu przytoczyć słowa św. Ludwika Marii Grignion de Montfort (1673-1716), który w „Traktacie o prawdziwym nabożeństwie do Najświętszej Maryi Panny” tak charakteryzuje tę modlitwę: „Zdrowaś Maryjo dobrze odmawiane, czyli uważnie, z nabożeństwem i pokorą, jest według świadectwa świętych nieprzyjacielem szatana, którego zmusza do ucieczki, jest młotem, który go miażdży, jest uświęceniem duszy, radością aniołów, śpiewem wybranych, pieśnią Nowego Testamentu, radością Maryi i chwałą Trójcy Przenajświętszej. Zdrowaś Maryjo jest rosą

niebieską, która czyni duszę urodzajną; jest czystym i pełnym miłości pocałunkiem, jaki składamy Maryi; jest czerwoną różą, którą Jej ofiarujemy, kosztowną perłą, którą Jej składamy w ofierze; jest czarą ambrozji i boskiego nektaru, który Jej dajemy. Wszystkie te porównania pochodzą z ust świętych. Błagam więc was usilnie, przez miłość, którą ku wam w Jezusie i Maryi w sercu noszę, odmawiajcie codziennie, o ile wam czas pozwoli, cały Różaniec, a w chwili śmierci błogosławić będziecie dzień i godzinę, kiedyście mi uwierzyli”.

Zwiastowanie NMP (obraz – Paolo Veronese)

Który z papieży wprowadził na stałe październikowe nabożeństwa różańcowe? a) Grzegorz XIII. b) Klemens VIII. c) Leon XIII.

rozesłana wszystkim biskupom ówczesnej Italii. W każdym razie sługa Boży Pius VII (1742-1823) powiązał nabożeństwo majowe z odpustami. Jeśli chodzi o naszą Ojczyznę, pierwsze nabożeństwo majowe wprowadzili Ojcowie Jezuici w Tarnopolu w roku 1838. Potem przyjęło się ono w Warszawie w kościele pw. Krzyża Świętego, w Krakowie oraz we Włocławku. Pierwsza polska książka o nabożeństwach majowych została zaś wydana we Lwowie w 1839 r. przez jezuitę o. Wincentego Buczyńskiego (1789-1853). Podobna publikacja ukazała się we Wrocławiu w roku 1850 staraniem ks. Aleksandra Jełowickiego (1804-1877), zmartwychwstańca. Z czasem nabożeństwo majowe na stałe zakorzeniło się na naszych ziemiach. Dziś nie sposób wyobrazić sobie liturgii bez jego istnienia. Zazwyczaj obejmuje ono: wystawienie Najświętszego Sakramentu, odśpiewanie Litanii Loretańskiej do Najświętszej Maryi Panny, antyfony „Pod Twoją obronę”, pouczenia lub duchowego czytania oraz błogosławieństwa Najświętszym Sakramentem.

Kapliczka przydrożna w Horbowie (fot. Roch Mściwój)

Tekst litanii

Kyrie, elejson. Christe, elejson. Kyrie, elejson. Chryste, usłysz nas. Chryste, wysłuchaj nas. Ojcze z nieba, Boże, zmiłuj się nad nami. Synu, Odkupicielu świata, Boże, Duchu Święty, Boże, Święta Trójco, Jedyny Boże,

Dziewica z Dzieciątkiem na tronie (obraz – Lorenzo Costa)

Święta Maryjo, módl się za nami. Święta Boża Rodzicielko, Święta Panno nad pannami, Matko Chrystusowa, Matko Kościoła, Matko łaski Bożej, Matko Miłosierdzia, Matko nieskalana, Matko najczystsza, Matko dziewicza, Matko nienaruszona, Matko najmilsza, Matko przedziwna, Matko dobrej rady, Matko Stworzyciela, Matko Zbawiciela, Panno roztropna, Panno czcigodna,

Panno wsławiona, Panno można, Panno łaskawa, Panno wierna, Zwierciadło sprawiedliwości, Stolico mądrości, Przyczyno naszej radości, Przybytku Ducha Świętego, Przybytku chwalebny, Przybytku sławny pobożności, Różo duchowna, Wieżo Dawidowa, Wieżo z kości słoniowej, Domie złoty, Arko przymierza, Bramo niebieska, Gwiazdo zaranna, Uzdrowienie chorych, Ucieczko grzesznych, Pocieszycielko strapionych, Wspomożenie wiernych, Królowo Aniołów, Królowo Patriarchów, Królowo Proroków, Królowo Apostołów, Królowo Męczenników, Królowo Wyznawców, Królowo Dziewic, Królowo wszystkich Świętych, Królowo bez zmazy pierworodnej poczęta, Królowo wniebowzięta, Królowo Różańca świętego, Królowo rodziny, Królowo pokoju, Królowo Polski,

Królowa aniołów (obraz – William-Adolphe Bouguereau)

Baranku Boży, który gładzisz grzechy świata, przepuść nam, Panie. Baranku Boży, który gładzisz grzechy świata, wysłuchaj nas, Panie. Baranku Boży, który gładzisz grzechy świata, zmiłuj się nad nami.

O której godzinie jest Apel Jasnogórski? a) O godzinie 15. b) O godzinie 21. c) O północy.

również domu nazaretańskim, życie Maryi jest W ciągu lat ukrytego życia Jezusa w to obl 3, 3) przez wiarę. Wiara bowiem – „ukryte z Chrystusem w Bogu” (por. Ko dzianą e, na co dzień, obcuje z niewypowie cowanie z tajemnicą Boga. Maryja stal ystko, wsz sza wyż kiem, z tajemnicą, która prze tajemnicą Boga, który stał się człowie erzu. co zostało objawione w Starym Przymi is Mater”, Św. Jan Paweł II, encyklika „Redemptor

Watykan, 25 marca 1987 r.

Madonna w modlitwie (obraz – Giovanni Battista Salvi)

Czy Matka Boża jest główną patronką Polski? a) Nie. b) Tak. c) Będzie ogłoszona w przyszłym roku.

WSZYSTKO

O MATCE BOŻEJ

biblia, nauczanie kościoła, KULT

+ quIZ

• biblijne nauczanie o Matce Bożej; • maryjne nauczanie Kościoła katolickiego; • wybrane ośrodki kultu maryjnego; • przejawy maryjnej pobożności; • galeria obrazów i zdjęć dotyczących tematyki maryjnej; • quiz maryjny.

WYDANIE SPECJALNE Z OKAZJI 60-lecia jasnogórskich ślubów narodu

Patronat honorowy: Akcja Katolicka Archidiecezji Częstochowskiej

www.swietyfilip.pl

WYDAWNICTWO ŚWIĘTEGO FILIPA APOSTOŁA

Patronat medialny:

tel. (34) 372 48 50 wew. 1

INDEKS: 512109

www.swietyfilip.pl ISBN 978-83-8077-015-7

wydawnictwo@swietyfilip.pl 9 788380 770157

BLIZEJ

WIARY, RODZINY I OJCZYZNY

www.swietyfilip.pl

INFOLINIA (z tel. stacj.): 801 555 550

www.swietyfilip.pl

Poleca: