Factores Influentes na Elección de Estudos Científicos e Tecnolóxicos (informe de resultados) by Axencia para a Modernización Tecnolóxica de Galicia

Factores Influentes na Elección de Estudos Científicos, Tecnolóxicos, en Enxeñarías e Matemáticos en Galicia Informe de resultados

Ă?ndice

Factores Influentes na Elección de Estudos Científicos, Tecnolóxicos, en Enxeñarías e Matemáticos en Galicia

Introdución 1.1 Contexto 1.2 Motivación do estudo

010 011 015

Obxecto

016

Metodoloxía e mostra 3.1 Metodoloxía 3.2 Mostra seleccionada

018 019 021

Resultados 4.1 Visión global do Estudo 4.2 Tipoloxía dos resultados 4.2.1 Formato de presentación dos resultados 4.2.1.1. Gráficos 4.2.1.2. Táboa de comparación por segmentos 4.2.2 Presentación de resultados 4.3 Resultados 4.3.1 Elección de estudos post-ESO 4.3.2 Momento de decisión e grao de seguridade 4.3.3 Factores individuais 4.3.3.1 Satisfacción, rendemento e utilidade dos estudos 4.3.3.2 Proceso de decisión 4.3.3.3 Materias e profesores 4.3.3.4 Imaxe das Ciencias, as Tecnoloxías, as Enxeñarías e as Matemáticas 4.3.3.5 Relación coas TIC 4.3.4 Factores sociodemográficos – alumnado de ESO 4.3.4.1 Composición por xénero 4.3.4.2 Composición por irmáns 4.3.4.3 Composición por nivel sociocultural familiar 4.3.4.4 Composición por procedencia familiar 4.3.5 Factor centro: influencia por tipoloxía de centro 4.3.5.1 Composición por tipoloxía de centro 4.3.5.2 Composición por territorio de centro 4.3.5.3 Composición por niveis educativos de centro 4.3.6. Elección de estudos post-Bacharelato 4.3.6.1 Momento de decisión e grado de seguridade 4.3.6.2 Influencia dos factores individuais 4.3.7 Comparativa Centros Abalar e non Abalar 4.3.7.1 Imaxe das Carreiras de Ciencias, Tecnoloxías, Enxeñaría e Matemáticas 4.3.7.2 Habilidade no uso das TIC 4.3.7.3 Materias de Informática e Tecnoloxía

024 025 027 027 027 028 029 029 029 031 032 032 035 041

Conclusións

074

Recomendacións

084

045 048 052 052 053 053 055 057 057 058 058 058 058 060 070 071 073 073

Cadro resume de conclusións e recomendacións

088

Relación de colaboradores

092

Bibliografía

096

Anexos Anexo I – Cuestionario a estudantes de 3º e 4º de ESO Anexo II – Cuestionario a estudantes de Bacharelato Anexo III – Datos da educación en Galicia

102 103 109 116 5

Ă?ndice de figuras

Factores Influentes na Elección de Estudos Científicos, Tecnolóxicos, en Enxeñarías e Matemáticos en Galicia

Figura 1 Figura 2

Figura 3 Figura 4 Figura 5 Figura 6 Figura 7 Figura 8 Figura 9 Figura 10 Figura 11 Figura 12 Figura 13 Figura 14 Figura 15 Figura 16 Figura 17 Figura 18 Figura 19 Figura 20 Figura 21 Figura 22 Figura 23 Figura 24 Figura 25 Figura 26 Figura 27 Figura 28 Figura 29 Figura 30 Figura 31 Figura 32 Figura 33 Figura 34 Figura 35 Figura 36 Figura 37 Figura 38 Figura 39 Figura 40 Figura 41 Figura 42 Figura 43

Demanda de emprego actual e anticipado en ocupacións claves relacionadas con STEM, EU-27,2010-2020 (000s). Fonte Cedefop (2012) Estudantes en niveis isced 5-6* nos campos de ciencias, matemáticas, informática e enxeñaría. Fabricación e construción: como % do total de estudan tes nestes niveis. Fonte Eurostat (2013a). *Isced 5-6 diplomaturas, licenciaturas e doutorados Fonte: Consellería de Cultura, Educación e Ordenación Universitaria e Instituto Galego de Estatística Fonte: Instituto Galego de Estatística Metodoloxía do estudo Tipoloxía de centros/alumnos clasificados por provincia, titularidade e nivel socioeconómico e cultural Mostra segundo xénero, nivel e tipo de centro Nivel sociocultural e procedencia familiar Ámbito de resultado: elección de estudos post-ESO polo total de enquisados Marco conceptual da análise Exemplo de presentación de gráficas Exemplo de presentación de gráficas Ámbito de resultados: elección de estudos post-ESO polo total de enquisados Marco conceptual de análise: factores individuais Grao de seguridade e elección estudo post-ESO. Total ESO Grao de seguridade na elección estudo post-ESO. Total ESO Satisfacción cos estudos actuais Utilidade dos estudos Coñecemento dos estudos a realizar Satisfacción e utilidade dos estudos Satisfacción e utilidade dos estudos – estudantes da ESO Satisfacción e utilidade dos estudos – estudantes de Bacharelato Importancia dos motivos na elección post-ESO – total Motivación dos estudantes na elección post-ESO Motivación dos estudantes de ESO e de Bacharelato na elección post-ESO Influencias na decisión post-ESO Influencias na decisión post-ESO. Síntese Influencias na elección post-ESO. Total ESO Influencias na elección pasada – total Bacharelato Presións para escoller os estudos non desexados post-ESO. Total Axudas desexadas para escoller unha mellor decisión á ESO Gústanche os profesores? Total ESO Gústanche as materias? Total ESO Agrado polas materias e profesores. Total ESO Materias que fomentan o interese polas enxeñarías e a enxeñaría informática – total Expediente académico dos alumnos participantes no estudo Expediente académico dos alumnos da ESO (selección post-ESO) Expediente académico dos alumnos de Bacharelato (elección post-ESO) Imaxe das enxeñarías e enxeñaría informática. Total Imaxe das matemáticas, física e química. Total Síntese diferencial da imaxe das enxeñarías, informática, matemáticas, física e química. Total ESO Síntese diferencial imaxe das enxeñarías, informática, matemáticas, física e química. Total Bacharelato Habilidades persoais e da contorna no uso das TIC

12 13 13 19 22 23 23 25 27 28 28 30 30 31 32 32 33 33 34 34 34 35 36 36 37 38 38 39 40 40 41 42 42 43 43 44 44 45 46 47 48 49

Factores Influentes na Elección de Estudos Científicos, Tecnolóxicos, en Enxeñarías e Matemáticos en Galicia

Figura 44 Figura 45 Figura 46 Figura 47 Figura 48 Figura 49 Figura 50 Figura 51 Figura 52 Figura 53 Figura 54 Figura 55 Figura 56 Figura 57 Figura 58 Figura 59 Figura 60 Figura 61 Figura 62 Figura 63 Figura 64 Figura 65 Figura 66 Figura 67 Figura 68 Figura 69 Figura 70 Figura 71 Figura 72 Figura 73 Figura 74 Figura 75 Figura 76 Figura 77 Figura 78 Figura 79 Figura 80 Figura 81 Figura 82

Uso persoal das TIC. Total Análise factorial. Habilidades e utilización das TIC Habilidade e uso das TIC – estudantes da ESO Habilidade e uso das TIC – estudantes da Bacharelato Marco conceptual de análise: factores sociodemográficos Composición por xénero Composición por irmáns – mozos Composición por irmáns – mozas Composición por nivel sociocultural familiar. Elección estudos posteriores ESO. ESO Composición por nivel sociocultural familiar. Elección estudos posteriores ESO. Mozos ESO Composición por nivel sociocultural familiar. Elección estudos posteriores ESO. Mozas ESO Composición por procedencia familiar. Elección estudos posteriores ESO. ESO Composición por procedencia familiar. Mozos elección estudos posteriores ESO. ESO Composición por procedencia familiar. Mozas. Elección estudos posteriores ESO. ESO Marco conceptual de análise: factor centro Composición por tipoloxía de centro. Elección de estudos posteriores á ESO. ESO Composición por territorio. Elección de estudos posteriores á ESO. ESO Composición por niveis. Elección estudos posteriores á ESO Elección de estudos post-ESO segundo seguridade na elección Elección de estudos posteriores ao Bacharelato segundo seguridade na elección Elección de estudos posteriores ao Bacharelato. Estudantes de Bacharelato CeT Composición por curso. Estudantes de Bacharelato CeT Marco conceptual de análise: factores individuais Satisfacción e utilidade – alumnos Bacharelato CeT Imaxe das enxeñarías, informática, matemáticas, física e química. Comparación por elección STEM. Total Bacharelato CeT Agrado polas materias e profesorado CeT. Comparación por elección STEM. Total Bacharelato CeT Expediente e rendemento académico materias e profesorado ESO comparación por elección STEM. Total Bacharelato CeT Habilidade e uso das TIC comparación por elección STEM. Total Bacharelato CeT Motivos da elección de estudos. Comparación por elección STEM. Total Bacharelato CeT Influencia na elección. Comparación por elección STEM. Total Bacharelato CeT Composición por xénero. Bacharelato CeT Composición por irmáns. Mozos Bacharelato CeT Composición por irmáns. Mozas Bacharelato CeT Composición por nivel sociocultural familiar. Bacharelato CeT Composición por nivel sociocultural familiar. Mozos Bacharelato CeT Composición por nivel sociocultural familiar. Mozas Bacharelato CeT Composición por procedencia familiar Bacharelato CeT Composición por procedencia familiar Bacharelato CeT.Mozos Composición por procedencia familiar Bacharelato CeT. Mozas

50 50 51 51 52 52 53 53 54 54 55 56 56 56 57 57 58 58 59 59 59 60 60 60 61 62 62 63 63 64 64 65 65 66 66 67 67 68 68

Factores Influentes na Elección de Estudos Científicos, Tecnolóxicos, en Enxeñarías e Matemáticos en Galicia

Figura 83 Figura 84 Figura 85 Figura 86 Figura 87 Figura 88 Figura 89 Figura 90 Figura 91

Tipoloxía de centro educativo Bacharelato CeT Composición do territorio Bacharelato CeT Composición por Centro Abalar e non Abalar. Elección de alumnos de Bacharelato sobre a súa opción pasada e futura Imaxe das enxeñarías e a enxeñaría informática. Imaxe das matemáticas, física e química. Comparación por Centro Abalar/non Abalar – total Comparación habilidades persoais e da contorna no uso das TIC por Centro Abalar e non Abalar – total Agrado por materias Abalar/non Abalar Factores de impacto Ámbitos conceptuais Táboa de conclusións

69 69 70 72 73 73 75 76 91

1 introduci贸n

Factores Influentes na Elección de Estudos Científicos, Tecnolóxicos, en Enxeñarías e Matemáticos en Galicia

1.1 Contexto Unha economía forte e competitiva baséase nos cambios tecnolóxicos e no aumento da especialización, caracterízase por unha elevada produtividade e supón unha condición previa para mellorar o nivel de vida, no contexto dunha mundialización que se profundiza. Está a ter lugar unha evolución que afecta aos traballadores e ás empresas, así como ao funcionamento dos mercados, da administración e das sociedades. Xorde un novo escenario no que os cambios tecnolóxicos, a globalización e o envellecemento da poboación, esixen reformas estruturais e urxentes que permitan mellorar a flexibilidade, a competitividade e o dinamismo (Proxecto Europa 2030. Retos e oportunidades. Informe ao Consello Europeo sobre o futuro da UE en 2030). Ante esta realidade, Europa reclama maior número de profesionais preparados para a economía dixital, con altas capacidades, que contribuirán a atraer investimento e que impedirán unha perda de empregos claves no sector TIC directamente e indirectamente nos demais sectores económicos, en beneficio doutras rexións do mundo (Exploiting the employment potential of ICTs). Son polo tanto, urxentes, as estratexias para construír unha economía competitiva e, para isto, o desenvolvemento das competencias STEM1 revélanse como un elemento esencial. É necesario abordar un cambio cara a métodos innovadores e eficaces, que contribúan a aumentar o atractivo da educación e das carreiras científico-tecnolóxicas2, e a incrementar o interese dos rapaces en cursar carreiras relacionadas coas ciencias3, tecnoloxías, enxeñaría e matemáticas4. Claro reflexo desta situación é o actual escenario europeo, no que a pesar dos niveis de desemprego, o número de postos de traballo no sector dixital está a aumentar en máis de 100.000 ao ano e non obstante, o número de recén diplomados TIC e de traballadores cualificados neste campo, non se está a incrementar ao mesmo ritmo que esta demanda. Así, a previsión de Europa mostra que o reclamo deste tipo de profesionais STEM crecerá nun 14% para o ano 2020 (o que supoñerá uns 900.000 postos de traballo no ámbito TIC), e un 7% para os profesionais de ámbitos relacionados coas STEM, fronte ao 3% estimado para todas as ocupacións (European Commission 2012a).

2010

2020

Cambio 2010-2020

Demanda crecemento

Demanda substitución 2020

Demanda total 2020

Profesionais de ciencias físicas matemáticas e enxeñarías

8.290

9.470

14%

1.183

2.364

3.546

Profesionais asociados a ciencias físicas, matemáticas e enxeñarías

8.333

8.877

543

2.253

2.797

223.219

230.219

7.627

4.617

12.244

Todas as profesións

Figura 1. Demanda de emprego actual e anticipado en ocupacións claves relacionadas con STEM, EU-27,2010-2020 (000s). Fonte Cedefop (2012) STEM polas súas siglas en inglés de Ciencia (Science), Tecnoloxía (Technology), Enxeñaría (Engineering) e Matemáticas (Mathematics). Informe UNESCO-CASTME. A Ensinanza das Ciencias, a Tecnoloxía e as Matemáticas en pro do desenvolvemento humano. Documento da conferencia internacional de expertos celebrada en Goa (India) do 20 ao 23 de febreiro do 2001. 2 Carreiras científico-tecnolóxicas entendemos para este estudo as que inclúen as titulacións en Enxeñaría en Telecomunicacións, Enxeñaría Informática, Física, Química e Matemáticas. 3 Para o presente estudo as referencias ás ciencias abranguen aos estudos de física e química, sen incluír as ciencias da saúde. 4 Convocatoria “Facer a educación científica e as carreiras científicas atractivas para os rapaces” 2014-2015. Horizonte 2020. 1

Factores Influentes na Elección de Estudos Científicos, Tecnolóxicos, en Enxeñarías e Matemáticos en Galicia

É evidente, polo tanto, que para cubrir as necesidades competitivas e acadar un crecemento sostible, faise preciso afianzar unha sociedade dotada con este tipo de competencias, que conte con profesionais cualificados, que poidan enfrontarse ás necesidades e desafíos competitivos futuros, con participación activa na investigación, na innovación e con capacidade para situarse na vangarda do coñecemento. Non obstante, os datos revelan, como xa indicamos, unha situación na que existe unha falta de interese nos estudos do ámbito STEM de xeito xeneralizado en Europa e EEUU, fronte a economías emerxentes como a de China, onde a porcentaxe de alumnos que cursan estas especialidades establécese no 31%, ante o 17% de Europa5. Nos últimos anos, o número de estudantes que optan por seguir este tipo de carreiras, diminuíu de forma considerable en Europa e de forma particular en España. Mentres a tendencia a nivel europeo, segundo os últimos datos dispoñibles, parece sinalar unha pequena mellora da porcentaxe destes alumnos en 2012, no noso país, esta porcentaxe baixou case en 5 puntos dende o 2003 e, aínda que nos atopamos dentro da media europea, a nosa situación encóntrase moi lonxe da doutros países coma Alemaña cun 32,9%.

34%

España

32%

Unión Europea (27 países)

30% 28% 26% 24% 22% 20%

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

Figura 2. Estudantes en niveis ISCED 5-6* nos campos de ciencias, matemáticas, informática e enxeñaría. Fabricación e construción-como% do total de estudantes nestes niveis. Fonte Eurostat (2013a). *ISCED 5-6 diplomaturas, licenciaturas e doutorados

A situación en Galicia non difire da contorna europea e nacional, contando con tan só un 8,5% de alumnado universitario matriculado en carreiras do ámbito científico-tecnolóxico, entendendo como tales: matemáticas, física, química, enxeñaría informática e enxeñaría de telecomunicacións. Desde o ano 2012, hai que sinalar a diminución na elección deste tipo de carreiras que pasan de ter 5.633 estudantes matriculados a unicamente 5.062 no ano 2014.

Datos facilitados por Roland Berger Strategy Consultants.

Factores Influentes na Elección de Estudos Científicos, Tecnolóxicos, en Enxeñarías e Matemáticos en Galicia

Alumnos matriculados en Bacharelato en Galicia por especialidades

15.673

15.556

50% 46%

15.687

2011-2012 Artes

2012-2013

Ciencias e Tecnoloxías

5.633 8,9%

5.495 8,8%

5.062 8,5%

1.051 1,6%

1.084 1,7%

1.112 1,8%

470 1,2%

443 0,7%

498 0,8%

466 0,8%

474 0,8%

486 0,7%

463 0,7%

436 0,7%

427 0,7%

2.619 4,0%

2.513 4,0%

2.457 4,0%

2.433 4,1%

1.151 1,8%

1.075 1,7%

1.024 1,6%

988 1,7%

2010-2011

2011-2012

2012-2013

2013-2014

51%

44%

5.750 8,8% 15.725

51%

50% 46%

Alumnado matriculado no SUG en carreiras científico-tecnolóxicas

44%

2013-2014

2014-2015

Humanidades e Ciencias Sociais

Telecomunicacións

Física

Química

Informática

Matemáticas

Figura 3. Fonte: Consellería de Cultura, Educación e Ordenación Universitaria e Instituto Galego de Estatística. Xuño 2015.

Estas gráficas indican que, en Galicia, temos unha media dun 50% de alumnos matriculados en Bacharelato na rama científico-tecnolóxica e, aínda que estes datos pódense considerar positivos e alentadores, o certo é, que a maioría deses alumnos non chega a matricularse nunha carreira do ámbito científico-tecnolóxico. Así, no último curso escolar, atopamos un 51% de alumnos matriculados en Bacharelato na rama científico-tecnolóxica e, non obstante, de todos os alumnos matriculados no sistema universitario galego, tan só un 8,5% cursa carreiras do ámbito científico-tecnolóxico. Do mesmo modo, as cifras de titulados no Sistema Universitario de Galicia (SUG) en carreiras do ámbito científico-tecnolóxico, dende o ano 2010, reflicten unha situación de diminución no número de alumnos que finaliza este tipo de estudos, dos 10.003 alumnos titulados no SUG tan só 753, o son, en carreiras científico-tecnolóxicas6. 776 7,7% 121 1,2% 36 0,4% 63 0,6%

395 3,9%

653 7,2%

629 6,4%

673 6,8%

108 1,2%

108 1,1%

161 1,6%

63 0,7%

30 0,3% 52 0,5%

42 0,4% 48 0,5%

60 0,7%

753 7,5% 137 1,4% 48 0,5% 58 0,6%

367 3,7%

295 3,0%

310 3,4%

161 1,6%

144 01,5%

112 1,2%

117 1,2%

143 1,4%

2009-2010

2010-2011

2011-2012

2012-2013

2013-2014

Telecomunicacións

Informática

305 3,1%

Física

Matemáticas

Química

Figura 4. Fonte: Instituto Galego de Estatística. Xuño 2015. 6

Consultar en anexos táboas de titulacións. 13

Factores Influentes na Elección de Estudos Científicos, Tecnolóxicos, en Enxeñarías e Matemáticos en Galicia

Por outro lado, a previsión indica que durante os próximos anos, e debido á falta de continuidade nos estudos relacionados coas competencias STEM, seguirá sendo insuficiente o número de alumnos galegos que optan por este tipo de estudos, sobre todo, tendo en conta que Galicia sitúase como a quinta Comunidade Autónoma con maior número de empresas do sector TIC (2.232), cunha taxa de emprego que se mantivo estable en torno ao 1,6%, nunha contorna de redución de emprego no conxunto de Galicia de máis do 11%, entre o 2011-2013. Así pois, son máis de 15.000 profesionais os empregados no sector TIC, nos últimos catro anos. A alta empregabilidade dos profesionais deste ámbito, contrasta cunha situación continuada no tempo de diminución no número de alumnos matriculados e titulados nestes estudos. Algo que se reflicte no informe Infojobs ESADE 2014 no que destaca que, as sete profesións emerxentes no mercado laboral español, están relacionadas co sector das tecnoloxías da información, e máis concretamente, informática e telecomunicacións é a segunda categoría profesional con máis demanda. Esta é unha circunstancia que resulta preocupante para toda a sociedade no seu conxunto, desde a Administración Pública, que como a continuación indicamos, incorporouna como prioridade na axenda política, ata os sectores económicos, posto que son claras as implicacións negativas que terán sobre a competitividade, o crecemento e o desenvolvemento tanto dos sectores económicos tradicionais como dos emerxentes. Desde Europa estableceuse como prioritario o crecemento dixital. Así, a Axenda Dixital para Europa fixou entre os seus obxectivos a contribución ao crecemento económico, destacando que para isto “é preciso incrementar e mellorar a oferta de persoal especializado nas TIC e nos negocios electrónicos, e dicir, é precisa a capacitación dixital necesaria para a innovación e o crecemento”. Estas novas circunstancias esixen “asociacións das múltiples partes interesadas, unha maior aprendizaxe e recoñecemento das competencias dixitais”. Con esta finalidade, a Comisión Europea avalará actividades nacionais e europeas con vistas a promover ante a xuventude: a educación, as carreiras e os postos de traballo nas TIC, así como fomentar a alfabetización dixital entre os cidadáns, a formación nas TIC para os traballadores, e a adopción de mellores prácticas7. Nesta mesma liña, a Grand Coalition for Digital Jobs, iniciativa da Comisión Europea, constituíuse coa finalidade de fomentar a adquisición de capacidades dixitais da cidadanía europea, que permitirá redinamizar a economía europea. En definitiva, búscase “dar aos europeos capacidades para traballar nos campos que impulsarán a próxima revolución nas TIC”8. En Galicia, neste 2015, e dando continuidade a 2014. Gal Axenda Dixital de Galicia, aprobouse a nova Axenda Dixital de Galicia 2020, coa finalidade de articular e consolidar un modelo de crecemento vinculado á economía dixital, unha nova folla de ruta tecnolóxica na que se mobilizou o maior investimento TIC na historia da comunidade. A través da Axenda Dixital de Galicia 2020 impulsarase a capacitación dos profesionais galegos para que dean resposta á continua evolución tecnolóxica, e á consolidación dun sector tecnolóxico galego, que xere redes de valor co resto dos axentes, empresas tractoras e sectores económicos. Trátase en definitiva de conformar un ecosistema dixital galego activo. Neste marco, queremos destacar o Proxecto Abalar, iniciado con 2014. Gal, e liderado pola Consellería de Cultura, Educación e Ordenación Universitaria, que sustenta a estratexia para a integración plena das TIC na práctica educativa de Galicia. Este proxecto ten como obxectivo dar un salto cualitativo e cuantitativo no modelo educativo galego, co fin de mellorar a súa eficiencia no proceso de modernización, e acadar a conversión de colexios e institutos galegos en Centros Educativos Dixitais (CED). Cabe indicar que os centros que participan no Proxecto Abalar, foron tidos en conta como unha das variables do presente estudo. Comunicación da Comisión ao Parlamento Europeo, ao Consello, ao Comité Económico e Social Europeo e ao Comité das Rexións. Unha Axenda Dixital para Europa. Bruselas 19.5.2010.COM(2010)245 final. 8 Gran Coalición para o Emprego Dixital. Presidente Barroso 4/03/2013. 7

Factores Influentes na Elección de Estudos Científicos, Tecnolóxicos, en Enxeñarías e Matemáticos en Galicia

Por outro lado, na contorna da investigación, a innovación e a divulgación científica e tecnolóxica, esta preocupación va máis alá, posto que nunha sociedade cada vez máis tecnificada, onde os avances científicos e tecnolóxicos suceden a un ritmo cada vez maior, xorden retos sociais de gran profundidade aos que faise preciso dar unha solución, que requirirá da participación e a involucración da cidadanía. Esta nova realidade esixe avanzar nun concepto de investigación e innovación responsable, que implique a toda a sociedade. Neste sentido, desde a Estratexia de Especialización Intelixente de Galicia (RIS3) estableceuse como unha prioridade “o impulso das TICS como sector tractor da economía do coñecemento en Galicia, ao igual que outras tecnoloxías facilitadoras esenciais”9. Encontrámonos polo tanto, ante un novo ecosistema dixital no que os desafíos que se presentan son distintos aos do pasado, que esixen pola nosa parte de respostas diferentes e, construídas desde unha perspectiva rexional nun contexto global10. Un novo ecosistema dixital non será posible sen unha adecuada educación científica e tecnolóxica dos nosos cidadáns.

1.2 Motivación do estudo Son moitos os informes publicados que intentan explicar as razóns, que motivan esta falta de interese dos alumnos na elección de estudos do ámbito científico-tecnolóxico. A maioría deles apuntan cara a planificación, currículo e metodoloxía docente nas materias científicas, tecnolóxicas e matemáticas, como é o caso do Informe Rocard da Comisión Europea11. Igualmente, sinálase como compoñente importante a formación do profesorado, tanto a nivel das materias impartidas como do coñecemento das profesións vinculadas a este campo. F.S. Becker12 destaca pola súa parte, como elemento a ter en conta, a imaxe social das profesións científico-tecnolóxicas, a percepción que os alumnos reciben das mesmas sinálase como clave no proceso do itinerario formativo. A variable do “esforzo” incide, tamén, na tendencia que os alumnos teñen de elixir a opción que supoña unha menor laboriosidade. Por outra banda, factores coma o nivel sociocultural e económico, e o xénero, son, do mesmo modo, elementos identificados de forma clara na elección dos estudos por parte do alumnado. A maioría dos traballos publicados sobre esta problemática, fan unha análise na que se expón a visión dos axentes que participan no proceso de elección de estudos e, particularmente, parten da análise dos expertos das disciplinas claves como son a pedagoxía, socioloxía e psicoloxía aplicadas ao contorna educativo. Non obstante, se ben estes axentes son fundamentais, e sendo a súa visión indispensable, entendemos que é preciso, para obter unha perspectiva completa, contar co punto de vista dos propios estudantes que son, en última instancia, os protagonistas da elección. Son os estudantes, en primeira persoa, os que finalmente deciden os seus itinerarios formativos e, polo tanto, o que será o seu futuro profesional. Para dar resposta a esta cuestión, e coa intención de analizar de forma particularizada as motivacións dos alumnos no momento decisivo da elección de estudos, everis, no marco da súa política de responsabilidade social corporativa, desenvolve o presente estudo, avalado por unha serie de traballos que foron concibidos cunha mesma finalidade, a de contribuír a fomentar as vocacións científico-tecnolóxicas13. 9 10

12 13

Estratexia Rexional de Especialización Intelixente de Galicia 2014-2020.(RIS3). Proxecto Europa 2030. Retos e oportunidades. Informe ao Consello Europeo do Grupo de Reflexión sobre o futuro da UE en 2030. Comisión Europea. Science Education now: A Renewed Pedagogy for the Future of Europe (Informe Rocard) 2007. Becker, F.S. (2009). Why not opt for a career in Science and Technology? An analysis of potentially valid reason. Factores Influentes na elección de estudos científicos, tecnolóxicos e matemáticos – Visión dos estudantes de 3º e 4º de ESO e Bacharelato en Catalunya. 2012. everis, Generalitat de Catalunya Departament d´Esenyament. Como podemos estimular unha mente científica? Estudio sobre vocaciones científicas. 2015 everis, Ministerio de Economía e Competitividade, FECYT. 15

2 Obxecto

Factores Influentes na Elección de Estudos Científicos, Tecnolóxicos, en Enxeñarías e Matemáticos en Galicia

O estudo dos Factores Influentes na Elección de Estudos Científicos, Tecnolóxicos, en Enxeñarías e Matemáticos en Galicia desenvólvese no marco do Convenio de Colaboración asinado entre a Consellería de Cultura, Educación e Ordenación Universitaria, a Amtega e everis, coa finalidade de afondar no coñecemento das motivacións que teñen os alumnos galegos no momento da decisión dos estudos que van a cursar. Para a realización do mesmo, partiuse dun tratamento que transcende a todos aqueles axentes que interveñen no proceso de elección do itinerario formativo dos alumnos. Este estudo deseñouse cunha formulación que vai máis alá dun enfoque cuantitativo, tendo en conta, non só o coñecemento destes axentes externos, senón tamén, buscando analizar e ter presentes, dunha forma moi explícita, a visión dos verdadeiros protagonistas: os estudantes. Baseándonos, para o desenvolvemento deste traballo, no noso expertise acumulado durante anos neste campo, a través deste estudo, pretendemos amosar de forma cualitativa e semiestruturada: t As causas da falta de vocacións STEM entre o alumnado galego. t O proceso de elección do itinerario formativo e profesional dos estudantes: criterios, momentos críticos, axentes e factores que máis inflúen, etc. t As posibles vías de actuación para potenciar estas vocacións e mellorar o rendemento escolar nestes ámbitos. En definitiva, o obxectivo final é o de contribuír a incrementar as vocacións científicas, tecnolóxicas, en enxeñaría e matemáticas en Galicia, entendendo vocación, como a disposición ou inclinación a exercer unha profesión ou a estudar unha carreira. Búscase aportar novos elementos de debate, que contribúan a que os axentes implicados na elección dos itinerarios formativos, conten cunha visión completa das motivacións do alumnado, facilitando por un lado, a comprensión do proceso de decisión da elección de estudos á finalización de ESO e do Bacharelato e, polo outro, identificando aqueles factores que son diferenciais, e que inflúen de modo decisivo na elección de estudos científicos, tecnolóxicos, en enxeñaría ou matemáticos. Este estudo focalizouse nos estudantes de 3º e 4º de ESO e de 1º e 2º de Bacharelato. A razón disto é, que nestes cursos, prodúcese a elección principal de itinerarios formativos. Así, en 4º de ESO, o alumno escollerá que modalidade de Bacharelato quere cursar: artes, ciencias e tecnoloxía, humanidades e ciencias sociais, un ciclo formativo de grao medio ou tomará a opción de incorporarse ao mercado laboral. Igualmente, analizaremos o proceso de decisión no que se atopan os alumnos que optaron por cursar un Bacharelato científico-tecnolóxico, xa que estarán no momento de decidir o tipo de carreira universitaria que queren desenvolver. Os resultados máis destacados foron analizados por un grupo de expertos pertencentes aos eidos da docencia universitaria e non universitaria, representantes da Administración Pública, de Colexios Profesionais, do Clúster TIC, representantes de grandes empresas, fundacións e institucións educativas, científicas e innovadoras de Galicia e nacionais, co obxectivo de obter a súa visión, valoración e interpretación da situación. Cabe sinalar que os datos recollidos no estudo ofrecen múltiples vías de análise, que non se desenvolven neste informe, e que quedan a disposición dos expertos e institucións que desexen explotalas.

3 MetodoloxĂa e mostra

Factores Influentes na Elección de Estudos Científicos, Tecnolóxicos, en Enxeñarías e Matemáticos en Galicia

3.1 Metodoloxía Para a definición metodolóxica deste estudo partiuse da experiencia de everis, adquirida a raíz da elaboración de diferentes proxectos e informes14, nos que se utilizaron as técnicas máis innovadoras de investigación social cualitativas e cuantitativas (como a tecnoloxía e-map attitudes®, desenvolta por e-motiva). Expoñemos a continuación o triplo enfoque metodolóxico utilizado para a realización do presente Estudo: Identificación do marco educativo: internacional, europeo, nacional e galego

Identificación de informes e documentos da situación

ANÁLISE DO CONTEXTO EDUCATIVO

Recompilación de datos da Consellería de Cultura, Educación e Ordenación Universitaria

Deseño cuestionario ad hoc

ANÁLISE DAS PERCEPCIÓNS

Workshop con grupo de expertos

COMISIÓN DE EXPERTOS

Aplicación do cuestionario a un total de 5.120 estudantes de 40 centros

Entrevistas presenciais individualizadas

Incorporación da súa análise, interpretación e valoración ao Estudo

Entrevistas telemáticas

Figura 5. Metodoloxía do estudo

Análise do contexto educativo O obxecto desta análise é o de acadar unha boa e correcta comprensión da situación educativa actual, focalizándoa en referencia ás competencias científico, tecnolóxicas, en enxeñaría e matemáticas. Se ben este estudo céntrase na situación educativa galega, entendemos como imprescindible partir dun contexto máis amplo, que permita obter unha visión global e de conxunto, atendendo aos datos e estatísticas a nivel internacional, europeo e estatal. Con esta finalidade leváronse a cabo as seguintes tarefas: t Identificación do marco educativo internacional, europeo, nacional e galego. t Identificación de informes e documentos sobre a situación a tratar e as tendencias. t Recompilación dos datos dispoñibles na Consellería de Cultura, Educación e Ordenación Universitaria. 14

Factores Influentes na elección de estudos científicos, tecnolóxicos e matemáticos – Visión dos estudantes de 3º e 4º de ESO e Bacharelato en Catalunya. 2012. everis, Generalitat de Catalunya Departament d´Esenyament. Como podemos estimular unha mente científica? Estudio sobre vocaciones científicas. 2015 everis, Ministerio de Economía e Competitividade, FECYT. 19

Factores Influentes na Elección de Estudos Científicos, Tecnolóxicos, en Enxeñarías e Matemáticos en Galicia

· Itinerarios dos alumnos segundo diferentes variables (nota, centro, xénero, etc.). · Presenza das materias STEM nos plans de estudo. · Comparativa con outras comunidades e países. · Formación e coñecemento do profesorado. · Mellores prácticas e aspectos da incidencia negativa. · Diagnóstico da situación socioeconómica e territorial de Galicia. · Identificación e diagnóstico de resultados do Proxecto Abalar.

Análise das percepcións O obxectivo desta análise céntrase en comprender o proceso na toma de decisións por parte dos alumnos, no momento da elección do tipo de estudos a cursar e máis especificamente, dos estudos científico-tecnolóxicos. En concreto, procederase a analizar as percepcións derivadas das accións dos diferentes axentes que participan neste proceso, e das influencias da contorna de cada alumno. Así, desde o profundo coñecemento da realidade educativa galega, e tras a identificación dos aspectos e variables con máis incidencia neste proceso, tendo valorada a súa importancia diferencial e o peso específico, deseñáronse cuestionarios ad hoc para o alumnado galego, tomando en conta para a súa definición anteriores traballos desenvoltos por everis15, tras quedar constatada a súa eficacia e boas prácticas. Estes cuestionarios permitiron coñecer a percepción dos alumnos de 3º e 4º de ESO, e de Bacharelato sobre o seu propio proceso de decisión e os factores que os inflúen, así como o posible impacto derivado das variables demográficas e de centro. Os mesmos elaboráronse partindo das seguintes premisas: t A inclusión dos temas claves identificados ao redor da problemática tratada en entrevistas e grupos de traballo. t A inclusión das variables de segmentación: individuais, sociodemográficas, de centro, culturais e socioeconómicas e tendo en conta os centros participantes no Proxecto Abalar. t O emprego dunha linguaxe comprensible e directa que non xere dúbidas aos alumnos. Realizáronse probas piloto con estudantes que non formaban parte da mostra. t A brevidade, baixo a premisa de que o alumno puidera completar a enquisa nun tempo máximo de entre 15 e 20 minutos. Os citados cuestionarios aplicáronse a un total de 5.120 estudantes, de 3º e 4º de ESO e 1º e 2º de Bacharelato, pertencentes a 40 centros educativos, repartidos territorialmente en 36 concellos da Comunidade Galega. Esta selección realizouse de modo aleatorio, se ben, asegurando dispoñer dunha mostra representativa de centros públicos, privados e concertados, así coma dos centros participantes no Proxecto Abalar.

Estudo sobre Factores influentes na elección de estudos científicos, tecnolóxicos e matemáticos – Visión dos estudantes de 3º e 4º de ESO e Bacharelato.

Factores Influentes na Elección de Estudos Científicos, Tecnolóxicos, en Enxeñarías e Matemáticos en Galicia

Análise da Comisión de Expertos Como elemento diferencial deste estudo, contouse coa participación dun grupo de expertos pertencentes aos eidos da docencia universitaria e non universitaria, con representantes da Administración Pública, de Colexios Profesionais, do Clúster TIC, representantes das grandes empresas, fundacións e institucións educativas, científicas e innovadoras de Galicia. Igualmente, cabe destacar a colaboración de expertos nacionais do eido educativo. Unha vez recibidos os resultados dos cuestionarios trasladados aos alumnos de 3º e 4º de ESO, e de Bacharelato dos 40 centros educativos galegos, leváronse a cabo as seguintes actividades: t Workshop da Comisión de Expertos para a realización dunha análise conxunta dos resultados obtidos a través dunha dinámica participativa desenvolta nunha sesión presencial. t Entrevistas presenciais individualizadas. A finalidade de todas estas actividades foi a de obter a visión dos expertos sobre os datos recadados, coa intención de incorporar a súa análise, interpretación e valoración ao presente estudo. Estas achegas foron incluídas no proceso de elaboración de conclusións e, igualmente, no deseño das recomendacións de posibles vías de potenciación de vocacións científico-tecnolóxicas.

3.2 Mostra seleccionada Os cuestionarios aplicáronse a unha mostra estatisticamente representativa, coas seguintes características:

Universo Centros con estudantes de ESO e un Bacharelato como mínimo. t Total centros: 542. t Total estudantes: 72.173.

Características da mostra t Tipo de mostra: · Mostra estratificada. · Estratos representativos de: · Titularidade/nivel ISEC (Índice de Nivel Socioeconómico e Cultural). · Situación xeográfica (por provincias). · Centro Abalar. · Para facilitar a realización do proxecto escolleuse como unidade mostral o centro.

Factores Influentes na Elección de Estudos Científicos, Tecnolóxicos, en Enxeñarías e Matemáticos en Galicia

t Tamaño da mostra e marxe de erro: · Intervalo de confianza 95%. · Hipótese máis desfavorable (p=q=50%). · N = 72.173 estudantes. Mostra cun 2% de erro: n=2.416 (3,35%). · Para garantir esta marxe de erro, cunha estimación de participación do 40%, decídese ampliar a mostra ata o 7,44%.

Indicación dos criterios para a elección de centros (total 40 centros participantes) e a súa distribución Centros Alumnos

PRIVADO

PÚBLICO Total

Territorio

Alto

Medio alto

Medio baixo

A Coruña

1 74

2 149

1 32

Lugo

1 46

1 45

1 32

Baixo

Ourense

Alto

Medio alto

Medio baixo

3 834

2 526

6 779

1 108

2 113

1 24

7 368 - 7%

1 422

1 369

2 178

1 58

5 1.027 - 20%

Baixo

15 2.394 - 47%

Pontevedra

1 104

1 80

2 71

1 40

2 325

1 219

3 302

2 190

13 1.331 - 26%

Total

3 224 4%

4 274 5%

4 135 3%

1 40 1%

6 1.581 31%

5 1.222 24%

13 1.372 27%

4 272 5%

40 5.120

Figura 6. Tipoloxía de centros/alumnos clasificados por provincia, titularidade e nivel socioeconómico e cultural

t En cada unidade de mostraxe realizouse unha selección aleatoria simple. t Dentro de cada segmento, respectouse a distribución por situación xeográfica, por titularidade/nivel socioeconómico e garantindo que 2/3 dos centros escollidos sexan abalar e 1/3 non.

Factores Influentes na Elección de Estudos Científicos, Tecnolóxicos, en Enxeñarías e Matemáticos en Galicia

Descrición da mostra segundo xénero, nivel e tipo de centro ESO

Mozos

Mozas

Público

Privado

Total

3º

827 51%

787 49%

1.324 81%

316 19%

1.640

4º

829 51%

793 49%

1.311 79%

341 21%

1.652

Total

1.656 51%

1.580 49%

2.635 80%

657 20%

3.292

1º Bach.

Total

Ciencias e Tecnoloxía

354 64%

331 50%

687 56%

5 71%

692 56%

Humanidades e Ciencias Sociais

189 34%

316 47%

510 41%

2 29%

512 41%

Artes

11 2%

22 3%

33 3%

Total

554 45%

669 55%

1.230 99%

33 3% 7 1%

1.237

2º Bach.

Total

Ciencias e Tecnoloxía

161 59%

143 46%

305 52%

4 44%

309 50%

Humanidades e Ciencias Sociais

109 40%

168 54%

274 47%

5 56%

279 47%

Artes

2 1%

1 0%

3 1%

Total

272 46%

312 55%

582 98%

9 2%

591

TOTAL

2.482 49%

2.561 51%

4.447 87%

673 13%

5.120

3 3%

Figura 7. Mostra segundo xénero, nivel e tipo de centro

Distribución dos alumnos enquisados segundo nivel sociocultural e procedencia familiar Nivel sociocultural familiar

Procedencia familiar

10,1%

ALTO

25,1%

MEDIO-ALTO

36,0%

MEDIO

25,1%

MEDIO-BAIXO

MIXTO GALICIA-ESPAÑA

13,5%

MIXTO NACIONAL-ESTRANXEIRO

12,6%

ESTRANXEIROS NIVEL MEDIO-ALTO

2,4%

ESTRANXEIROS NIVEL BAIXO

2,9%

3,7%

BAIXO

68,6%

AMBOS DE GALICIA

20% 40% 60% 80%

Figura 8. Nivel sociocultural e procedencia familiar 23

4 Resultados

Factores Influentes na Elección de Estudos Científicos, Tecnolóxicos, en Enxeñarías e Matemáticos en Galicia

4.1 Visión global do Estudo Tal e como indicamos na introdución, para a realización deste estudo, partiuse de dúas etapas formativas totalmente relacionadas, e que representan momentos clave de decisión no itinerario escolar do alumnado. Por un lado, a finalización de ESO e, polo outro, a decisión post-Bacharelato. A decisión que se toma ao finalizar a ESO, foi abordada desde unha dobre perspectiva, coa finalidade de coñecer e aproximarse ao impacto que teñen nos resultados, os estudantes que, ao termo desta etapa, non optarán por un Bacharelato Científico-Tecnolóxico. Esta dobre perspectiva foi: t A dos estudantes de ESO que han de tomar a decisión a futuro. t A dos estudantes de Bacharelato que xa decidiron. A outra etapa na que se focalizou este estudo, foi o momento da decisión post-Bacharelato Científico-Tecnolóxico. Neste punto, abordáronse dous ámbitos: t Os estudantes que queren cursar Enxeñaría en Telecomunicacións ou Enxeñaría Informática. t Os estudantes que queren cursar as carreiras de Matemáticas, Física e Químicas.

ELECCIÓN POST-ESO

3º/4º

ESO

(n=3.292)

Bacharelato Ciencias e Tecnoloxía + Ciclo Formativo Inf e Com Non o tiña nada claro

Significado de abreviaturas: Bach CeT: Bacharelato Científico-Tecnolóxico CF: Ciclo Formativo Ciclo Formativo Inf e Com: Ciclo Formativo en Informática e Comunicacións.

Outros estudos

ELECCIÓN BACH. Bach CeT

ELECCIÓN POST-BACH. BACHARELATO CeT (n=1.001)

Non o tiña nada claro

Outros Bacharelatos

Enxeñaría / Informática

Matemáticas - Física - Química OUTROS BACHARELATOS (n=827)

Outros estudos

Figura 9. Ámbito de resultado: elección de estudos post-ESO polo total de enquisados

Factores Influentes na Elección de Estudos Científicos, Tecnolóxicos, en Enxeñarías e Matemáticos en Galicia

O marco conceptual de base utilizado, relacionou a elección dos estudos cos seguintes factores: t Factores individuais: t Satisfacción e percepción da utilidade dos estudos actuais e futuros. t Proceso de decisión: · Cal sería a decisión? (No momento da enquisa). · Grao de seguridade no momento da decisión. · Quen inflúe na decisión? Quen máis o quen menos? Familia, titores, profesores, amigos... · Existen presións para elixir estudos non desexados? Por parte de quen? · Información (de quen se recibe, por que canles ou actividades, claridade, utilidade,...): · Sobre os itinerarios. · Sobre as carreiras profesionais. · Sobre as saídas profesionais. · Que ou quen lle axudaría a tomar unha mellor decisión. t Percepción das materias escolares e profesores: · Integrado por materias e profesores. · Rendemento académico global do curso anterior. · Rendemento académico en materias científico-tecnolóxicas e matemáticas. t Relación coa tecnoloxía: · Coñecemento e uso das tecnoloxías por parte dos estudantes. t Imaxe das carreiras e profesións do ámbito científico-tecnolóxico. t Factores sociodemográficos: t Xénero. t Posición entre os irmáns. t Nivel sociocultural. t Procedencia familiar. t Factores propios do centro educativo: t Tipoloxía de centro. t Niveis educativos existentes no centro. t Territorio. 26

Factores Influentes na Elección de Estudos Científicos, Tecnolóxicos, en Enxeñarías e Matemáticos en Galicia

FACTORES INDIVIDUAIS

FACTORES SOCIODEMOGRÁFICOS

Satisfacción e utilidade dos estudos

Xénero

Procesos de decisión

Posición entre os irmáns

Importancia dos motivos de decisión

Nivel sociocultural

Influencias na decisión

Procedencia familiar

Presión por estudos non desexados Axudas desexadas para tomar a decisión Materias e profesores Agrado das materias e os profesores

ELECCIÓN

Rendemento académico global (curso anterior) Rendemento académico materias STEM (curso actual) Imaxe STEM Imaxe das carreiras

FACTOR CENTRO

Imaxe das profesións Relación coas TIC

Tipoloxía de centro

Habilidades propias e da contorna

Niveis educativos

Uso persoal das TIC

Territorio

Figura 10. Marco conceptual da análise

4.2 Tipoloxía dos resultados 4.2.1 Formato de presentación dos resultados Presentamos os resultados do estudo en formato de gráficos globais e táboas diferenciais, que permitirán facer unha lectura destes, comparándoos segundo as diferentes variables de segmentación. Os valores destas variables de segmentación (estudos, curso, xénero, etc.), son as distintas variables escollidas polo alumno e, polo tanto, non eran obrigatorias. Esta é a razón pola que hai resultados segmentados que non cobren toda a mostra global estudada, xa que hai alumnos que non contestaron ás variables que permitisen facer esta segmentación. En cada gráfica ou táboa indícase, con n=valor, o número correspondente de individuos que cumpren todos os requisitos para aquela análise particular. Expoñemos a continuación unha explicación de como se presentan os resultados:

4.2.1.1 Gráficos t As preguntas presentábanse nun cuestionario nunha escala do 1 ao 5. t Preséntase igualmente o promedio de cada item. t A pé de páxina indícase o número de participantes (n=xxx) e un recordatorio da lenda das gráficas. 27

Factores Influentes na Elección de Estudos Científicos, Tecnolóxicos, en Enxeñarías e Matemáticos en Galicia

Exemplo gráfico da mostra: BASTANTE

NADA-POUCO Porcentaxe de respostas (1 - 2)

Porcentaxe de respostas (3)

MOITO-MOITISIMO Porcentaxe de respostas (4 - 5)

Promedio Ítem 1

7,32

Ítem 2

6,97

19%

15%

34% 100% 80%

n=XX

60%

40%

66%

21% 20%

20%

45% 40%

nada-pouco

(número de respostas)

60%

80% 100%

bastante

moito-moitísimo

(recordatorio lenda)

Figura 11. Exemplo de presentación de gráficas

4.2.1.2 Táboa de comparación por segmentos t Preséntase a porcentaxe de persoas que responderon: bastante (3), moito (4) ou moitísimo (5). t Os resultados compáranse por segmentos e valóranse en relación ao total.

Segmento 1

Segmento 2

Segmento 3

TOTAL

Ítem 1

Ítem 2

100

Ítem 3

Número de persoas

Diferenza non significativa (± 5 %) respecto ao total

Diferenza entre 5 e 9 % inferior respecto ao total

Diferenza igual ou inferior ao 10 % respecto ao total

O significado das cores é o seguinte: Diferenza igual ou superior ao 10 % respecto ao total

Diferenza entre 5 e 9 % superior respecto ao total

O número total de persoas (170 no exemplo) é a suma das persoas dos segmentos da táboa máis as persoas que non escolleron segmento. Por confidencialidade, non se mostran os segmentos con menos de 5 respostas, aínda que as respostas contabilicen no total. Figura 12. Exemplo de presentación de gráficas.

Factores Influentes na Elección de Estudos Científicos, Tecnolóxicos, en Enxeñarías e Matemáticos en Galicia

4.2.2 Presentación de resultados O público da mostra foron un total de 5.120 alumnos de 3º e 4º de ESO e de Bacharelato, de 40 centros escolares de Galicia: 3.292 alumnos de ESO e 1.828 alumnos de Bacharelato. Nesta segunda parte do estudo, presentamos os resultados obtidos coa seguinte orde de exposición: t Análise descritiva das respostas de todo o colectivo de alumnos (ESO e Bacharelato), sobre a súa elección de estudios post-ESO. Neste punto, é preciso aclarar, que os alumnos de ESO responderon sobre a súa elección a futuro, e os alumnos de Bacharelato sobre a súa elección pasada. Estes resultados preséntanse do seguinte modo, a través dunha análise e unha síntese das preguntas realizadas: · Análise das respostas de todo o alumnado participante na realización do cuestionario, sobre os factores influentes na decisión dun determinado itinerario educativo post-ESO. · Síntese de todas as preguntas realizadas, construída a través dunha análise factorial e dunha segmentación de resultados: - Análise da información aportada por todo o colectivo (ESO e Bacharelato), e segmentación de resultados en función dos factores sociodemográficos e dos factores de tipo de centro educativo. - Análise da información aportada considerando unicamente ao colectivo de ESO, e comparativa de resultados co total. - Análise da información aportada considerando unicamente ao colectivo de Bacharelato, e comparativa co total. t Análise descritiva das respostas dos alumnos que actualmente están cursando o Bacharelato Científico-Tecnolóxico, sobre a súa elección de estudos post-Bacharelato.

4.3 Resultados 4.3.1 Elección de estudos post-ESO Este apartado recolle os resultados obtidos en relación á elección que realizan os alumnos dos estudos post-ESO. Para isto, tivéronse en conta, tanto aos alumnos de 3º e 4º da ESO, como de 1º e 2º de Bacharelato, sendo as referencias as seguintes: t Alumnos de 3º e 4º da ESO sobre a elección futura. t Alumnos de Bacharelato sobre a súa elección pasada.

Factores Influentes na Elección de Estudos Científicos, Tecnolóxicos, en Enxeñarías e Matemáticos en Galicia

ELECCIÓN POST-ESO

3º/4º

Bacharelato Ciencias e Tecnoloxía + Ciclo Formativo Inf e Com

ESO

(n=3.292)

Non o teño nada claro

Outros estudos

ELECCIÓN BACH. Bach CeT

ELECCIÓN POST-BACH. BACHARELATO CeT (n=1.001)

Enxeñaría / Informática

Non o tiña nada claro

Outros Bacharelatos

Matemáticas - Física - Química OUTROS BACHARELATOS (n=827)

Outros estudos

Figura 13. Ámbito de resultados: elección de estudos post-ESO polo total de enquisados

FACTORES INDIVIDUAIS

FACTORES SOCIODEMOGRÁFICOS

Satisfacción e utilidade dos estudos

Xénero

Procesos de decisión

Posición entre os irmáns

Importancia dos motivos de decisión

Nivel sociocultural

Influencias na decisión

Procedencia familiar

Presión por estudos non desexados Axudas desexadas para tomar a decisión Materias e profesores Agrado das materias e os profesores

ELECCIÓN

Rendemento académico global (curso anterior) Rendemento académico materias STEM (curso actual) Imaxe STEM Imaxe das carreiras

FACTOR CENTRO

Imaxe das profesións Relación coas TIC

Tipoloxía de centro

Habilidades propias e da contorna

Niveis educativos

Uso persoal das TIC

Territorio

Figura 14. Marco conceptual de análise: factores individuais 30

Factores Influentes na Elección de Estudos Científicos, Tecnolóxicos, en Enxeñarías e Matemáticos en Galicia

4.3.2 Momento de decisión e grao de seguridade Nos apartados seguintes utilizáronse como variables de segmentación, tanto a opción de estudos escollida, como o grao de seguridade na elección. Deste modo, pódense identificar máis claramente os factores diferenciais entre os alumnos de áreas científico-tecnolóxicas e os do resto de áreas. Seguindo a mesma metodoloxía de estudos anteriores, consideráronse tres grupos de alumnos: t Bacharelato e Ciclo Formativo Científico-Tecnolóxico: composto por aqueles estudantes que con moita seguridade, ou con máis dunha alternativa, elixirán un itinerario científico-tecnolóxico. t O grupo de alumnos que declaran non ter nada claro a opción que elixirán. t Aqueles alumnos que con moita seguridade, ou con máis dunha alternativa, optarán por un itinerario que non é o científico-tecnolóxico. O grao de seguridade é un indicador fundamental a ter en conta, para deseñar posibles actuacións con capacidade de incidencia sobre as vocacións dos alumnos. Así, canto maior seguridade teña o estudante na elección do seu itinerario formativo, diminúen as posibilidades de xerar un cambio na vocación do mesmo. Segundo a información proporcionada polos alumnos de 3º e 4º da ESO, se tivesen que decidir no momento que contestaron ao cuestionario sobre a súa elección no itinerario formativo, un 46% dos mesmos optarían por un Bacharelato Científico-Tecnolóxico ou Ciclos Formativos de Informática e Comunicación, e un 54% por outro tipo de estudos. * * * * - Seguridade na elección dos estudos

52,7

p05c- Téñoo clarísimo

35,2

p05b- Teño máis dunha alternativa

12,1

p05a- Non o teño claro * * * * - Se tiveses que decidir agora cal sería a túa elección? p06a- Bacharelato: ciencias e tecnoloxía

41,3

p06d- Ciclo formativo de informática e comunicacións p06b- Bacharelato: humanidades e ciencias sociais

26,7 10,8

p06f- Outros ciclos formativos

6,9

p06c- Bacharelato: artes p06g- Outros estudos: artísticos, deportivos...

54%

5,8

p06h- Deixar de estudar e buscar traballo

2,3

p06e- Ciclo formativo de ciencia: química, sanidade, ...

1,8

n=3.292

46%

4,4

20%

40%

60%

80%

100%

Figura 15. Grao de seguridade e elección estudo post-ESO. Total ESO

Factores Influentes na Elección de Estudos Científicos, Tecnolóxicos, en Enxeñarías e Matemáticos en Galicia

ESTUDOS FUTUROS SEGURIDADE NA ELECCIÓN

Bach. CeT + CF Inf. e Com.

Outros estudos

TOTAL

Téñoo clarísimo

20,6%

22,5%

43,1%

Teño máis dunha alternativa

19,3%

23,7%

43%

Non o teño nada claro

5,7%

8,2%

13,9%

TOTAL

45,6%

44,4%

100%

Figura 16. Grao de seguridade na elección estudo post-ESO. Total ESO

4.3.3 Factores individuais Recóllese neste punto, a información relativa aos factores individuais, que inflúen no momento da elección dos estudos post-ESO, tanto no caso dos alumnos de 3º e 4º de ESO, como dos alumnos, que na actualidade, cursan o Bacharelato. Os factores individuais detectados, sobre os que se indican os resultados, son os seguintes: t Satisfacción e utilidade dos estudos. t Proceso de decisión. t Materias e profesores. t Relación coas TIC. t Imaxe das ciencias, tecnoloxías, enxeñarías e matemáticas.

4.3.3.1 Satisfacción, rendemento e utilidade dos estudos Grao de satisfacción dos estudos actuais Os datos recollidos apuntan un alto grao de satisfacción entre os alumnos enquisados. Esta percepción é transmitida tanto polos alumnos de ESO, como de Bacharelato, independentemente do itinerario formativo escollido. Como indican os datos da seguinte gráfica, chega a un 84% a porcentaxe de estudantes que se declara bastante ou moi satisfeitos co itinerario formativo que están a desenvolver. Promedio p01-

Satisfacción estudos actuais

63,3

n=5.120

16% 100% 80%

60%

40%

20%

27% 0%

20%

57% 40%

nada-pouco

Figura 17. Satisfacción cos estudos actuais

60% bastante

80% 100% moito-moitísimo

Factores Influentes na Elección de Estudos Científicos, Tecnolóxicos, en Enxeñarías e Matemáticos en Galicia

Utilidade de estudar e as expectativas na elección formativa Promedio * * * * - Estudar axudarache a... p02-

Atopar un bo traballo

78,8

p03-

Ser un cidadán máis responsable

60,8

p04-

Ser unha persoa feliz

56,6

7% 21%

60%

40%

79%

25%

24% 100% 80%

n=5.120

14%

54%

30% 20%

20%

46% 40%

nada-pouco

60% bastante

80% 100% moito-moitísimo

Figura 18. Utilidade dos estudos

A lectura dos resultados desta táboa mostra que os alumnos asocian os estudos, ao feito de encontrar un bo traballo. Trátase dunha visión caracterizada por unha alta expectativa de correlación entre estudos e traballo (93%). En segundo lugar, os estudantes entenden que a realización destes, permitiralles ser unha persoa máis responsable. Significativo é, tamén, a perspectiva do 76% dos estudantes, para quen os estudos son un medio para ser unha persoa bastante ou moi feliz. Coñecemento dos alumnos sobre os estudos que farían ou que escolleron realizar Promedio * * * * - Coñecemento dos estudos futuros p06-

Materias e esforzo requirido

63,8

p07-

Estudos posteriores

60,8

p08-

Saídas profesionais

56,4

n=5.120

16%

25%

22%

25%

25% 100% 80%

60%

40%

59% 53%

30% 20%

20%

45% 40%

nada-pouco

60% bastante

80% 100% moito-moitísimo

Figura 19. Coñecemento dos estudos a realizar

Os alumnos declaran que son coñecedores, de forma maioritaria, tanto das materias, como do esforzo que se require para cursar os estudos post-ESO que elixirán ou elixiron. Por outra banda, relativo aos estudos posteriores e ás saídas profesionais, hai que ter en conta o número de alumnos que indican non ter unha idea clara de en que consisten. Neste aspecto, queremos destacar a porcentaxe do 25% de estudantes que descoñecen, de forma total ou case absoluta, as saídas profesionais dos posibles estudos futuros. Así pois, trátase dunha situación na que, a pesar do importante paso que supón a elección dos estudos futuros, o alumnado carece de información sobre determinados eidos profesionais. Grao de satisfacción e utilidade segmentado por decisión de estudos post-ESO e grao de seguridade Os resultados obtidos realizando unha análise factorial por variables de segmentación, subliñan, tal e como pode lerse na seguinte figura e en coherencia co punto anterior, a utilidade de estudar para conseguir encontrar un traballo. 33

Factores Influentes na Elección de Estudos Científicos, Tecnolóxicos, en Enxeñarías e Matemáticos en Galicia

Promedio * * * * - Satisfacción e utilidade F03-

Utilidade de estudar para atopar traballo

78,8

F01-

Satisfacción cos estudos actuais

63,3

16%

F02-

Coñecemento dos estudos futuros e saídas profesionais.

60,5

16%

F04-

Utilidade de estudar para ser máis feliz e mellor persoa

64,2

60%

40%

79%

27%

57%

34%

26% 100% 80%

n=5.120

14%

50%

16% 20%

20%

58% 40%

nada-pouco

60%

80% 100%

bastante

moito-moitísimo

Figura 20. Satisfacción e utilidade dos estudos

Expoñemos en primeiro lugar, os datos obtidos das respostas dos alumnos de ESO, e na táboa seguinte, a información relativa aos alumnos de Bacharelato. Bach. e CF CeT

Non tiña nada claro

Outros estudos

TOTAL ESO

****-

Satisfacción e utilidade

F03-

Utilidade de estudar para atopar traballo

F01-

Satisfacción cos estudos actuais

F02-

Coñecemento dos estudos futuros e saídas profesionais

F04-

Utilidade de estudar para ser máis feliz e mellor persoa

1.307

455

1.513

3.292

Número de persoas

Figura 21. Satisfacción e utilidade dos estudos – estudantes da ESO Bach. CeT

Non tiña nada claro

Outros estudos

TOTAL Bacharelato

****-

Satisfacción e utilidade

F03-

Utilidade de estudar para atopar traballo

F02-

Coñecemento dos estudos futuros e saídas profesionais

F01-

Satisfacción cos estudos actuais

F04-

Utilidade de estudar para ser máis feliz e mellor persoa

940

158

726

1.828

Número de persoas

Figura 22. Satisfacción e utilidade dos estudos – estudantes de Bacharelato

Analizando ambos resultados, pódese concluír que os alumnos que cursan itinerarios científico-tecnolóxicos, indican que teñen un maior grao de satisfacción, e unha mellor percepción da utilidade dos estudos. Por outra banda, esta circunstancia contrasta coa visión daqueles alumnos que non teñen nada claro o tipo de estudos que continuarán realizando, sendo este tipo de alumnos, os que declaran ter un menor coñecemento sobre os estudos futuros e as posibles saídas profesionais dos mesmos. En definitiva, repítese un mesmo patrón, o de que os alumnos indecisos mostran niveis máis baixos en todos os aspectos examinados. 34

Factores Influentes na Elección de Estudos Científicos, Tecnolóxicos, en Enxeñarías e Matemáticos en Galicia

4.3.3.2 Proceso de decisión Importancia dos motivos de decisión Neste apartado indicamos os datos recompilados sobre os distintos motivos que inflúen no momento da elección dos estudos post-ESO. Como pode observarse, destacan como elementos máis determinantes, en primeiro lugar, a posibilidade de exercer a profesión desexada, seguida da intención de facer a carreira desexada. O terceiro condicionante con máis relevancia é o contido dos estudos a elixir. Os motivos que declaran os alumnos como de menor influencia no momento da elección de estudos son: os profesores que impartirán os estudos elixidos, a facilidade na realización dos mesmos e, en último lugar, a posibilidade de ter a mesma profesión que os pais. Promedio p09c- Exercer a profesión desexada

76,9

p09b- Facer a carreira desexada

70,9

14%

p09a- Contido dos estudos

65,5

15%

p09d- Gañar moito diñeiro

60,2

16%

p09k- Continuar estudando sexa como sexa

65,5

19%

p09e- Atopar traballo con facilidade

59,5

20%

p09g- O prestixio dos estudos

51,4

30%

31%

p09i- Ter unha profesión con repercusión social

50,5

33%

29%

p09f- Os profesores que terás

36,3

p09j- Facilidade dos estudos

36,3

p09h- Ter a profesión dos pais

23,9

n=5.120

16% 17%

40%

20%

46%

22%

59%

33%

47% 39% 38%

27%

20%

25%

20%

12% 60%

58%

38%

55%

100% 80%

69%

27%

53%

72%

77%

20%

16% 40%

nada-pouco

60% bastante

80% 100% moito-moitísimo

Figura 23 Importancia dos motivos na elección post-ESO. Total

Así pois, as motivacións que condicionan aos estudantes tanto de ESO como de Bacharelato, no momento da decisión do seu itinerario post-ESO, poden agruparse en tres grandes bloques: vocación, utilidade (encontrar un bo traballo) e facilidade para acceder ás carreiras e para estudalas. Feito que, tendo en conta anteriores estudos, repitese no caso de estudantes doutras comunidades autónomas.

Factores Influentes na Elección de Estudos Científicos, Tecnolóxicos, en Enxeñarías e Matemáticos en Galicia

Promedio ****-

Motivos de elección

F12-

Vocación

71,8

F13-

Utilidade

56,0

F14-

Facilidade

36,3

8% 22%

60%

69% 39%

55% 100% 80%

n=5.120

23%

39%

25% 40%

20%

20% 40%

nada-pouco

60%

80% 100%

bastante

moito-moitísimo

Figura 24. Motivación dos estudantes na elección post-ESO

A vocación é, con diferenza, a principal razón pola que os alumnos se deciden a realizar un itinerario formativo concreto, sendo a utilidade, o seguinte motivo que incide na elección, cunha importante marxe de diferenza. Pola súa parte, a facilidade queda relegada ao último lugar, se temos en conta unicamente estas respostas. Mostramos a continuación a síntese diferencial dos resultados obtidos sobre a motivación tanto para os estudantes de ESO como para os estudantes de Bacharelato que participaron no estudo. Motivación da elección. Comparación por elección post-ESO – Total ESO Bach. CeT

Non tiña nada claro

Outros estudos

TOTAL ESO

****-

Motivos de elección

F12-

Vocación

F13-

Utilidade

F14-

Facilidade

1.307

455

1.513

Número de persoas

3.292 Porcentaxe bastante-moito-moitísimo

Motivación da elección pasada. Comparación por elección Bacharelato – Total Bacharelato Bach. CeT

Non tiña nada claro

Outros estudos

TOTAL Bacharelato

****-

Motivos de elección

F12-

Vocación

F13-

Utilidade

F14-

Facilidade

940

158

726

1.828

Número de persoas

Porcentaxe bastante-moito-moitísimo

Figura 25. Motivación dos estudantes de ESO e de Bacharelato na elección post-ESO

Os resultados da síntese diferencial indícannos que un factor diferencial é a facilidade, mostrándose como o motivo de elección que máis diferenzas xera entre os distintos grupos de interese. Cabe destacar a diferenza significativa deste factor de elección, especialmente, entre os alumnos

Factores Influentes na Elección de Estudos Científicos, Tecnolóxicos, en Enxeñarías e Matemáticos en Galicia

que optaron ou optarán polo Bacharelato Científico-Tecnolóxico (42% na ESO e 30% no caso dos alumnos de Bacharelato) e aqueles alumnos que o fixeron ou o farán por outros estudos (59% na ESO e 43% no caso dos alumnos de Bacharelato). Influencias na decisión e presións na elección de estudos non desexados A. Influencias na elección de estudos A elección dos estudos post-ESO é un momento no que, se ben o protagonista é o propio alumno, este está condicionado por posibles influencias e presións que han de terse en conta, posto que incidirán na súa elección final. Neste sentido, para este estudo valoráronse como elementos determinantes na elección dos alumnos, os que a continuación se expoñen na seguinte figura. Promedio 21%

20%

p10f- Pais

63,9

p10q- Información de Internet

50,9

p10a- Amigos / amigas

36,1

55%

23%

p10g- Irmáns/as

35,3

56%

15%

p10r- Programas vistos na TV

32,9

p10b- Titores/as

31,2

p10p- Profesionais en exercicio

29,5

p10k- Charlas informativas e actividades divulgativas

28,7

p10c- Profesores/as de ciencias e tecnoloxía

34%

59%

25% 22% 29%

19%

22%

61%

21%

18%

62%

17%

21%

64%

20%

16%

27,0

67%

19%

14%

p10j- Alumnos universitarios

25,6

68%

15%

17%

p10d- Profesores/as de ciencias sociais linguas, música...

25,6

69%

19%

12%

p10h- Alumnos de cursos superiores do teu centro / instituto

24,5

70%

16%

14%

p10e- Orientadores e psicopedagogos

23,9

71%

15%

14%

p10i- Antigos alumnos do teu instituto / centro

21,7

73%

14%

13%

p10m- Visitas a universidades

15,9

81%

p10ou-Visitas a empresas ou institucións

15,7

81%

10% 9%

p10l- Salón do ensino, mesas redondas...

16,2

81%

12% 7%

p10n- Visitas a centros de formación profesional

14,2

p10s- Concursos

12,3

n=5.120

59%

41%

83%

9% 8%

86% 100% 80%

10%

8% 6% 60%

40%

20%

40%

nada-pouco

60% bastante

80% 100% moito-moitísimo

Figura 26. Influencias na decisión post-ESO

Factores Influentes na Elección de Estudos Científicos, Tecnolóxicos, en Enxeñarías e Matemáticos en Galicia

Sen dúbida, dos datos mostrados cabe sinalar que, é a influencia dos pais, a máis relevante no momento da toma de decisión post-ESO. Seguida desta, está a exercida por internet, o que a sitúa como unha canle con importante peso, á cal recorren os alumnos en busca de información. Con internet ábrese unha vía de achegamento aos alumnos a través da que se pode ofrecer mellor e máis información sobre os estudos científico-tecnolóxicos e promover accións para incrementar as vocacións científico, tecnolóxicas, en enxeñarías e matemáticas. Outro dato que indican estes resultados é a percepción, que declaran ter os alumnos, sobre a influencia que os titores exercen no seu proceso de decisión dos futuros estudos, xa que parecen estar situados tras a influencia de medios e canles de comunicación, como son internet e a televisión. Aínda que isto trátase tan só dunha percepción declarada dos estudantes, o que non significa que sexa unha realidade. En último lugar desta clasificación atópanse os chamados factores externos, tal e como pode verse na síntese representada na seguinte táboa. Estes factores externos son os referidos ás visitas a centros, charlas, etc, e referente aos mesmos, declaráronse influenciados por eles, tan só un 17% dos alumnos. Promedio ****-

Influencias na elección

F06-

Pais

63,9

F08-

Internet / TV

46,5

F07-

Outras influencias persoais (titores, amigos, irmáns,...)

31,6

F09-

Alumnos (univ. / cursos superiores,...)

23,9

F05-

Factores externos (visitas, charlas,...)

18,2

21% 52%

59%

18%

69% 73% 83%

30%

22%

17%

10%

12% 5%

100% 80%

n=5.120

20%

60%

40%

20%

40%

nada-pouco

60%

80% 100%

bastante

moito-moitísimo

Figura 27. Influencias na decisión post-ESO. Síntese

Desde a perspectiva do itinerario seleccionado, as respostas dos alumnos de ESO sobre as influencias no momento de elección dos estudos post-ESO son as seguintes: Bach. e CF CeT

Non tiña nada claro

Outros estudos

TOTAL ESO

****-

Influencias na elección

F06-

Pais

F08-

Internet / TV

F07-

Outras influencias persoais (titores, amigos, irmáns,...)

F09-

Alumnos (univ. / cursos superiores,...)

F05-

Factores externos (visitas, charlas,...)

1.307

455

1.513

3.292

Número de persoas

Porcentaxe bastante-moito-moitísimo

Figura 28. Influencias na elección post-ESO. Total ESO

Factores Influentes na Elección de Estudos Científicos, Tecnolóxicos, en Enxeñarías e Matemáticos en Galicia

Os alumnos de Bacharelato, pola súa parte, indicaron que os factores que incidiron na súa elección, foron os seguintes: Bach. e CF CeT

Non tiña nada claro

Outros estudos

TOTAL Bacharelato

F06-

Pais

F08-

Internet / TV

F09-

Alumnos (univ. / cursos superiores,...)

F07-

Outras influencias persoais (titores, amigos, irmáns,...)

F05-

Factores externos (visitas, charlas,...)

940

158

726

1.828

Número de persoas

Porcentaxe bastante-moito-moitísimo

Figura 29. Influencias na elección pasada-total Bacharelato

En conclusión, tanto sobre os alumnos que se atopan actualmente cursando a ESO, como sobre aqueles que están en Bacharelato, son os pais quen máis influencia teñen no seu proceso de elección, destacando o relevante papel de internet. Esta síntese diferencial indica que apenas hai diferenzas entre os alumnos que optan polo Bacharelato Científico-Tecnolóxico e os que non, polo que non son factores diferenciais para escoller estudos científicos, tecnolóxicos, en enxeñarías ou matemáticas. Non obstante, estes factores deberán ser tidos en consideración no deseño e planificación de iniciativas, para o fomento de vocacións científico-tecnolóxicas. Finalmente, sobre o resultado obtido en internet como factor de influencia, cabería deducir, tal e como indican os expertos, que aqueles alumnos que buscan información relevante e reflexionan sobre a mesma, pescudando máis datos e contrastando, teñen máis clara a súa decisión e toman parte activa nesta, xa que é propiamente súa. B. Presións para escoller estudos non desexados Igualmente, as posibles presións das que poden ser obxecto os alumnos no proceso de decisión dos estudos a cursar, foron analizadas e tivéronse en conta no deseño do cuestionario trasladado aos alumnos. Para obter a visión e o baremo destas posibles presións, os alumnos foron preguntados sobre en que medida os pais, profesoras/es, titoras/es, irmás e irmáns, orientadores e psicopedagogas/os, amigas e amigos exercen influencia neles. Da lectura da seguinte táboa conclúese, que os alumnos non se senten apremados no momento da elección de estudos polas persoas da súa contorna, o que significa que se senten independentes no momento de escoller.

Factores Influentes na Elección de Estudos Científicos, Tecnolóxicos, en Enxeñarías e Matemáticos en Galicia

Promedio p11e- Pais

17,7

79%

12%

p11f- Irmáns/as

8,6

90%

5% 5%

p11b- Titores/as

8,3

91%

5% 4%

p11c- Profesores/as

9,0

90%

6% 4%

p11a- Amigos/amigas

7,7

92%

5% 3%

p11d- Orientadores/as e psicopedagogos/as

7,4

91%

100% 80%

n=5.120

60%

40%

20%

3% 40%

nada-pouco

60%

80% 100%

bastante

moito-moitísimo

Figura 30. Presións para escoller os estudos non desexados post-ESO. Total

Axudas desexadas para tomar a decisión Outro dos aspectos que se quixeron abordar neste estudo e que parte da perspectiva dos propios alumnos, foron as demandas de axuda e asesoramento que eles desexarían, para poder tomar unha mellor decisión na elección dos estudos a cursar. Preguntados sobre esta cuestión, destaca que tres das catro primeiras respostas obtidas, fan referencia ás profesións, aos profesionais e ás empresas. Este feito indica que os estudantes descoñecen claramente o que hai detrás dos estudos, o que hai máis alá, como é o mundo laboral. Así pois, reclaman estar máis en contacto coas empresas e os profesionais para poder paliar esta carencia. Pola contra, hai que sinalar o feito de que non se demanda, apenas, o asesoramento de titores/as e orientadores/as, nin tampouco dos estudantes de cursos superiores, de Bacharelatos ou Ciclos Formativos. Todas elas parecen non ser fontes ás que os alumnos fosen a recorrer, como apoio e asesoramento para axudar na súa toma de decisións. Promedio p12i- Máis información sobre as saídas profesionais

67,0

p12b- Máis información sobre os bacharelatos

57,5

27%

23%

p12h- Falar con profesionais en exercicio

58,2

28%

19%

p12j- Visitar empresas ou institucións

54,8

p12g- Falar con estudantes universitarios

51,7

36%

21%

43%

p12a- Máis información sobre os os ciclos formativos

50,4

37%

21%

42%

p12f- Visitar o instituto / centro onde farás os estudos

50,0

38%

20%

42%

p12c- Falar máis cos teus titores/as e orientadores/as

46,3

p12d- Falar con estudantes de bacharelato

43,6

p12e- Falar con estudantes de ciclos formativos

38,3

n=5.120

19%

33%

18%

53% 47%

25%

44%

34%

26%

52% 60%

50%

20%

41%

100% 80%

63%

30%

22% 40%

20%

26% 40%

nada-pouco

Figura 31. Axudas desexadas para escoller unha mellor decisión á ESO 40

60% bastante

80% 100% moito-moitísimo

Factores Influentes na Elección de Estudos Científicos, Tecnolóxicos, en Enxeñarías e Matemáticos en Galicia

4.3.3.3 Materias e profesores A continuación, recollemos os resultados obtidos relativos ao agrado dos estudantes sobre as distintas materias e ao agrado dos estudantes sobre os propios profesores que as imparten. Igualmente, indícanse os datos recompilados sobre rendemento académico global e, particularmente, das materias de ciencias, tecnoloxías e matemáticas. Agrado polas materias e profesores A percepción por parte dos alumnos sobre os profesores, sobre como imparten unha materia, sen dúbida, repercute de xeito importante, no achegamento do estudante á mesma. Esta é a razón, pola que se preguntou aos alumnos sobre os seus profesores. Unha lectura global dos datos obtidos indica que os alumnos perciben mellor a labor pedagóxica dos profesores que imparten as materias de Linguas e de Ciencias Sociais, Xeografía e Historia. Igualmente, chama a atención, a posición dos profesores de Informática, situados terceiro lugar tras as materias indicadas. En definitiva, impactan máis e parece que xeran máis vinculación os profesores de materias que non son do ámbito científico-tecnolóxico. Promedio p15-

Linguas

56,7

21%

36%

43%

p15c- Ciencias sociais, xeografía e historia

57,6

p15g- Informática

52,0

33%

24%

43%

p15k- Matemáticas

52,7

34%

21%

45%

p15a- Bioloxía e xeoloxía

52,9

34%

21%

45%

p15b- Ciencias da natureza

52,1

34%

22%

44%

p15l- Tecnoloxía

49,6

p15f- Química

46,7

40%

23%

37%

p15d- Educación visual e plástica

47,0

41%

21%

38%

p15e- Física

46,6

41%

22%

37%

n=5.120

27%

23%

37%

100% 80%

60%

40%

50%

21%

20%

42%

40%

nada-pouco

60% bastante

80% 100% moito-moitísimo

Figura 32. Gústanche os profesores? Total ESO

A diferenza dos datos obtidos sobre os profesores, as materias de ámbitos científico-tecnolóxico parecen que xeran un maior agrado entre os alumnos. Hai que destacar, tamén, que a Informática gusta pero non é unha opción de estudos que os alumnos elixirán de forma preferente tras a súa etapa escolar, algo que os expertos consultados asocian por un lado, ao feito de que non se trata dunha materia troncal, sendo optativa no Bacharelato, e polo outro, a que os alumnos teñen unha visión distorsionada dos estudos universitarios vinculados á Informática. Existe polo tanto, una dicotomía entre a materia e a realidade das carreiras e profesións.

Factores Influentes na Elección de Estudos Científicos, Tecnolóxicos, en Enxeñarías e Matemáticos en Galicia

Noutro aspecto, os datos dan a coñecer o feito de que Matemáticas non é, nin de lonxe, a materia que menos gusta aos alumnos. Así pois, son a Física e a Química (ao igual que sucedía cos profesores), as materias que parecen xerar un maior rexeitamento, o que indica unha posible causa de non elección de estudos científico-tecnolóxicos. Neste sentido e coa finalidade de cambiar esta percepción, cabería unha análise en profundidade das razóns que motivan esta opinión.

Promedio p13g- Informática

59,1

p13b- Ciencias da natureza

53,3

33%

22%

45%

p13a- Bioloxía e xeoloxía

53,6

34%

20%

46%

p13c- Ciencias sociais, xeografía e historia

51,8

34%

24%

42%

p13-

47,9

34%

Linguas

26%

24%

50%

38%

28%

p13k- Matemáticas

49,2

p13d- Educación visual e plástica

49,8

p13l- Tecnoloxía

46,3

p13f- Química

43,7

46%

19%

35%

p13e- Física

41,5

49%

20%

31%

37% 39% 43%

100% 80%

n=5.120

60%

23%

40%

21%

40%

21%

40%

20%

36%

40%

nada-pouco

60%

80% 100%

bastante

moito-moitísimo

Figura 33. Gústanche as materias? Total ESO

Facendo unha síntese diferencial dos resultados de ESO acerca do gusto polas materias e profesores da ESO, claramente pode verse, o agrado polas materias e o profesorado propio do Bacharelato Científico-Tecnolóxico, no caso dos alumnos que opten por este tipo de Bacharelato fronte aos que elixen outras opcións. Bach. e CF CeT

Non tiña nada claro

Outros estudos

TOTAL ESO

****-

Agrado polas materias e os profesores ESO

F19-

Linguas

F21-

Sociais, xeografía e historia

F18-

Bioloxía, xeoloxía e naturais

F16-

Informática

F20-

Matemáticas

F17-

Tecnoloxía

F22-

Educación visual e plástica

F23-

Física e química

1.307

455

1.513

3.292

Número de persoas

Porcentaxe bastante-moito-moitísimo

Figura 34. Agrado polas materias e profesores. Total ESO 42

Factores Influentes na Elección de Estudos Científicos, Tecnolóxicos, en Enxeñarías e Matemáticos en Galicia

Outra das cuestións formuladas aos estudantes, foi a súa opinión sobre as materias que fomentan máis o seu interese polas Enxeñarías e a Enxeñaría Informática. Tal como pode lerse na seguinte táboa, a Informática e a Tecnoloxía, seguida das Matemáticas, foron as materias sinaladas por eles, como as que entenden como máis influentes, de cara a fomentar este tipo de vocacións. Promedio p14c- Informática

52,0

p14e- Tecnoloxía

46,9

p14d- Matemáticas

42,3

p14a- Física

21,2

p14b- Química

29,5

37% 42%

40%

19%

59%

34%

18%

63% 60%

45%

18%

47%

100% 80%

n=5.120

18%

23%

18% 40%

20%

19% 40%

nada-pouco

60%

80% 100%

bastante

moito-moitísimo

Figura 35. Materias que fomentan o interese polas Enxeñarías e a Enxeñaría Informática. Total

Rendemento académico e rendemento en ciencias , tecnoloxías e matemáticas As gráficas que a continuación mostramos son unha síntese do expediente académico dos alumnos que participaron no presente Estudo. Promedio * * * * - Expediente académico (Insuf/Suf-Ben/Not-Sobresaínte) p101- Nota global (curso anterior)

6,8

p105- Tecnoloxía (nota actual)

6,9

p104- Química (nota actual)

6,3

p103- Física (nota actual)

6,1

p102- Matemáticas (nota actual)

5,8

n=5.120

4% 8%

32% 23%

13% 15% 23% 100% 80%

60%

40%

64% 69%

29%

58%

30%

55%

31% 20%

20%

46% 40%

nada-pouco

60% bastante

80% 100% moito-moitísimo

Figura 36. Expediente académico dos alumnos participantes no Estudo

Factores Influentes na Elección de Estudos Científicos, Tecnolóxicos, en Enxeñarías e Matemáticos en Galicia

A síntese diferencial sobre o expediente académico dos alumnos de ESO, indica que o 73% dos alumnos que optaron por un Bacharelato ou Ciclo Formativo Científico-Tecnolóxico, teñen un expediente de notable ou sobresaínte, considerando a nota do curso anterior. Sendo, esta mesma nota, a que obteñen en tecnoloxía, o 71% de alumnos que optaron por este tipo de Bacharelato. Polo tanto, un bo expediente académico, condicionará a súa elección, aínda que tal e como indican os expertos consultados, un alumno discreto ou incluso con notas baixas, pode ter un rendemento moi bo nunha carreira ou ciclo STEM que se adapte aos seus intereses prácticos. Bach. e CF CeT

Non tiña nada claro

Outros estudos

TOTAL ESO

****-

Expediente académico (Notable / Sobresaínte)

F01-

Nota global (curso anterior)

F05-

Tecnoloxía (nota actual)

F04-

Química (nota actual)

F03-

Física (nota actual)

F02-

Matemáticas (nota actual)

1.307

455

1.513

Número de persoas

3.292 Porcentaxe bastante-moito-moitísimo

Figura 37. Expediente académico dos alumnos da ESO (selección post-ESO)

O mapa de situación en Bacharelato, sobre a súa elección pasada, é similar ao de ESO, destacando do mesmo modo, a tecnoloxía como a materia na que se obtiveron mellores resultados, talvez condicionada porque non é unha materia con excesiva dificultade para os alumnos. Bach. CeT

Non tiña nada claro

Outros estudos

TOTAL Bacharelato

p105- Tecnoloxía (nota actual)

p101- Nota global (curso anterior)

p104- Química (nota actual)

p103- Física (nota actual)

p102- Matemáticas (nota actual)

940

158

726

1.828

* * * * - Expediente académico (Notable / Sobresaínte)

Número de persoas

Porcentaxe bastante-moito-moitísimo

Figura 38. Expediente académico dos alumnos de Bacharelato (elección post-ESO)

Factores Influentes na Elección de Estudos Científicos, Tecnolóxicos, en Enxeñarías e Matemáticos en Galicia

4.3.3.4 Imaxe das Ciencias, as Tecnoloxías, as Enxeñarías e as Matemáticas A imaxe das Ciencias, Tecnoloxías, Enxeñarías e Matemáticas que perciben os alumnos, en especial, no relativo ao tipo de carreiras e ás saídas profesionais, foron consideradas para este estudo como outro dos factores de influencia no estudante. Tendo en conta que a percepción que os alumnos teñan destas, influirá de modo importante na súa vocación, procedeuse a recompilar a seguinte información. Promedio * * * * - Das carreiras p16d- Moitas saídas profesionais

60,9

p16e- Permiten atopar traballo facilmente

52,9

p16c- Son capaz de facelas

46,2

p16g- Son carreiras para homes

41,2

p16f- Son carreiras para mulleres

38,7

49%

p16a- Son fáciles de entrar

37,3

52%

p16b- Son fáciles de acabar

30,4

p16h- Son para “frikis”

20,6

19%

27%

26%

54%

35%

36%

39%

32%

46%

32%

22%

32%

23%

28%

30%

62%

18%

29%

75%

12%

9% 13%

* * * * - Dos profesionais p17b- Gañan salarios elevados

58,9

16%

p17f- Traballo con alto impacto na sociedade

61,1

18%

p17c- Fan traballos variados e creativos

59,4

18%

p17a- Prestixio social

52,4

25%

p17e- Bo horario laboral

48,0

26%

p17d- Son traballos fáciles

33,5

n=5.120

37% 30%

60%

52%

32%

50%

38%

37%

50%

60% 100% 80%

47%

26% 40%

20%

24%

14% 40%

nada-pouco

60% bastante

80% 100% moito-moitísimo

Figura 39. Imaxe das Enxeñarías e Enxeñaría Informática. Total

Sobre as Enxeñarías e Enxeñaría Informática destaca, como pode verse, a percepción de que se trata de carreiras que teñen moitas saídas profesionais e cuxos profesionais perciben salarios elevados. Ao mesmo tempo, estes resultados apuntan a que cursalas, permite encontrar traballo máis doadamente. Outro dos datos a sinalar é a consideración de que, os traballos que se desenvolven tras a finalización deste tipo de carreiras, teñen un alto impacto na sociedade, ademais de ser traballos de carácter creativo e variado.

Factores Influentes na Elección de Estudos Científicos, Tecnolóxicos, en Enxeñarías e Matemáticos en Galicia

No caso dos resultados recollidos sobre a imaxe das Matemáticas, Física e Química, estes son case simétricos, aos obtidos para as Enxeñarías e Enxeñaría Informática. Son consideradas, igualmente, carreiras con múltiples posibilidades no mercado laboral, con profesionais con altas remuneracións e, que ao mesmo tempo, desenvolven un traballo cun importante impacto na sociedade. Promedio * * * * - Das carreiras p18d- Moitas saídas profesionais

59,5

p18e- Permiten atopar traballo facilmente

52,4

p18c- Son capaz de facelas

44,6

p18g- Son carreiras para homes

41,5

45%

23%

32%

p18f- Son carreiras para mulleres

41,4

46%

22%

32%

p18a- Son fáciles de entrar

32,2

p18b- Son fáciles de acabar

29,2

p18h- Son para “frikis”

18,6

19%

30%

27%

51%

36%

39%

37%

31%

61%

30%

25%

66%

14%

25%

77%

12% 11%

* * * * - Dos profesionais p19b- Gañan salarios elevados

58,4

p19f- Traballo con alto impacto na sociedade

60,1

p19a- Prestixio social

55,4

25%

p19e- Bo horario laboral

47,6

28%

p19c- Fan traballos variados e creativos

49,0

p19d- Son traballos fáciles

30,1

n=5.120

18%

35%

21%

28%

51%

30%

45% 47%

33%

35%

21% 60%

40%

25%

32%

66% 100% 80%

47%

20%

13% 40%

nada-pouco

60% bastante

80% 100% moito-moitísimo

Figura 40. Imaxe das Matemáticas, Física e Química. Total

Os resultados globais mostran, ademais do sinalado anteriormente, de forma positiva, a non vinculación da elección de estudos con persoas consideradas como “frikis” polos propios alumnos, roldando arredor do 76%, a porcentaxe de estudantes que están totalmente en desacordo con está consideración. Non obstante, xorde un dato que debe ser tido en conta de cara a posibles vías de actuación. Isto é, en torno ao 40% dos alumnos non se ven capacitados para abordar as carreiras relacionadas coas Enxeñarías, Enxeñaría Informática, Matemáticas, Física ou Química, o que significa unha baixa autoeficacia, en definitiva, unha baixa autopercepción das súas propias capacidades para desenvolver este tipo de estudos.

Factores Influentes na Elección de Estudos Científicos, Tecnolóxicos, en Enxeñarías e Matemáticos en Galicia

Incidindo na lectura da síntese diferencial destes resultados na elección post-ESO, aparecen importantes diferenzas entre os alumnos que optan por un itinerario científico-tecnolóxico, e o resto do alumnado. Así, os primeiros declaran unha maior autoeficacia respecto as súas capacidades para a realización deste tipo de estudos, ao mesmo tempo que se mostra a súa percepción dun maior atractivo e prestixio sobre este tipo de carreiras. Así pois, na táboa seguinte pode observarse que a pesar do que parecía polos resultados anteriores, a capacidade autopercibida é o que marca a diferenza entre os grupos de estudantes de xeito moi claro. A resposta que os alumnos dan á pregunta sobre se son capaces de facer os estudos de Matemáticas, Física ou Química descóbrese, polo tanto, como o factor diferencial entre eles.

Bach. e CF CeT

Non tiña nada claro

Outros estudos

TOTAL ESO

****-

Imaxe Enxeñarías e Informática

F24-

Atractivo e prestixio

F27-

Saídas profesionais

F25-

Son capaz de facelas

F32-

Sexista

F34-

Frikis

****-

Imaxe MFQ

F28-

Atractivo e prestixio

F31-

Saídas profesionais

F29-

Son capaz de facelas

F33-

Sexista

F35-

Frikis

Número de persoas

1.307

455

1.513

3.292 Porcentaxe bastante-moito-moitísimo

Figura 41. Síntese diferencial da Imaxe das Enxeñarías, Informática, Matemáticas, Física e Química. Total ESO

Factores Influentes na Elección de Estudos Científicos, Tecnolóxicos, en Enxeñarías e Matemáticos en Galicia

Bach. CeT

Non tiña nada claro

Outros estudos

TOTAL Bacharelato

****-

Imaxe Enxeñarías e Informática

F24-

Atractivo e prestixio

F27-

Saídas profesionais

F25-

Son capaz de facelas

F32-

Sexista

F34-

Frikis

****-

Imaxe MFQ

F28-

Atractivo e prestixio

F31-

Saídas profesionais

F29-

Son capaz de facelas

F33-

Sexista

F35-

Frikis

Número de persoas

940

158

726

1.828 Porcentaxe bastante-moito-moitísimo

Figura 42. Síntese diferencial Imaxe das Enxeñarías, Informática, Matemáticas, Física e Química. Total Bacharelato

Cabe indicar, que os datos relativos á elección do Bacharelato, tamén revelan un nivel máis elevado da autoeficacia para facer este tipo de carreiras, ou o que é o mesmo, a valoración das propias capacidades que teñen os alumnos, naqueles que cursan o Bacharelato Científico-Tecnolóxico. Replícase así, a mesma conclusión de que o factor diferencial, entre os alumnos, é a capacidade autopercibida. Por outro lado, do mesmo modo, mantense a necesidade de afrontar a negativa percepción que os estudantes teñen do binomio xénero e carreiras científico-tecnolóxicas.

4.3.3.5 Relación coas TIC O último gran bloque de factores individuais que inflúen na elección dos estudios, é o que denominamos “Relación coas TIC”, que pretende recoller información sobre as habilidades persoais que teñen os estudantes no uso das TIC, e sobre as habilidades da súa contorna. Para obter estes datos relativos ás habilidades propias dos estudantes coas TIC, estes foron preguntados sobre o uso que fan das mesmas, ben a través de Internet, redes sociais, word, teléfono móbil, mail, tv, intranet no centro, powerpoint, videoxogos e consolas, excel ou libro electrónico.

Factores Influentes na Elección de Estudos Científicos, Tecnolóxicos, en Enxeñarías e Matemáticos en Galicia

A análise total das respostas obtidas indican que un 75% dos enquisados declaran que se lles dan ben ou moi ben as TIC. No outro extremo de persoas con menos habilidades na utilización das TIC, encóntranse tanto as nais como os pais. Se ben, fronte ao 56% que opina que as nais non teñen ningunha ou pouca habilidade no uso das novas tecnoloxías, a porcentaxe declarada respecto aos pais e do 45%. Da percepción dos alumnos sobre as habilidades dos profesores e titores coas TIC, pódese concluír que é preciso un reforzo das competencias TIC do profesorado, xa que arredor do 40% de estudantes entenden que os profesores de linguas, ciencias sociais, humanidades e artes, e titores/as non teñen ou teñen moi poucas habilidades coas TIC. Non obstante, cabe sinalar que os profesores de ciencias contan cunha valoración máis positiva sobre a súa destreza coas TIC (72% do alumando). Promedio p23-

Dánseche ben as TIC?

55,5

p23a- E aos teus amigos/amigas?

56,3

p23f- E aos teus profesores de ciencias?

50,4

p23d- E os teus irmáns?

45,8

38%

p23g- Profesores linguas, ciencias sociais, humanidades e arte

41,5

39%

p23e- E ao teu titor/a?

40,9

p23b- E ao teu pai?

43,0

p23c- E á túa nai?

35,0

n=5.120

29%

25%

39%

18% 28%

36%

24%

38% 41%

24%

26%

56%

29%

27% 40%

20%

35%

45%

60%

43%

36%

41%

100% 80%

46%

20%

17% 40%

nada-pouco

60% bastante

80% 100% moito-moitísimo

Figura 43. Habilidades persoais e da contorna no uso das TIC

No relativo ao uso persoal das TIC, sen dúbida son Internet, teléfonos móbiles e as redes sociais, os medios máis utilizados, cunha ampla marxe de diferenza sobre as restantes posibilidades de uso formuladas. Así un 86% dos estudantes manifesta que fai moito ou moitísimo uso de Internet, quedando reducido a tan só un 4% o número de estudantes que o utilizan nada ou pouco. Dos datos que poden observarse na figura seguinte, conclúese que o uso principal que fan os alumnos das TIC é o lúdico, destinado principalmente ao ocio, quedando a ofimática e usos similares relegados a un lugar secundario. Finalmente, en último lugar encóntrase a robótica e a programación. Todo iso indícanos que os estudantes da ESO e de Bacharelato son usuarios das TIC, pero non son creadores TIC nin creadores coas TIC.

Factores Influentes na Elección de Estudos Científicos, Tecnolóxicos, en Enxeñarías e Matemáticos en Galicia

Promedio p24a- Internet

83,4

p24e- Teléfono móbil

81,8

83%

p24c- Redes sociais, Facebook, Tuenti...

81,6

82%

p24g- TV

59,8

p24b- Mail

51,1

p24j- Word

48,0

p24f- Videoxogos e consolas

48,1

44%

p24i- Powerpoint

42,5

45%

p24d- Intranet do centro / instituto (se hai)

36,8

p24h- Libro electrónico

25,4

p24k- Excel

23,4

p24l- Robótica

15,4

26%

86%

23%

34%

51%

30%

39%

36%

25%

36%

18%

38%

27%

54%

28%

24%

70%

22%

13%

73%

17%

15%

82%

12%

10% 8%

100% 80%

n=5.120

10%

60%

40%

20%

40%

nada-pouco

60%

80% 100%

bastante

moito-moitísimo

Figura 44. Uso persoal das TIC. Total

Sobre as habilidades e a utilización das TIC por parte da contorna próxima dos alumnos, os resultados agrupados por análise factorial, mostran a declaración de que son eles mesmos, os que teñen unha maior habilidade no uso das TIC, seguido das persoas da súa contorna (profesores e titores, amigos e irmáns, pais). Será, tal como adiantábamos, o uso social e lúdico, o que predomina dunha forma case total, sendo un 57% dos alumnos, os que declaran facer nada ou pouco uso das TIC en ofimática e aprendizaxe. Promedio ****-

Habilidades das TIC

F38-

Eu mesmo

56,2

F41-

Profesores e titores

45,5

35%

F40-

Amigos e irmáns

57,2

36%

F39-

Pais

43,7

****-

Uso das TIC

F36-

Social e lúdico

70,4

F37-

Ofimática e aprendizaxe

36,1

n=5.120

25%

29% 42%

43%

23%

24%

22%

57% 60%

71%

31% 40%

20%

12% 40%

nada-pouco

Figura 45. Análise factorial. Habilidades e utilización das TIC 50

23%

21%

53%

100% 80%

46%

60% bastante

80% 100% moito-moitísimo

Factores Influentes na Elección de Estudos Científicos, Tecnolóxicos, en Enxeñarías e Matemáticos en Galicia

A síntese diferencial na habilidade e uso das TIC en ESO e Bacharelato, indica que, son os alumnos orientados aos estudos científico-tecnolóxicos, os que consideran que teñen unha maior habilidade e fan un mellor uso das TIC. Do mesmo modo, coinciden no tipo de uso que se focaliza nunha utilización con caracter social e lúdico. Bach. e CF CeT

Non tiña nada claro

Outros estudos

TOTAL ESO

****-

Habilidades coas TIC

F38-

Eu mesmo

F41-

Profesores e titores

F40-

Amigos e irmáns

F39-

Pais

****-

Uso das TIC

F36-

Social e lúdico

F37-

Ofimática e aprendizaxe

43 Porcentaxe bastante-moito-moitísimo

Figura 46. Habilidade e uso das TIC-estudantes da ESO Bach. CeT

Non tiña nada claro

Outros estudos

TOTAL Bacharelato

****-

Habilidades coas TIC

F38-

Eu mesmo

F40-

Amigos e irmáns

F41-

Profesores e titores

F39-

Pais

****-

Uso das TIC

F36-

Social e lúdico

F37-

Ofimática e aprendizaxe

43 Porcentaxe bastante-moito-moitísimo

Figura 47. Habilidade e uso das TIC-estudantes da Bacharelato

Factores Influentes na Elección de Estudos Científicos, Tecnolóxicos, en Enxeñarías e Matemáticos en Galicia

4.3.4 Factores sociodemográficos-alumnado de ESO Exponse a continuación, como gran segundo grupo de factores con influencia para os alumnos no momento de elección dos estudos, os chamados factores sociodemográficos. FACTORES INDIVIDUAIS

FACTORES SOCIODEMOGRÁFICOS

Satisfacción e utilidade dos estudos

Xénero

Procesos de decisión

Posición entre os irmáns

Importancia dos motivos de decisión

Nivel sociocultural

Influencias na decisión

Procedencia familiar

Presión por estudos non desexados Axudas desexadas para tomar a decisión Materias e profesores Agrado das materias e os profesores

ELECCIÓN

Rendemento académico global (curso anterior) Rendemento académico materias STEM (curso actual) Imaxe STEM Imaxe das carreiras

FACTOR CENTRO

Imaxe das profesións Relación coas TIC

Tipoloxía de centro

Habilidades propias e da contorna

Niveis educativos

Uso persoal das TIC

Territorio

Figura 48. Marco conceptual de análise: factores sociodemográficos

4.3.4.1 Composición por xénero No relativo á elección de estudos posteriores á ESO, os datos da táboa mostran unha considerable diferenza entre mozos e mozas que optan por un Bacharelato ou Ciclo Formativo Científico-Tecnolóxico. Sendo os mozos, cun 46%, aqueles que ten maior predilección por este tipo de Bacharelato, mentres que un 52% das mozas elixen outros estudos. Bach. e CF CeT

Non o teño nada claro

Outros estudos

TOTAL

Número de persoas

Total ESO

100

3.275

Mozos

100

1.647

Mozas

100

1.572

Valores expresados en porcentaxe de persoas. As cores expresan diferenzas significativas en relación ao total

Figura 49. Composición por xénero19 16

O número de alumnos total de ESO que se rexistra na táboa, é de 3.275, fronte aos 3.292 alumnos indicados ao longo deste Estudo. A razón é que houbo alumnos que non contestaron ás preguntas de xénero, polo que non se tiveron en conta para este segmento.

Factores Influentes na Elección de Estudos Científicos, Tecnolóxicos, en Enxeñarías e Matemáticos en Galicia

4.3.4.2 Composición por irmáns Dos resultados indicados nas seguintes táboas, conclúese que non hai diferenzas significativas entre mozas e mozos no momento de elección do seu itinerario formativo no Bacharelato. Neste contexto, unicamente sinalar, o detalle de que parece que independentemente do xénero, os irmáns e as irmás medianos son os que menos optan polo Bacharelato Científico-Tecnolóxico. Bach. e CF CeT

Non o teño nada claro

Outros estudos

TOTAL

Número de persoas

Total ESO

100

3.275

Total mozos

100

1.647

Fillo único

100

294

Irmán maior

100

573

Irmán mediano

100

139

Irmán pequeno

100

611

Bach. e CF CeT

Non o teño nada claro

Outros estudos

TOTAL

Número de persoas

Total ESO

100

3.275

Total mozas

100

1.572

Filla única

100

303

Irmá maior

100

510

Irmá mediana

100

140

Irmá pequena

100

602

Valores expresados en porcentaxe de persoas. As cores expresan diferenzas significativas en relación ao total

Figura 50. Composición por irmáns-mozos

Valores expresados en porcentaxe de persoas. As cores expresan diferenzas significativas en relación ao total

Figura 51. Composición por irmáns-mozas

4.3.4.3 Composición por nivel sociocultural familiar Atendendo aos datos seguintes, é preciso subliñar que se produce unha importante diferenza do nivel alto cos niveis posteriores, abranguendo o primeiro, a maior porcentaxe de alumnos que se deciden por un Bacharelato ou Ciclo Formativo Científico-Tecnolóxico. Así, a medida que descende o nivel sociocultural, diminúe o número de alumnos que elixen estes estudos.

Factores Influentes na Elección de Estudos Científicos, Tecnolóxicos, en Enxeñarías e Matemáticos en Galicia

Bach. e CF CeT

Non o teño nada claro

Outros estudos

TOTAL

Número de persoas

Total ESO

100

3.275

Alto

100

337

Medio-alto

100

703

Medio

100

757

Medio-baixo

100

946

Baixo

100

472

Valores expresados en porcentaxe de persoas. As cores expresan diferenzas significativas en relación ao total

Figura 52. Composición por nivel sociocultural familiar . Elección estudos posteriores ESO. ESO

Móstranse a continuación, os resultados por niveis socioculturais desagregados por xénero. Neles obsérvase que a diferenza indicada no parágrafo anterior, ten o seu reflexo tanto no caso dos mozos como das mozas, a menor nivel sociocultural familiar, menor porcentaxe de alumnos que elixen o itinerario científico-tecnolóxico.

Bach. e CF CeT

Non o teño nada claro

Outros estudos

TOTAL

Número de persoas

Total ESO

100

3.275

Total mozos

100

1.647

Alto

100

195

Medio-alto

100

358

Medio

100

392

Medio-baixo

100

478

Baixo

100

214

Valores expresados en porcentaxe de persoas. As cores expresan diferenzas significativas en relación ao total

Figura 53. Composición por nivel sociocultural familiar. Elección estudos posteriores ESO. Mozos ESO

Factores Influentes na Elección de Estudos Científicos, Tecnolóxicos, en Enxeñarías e Matemáticos en Galicia

Bach. e CF CeT

Non o teño nada claro

Outros estudos

TOTAL

Número de persoas

Total ESO

100

3.275

Total mozas

100

1.572

Alto

100

140

Medio-alto

100

341

Medio

100

360

Medio-baixo

100

463

Baixo

100

253

Valores expresados en porcentaxe de persoas. As cores expresan diferenzas significativas en relación ao total

Figura 54. Composición por nivel sociocultural familiar. Elección estudos posteriores ESO. Mozas ESO

Non podemos deixar de destacar que ao longo de diferentes estudos17, repítese o feito de que a combinación do factor xénero cos niveis socioculturais baixos, teñen un efecto extremadamente negativo sobre as posibilidades de optar por estudos científico-tecnolóxicos por parte das mozas. Así pois, trátase de dous colectivos nos que é preciso poñer o foco de actuación. Existen marxes de mellora nas porcentaxes de alumnos de contornas socioculturais baixas e especificamente sobre a problemática de xénero. Actuar nestes eidos, permitirá diminuír a influencia deste contexto na elección do alumnos e incrementar a súa independencia no momento da elección de estudos.

4.3.4.4 Composición por procedencia familiar Sobre a procedencia familiar, cabe sinalar no caso do alumnado que opta polos estudos científico-tecnolóxicos, a equiparación entre os estudantes de procedencia mixta Galicia/España, e os estranxeiros de nivel medio alto (42%). Noutro extremo atopamos aos alumnos de procedencia estranxeira de nivel baixo, no que tan só o 29% dos mesmos elixen estudos científico-tecnolóxicos. Neste punto, queremos destacar que o elemento diferencial non é a procedencia estranxeira, senón o nivel socioeconómico, xa que se observa que os estranxeiros de nivel socioeconómico medio-alto están situados na media.

Como podemos estimular unha mente científica? Estudo sobre vocacións científicas. Ministerio de Economía e Competitividade, FECYT, everis. Factores influentes na elección de estudos científicos, tecnolóxicos e matemáticos. Visión dos estudantes de 3º e 4º de ESO e Bacharelato. 55

Factores Influentes na Elección de Estudos Científicos, Tecnolóxicos, en Enxeñarías e Matemáticos en Galicia

Bach. e CF CeT

Non o teño nada claro

Outros estudos

TOTAL

Número de persoas

Total ESO

100

3.275

Ambos de Galicia

100

2.169

Mixto Galicia ou España

100

399

Mixto nacional estranxeiro

100

389

Estranxeiros nivel medio alto

100

Estranxeiros nivel baixo

100

105

Valores expresados en porcentaxe de persoas. As cores expresan diferenzas significativas en relación ao total

Figura 55. Composición por procedencia familiar. Elección estudos posteriores ESO. ESO

Os resultados por xénero son os seguintes: Bach. e CF CeT

Non o teño nada claro

Outros estudos

TOTAL

Número de persoas

Total ESO

100

3.275

Total mozos

100

1.647

Ambos de Galicia

100

1.138

Mixto Galicia ou España

100

178

Mixto nacional estranxeiro

100

191

Estranxeiros nivel medio alto

100

Estranxeiros nivel baixo

100

Valores expresados en porcentaxe de persoas. As cores expresan diferenzas significativas en relación ao total

Figura 56. Composición por procedencia familiar. Mozos elección estudos posteriores ESO. ESO Bach. e CF CeT

Non o teño nada claro

Outros estudos

TOTAL

Número de persoas

Total ESO

100

3.275

Total mozas

100

1.572

Os dous de Galicia

100

1.017

Mixto Galicia ou España

100

219

Mixto nacional estranxeiro

100

196

Estranxeiros nivel medio alto

100

Estranxeiros nivel baixo

100

Valores expresados en porcentaxe de persoas. As cores expresan diferenzas significativas en relación ao total

Figura 57. Composición por procedencia familiar. Mozas. Elección estudos posteriores ESO. ESO 56

Factores Influentes na Elección de Estudos Científicos, Tecnolóxicos, en Enxeñarías e Matemáticos en Galicia

4.3.5 Factor centro: influencia por tipoloxía de centro FACTORES INDIVIDUAIS

FACTORES SOCIODEMOGRÁFICOS

Satisfacción e utilidade dos estudos

Xénero

Procesos de decisión

Posición entre os irmáns

Importancia dos motivos de decisión

Nivel sociocultural

Influencias na decisión

Procedencia familiar

Presión por estudos non desexados Axudas desexadas para tomar a decisión Materias e profesores Agrado das materias e os profesores

ELECCIÓN

Rendemento académico global (curso anterior) Rendemento académico materias STEM (curso actual) Imaxe STEM Imaxe das carreiras

FACTOR CENTRO

Imaxe das profesións Relación coas TIC

Tipoloxía de centro

Habilidades propias e da contorna

Niveis educativos

Uso persoal das TIC

Territorio

Figura 58. Marco conceptual de análise: factor centro

4.3.5.1 Composición por tipoloxía de centro Bach. e CF CeT

Non o teño nada claro

Outros estudos

TOTAL

Número de persoas

Total ESO

100

3.275

Público - alto

100

814

Público - medio alto

100

656

Público - medio baixo

100

916

Público - baixo

100

237

Privado - alto

100

221

Privado - medio alto

100

258

Privado - medio baixo

100

133

Privado - baixo

100

Valores expresados en porcentaxe de persoas. As cores expresan diferenzas significativas en relación ao total

Figura 59. Composición por tipoloxía de centro. Elección de estudos posteriores á ESO. ESO

Factores Influentes na Elección de Estudos Científicos, Tecnolóxicos, en Enxeñarías e Matemáticos en Galicia

Destaca neste punto, o resultado obtido no caso dos centros de clasificación público-alta na elección do Bacharelato Científico-Tecnolóxico, un 52% optarán por este tipo de Bacharelato, fronte a situación dos Centros públicos-baixos nos que esta opción diminúe considerablemente ata unha porcentaxe do 28%.

4.3.5.2 Composición por territorio de centro Nesta clasificación non se observan diferenzas significativas. Bach. e CF CeT

Non o teño nada claro

Outros estudos

TOTAL

Número de persoas

Total ESO

100

3.275

A Coruña

100

1.473

Lugo

100

288

Ourense

100

508

Pontevedra

100

1.006

Valores expresados en porcentaxe de persoas. As cores expresan diferenzas significativas en relación ao total

Figura 60. Composición por territorio. Elección de estudos posteriores á ESO. ESO

4.3.5.3 Composición por niveis educativos de centro Bach. e CF CeT

Non o teño nada claro

Outros estudos

TOTAL

Número de persoas

Total

100

3.275

3º e 4º ESO

100

652

3º e 4º ESO - 1º e 2º Bacharelato

100

2.623

Figura 61. Composición por niveis. Elección estudos posteriores á ESO

4.3.6 Elección de estudos post-Bacharelato Neste apartado, analizarase o proceso de decisión dos estudantes de Bacharelato Científico-Tecnolóxico na súa elección post-Bacharelato. Na exposición que se recolle a continuación, de forma análoga á análise realizada sobre o proceso de decisión de estudos post-ESO, revisarase o momento de decisión, o grado de seguridade, así como os factores individuais, sociodemográficos e de centro.

4.3.6.1 Momento de decisión e grao de seguridade Os resultados obtidos indican que se ben, arredor do 50% dos estudantes de ESO declara ter decidida a súa opción polo Bacharelato Científico-Tecnolóxico, non obstante durante o Bacharelato parece haber unha diminución do interese nas áreas da Enxeñaría e a Enxeñaría Informática. Así, detéctase que dos estudantes do Bacharelato Científico-Tecnolóxico, no momento de escoller os seus estudos posteriores, unicamente o 24% deles optarán por carreiras de Enxeñaría e Enxeñaría Informática, e un 9% por Matemáticas, Física e Química.

Factores Influentes na Elección de Estudos Científicos, Tecnolóxicos, en Enxeñarías e Matemáticos en Galicia

BACHARELATO ELIXIDO SEGURIDADE NA ELECCIÓN Tíñao clarísimo Tiña máis dunha alternativa

Científico e Tecnolóxico

Outros Bacharelatos

52%

TOTAL 70,1%

39%

21,3%

Non o tiña nada claro

8,6%

TOTAL

100%

Figura 62. Elección de estudos post-ESO segundo seguridade na elección PREFERENCIA ESTUDOS FUTUROS SEGURIDADE NA ELECCIÓN

Enxeñaría / Informática

Mates – Fís – Quím

Outros estudos

TOTAL

Téñoo clarísimo Teño máis dunha alternativa

35,4%

24%

67%

47,8%

Non o teño nada claro

16,5%

TOTAL

100%

Figura 63. Elección de estudos posteriores ao Bacharelato segundo seguridade na elección

No detalle da distribución do alumnado pola opción de estudos post-Bacharelato, pode observarse o importante peso dos estudos relacionados coas Ciencias da Saúde, opción escollida polo 36,3% de alumnado deste Bacharelato. Igualmente, cabe sinalar que no paso de 1º a 2º de Bacharelato, permanece unha continuidade na elección de estudos por parte do alumno. 24,1

p17a- Enxeñaría, Informática

9,0

p17b- Matemáticas, física ou química

36,3

p17f- Ciencias da saúde

5,0

p17g- Ciencias sociais e xurídicas

7,9

p17h- Ciclos formativos de grao superior

2,7

p17d- Artes e humanidade

10,3

p17e- Ciencias (bioloxía...)

3,7

p17c- Arquitectura

1,0

p17i- Deixar de estudar e buscar traballo n=1.001

20%

40%

60%

80%

100%

Figura 64. Elección de estudos posteriores ao Bacharelato. Estudantes de Bacharelato CeT

Factores Influentes na Elección de Estudos Científicos, Tecnolóxicos, en Enxeñarías e Matemáticos en Galicia

Enxeñaría e Inform.

Enx. Inf. nada claro

Mates Fís e Quím

Outros estudos

TOTAL

Número de persoas

Total Bacharelato CeT

100

991

1º Bacharelato

100

684

2º Bacharelato

100

307

Valores expresados en porcentaxe de persoas. As cores expresan diferenzas significativas en relación ao total

Figura 65. Composición por curso. Estudantes de Bacharelato CeT

4.3.6.2 Influencia dos factores individuais Expoñemos a continuación os resultados máis relevantes da síntese diferencial, agrupados polos factores individualizados que foron analizados: FACTORES SOCIODEMOGRÁFICOS Xénero Posición entre os irmáns Nivel sociocultural Procedencia familiar

FACTORES INDIVIDUAIS Satisfacción e utilidade dos estudos Procesos de decisión

ELECCIÓN

Materias e profesores Imaxe STEM Relación coas TIC Figura 66. Marco conceptual de análise: factores individuais

Satisfacción de estudos e utilidade Enxeñaría e Inform.

Mates, Fís e Quím

Outros estudos

TOTAL Bacharelato CeT

****-

Satisfacción e utilidade

F03-

Utilidade de estudar atopar traballo

F02-

Coñecemento dos estudos futuros e saídas profesionais

F01-

Satisfacción cos estudos actuais

F04-

Utilidade de estudar para ser máis feliz e mellor persoa

Figura 67. Satisfacción e utilidade – alumnos Bacharelato CeT

Factores Influentes na Elección de Estudos Científicos, Tecnolóxicos, en Enxeñarías e Matemáticos en Galicia

A lectura dos datos da presente táboa indican un alto coñecemento dos estudos futuros e das saídas profesionais, ademais dunha alta satisfacción sobre os estudos que se están a desenvolver, por parte dos alumnos que continuarán a estudar nos eidos da Enxeñaría, Enxeñaría Informática, Matemáticas, Física e Química. Destaca, no caso das Matemáticas, Física e Química, a percepción da utilidade destes estudos para encontrar un bo traballo. Imaxe das Ciencias, Tecnoloxías, Enxeñarías e Matemáticas Enxeñaría e Inform.

Mates, Fís e Quím

Outros estudos

TOTAL Bacharelato CeT

Atractivo e prestixio

F27-

Saídas profesionais

F25-

Son capaz de facelas

F32-

Sexista

F34-

Frikis

****-

Imaxe MFQ

F28-

Atractivo e prestixio

F31-

Saídas profesionais

F29-

Son capaz de facelas

F33-

Sexista

F35-

Frikis

Número de persoas

238

664

1.001

****-

Imaxe Enxeñarías e Informática

Figura 68. Imaxe das Enxeñarías, Informática, Matemáticas, Física e Química. Comparación por elección STEM. Total Bacharelato CeT

A autoeficacia aparece de novo como o elemento diferencial entre os estudantes que optarán por estudos de Enxeñaría ou Enxeñaría Informática, Matemáticas, Física ou Química, e os estudantes doutros ámbitos. Estes alumnos vense capacitados para cursar estas carreiras, ao mesmo tempo que as valoran de forma moi positiva, e as perciben como carreiras que contan con atractivo e prestixio social, entendendo que son máis as saídas profesionais das Enxeñarías ou Enxeñaría Informática que do resto de carreiras. Noutro extremo encóntranse aqueles alumnos que non optarán por estudos científico-tecnolóxicos, sendo estes, os que valoran as súas capacidades para afrontar este tipo de estudos dunha forma máis negativa, o cal é un condicionante fundamental no momento da elección, e polo tanto, un factor diferencial que require ser traballado. Sobre as saídas profesionais, dato a sinalar é o relativo a que aqueles alumnos que optarán por outros estudos, xa que eles cren que as carreiras de Enxeñaría, Enxeñaría Informática, Matemáticas, Física e Química xeran menos oportunidades profesionais que aqueles estudantes que se decidiron a optar polas mesmas. Por último, indicar que sendo moitos os aspectos positivos que mostran estes datos, aparece de novo sinalado o problema de xénero, especialmente no caso das Matemáticas, Física e Química.

Factores Influentes na Elección de Estudos Científicos, Tecnolóxicos, en Enxeñarías e Matemáticos en Galicia

Materias e profesores Enxeñaría e Inform.

Mates, Fís e Quím

Outros estudos

TOTAL Bacharelato CeT

****-

Agrado polas materias e os profesores ESO

F19-

Linguas

F16-

Informática

F21-

Sociais, xeografía e historia

F18-

Bioloxia, xeoloxía e naturais

F20-

Matemáticas

F17-

Tecnoloxía

F22-

Educación visual e plástica

F23-

Física e química

238

664

1.001

Número de persoas

Figura 69. Agrado polas materias e profesorado CeT. Comparación por elección STEM. Total Bacharelato CeT

De novo, os resultados parecen indicar a existencia dun factor diferencial entre os diferentes grupos de interese, xa que tanto no agrado polas materia e profesores de informática como de tecnoloxía, a porcentaxe é considerablemente maior no caso dos alumnos de Bacharelato Científico-Tecnolóxico que decidiron cursar Enxeñaría ou Enxeñaría Informática, que a do resto de estudantes (86% fronte ao 66% e o 57% en Informática, e 86% fronte ao 61% e 46% en Tecnoloxía). No caso dos alumnos que optan por carreiras de Matemáticas, Física ou Química, son tanto as materias como os profesores de Matemáticas, Física e Química os máis valorados. Expediente e rendemento académico. Enxeñaría e Inform.

Mates, Fís e Quím

Outros estudos

TOTAL Bacharelato CeT

p101- Nota global (curso anterior)

p105- Tecnoloxía (nota actual)

p104- Química (nota actual)

p103- Física (nota actual)

p102- Matemáticas (nota actual)

238

664

* * * * - Expediente académico (Ben / Notable / Sobresaínte)

Número de persoas

1.001 Porcentaxe bastante-moito-moitísimo

Figura 70. Expediente e rendemento académico materias e profesorado CeT comparación por elección STEM. Total Bacharelato CeT

Factores Influentes na Elección de Estudos Científicos, Tecnolóxicos, en Enxeñarías e Matemáticos en Galicia

Estes resultados poñen de relevo o feito de que, se ben os estudantes que optarán por Enxeñarías e Enxeñaría Informática, Matemática, Física e Química son aqueles que teñen maior autoeficacia, que se senten máis capacitados para desenvolver estes estudos, isto non significa que sexan os que mellor expediente académico teñen. Habilidades e utilización das TIC Enxeñaría e Inform.

Mates, Fís e Quím

Outros estudos

TOTAL Bacharelato CeT

****-

Habilidades coas TIC

F38-

Eu mesmo

F41-

Profesores e titores

F40-

Amigos e irmás

F39-

Pais

****-

Uso das TIC

F36-

Social e lúdico

F37-

Ofimática e aprendizaxe

238

664

1.001

Número de persoas

Porcentaxe bastante-moito-moitísimo

Figura 71. Habilidade e uso das TIC comparación por elección STEM. Total Bacharelato CeT

Son os alumnos, que optan por estudos de Enxeñaría ou Informática, os que declaran, nunha porcentaxe dun 95%, ter unha maior habilidade no uso das TIC, fronte ás persoas da súa contorna como os seus amigos, irmáns, profesores e titores. Neste sentido, faise preciso continuar traballando na alfabetización dixital. Sobre o tipo de uso das TIC, destaca que realizan unha maior utilización na ofimática e no aprendizaxe, aqueles alumnos que optarán por unha Enxeñaría ou Informática, non así, os que elixen as demais áreas. A pesar disto, o uso social e lúdico continua sendo o máis común, sexa cal sexa o tipo de alumnado e a súas preferencias formativas. Motivos da elección de estudos Enxeñaría e Inform.

Mates, Fís e Quím

Outros estudos

TOTAL Bacharelato CeT

****-

Motivos de elección

F12-

Vocación

F13-

Utilidade

F14-

Facilidade

238

664

1.001

Número de persoas

Porcentaxe bastante-moito-moitísimo

Figura 72. Motivos da elección de estudos. Comparación por elección STEM. Total Bacharelato CeT

Factores Influentes na Elección de Estudos Científicos, Tecnolóxicos, en Enxeñarías e Matemáticos en Galicia

Sobre os resultados indicados na anterior figura, non atopamos diferenzas significativas nos mesmos, se ben podería sinalarse o feito de que a facilidade é o motivo de elección de menor peso no caso daqueles alumnos do Bacharelato Científico-Tecnolóxico que optarán por unha Enxeñaría ou por Enxeñaría Informática. Influencia na elección Enxeñaría e Inform.

Mates, Fís e Quím

Outros estudos

TOTAL Bacharelato CeT

F06-

Pais

F08-

Internet / TV

F07-

Outras influencias personais (titores, amigos, irmáns,...)

F09-

Alumnos (univ. / cursos superiores,...)

F05-

Factores externos (visitas, charlas,...)

238

664

1.001

Número de persoas

Porcentaxe bastante-moito-moitísimo

Figura 73. Influencia na elección. Comparación por elección STEM. Total Bacharelato CeT

Segundo os datos recollidos no cuestionario, os alumnos de Bacharelato, no momento de realizar a súa elección futura, declaran que son os pais quen exerce unha maior influencia sobre eles, ao igual que sucede no caso dos alumnos de ESO. Neste sentido, resulta destacable que sexan os pais, quen máis os inflúen na elección de carreiras científico-tecnolóxicas, cando estes son a quen eles consideran menos hábiles coas TICS. Composición por xénero Enxeñaría e Inform.

Enx. Inf. nada claro

Mates Fís e Quím

Outros estudos

TOTAL

Número de persoas

Total Bacharelato CeT

100

991

Mozos

100

512

Mozas

100

467

Valores expresados en porcentaxe de persoas. As cores expresan diferenzas significativas en relación ao total

Figura 74. Composición por xénero. Bacharelato CeT

Fronte aos datos expostos sobre os estudantes de ESO en anteriores apartados, acentúase a diferenza de xénero na elección das carreiras científico-tecnolóxicas, especialmente no caso da Enxeñaría e Enxeñaría Informática, onde as porcentaxes son dun 34% no caso dos mozos fronte ao 6% no caso das mozas, optando un 85% delas por outros estudos. En conclusión, preséntase de novo a fenda de xénero, pero neste caso entre as Enxeñarías e Enxeñaría Informática, e os demais estudos.

Factores Influentes na Elección de Estudos Científicos, Tecnolóxicos, en Enxeñarías e Matemáticos en Galicia

Composición por irmáns Neste apartado, pode observarse unha continuidade respecto dos resultados obtidos no caso dos alumnos de ESO, que indican unha lixeira diferenza, particularmente entre os irmáns maiores, sobre a elección de carreiras como as Enxeñarías e a Enxeñaría Informática, tanto no caso dos mozos como das mozas. Enxeñaría e Inform.

Enx. Inf. nada claro

Mates Fís e Quím

Outros estudos

TOTAL

Número de persoas

Total Bacharelato CeT

100

991

Total mozos

100

512

Fillo único

100

111

Irmán maior

100

178

Irmán mediano

100

Irmán pequeno

100

179

Valores expresados en porcentaxe de persoas. As cores expresan diferenzas significativas en relación ao total

Figura 75. Composición por irmáns. Mozos Bacharelato CeT Enxeñaría e Inform.

Enx. Inf. nada claro

Mates Fís e Quím

Outros estudos

TOTAL

Número de persoas

100

991

Total mozas

100

467

Filla única

100

Irmá maior

100

149

Irmá mediana

100

Irmá pequena

100

183

Total Bacharelato CeT

Valores expresados en porcentaxe de persoas. As cores expresan diferenzas significativas en relación ao total

Figura 76. Composición por irmáns. Mozas Bacharelato CeT

Factores Influentes na Elección de Estudos Científicos, Tecnolóxicos, en Enxeñarías e Matemáticos en Galicia

Composición por nivel sociocultural familiar Respecto ao nivel sociocultural familiar, consérvase a tendencia á baixa, especialmente, no caso das Enxeñarías e Enxeñaría Informática, dando continuidade a unha situación xa detectada na análise sobre as respostas obtidas dos alumnos da ESO. Enxeñaría e Inform.

Enx. Inf. nada claro

Mates Fís e Quím

Outros estudos

TOTAL

Número de persoas

Total Bacharelato CeT

100

991

Alto

100

139

Medio-alto

100

280

Medio

100

222

Medio-baixo

100

242

Baixo

100

103

Valores expresados en porcentaxe de persoas. As cores expresan diferenzas significativas en relación ao total

Figura 77. Composición por nivel sociocultural familiar. Bacharelato CeT

Nas seguintes figuras recóllense os datos por nivel sociocultural familiar desagregados por xénero. No caso dos mozos, mantense unha leve preferencia por estudar Enxeñarías e Enxeñaría Informática naqueles que se encontran en niveis máis altos. Por outro lado, no caso das mozas, hai que ter en conta para unha adecuada lectura dos datos, o inferior volume da mostra, especialmente no caso do niveis máis alto e máis baixo. Enxeñaría e Inform.

Enx. Inf. nada claro

Mates Fís e Quím

Outros estudos

TOTAL

Número de persoas

Total Bacharelato CeT

100

991

Total mozos

100

512

Alto

100

Medio-alto

100

148

Medio

100

112

Medio-baixo

100

123

Baixo

100

Valores expresados en porcentaxe de persoas. As cores expresan diferenzas significativas en relación ao total

Figura 78. Composición por nivel sociocultural familiar. Mozos Bacharelato CeT

Factores Influentes na Elección de Estudos Científicos, Tecnolóxicos, en Enxeñarías e Matemáticos en Galicia

Enxeñaría e Inform.

Enx. Inf. nada claro

Mates Fís e Quím

Outros estudos

TOTAL

Número de persoas

100

991

Total mozas

100

467

Alto

100

Medio-alto

100

131

Medio

100

109

Medio-baixo

100

118

Baixo

100

Total Bacharelato CeT

Valores expresados en porcentaxe de persoas. As cores expresan diferenzas significativas en relación ao total

Figura 79. Composición por nivel sociocultural familiar. Mozas Bacharelato CeT

Composición por procedencia familiar Os resultados das seguintes táboas, referidos á procedencia familiar, non difiren do exposto no caso dos estudantes de ESO. Isto é, son os estudantes estranxeiros de nivel baixo, aqueles que deben ser obxecto de maior atención e sobre os que cabe poñer o foco, de cara a fomentar un maior interese polas Enxeñarías, Enxeñaría Informática, Matemáticas, Física ou Química. En definitiva, a conclusión é a mesma que a identificada no caso de informes realizados noutras Comunidades Autónomas, é preciso continuar traballando para fomentar neste colectivo, a vocación polas carreiras científico-tecnolóxicas. Enxeñaría e Inform.

Enx. Inf. nada claro

Mates Fís e Quím

Outros estudos

TOTAL

Número de persoas

Total Bacharelato CeT

100

991

Ambos de Galicia

100

668

Mixto Galicia ou España

100

150

Mixto nacional estranxeiro

100

112

Estranxeiros nivel medio alto

100

Estranxeiros nivel baixo

Valores expresados en porcentaxe de persoas. As cores expresan diferenzas significativas en relación ao total

Figura 80. Composición por procedencia familiar Bacharelato CeT

Factores Influentes na Elección de Estudos Científicos, Tecnolóxicos, en Enxeñarías e Matemáticos en Galicia

Enxeñaría e Inform.

Enx. Inf. nada claro

Mates Fís e Quím

Outros estudos

TOTAL

Número de persoas

Total Bacharelato CeT

100

991

Total mozos

100

512

Ambos de Galicia

100

339

Mixto Galicia ou España

100

Mixto nacional estranxeiro

100

Estranxeiros nivel medio alto

100

Estranxeiros nivel baixo

Valores expresados en porcentaxe de persoas. As cores expresan diferenzas significativas en relación ao total

Figura 81. Composición por procedencia familiar Bacharelato CeT. Mozos

Enxeñaría e Inform.

Enx. Inf. nada claro

Mates Fís e Quím

Outros estudos

TOTAL

Número de persoas

100

991

Total mozas

100

467

Ambos de Galicia

100

322

Mixto Galicia ou España

100

Mixto nacional estranxeiro

100

Total Bacharelato CeT

Estranxeiros nivel medio alto Estranxeiros nivel baixo

Valores expresados en porcentaxe de persoas. As cores expresan diferenzas significativas en relación ao total

Figura 82. Composición por procedencia familiar Bacharelato CeT. Mozas

Factores Influentes na Elección de Estudos Científicos, Tecnolóxicos, en Enxeñarías e Matemáticos en Galicia

Tipoloxía de centro educativo No referente á tipoloxía de centro educativo, os resultados recollidos son os seguintes. Enxeñaría e Inform.

Enx. Inf. nada claro

Mates Fís e Quím

Outros estudos

TOTAL

Número de persoas

Total Bacharelato CeT

991

Público - alto

416

Público - medio alto

297

Público - medio baixo

245

Público - baixo

Privado - medio alto

Valores expresados en porcentaxe de persoas. As cores expresan diferenzas significativas en relación ao total

Figura 83. Tipoloxía de centro educativo Bacharelato CeT

Por outra banda, a clasificación realizada tendo en conta como variable a distribución por territorio, mostra uns datos que precisan dunha interpretación no contexto educativo e industrial das catro provincias galegas. Partindo desta base, cabería afirmar que Pontevedra destaca como a provincia galega na que a elección polas Enxeñarías e Enxeñaría Informática é maior, entre outras razóns, pola presenza nela do polo de automoción e de facultades que ofertan carreiras do eido científico-tecnolóxico (Enxeñaría Informática, Enxeñaría de Telecomunicacións, Enxeñaría Industrial...). No mesmo sentido, Ourense, que ten no seu campus unha Escola Superior de Enxeñaría Informática, conta cun 21% de alumnos que optan polas carreiras de Enxeñaría e Enxeñaría Informática, situándose tras Pontevedra na preferencia por este tipo de carreiras. Enxeñaría e Inform.

Enx. Inf. nada claro

Mates Fís e Quím

Outros estudos

TOTAL

Número de persoas

Total Bacharelato CeT

100

991

A Coruña

100

496

Lugo

100

Ourense

100

249

Pontevedra

100

206

Valores expresados en porcentaxe de persoas. As cores expresan diferenzas significativas en relación ao total

Figura 84. Composición do territorio Bacharelato CeT

Factores Influentes na Elección de Estudos Científicos, Tecnolóxicos, en Enxeñarías e Matemáticos en Galicia

4.3.7 Comparativa Centros Abalar e non Abalar No presente punto, expoñemos os resultados obtidos na comparativa entre alumnos que cursan os seus estudos no marco dun Centro Abalar fronte a Centros non Abalar. Da información acadada tras a recompilación de datos, indicaremos aqueles resultados nos que se enmarcan as diferenzas máis significativas entre ambos tipos de centros. t Imaxe das carreiras científico-tecnolóxicas. t Maior habilidade no uso das TIC por parte dos alumnos e da súa contorna. t Maior gusto polas materias de Informática e Tecnoloxía. Conclúese, dos resultados obtidos, que non existe unha diferenza substancial no referente á elección ou predilección polos itinerarios científico-tecnolóxicos, entre alumnos de Centros Abalar e non Abalar, nin no caso da elección do tipo de Bacharelato e tampouco na elección das carreiras. Bach. CeT

Non o tiña nada claro

Outros estudos

TOTAL

Número de persoas

Total Bacharelato

100

1.824

Abalar

100

1.183

Non abalar

100

641

Enxeñaría e Inform.

Enx. Inf. nada claro

Mates Fís e Quím

Outros estudos

TOTAL

Número de persoas

Total Bacharelato CeT

100

991

Abalar

100

642

Non abalar

100

349

Valores expresados en porcentaxe de persoas. As cores expresan diferenzas significativas en relación ao total

Figura 85. Composición por Centro Abalar e non Abalar. Elección de alumnos de Bacharelato sobre a súa opción pasada e futura

Factores Influentes na Elección de Estudos Científicos, Tecnolóxicos, en Enxeñarías e Matemáticos en Galicia

4.3.7.1 Imaxe das Carreiras de Ciencias, Tecnoloxías, Enxeñaría e Matemáticas Neste punto, de un modo moi lixeiramente superior, os estudantes de Centros Abalar teñen unha mellor imaxe das Enxeñarías e a Enxeñaría Informática ao igual que da Física, Química e Matemáticas, que aqueles alumnos de Centros non Abalar. Ao mesmo tempo, consideran que contan con máis saídas profesionais e mellores salarios. Outro dos datos asociados á imaxe deste tipo de estudos que aparece nos resultados das seguintes táboas, é o feito de que os alumnos dos Centros Abalar non consideran aos estudantes deste tipo de carreiras como persoas “frikis”, sendo unha porcentaxe maior (30% no caso das Enxeñarías e Enxeñaría Informática, un 28% nas Matemáticas, Física e Química) os alumnos de Centros non Abalar que si teñen esta imaxe. Imaxe das Enxeñarías e Enxeñaría Informática Abalar

Non abalar

TOTAL

p16d- Moitas saídas profesionais

p16e- Permiten atopar traballo facilmente

p16c- Son capaz de facelas

p16g- Son carreiras para homes

p16f- Son carreiras para mulleres

p16a- Son fáciles de entrar

p16b- Son fáciles de acabar

p16h- Son para “frikis”

p17b- Gañan salarios elevados

p17c- Fan traballos variados e creativos

p17f- Traballo con alto impacto na sociedade

p17a- Prestixio social

p17e- Bo horario laboral

p17d- Son traballos fáciles

3.449

1.671

* * * * - Das carreiras

* * * * - Dos profesionais

Número de persoas

5.120 Porcentaxe bastante-moito-moitísimo

Factores Influentes na Elección de Estudos Científicos, Tecnolóxicos, en Enxeñarías e Matemáticos en Galicia

Imaxe das Matemáticas, Física e Química Abalar

Non abalar

TOTAL

p18d- Moitas saídas profesionais

p18e- Permiten atopar traballo facilmente

p18c- Son capaz de facelas

p18g- Son carreiras para homes

p18f- Son carreiras para mulleres

p18a- Son fáciles de entrar

p18b- Son fáciles de acabar

p18h- Son para “frikis”

p19b- Gañan salarios elevados

p19f- Traballo con alto impacto na sociedade

p19a- Prestixio social

p19e- Bo horario laboral

p19c- Fan traballos variados e creativos

p19d- Son traballos fáciles

3.449

1.671

5.120

* * * * - Das carreiras

* * * * - Dos profesionais

Número de persoas

Porcentaxe bastante-moito-moitísimo

Figura 86. Imaxe das Enxeñarías e a Enxeñaría Informática. Imaxe das Matemáticas, Física e Química. Comparación por Centro Abalar/non Abalar. Total

Factores Influentes na Elección de Estudos Científicos, Tecnolóxicos, en Enxeñarías e Matemáticos en Galicia

4.3.7.2 Habilidade no uso das TIC Sobre os datos aquí recollidos, é importante subliñar, que aqueles alumnos que asisten a un Centro Abalar son os que máis habilidades para o uso das TIC declaran ter. Esta mesma percepción, téñena da súa contorna, especialmente no caso dos pais e nais, algo que destaca especialmente sobre aqueles alumnos que asisten a un Centro Abalar dende 5º e 6º de Primaria. Este dato é extremadamente indicativo e permítenos poder afirmar que o Programa Abalar realiza unha importante labor contribuíndo á alfabetización dixital da contorna sociofamiliar do alumno. 5 e 6 Primaria 1 e 2 ESO

6 Primaria 1 e 2 ESO

1 e 2 ESO

2 ESO

Sí, pero en outro curso

Non

TOTAL

p23a- E aos teus amigos/amigas?

p23f- E aos teus profesores de ciencias?

p23d- E aos teus irmáns?

p23g- Profesores linguas, ciencias sociais, humanidades e arte

p23e- E ao teu titor/a?

p23b- E ao teu pai?

p23c- E a túa nai?

p23-

Dánsenche ben las TIC?

Porcentaxe bastante-moito-moitísimo

Figura 87. Comparación habilidades persoais e da contorna no uso das TIC por Centro Abalar/non Abalar. Total

4.3.7.3 Materias de Informática e Tecnoloxía Sobre as materias de Informática e Tecnoloxía, cabe afirmar que os alumnos de Centros Abalar, mostran un maior agrado pola tecnoloxía que os doutros centros e, consideran que, ao mesmo tempo, fomentan o interese polas Enxeñarías e a Enxeñaría Informática. Así, o gusto pola Tecnoloxía, de modo específico, ademais do gusto pola Informática, é unha característica dos alumnos de Centros Abalar que tal e como expuxemos ten a súa repercusión na contorna familiar. Abalar

Non abalar

TOTAL

p13g- Informática

p13b- Ciencias da natureza

p13a- Bioloxía e xeología

p13-

p13c- Ciencias sociais, xeografía e historia

p13k- Matemáticas

p13d- Educación visual e plástica

p13l- Tecnoloxía

p13f- Química

p13e- Física

3.449

1.671

Linguas

Número de persoas

5.120 Porcentaxe bastante-moito-moitísimo

Figura 88. Agrado por materias Abalar/non Abalar

5 Conclusi贸ns

Factores Influentes na Elección de Estudos Científicos, Tecnolóxicos, en Enxeñarías e Matemáticos en Galicia

Os resultados máis destacados foron analizados por un grupo de expertos pertencentes aos eidos da docencia universitaria e non universitaria, representantes da Administración Pública, de Colexios Profesionais, do Clúster TIC, representantes das grandes empresas, fundacións e institucións educativas, científicas e innovadoras de Galicia, co obxectivo de obter a súa visión, valoración e interpretación da situación. Así, coa finalidade de acadar unhas conclusións que contribúan a incrementar as vocacións STEM en Galicia, leváronse a cabo as actividades que a continuación indicamos, nas que se analizaron os resultados da información trasladada polos alumnos a través dos cuestionarios: t Workshop da Comisión de Expertos para a realización dunha análise conxunta dos resultados obtidos mediante unha dinámica participativa desenvolvida nunha sesión presencial. t Entrevistas presenciais individualizadas. Neste punto, queremos sinalar o enfoque utilizado para expoñer as conclusións. Tal e como se expuxo na metodoloxía deste Estudo, para o deseño dos cuestionarios que se trasladaron aos alumnos, levouse a cabo un traballo inicial de investigación, no cal foron analizadas, a través da revisión de diversas fontes de investigación procedentes de ámbitos da psicoloxía, socioloxía, e pedagoxía, unha ampla gama de variables, que se identificaron como de potencial impacto sobre a decisión dos alumnos, no momento da elección do seu itinerario formativo.

Factor de impacto

STEM

NON STEM

Figura 89. Factores de impacto

Factores Influentes na Elección de Estudos Científicos, Tecnolóxicos, en Enxeñarías e Matemáticos en Galicia

Para a exposición das presentes conclusións, procedeuse á agrupación das variables que se consideraron máis destacadas ao longo do estudo, en 4 ámbitos conceptuais: t AC 1 Alumno. t AC 2 Contorna próxima. t AC 3 Contorna educativa. t AC 4 Contorna social.

AC 1 ALUMNO

AC 2 CONTORNA PRÓXIMA

AC 1.1

AC 1.2

AC 1.3

AC 2.1

Autoeficacia

Convicción vocacional

Cronoloxía da decisión das vocacións

Contexto sociocultural familiar

AC 3 CONTORNA EDUCATIVA

AC 3.1

AC 3.2

AC 3.3

AC 3.4

AC 4.1

Condicionante do rendemento académico

Orientación educativa

Imaxe dos profesores e materias

Participación no Programa Abalar

Percepción das profesións STEM

Figura 90. Ámbitos conceptuais

AC 4 C. SOCIAL

científico-tecnolóxicas

Factores Influentes na Elección de Estudos Científicos, Tecnolóxicos, en Enxeñarías e Matemáticos en Galicia

AC 1 Alumno O ámbito conceptual do alumno, fai referencia a todo o seu proceso persoal e individual na formación de vontade de cara a súa elección de estudos. Así, este ámbito estará referido á autoeficacia, a súa convicción vocacional e á cronoloxía na decisión da súa vocación. En definitiva, trátase de incidir en todo o relativo ás expectativas, intereses, percepcións e prioridades que conformarán a convicción do propio alumno, e que será un factor clave de impacto na súa decisión.

AC 1.1 Autoeficacia Entendemos autoeficacia como a propia percepción que teñen os alumnos sobre a súa capacidade para realizar e terminar os estudos con éxito. Trátase dunha variable que, de xeito definitivo, incide na elección que os alumnos realizarán do seu futuro itinerario formativo e que se repite como o factor diferencial, tanto para os alumnos de ESO no momento da elección dos estudos científicos-tecnolóxicos do Bacharelato, como na elección por parte dos estudantes de Bacharelato das carreiras de Enxeñaría e Enxeñaría Informática. Os resultados obtidos no estudo indican que existe un elevado número de estudantes, en torno ao 40%, que non se consideran capaces de realizar estudos científico-tecnolóxicos, algo que supoñerá, sen dúbida, que se vexa afectada a preferencia do alumno sobre ao que querería dedicarse profesionalmente nun futuro, e o que finalmente elixirá. Isto implica, que é probable, que o verdadeiramente desexado non se corresponda co que suceda realmente. Se ben cabe sinalar que os estudantes galegos, declaran ter unha maior autoeficacia que os estudantes doutras Comunidades Autónomas como é o caso de Catalunya (arredor do 50% dos estudantes non se consideran capacitados para este tipo de estudos). Neste sentido, é preciso ter en conta que a percepción da falta de capacidade por parte do alumno, fai que as expectativas de poder finalizar con éxito uns estudos sexan máis baixas, o cal será causa dunha desmotivación no momento de elección do itinerario formativo, dado o carácter limitante da autoeficacia. Existe un importante problema de autoeficacia que supera o posible problema de capacidade que poidan ter os alumnos, de feito, o presente Estudo indica que non todos os alumnos con bos expedientes académicos teñen un alto nivel de confianza nas súas capacidades. Cabe sinalar, ademais, o dato de que tan só un 54% das mozas declaran ser capaces de facer unha Enxeñaría ou unha Enxeñaría Informática fronte ao 74% dos mozos, algo que reflicte unha menor autoeficacia nos caso das alumnas. En definitiva, son os alumnos que manteñen a confianza nas súas capacidades, aqueles que tras o Bacharelato Científico-Tecnolóxico, chegarán a incorporarse ás carreiras como Enxeñarías e Enxeñaría Informática.

AC 1.2 Convicción vocacional Esta variable fai referencia ao grao de certeza que teñen os alumnos sobre os seus gustos e preferencias vocacionais. A través das súas respostas aos cuestionarios, os estudantes indicaron como as principais motivacións para a súa elección de tipo de estudos, a vocación e a utilidade, sendo a facilidade para realizar uns estudos determinados, a última das causas a valorar. Así, un 92% dos alumnos declaran que a vocación é a súa principal razón de elección. Non obstante, os resultados do estudo revelan un dato que, de forma específica, repítese no caso daqueles estudantes que se decidiron por outros estudos e que é o factor diferencial fronte ao 77

Factores Influentes na Elección de Estudos Científicos, Tecnolóxicos, en Enxeñarías e Matemáticos en Galicia

resto do alumnado, trátase do feito de que estes priorizan a facilidade como a súa principal motivación, fronte á vocación ou á utilidade, nun 59% dos alumnos de 3º e 4º de ESO. Cabería polo tanto, transmitir aos alumnos, a necesidade de que estean dispostos a asumir o esforzo de afrontar estudos científico-tecnolóxicos nos seus itinerarios a corto e medio prazo, e de que a menor dificultade para o desenvolvemento dos seus estudos non sexa a principal razón na elección. Neste sentido, é preciso traballar para cambiar a percepción da mala relación esforzo-beneficio neste tipo de estudos. Tras a consulta aos alumnos sobre quen ten maior capacidade de influencia sobre eles, no momento da elección de estudos, sen dúbida, a resposta que se repite tanto no caso da ESO como de Bacharelato (79%), é a de que os pais son os que maior influencia exerce sobre eles. Feito no que coinciden os expertos consultados, polo tanto, é unha variable sobre a que incidir. Por último, respecto á opinión dos alumnos sobre as accións que facilitaría a súa toma de decisión, o 81% deles, demanda unha maior información sobre os itinerarios ou saídas profesionais e, arredor do 70% manifestou que sería moi interesante, ter contacto con profesionais en exercicio, ou realizar visitas a empresas e institucións. Non obstante, a pesar desta demanda, o 62% dos alumnos considera que non son factores influentes para eles no momento da elección de estudos, o cal implica que é moi leve a repercusión das mesmas. Neste aspecto, como conclusión, cabería preguntarse acerca de como se está a realizar a aproximación do sector empresarial aos centros educativos, posto que as accións desenvoltas no marco de colaboracións escola-empresa, non están a conseguir todo o alcance desexado. Así, tal e como sinalan os expertos consultados, a cuestión clave é que a relación educación-empresa non pode ser de información ou escaparate, como é na actualidade. O alumnado visita empresas de xeito anecdótico e esporádico, e non ten un contacto pleno coa súa realidade. Por iso, non é un factor determinante na elección, algo que é conveniente meditar nas empresas, universidades e nos propios centros educativos.

AC 1.3 Cronoloxía na decisión das vocacións Fixar o momento cronolóxico do proceso educativo dos alumnos, en que ten case formada a súa decisión sobre que tipo de estudos quere realizar, é fundamental de cara a formular actuacións que poidan incidir nun cambio de vocación ou elección do alumno. Do cuestionario realizado aos alumnos de 3º e 4º da ESO extráese, que xa nestes cursos, a decisión está formada. O 86% teñen, con distinto grao de seguridade, a súa elección feita. Este é o caso daqueles alumnos que optarán por un Bacharelato ou Ciclo Formativo da rama de Ciencia e Tecnoloxía, que serían en torno ao 40%. É importante sinalar que, estes resultados vense reforzados polo feito que do paso de 3º a 4º da ESO, non hai ningún cambio nas preferencias do alumno sobre a elección do tipo de Bacharelato que fará. En definitiva, faise preciso profundar nos beneficios dos estudos STEM desde os primeiros anos escolares de aproximación ás materias científico-tecnolóxicas. Como sinalan os expertos, as vocacións STEM xorden, en xeral, entre o segundo e terceiro ciclo de Primaria, aínda que sempre hai nenos que poden ser máis precoces. Así pois, este é o momento no que hai que incidir cun profesorado de calidade e enfoques baseados na metodoloxía científica e tecnolóxica e non, nun estudo meramente memorístico. Traballar desde Primaria para estimular o interese por estas materias é clave para nun futuro poder incrementar este tipo de vocacións, e que o alumnado teña un mellor coñecemento sobre os itinerarios formativos.

Factores Influentes na Elección de Estudos Científicos, Tecnolóxicos, en Enxeñarías e Matemáticos en Galicia

AC 2 Contorna próxima A situación familiar do alumno, a capacidade económica da súa familia, as profesións dos pais, a situación cultural e mesmo a procedencia familiar, son variables que afectan aos estudantes no seu desenvolvemento vital e formativo.

AC 2.1 Contexto sociocultural familiar Nesta variable repítese unha constante que está presente nos diferentes estudos18 publicados, e que tamén constatamos neste Estudo, isto é, nunha contorna sociocultural baixa, a inclinación da vocación dos alumnos a estudar itinerarios científico-tecnolóxicos é considerablemente menor. Acadando pola súa contra, o nivel sociocultural familiar máis alto, o maior número de vocacións neste sentido tanto no caso da elección do Bacharelato Científico-Tecnolóxico como no da elección das carreiras de Enxeñarías e Enxeñaría Informática. Polo tanto, nun contexto sociocultural familiar baixo, pódese concluír que non é a vocación o factor de maior impacto, senón a contorna do alumno. Existe unha fenda social que provoca unha situación de partida diferente para as mozas e mozos que se encontran neste contexto e que parece incidir negativamente nas vocacións científico-tecnolóxicas. Tal e como indican os expertos consultados, a linguaxe e proceder científico-tecnolóxico non está naturalizada nas persoas que se encontran nunha contorna sociocultural máis baixa, é o que Bernstein chama “código restrinxido”, polo que a comprensión real e a integración na vida cotiá dos saberes científico-técnicos, non está instaurada nestes grupos, o que inflúe negativamente no número de vocacións. É preciso, polo tanto, deseñar e realizar actuacións que permitan cambiar esta situación e incidir para que a contorna sociocultural do alumno non sexa un condicionante limitante no momento da elección de estudos científico-tecnolóxicos.

Consultar estudos no anexo bibliográfico. 79

Factores Influentes na Elección de Estudos Científicos, Tecnolóxicos, en Enxeñarías e Matemáticos en Galicia

AC 3 Contorna educativa O contexto académico dos alumnos é outro dos ámbitos conceptuais que agrupa importantes variables de impacto na elección do alumno: o seu rendemento académico, a orientación que recibe, a imaxe dos profesores e materias escolares, e igualmente, a súa participación no Programa Abalar, por ser un elemento diferencial do proceso educativo de Galicia.

AC 3.1 Condicionante do rendemento académico Os datos indican que o perfil dos estudantes do Bacharelato Científico-Tecnolóxico é superior ao daqueles que optaron por outro tipo de estudos. Así, é claro, que o rendemento académico encóntrase estreitamente ligado ao interese por este tipo de itinerario, e particularmente polas materias propias destas áreas. Non obstante, detectamos que o bo rendemento académico ha de estar combinado coa autoeficacia, xa que tal e como sinalamos ao longo do estudo, hai alumnos cun bo expediente académico aos que a súa falta de confianza nas capacidades propias os condicionan na decisión polos itinerarios STEM. Unha imaxe de excesiva dificultade dos estudos científico-tecnolóxicos, repercute de forma negativa sobre o alumnado, xa que asocialos a un perfil de rendemento académico moi alto, convérteo nun factor en contra, para aqueles que non cheguen a acadar uns resultados académicos similares, provocando que tan só uns poucos estudantes se vexan capacitados para afrontalos. Faise necesario valorar posibles accións que suavizasen esta imaxe e, que como xa indicamos, permitan poñer en valor a relación positiva entre custo-beneficio sobre o desenvolvemento deste tipo de estudos.

AC 3.2 Orientación educativa Os resultados obtidos indican que os alumnos, de cara á elección dos seus itinerarios formativos, demandan unha maior información sobre as distintas profesións ás que terán acceso, unha vez finalizados os seus estudos. Reclaman un mellor coñecemento das empresas, ao mesmo tempo que achegarse aos profesionais. Cabería realizar unha mellora na orientación ao alumnado neste aspecto, permitindo unha aproximación entre o mundo educativo e o mundo empresarial, fomentando colaboracións entre escola-universidade-empresa e promovendo unha maior e mellor involucración das empresas e os profesionais no eido educativo. Non se debe esquecer o factor determinante que son os pais e a importancia de traballar coas familias, de cara a mellorar as percepcións do alumno e a súa familia na elección STEM.

AC 3.3 Imaxe dos profesores e materias científico-tecnolóxicas Os resultados obtidos sobre a imaxe dos profesores que imparten as materias científico-tecnolóxicas, mostran que os alumnos, en xeral, perciben mellor e valoran máis a labor pedagóxica dos profesores vinculados ás areas de linguas e humanidades, que as dos primeiros. Neste sentido, os expertos apuntan que por un lado, os mestres de Primaria proceden maioritariamente da rama de ciencias sociais (sendo maxisterio e o grado en educación Primaria, carreiras da rama de coñecemento de ciencias sociais e xurídicas), e se ben contan cunha boa formación pedagóxica, teñen unha menor base nos estudos científico, tecnolóxicos e matemáticos.

Factores Influentes na Elección de Estudos Científicos, Tecnolóxicos, en Enxeñarías e Matemáticos en Galicia

Por outro lado, é diferente o caso dos profesores que imparten as materias STEM do Bacharelato Científico-Tecnolóxico, que contando cun profundo coñecemento da materia que imparten, non obstante, parece que se detecta a necesidade de reforzar unha base didáctica que lles permita un mellor achegamento ao alumnado. Como indican os expertos, a clave está nas competencias profesionais docentes, no coñecemento do contido, no coñecemento pedagóxico e no coñecemento didáctico do contido. Sen un alto dominio dos tres, non se pode levar adiante unha clase de calidade19. Neste sentido, debemos ter en conta a reflexión de Becker20 sobre que un currículum ou unha forma de ensinar pouco atractiva pode facer diminuír o interese polas materias científico-tecnolóxicas, do mesmo xeito que, os métodos de ensinanza que presentan como particularmente difíciles este tipo de disciplinas, poden frustar a aqueles estudantes na súa vontade de ter éxito na clase, afastándoos de carreiras STEM. Conclúese a conveniencia de revisar no currículum educativo o papel que desenvolven as materias de Informática e Tecnoloxía, enténdese que é preciso dotar estas materias dun carácter transversal e igualmente aumentar nas mesmas o peso da creación dixital (programación, robótica, etc).

AC 3.4 Participación no Programa Abalar Esta variable foi introducida de modo particular, pola transcendencia que representa esta inciativa, que se sustancia na integración plena das TIC nas aulas galegas. Neste sentido, quixemos incidir sobre o seu impacto nas vocacións dos alumnos. Os alumnos de Centros Abalar, afirman ser máis hábiles coas TIC, e ao mesmo tempo, indican que as persoas da súa contorna tamén o son, especialmente no caso daqueles que asisten a un Centro Abalar desde 5º e 6º Primaria. Neste sentido, obsérvase unha repercusión positiva do Programa Abalar sobre a contorna familiar do alumno, xa que inflúen na alfabetización da mesma. Igualmente, teñen unha visión diferente da Tecnoloxía e mostran máis agrado por ela, considerándoa influente no fomento do interese polas Enxeñarías e a Enxeñaría Informática ao mesmo tempo que teñen unha visión positiva da Enxeñarías Telecomunicacións, Enxeñaría Informática, Matemáticas, Física e Química, tanto no referente aos traballos desenvolvidos, como ao prestixio dos profesionais, ao mesmo tempo que desvinculan este tipo de carreiras de connotacións peculiares (frikis). O enfoque particularmente tecnolóxico, no que consiste o Proxecto Abalar, se reflicte nos resultados expostos. Así, os alumnos dos Centros Abalar fan un uso máis completo das TIC, e dunha forma diferencial, contribuíndo como xa sinalamos á alfabetización dixital da súa contorna social, se ben tendo en conta este enfoque non se esperaba un impacto no relativo as vocacións científico-tecnolóxicas.

Referenciando a Imbernón, Francisco. Catedrático Unidade Didáctica e Organización Educativa da Universidade de Barcelona. Becker, F.S. Why not opt for a career in Science and Technology? An analysis of potentially reason. 2009. 81

Factores Influentes na Elección de Estudos Científicos, Tecnolóxicos, en Enxeñarías e Matemáticos en Galicia

AC 4 Contorna social AC 4.1 Percepción das profesións STEM En xeral, a visión dos estudos e profesións relacionadas coas Enxeñarías e Enxeñaría Informática é positiva, así, un 75% dos alumnos, considéranas xeradoras de prestixio. O alumno percibe unha imaxe atractiva deste tipo de carreiras, asociándoas a traballos ben remunerados e con importante impacto social. Sendo así, parece que isto non é suficiente para reverter a diminución no número de alumnos que optan por carreiras científico-tecnolóxicas. Por outro lado, se ben o alumno ten esta imaxe positiva, non obstante o prestixio social e a utilidade social son dous elementos sobre os que é preciso traballar, especialmente se facemos a comparativa coa imaxe das carreiras e profesións do ámbito das Ciencias da Saúde. Así, por exemplo, o prestixio social dun médico é maior que o dun enxeñeiro e a utilidade social da profesión deste último, non se aprecia do mesmo modo que a medicina. Outro elemento a ter en conta é a influencia da televisión e os medios de comunicación sobre a imaxe destas profesións, o cal ten un peso importante como elemento de influencia, na elección que os alumnos fan no seu itinerario formativo. Ante esta situación, unha promoción deste tipo de carreiras, de profesións e de empresas que demandan profesionais no ámbito STEM, permitirá construír un modelo de referencia para a xuventude que faga máis atractivos os estudos científico-tecnolóxicos e que fomentará estas vocacións. Preséntase tamén, outra problemática sobre a percepción destas profesións, esta é, a existencia dunha fenda de xénero, (tan só o 29,2% dos matriculados en carreiras de Tecnoloxía e Arquitectura son mulleres21), algo que se observa tamén na elección de estudos posteriores á ESO (46% dos mozos optan polo Bacharelato Científico-Tecnolóxico, fronte ao 33% das mozas), e igualmente no feito de que tras o Bacharelato Científico-Tecnolóxico, tan só o 6% das mozas elixirán estudos de Enxeñaría e Enxeñaría Informática (34% no caso dos mozos). O xénero continua sendo unha das barreiras que deben ser eliminadas, requírese de medidas que rompan a imaxe de que as carreiras e profesións científico-tecnolóxicas non son apropiadas para mulleres. Trátase en definitiva de trasladar aos alumnos un discurso máis incluínte que explicite as características das persoas adecuadas para este tipo de profesións, independentemente do xénero. Así, o obxectivo sería o de actuar sobre a compatibilidade das identidades deste tipo de profesións coa identidade feminina, recoñecendo as boas prácticas no ámbito da equidade tanto na contorna educativa como laboral.

Datos obtidos do Instituto Galego de Estatística.

Factores Influentes na Elección de Estudos Científicos, Tecnolóxicos, en Enxeñarías e Matemáticos en Galicia

6 Recomendaci贸ns

Factores Influentes na Elección de Estudos Científicos, Tecnolóxicos, en Enxeñarías e Matemáticos en Galicia

Tras a identificación das conclusións, expoñemos a continuación as principais recomendacións recompiladas, despois dun intenso traballo de análise realizado cos expertos de diferentes eidos. Estas recomendacións pretenden ser unha achega ao ámbito educativo en particular, e á sociedade galega en xeral, coa finalidade de contribuír ao incremento de vocacións de carácter tecnolóxico, dando resposta así á importante demanda do mercado laboral. Presentamos a continuación as recomendacións identificadas seguindo a estrutura dos distintos ámbitos conceptuais recollidos nas conclusións:

AC 1 Alumno t Reforzar a autoeficacia do alumno a través de accións de mentorado introducidas desde idades temperás, que incidan e fortalezan a imaxe propia e a proxectada polos pais/nais e profesores sobre eles mesmos. A finalidade é a de incrementar a percepción da autoeficacia dos estudantes, a través de experiencias e actividades deseñadas con este obxectivo. Neste sentido, deberá terse en conta de modo particular, a circunstancia indicada por este e máis estudos sobre a existencia dunha menor percepción da autoeficacia por parte das mozas que dos mozos, así, se require incorporar a perspectiva de xénero nestas accións, realizando unha sensibilización do profesorado. Caberían neste sentido, talleres específicos para mozas onde se traballase a autoconfianza, talleres que permitisen romper a imaxe predefinida da mozas sobre o seu rol. t Implicar ás familias como axentes motivadores para o alumno, o cal require do deseño e realización de actividades de índole científico-tecnolóxico dirixidas especificamente a elas. Trataríase de realizar actuacións divulgativas en museos e centros tecnolóxicos que permitan aumentar o capital científico-tecnolóxico das familias, considerando a gran influencia das mesmas sobre os alumnos, especialmente no caso dos pais e as nais. t Fomentar o atractivo vocacional das profesións científico-tecnolóxicas entre os alumnos, a través do deseño de programas e talleres a desenvolver tanto no contexto escolar como extraescolar. A finalidade é a de conseguir unha aproximación positiva dos mesmos, de cara a este tipo de profesións, de modo que eles mesmos poidan visualizarse como futuros profesionais no eido dixital, e facelo desde as primeiras etapas escolares, a través de actividades deseñadas nun marco de colaboración que permitisen un contacto directo entre alumnos e profesionais. t Impulsar a colaboración escola-universidade-empresa no deseño e realización de actividades de divulgación e mentorado que afonden na dirección de reforzar a autoeficacia do alumnado, e especialmente das mozas, fortalecendo unha visión positiva das capacidades propias para facer fronte ao desafío de realizar este tipo de estudos. Impulsar encontros entre profesionais e alumnado que permita unha visión máis positiva dos alumnos sobre este tipo de estudos e profesións eliminando a dicotomía actual.

Factores Influentes na Elección de Estudos Científicos, Tecnolóxicos, en Enxeñarías e Matemáticos en Galicia

AC 2 Contorna próxima t Aumentar o interese polas Ciencias, Tecnoloxía, Enxeñarías e Matemáticas dos estudantes de contornas con maiores dificultades socioculturais, require do deseño de accións moi particularizadas que realicen unha aproximación personalizada a estes alumnos, como é o caso dun mentorado máis concreto para alumnos que se encontren nesta contorna, impulsando en paralelo accións formativas para os monitores, titores e profesores que traballen neste contexto. t Definir accións lúdico-educativas que potencien o acceso á ciencia e á tecnoloxía, estando as mesmas deseñadas, tendo en conta estas especificidades familiares de contexto. t Promover un mentorado ou unha titorización específica destinada á contorna próxima do alumno, naqueles centros escolares que se encontran nunha contorna sociocultural baixa, de modo que poidan compensar unha situación de partida máis dificultosa. t Incluír á familia como parte das iniciativas deseñadas a incrementar as vocacións tecnolóxicas, neste sentido, deberá traballarse de forma inclusiva, evitando focalizarse unicamente nos alumnos, e intentando incluír en todo momento á familia como parte nestas iniciativas, realizando programas cun alto contacto persoal que permitan que as familias incrementen a súa cultura científico-tecnolóxica.

AC 3 Contorna educativa t Incrementar o uso das TIC na educación incidindo nos modelos de aprendizaxe, reforzando as habilidades/competencias TIC do profesorado. t Afondar nunha formación dos docentes que inclúa a perspectiva de xénero, ademais de reforzar a importancia da motivación na labor pedagóxica, especialmente nas materias do ámbito científico-tecnolóxico que son percibidas con máis dificultade. t Facilitar o intercambio de boas prácticas entre os profesores en experiencias de intervención e aprendizaxes de éxito, e aportar modelos educativos non competitivos de alta recompensa na auto-imaxe. t Favorecer o desenvolvemento de perfiles TIC entre o profesorado das primeiras etapas formativas do alumnado, de modo que a aproximación a materias como a informática ou a tecnoloxía poida realizarse desde Primaria. t Potenciar os modelos de titorización que permitan un mellor acompañamento do alumno no seu proceso de decisión, e que lle ofrezan unha mellor información sobre os profesionais e o desenvolvemento das carreiras profesionais no sector TIC. Sería recomendable, que esta orientación estivese presente desde as etapas escolares iniciais, de modo que o estudante teña un coñecemento do eido dixital desde as mesmas. t Incidir nas colaboracións escola-universidade-empresa, crear novas sinerxías que permitan a existencia dunha transferencia de coñecemento, que faga posible unha mellor comprensión, por parte do alumnado, sobre as distintas profesións e os diferentes tipos de traballo a desenvolver nelas. Trátase, en definitiva, de que as empresas aumenten o interese polas profesións no ámbito tecnolóxico, facéndoas máis atractivas.

Factores Influentes na Elección de Estudos Científicos, Tecnolóxicos, en Enxeñarías e Matemáticos en Galicia

AC 4 Contorna social t Deseñar e desenvolver actividades divulgativas que reforcen a imaxe das profesións vinculadas ás TIC. Actividades divulgativas que incorporen elementos de orientación profesional e información sobre estudos futuros, xa sexa como parte da actividade, ou como testemuña dos profesionais que participen nelas. t Realizar actuacións de divulgación encamiñadas a mostrar a achega que a ciencia e a tecnoloxía fan á sociedade, de modo que impacten de forma positiva na imaxe que os alumnos teñen delas. t Deseñar iniciativas que rompan a visión de desigualdade de xénero, respecto a imaxe das profesións STEM. Así, é preciso fomentar a visualización de mulleres desenvolvendo actividades profesionais científico-tecnolóxicas, e tamén, promover modelos de referencia femininos a través de medios de comunicación e especificamente no eido educativo.

7 Cadro resume

de conclusi贸ns e recomendaci贸ns

Factores Influentes na Elección de Estudos Científicos, Tecnolóxicos, en Enxeñarías e Matemáticos en Galicia

Na seguinte figura, recollemos as principais conclusións do presente estudo, agrupadas por ámbitos conceptuais e expoñemos unha síntese de recomendacións deseñadas coa finalidade de promover a elección de estudos científicos, tecnolóxicos, en enxeñaría e matemáticos en Galicia. Variable

Conclusión

Recomendación

t Elevado número de estudantes que non se ven capacitados para realizar carreiras STEM (arredor do 40%).

t Reforzar a autoeficacia do alumno mediante:

AC 1 ALUMNO AC 1.1 Autoeficacia

t Maior confianza nas capacidades propias dos alumnos que optan polo Bacharelato Científico-Tecnolóxico. t A autoeficacia non sempre se corresponde cun bo expediente académico. AC 1.2 Convicción vocacional

t A motivación principal na elección de estudos é a vocación seguida da utilidade. t Un factor diferencial é o feito de que aqueles alumnos de 3º e 4º da ESO que elixiron un itinerario distinto ao científico-tecnolóxico priorizan a facilidade na elección de estudos. t Os alumnos non se senten apremados na súa elección, sendo os pais as persoas que máis influencia exercen sobre eles. t Demanda dos alumnos de maior información sobre os itinerarios formativos e saídas profesionais.

AC 1.3 Cronoloxía na decisión das vocacións

t A vontade da elección configúrase antes de cursar os últimos anos da eso na decisión do seu itinerario formativo. t Necesidade de incidir na xeración de vocacións STEM dende unha etapa escolar temperá.

· Actividades de mentorado deseñadas para o reforzamento da autoeficacia tendo en conta a perspectiva de xénero. · Accións de mentorado tecnolóxico desde idades temperás. · Talleres científico-tecnolóxicos, encontros alumnado-profesionais. · Actividades de “role playing” nas que os alumnos poidan visualizarse como enxeñeiros, científicos, técnicos... t Implicar ás familias: · Deseñando actividades en museos e centros tecnolóxicos dirixidos ás mesmas, con dinámicas lúdicas de sensibilización. · Involucrando aos pais en accións divulgativas de estudos Científicos, Tecnolóxicos, de Enxeñaría e Matemáticos, cun papel activo nas actividades. t Fomentar o atractivo vocacional das profesións STEM desde idades temperás, baixo o paraugas de colaboración escola- universidade-empresa: · Realizando talleres e programas divulgativos escolares e extraescolares deste tipo de profesións, mediante visitas a museos e centros de divulgación tecnolóxica. · Facendo máis efectivos os programas xa existentes de colaboración escola-universidade-empresa, incrementando a súa incidencia. · Fomentando encontros dos alumnos cos profesionais, que permitan unha mellor compresión sobre as carreiras e profesión STEM.

Factores Influentes na Elección de Estudos Científicos, Tecnolóxicos, en Enxeñarías e Matemáticos en Galicia

AC 2 CONTORNA PRÓXIMA AC 2.1 Contexto sociocultural familiar

t Contexto sociocultural familiar baixo vinculado a un inferior número de vocacións científico-tecnolóxicas, esta situación identifícase non como un asunto vocacional senón como da contorna. t Existe unha fenda social sobre a que é recomendable actuar, para intentar evitar que esta sexa un condicionante limitante no momento de elección estudos.

t Desenvolver actividades para fomentar as vocacións científico-tecnolóxicas de xeito específico para este colectivo: · Deseñando accións lúdico-educativas que potencien o acceso á Ciencia e á Tecnoloxía de forma específica, para alumnos destes particulares colectivos. · Promovendo un mentorado próximo desde a especificidade da contorna sociocultural. · Realizando iniciativas de mentorado familia-alumno personalizadas en función do contexto.

AC 3 CONTORNA EDUCATIVA AC 3.1 Condicionante do rendemento académico

AC 3.2 Orientación educativa

AC 3.3 Imaxe dos profesores e materias científico-tecnolóxicas

t Vinculación dos estudos científico-tecnolóxicos a un alto rendemento académico combinado coa autoeficacia.

t Demanda por parte dos alumnos dunha maior e mellor información, especialmente, sobre as saídas profesionais dos estudos. Necesidade de mellora na orientación educativa neste sentido.

t Mellor percepción das materias vinculadas con estes itinerarios que da imaxe dos profesores. Especialmente salientable no caso da Informática. t Necesidade de reforzar a formación en STEM dos profesores de Primaria e da base de competencias profesionais docentes no relativo á coñecemento didáctico do profesorado do Bacharelato Científico-Tecnolóxico. t Conveniencia de aumentar o peso de Informática e Tecnoloxía no currículo educativo.

t Incrementar o uso das TIC na educación: · Incidindo nos modelos de aprendizaxe, reforzando as habilidades e/ou competencias TIC do profesorado. t Afondando nunha formación dos docentes que inclúa a perspectiva de xénero, ademais de reforzar a importancia de motivación na labor pedagóxica, especialmente nas materias do ámbito científico-tecnolóxico. t Facilitando o intercambio de boas prácticas entre os profesores en experiencia de intervención e aprendizaxe de éxito. t Aportando modelos educativos non competitivos de alta recompensa na auto-imaxe. t Favorecendo o desenvolvemento de perfiles TIC entre o profesorado das primeiras etapas formativas do alumnado, de cara a unha aproximación a materias como a Informática ou a Tecnoloxía desde Primaria. t Potenciando os modelos de orientación e titorización que:

Factores Influentes na Elección de Estudos Científicos, Tecnolóxicos, en Enxeñarías e Matemáticos en Galicia

AC 3.4 Participación no Programa Abalar

t Baixo impacto na elección do Bacharelato Científico-Tecnolóxico. t Maior habilidade no uso das TIC. t Influencia na alfabetización dixital da súa contorna sociofamiliar. t Mellor percepción da imaxe das profesións científico-tecnolóxicas.

· Permitan un mellor acompañamento do alumno no seu proceso de decisión. · Ofrezan unha mellor información sobre os profesionais e o desenvolvemento das carreiras profesionais no sector TIC. t Facendo posible unha orientación que estivese presente desde as etapas escolares iniciais, para que desde estas o estudante teña un coñecemento do eido dixital. t Incidindo nas colaboracións escola-universidade-empresa, creando novas sinerxías, que permitan a existencia dunha transferencia de coñecemento e unha mellor comprensión sobre as distintas profesións e tipos de traballo a desenvolver nelas. t Aumentando o interese polas profesións do ámbito tecnolóxico, por parte das empresas, facéndoas máis atractivas para os alumnos.

AC 4 CONTORNA SOCIAL AC 4.1 Percepcións das profesións STEM

t Considéranse atractivas, que outorgan prestixio e permiten altas remuneracións. Non obstante, non é suficiente, requírese incrementar o seu prestixio e utilidade social. t Permanece unha imaxe de desigualdade de xénero das mesmas,

t Deseñar e desenvolver accións divulgativas que reforcen a imaxe de profesións vinculadas as TIC: · Realizar actividades divulgativas que incorporen elementos de orientación profesional e información neste sentido. t Realizar actuacións de divulgación sobre a achega da Ciencia e a Tecnoloxía á sociedade. t Deseñar iniciativas que rompan a visión de desigualdade de xénero sobre estas profesións: · Fomentar a visualización de mulleres que desenvolven actividades profesionais científico-tecnolóxicas exitosamente. · Promover modelos de referencia femininos a través de medios de comunicación e especificamente no eido educativo.

Figura 91. Táboa de conclusións

Relaci贸n de colaboradores

Factores Influentes na Elección de Estudos Científicos, Tecnolóxicos, en Enxeñarías e Matemáticos en Galicia

Agradecemos a participación neste estudo a un conxunto de profesionais pertencentes aos eidos da docencia, representantes da Administración Pública, de Colexios Profesionais, do Clúster TIC, representantes das principais empresas, fundacións e institucións de diferentes eidos, que nos acompañaron durante o desenvolvemento do mesmo e que nos permitiron ofrecer unha análise máis global e completa dos datos recompilados e unhas recomendacións deseñadas desde un punto de vista global e integral. Adelino Pose Reino. Director del IES Xulián Magariños. Membro do Consello Iberoamericanos de Ciencia e Tecnoloxía. Fátima Mª García Doval. Xefa do Servizo de Formación do Profesorado. Consellería de Cultura, Educación e Orientación Universitaria da Xunta de Galicia. Julia Taboada Martínez. Asesora de Innovación Educativa no Servizo de Ordenación, Innovación e Orientación Educativa da Consellería de Cultura, Educación e Ordenación Universitaria da Xunta de Galicia. Alfredo Bermúdez de Castro. Departamento de Matemática Aplicada da Universidade de Santiago de Compostela. Mª José Mariño Fontenla. Directora da Área de Ciencia e Educabarrié da Fundación Barrié. Francisco Rodríguez Martinez. Membro da Xunta de Goberno do Colexio Profesional de Enxeñaría en Informática de Galicia, Secretario do Clúster TIC Galicia e Subdirector da Escola Superior de Enxeñaría Informática da Universidade de Vigo – Campus de Ourense. Ricardo Fernández Fernández. Xerente do Colexio Oficial de Enxeñeiros de Telecomunicacións en Galicia. Martín Gómez Rodríguez. Vocal do Comité de Dirección do Clúster TIC Galicia. Adolfo De La Torre Alonso. Experto Infraestrutura It en Psa Peugeot Citroën. Responsable. Tesu. Experte Poste de Travail Cfao/Industriel. Carlos Vázquez Mariño. Director da Área de Solucións Tecnolóxicas Sectoriais. Axencia de Modernización Tecnolóxica de Galicia (Amtega) da Xunta de Galicia. Pedro Barreiro Abal. Xerencia de Proxectos de Educación e Orientación Universitaria. Área de Solucións Tecnolóxicas Sectoriais. Axencia de Modernización Tecnolóxica de Galicia (Amtega) da Xunta de Galicia. Benet Andújar. Director de Edutac. Hipólito Vivar Zurita. Catedrático de Tecnoloxías da Información e Comunicación Audiovisual e Director do Grupo de Investigación @Fontaucm da Facultade de Ciencias da Información Universidade Complutense (Madrid). Presidente da Comisión de Novos Perfís Profesionais da Área de Contidos Dixitais de Ametic. Miguel Laloma García. Director da Área de Socios da Fundación SERES. Sociedade e Empresa Responsable.

Factores Influentes na Elección de Estudos Científicos, Tecnolóxicos, en Enxeñarías e Matemáticos en Galicia

Centros educativos participantes no estudo: Por outra banda, a realización deste estudo non houbese sido posible sen a participación, a través dos cuestionarios, dos 5.120 Estudantes, de 3º e 4º de ESO e 1º e 2º de Bacharelato, pertencentes a 40 centros educativos, repartidos territorialmente en 36 Concellos da Comunidade Galega, que relacionamos a continuación: IES As Mariñas IES Ramón Menéndez Pidal CPR Jorge Juan CPR Tirso de Molina IES De Melide IES Virxe do Mar IES Arcebispo Xelmírez I IES De Ortigueira IES Manuel Murguía CPR Plurilingüe Martínez Otero CPR Plurilingüe Nuestra Señora del Pilar IES Xoán Montes CPR Plurilingüe Ntra. Sra. de la Asunción IES Plurilingüe Fontem Albei IES De Quiroga IES Eduardo Blanco Amor IES As Lagoas IES Cosme López Rodríguez IES Carlos Casares

Factores Influentes na Elección de Estudos Científicos, Tecnolóxicos, en Enxeñarías e Matemáticos en Galicia

IES Manuel García Barros IES Plurilingüe A Paralaia IES Sánchez Cantón CPR Plurilingüe Hermanos Quiroga Rodríguez IES Fermín Bouza Brey CPR Plurilingüe Abrente CPR Plurilingüe Montesol IES Pedro Floriani IES De Ponte Caldelas IES Plurilingüe Eusebio da Guarda IES Rafael Puga Ramón CPR Plurilingüe La Milagrosa - Josefa Sobrido CPR Plurilingüe San Pelayo CPR Quiñones de León IES Castro da Uz IES De Cacheiras IES De Ribadeo Dionisio Gamallo IES San Mamede CPR Plurilingüe María Auxiliadora IES Rosais 2 IES Auga da Laxe Queremos agradecer a cada ún dos 5.120 estudantes, ao profesorado e equipo directivo dos 40 centros a súa dispoñibilidade e implicación para a consecución dos obxectivos do estudo.

Bibliografía

Factores Influentes na Elección de Estudos Científicos, Tecnolóxicos, en Enxeñarías e Matemáticos en Galicia

Alvarez, M. Orientación Profesional. Barcelona: Cedec. 1995 Agencia de Calificación Universitaria (Aqu) (2011). Universidade e Traballo. 2011 Archer, K. Lemeshow S. e Hosmer D.W. Goodness-of-fit tests for logistic regression models when data are collected using a complex sampling design. Elserver B.V. 2006 Archer, L. Dewitt, J. e Osborne, J. The case for early education about STEM careers. London: The Science Council. 2012 Archer, L. Dewitt, J. Osborne, J. Dillon, J. Willis, B. e Wong, B. Science aspirations, capital, and family habitus how families shape children´s engagement and identification with science. American Educational Research Journal. 2012 Bagozzi, R.P. Basic principles of maketing research.1994 Bagozzi, R.P. Structural equation models are modeling tools with many ambiguities. Journal of Consumer Psychology, Vol. 20, Nº2. 2010 Bagozzi, R.P. Structural equation models in experimental research. Journal of Marketing Research, Vol. 14. 1977 Backer, J.l. Evaluación do impacto dos proxectos de desenvolvemento na pobreza – Manual para profesionais. Washington D.C. LCSPR/PRMPO, Banco Mundial. 2000 Bandura, A, Social cognitive theory of personality. L. Pervin e O. Jhon (Eds), Handbook of personality. 2ª Edición. New York: Guilford Publications. 1999 Bandura, A. Social fundations of thought and action. 1987 Bandura, A. Social learning theory, engleewood cliffs, N.J.: Prentice-Hall. 1977 Barrett. Structural equation modeling: adjusting model fit. Science Direct. 2007 Becker, F.S. (2009). Why not opt for a career in science and technology? An analysis of potentially valid reason. Bentler, P.M. Linear structural equations with latent variables Bentler, P.M. Sem with simplicity and accuracy. Society for consumer psycology. 2010 Bollen, K.A. Structural equations witg latent variables. Universidad de Michigan: Wiley Inter-Science. 1989 Booy, C. Female role models make a difference. 2009 Bosic, G.E, Kerpen, B, Briski, N. e Savin, V. Attractiveness of young people to engineering and student career gudance: outcomes and experiences from the Symposium organised by The Board of European Students of Technology. 2009 Caballero, F.J. Modelos de regresión loxística incondicional. Sociedade Andaluza de Enfermidades Infecciosas. 2010 Carabaña, J. Educación, ocupación e ingresos na España do século XX. Madrid, Servicio Publicaciones MEC. 1983 97

Factores Influentes na Elección de Estudos Científicos, Tecnolóxicos, en Enxeñarías e Matemáticos en Galicia

Castaño. Psicoloxía e orientación vocacional: un enfoque interactivo. 1983 Castrillo, G. O universitario español ten baixo nivel, desinterese e escasa vocación. Suplemento campus de El Mundo. 29 Outubro 2008, Nº 528 Cepero, A.B. As preferencias profesionais e vocacionais do alumando de Secundaria e Formación Profesional específica. 2009 Coates, I.E. Motivating students to engage with EBL. 2009 Corominas, E. A transición aos estudos universitarios. Abandono ou cambio no primeiro ano de universidade. Revista de Investigación Educativa. 2001, Vol. 19, Nº 1 Crites, J. Psicoloxía vocacional. 1974 Curran E Hussong. Modeling individual variability with repeated measures data. 2002 Diamantopoulos, A. e Sigueaw, J. Formative versus reflective indicators in organizational measure development. British Journal of Management 2006, Vol. 17, Nº 4 ERT. European Round Table of Industrialist. Mathematics, science & technology education report. The case for a european coordinating body. Resport of The ERT Societal Changes Working Group. 2009 Comisión Europea. Science education now: a renewed pedagogy for the future of Europe (Informe Rocard). 2007 everis. Factores influentes na elección de estudos científico, tecnolóxicos e matemáticos. 2012 everis. A falta de enxeñeiros TIC: situación actual e perspectiva. 2012 everis, Ministerio de Economía y Competitividad, FECYT (Fundación Española para la Ciencia y la Tecnología). ¿Cómo podemos estimular una mente científica? Estudio sobre vocaciones científicas. 2015 FAD, Fundación de Ayuda contra la Drogadicción, Delegación do Goberno para o Plan Nacional sobre Drogas e Obra Social Caja Madrid. Valores e preferencias profesionais dos mozos españois de 15 a 24 anos. Comunidade Escolar Nº 815. Periódico Dixital de Información Educativa. Ano XXV. 2007 FECYT. Percepción social da ciencia e a tecnoloxía. 2012 Fernández, C.M., Peña, J.V., Viñuela, M.P. e Torío, S. Os procesos de orientación escolar e a toma de decisións académica e profesional. Revista Complutense de Educación. 2007 Fundación Antena 3 e TNS. Investigación sociolóxica sobre os hábitos de estudo dos escolares españois. O fracaso escolar e as súas causas. 2010 Garcia, M.A., Barbero, M.I. Ávila, I. e Garcia, M.C. A motivación laboral dos mozos no seu primeiro emprego. Psicothema 2003. Vol. 15, Nº 1 Gefen, D. Structural equatiun modeling and regression. Communications of The Association for Information Systems. 2000, Vol. 4, Artigo 7

Factores Influentes na Elección de Estudos Científicos, Tecnolóxicos, en Enxeñarías e Matemáticos en Galicia

Gil Beltran, J.M. Prácticas de orientación e asesoramento vocacional, 1995 Gonzalez Maura, V. A orientación profesional e currículum universitario. Unha estratexia educativa para o desenvolvemento profesional e responsable. Barcelona: Alertes Hasna, A.M. e Clark, R.P. The future of engineering: how do we attractant young people? 2009 Holland, J.l. The psychology of vocational choice. A theory of personality types and model environments. 1966 Holland, J.l. Vocational preferences. 1983 Holland, J.l. Making vocational choices: a theory of vocational personalitiees and work environments. 3ª Edición. Psychological assessment resources. 1997 Hosmer, D.W. e Lemeshow, S. Applied logistic regression, New York: Wiley. 2000 Hu, L. e Bentler, P.M. Cutoff criteria for fit indexes in covariance structure analysis. 1999 Hu, L. e Bentler, P.M. Fit indexes in covariance structure modeling. American Psychological Association, psychological methods. 1998, Vol. 3, Nº 4 Hurril L. e Mustoe L.R. Mathematics – Attractor or detractor? 2009 Infojobs. Resume anual. 2010 Jamshidian, M. e Bentler, P.M. Mi estimation of mean and covariance structures with missing data using complete data routines. Journal of Educational and Behavioral Statistics. 1999, Vol. 24, Nº 1 Jiménez, A. e Royo, A. Investigación sobre as variables relacionadas coa elección de estudos superiores. 1993 Jolly, A.M. Attracting girls to engineering: the importance of bearing witness . 2009 Jöreskog, K.G. e Goldberger, A. Estimation of a model with multiple causes of a single latent variable. Journal of The American Statistical Association. Vol. 70. 1975 Keefe, J.W. Assessing student learning styles. 1982 Latiesa, M. Demanda de educación superior e rendemento académico da universidade. 1986 Martínez García, M. Orientación vocacional e profesional. Papeis do psicólogo. Novembro 1998, Nº 71 Metrolho, J.C., Costa M. e Salvado, J. Motivating and attracting students to engineering through branches activities. 2009 OECD. Organisation for Economic Co-operation and Development, evolution of student interest in science and technology studies. 2006 Osipow, S.H. Teoría sobre a elección de carreira. 1986 Perez Manzano, A. Actitudes cara á ciencia en Primaria e Secundaria. Dirección: Antonio de Pro Bueno, Eva Herrera Gutiérrez, Manuel Alto García. Tese Doutoral. Universidade de Murcia, Facul99

Factores Influentes na Elección de Estudos Científicos, Tecnolóxicos, en Enxeñarías e Matemáticos en Galicia

tade de Educación, Departamento de Psicoloxía Evolutiva e da Educación. 2012 Rivas, F. Conduta e asesoramento vocacional no mundo de hoxe? Revista Electrónica de Investigación Psicoeducativa. Nº 11. Vol. 5. 2007 Rivas, F. Asesoramento vocacional teoría, práctica e instrumentación. Barcelona: Editorial Ariel. 2013 Rivas, F. Manual de asesoramento e orientación vocacional. Madrid: Síntese, 1995 Rocabert, E. Indicadores da conduta vocacional e os intereses vocacionais. 1995 Roe, A. Personality development and career choice. En: D. Brown e L. Brooks (Eds), Career Choice and development. 1984 Satorra, A. e Bentler, P,M. Corrections to test statistics and standard errors in covariance structure analysis. En: Alexander Von Eye y Clifford C. Clogg (Eds). Latent variable analysis: applications to development research. Thousand Oaks, CA: Sage Publications Inc. 1994 Strong, E.K. The vocational interest of men and women. Stanford: Stanford University Press, 1964 Stufflebeam D.l. e Shinkfield A.J. Avaliación sistemática: guía teórica e práctica. Barcelona: Paidós. 1993 Unesco-Castme. A ensinanza das ciencias, a tecnoloxía e as matemáticas en prol do desenvolvemento humano. Documento da Conferencia Internacional de Expertos celebrada en Goa (India) do 20 ao 23 de Febreiro de 2001 Van Shenk Brill, D. e Van Den Berg, P.G.M. Local and national initiatives to motivate young people for engineering & ict. 2009 Wen, Z, Hau, K.T. e Marsh, H.W. Structural equation model of latent interactions. 2004 Westertrom, R.A. e Westertrom, N.G. Recruitment benchmarking – How to attract students to engineering education. 2009

100

Factores Influentes na Elección de Estudos Científicos, Tecnolóxicos, en Enxeñarías e Matemáticos en Galicia

101

Anexos

Factores Influentes na Elección de Estudos Científicos, Tecnolóxicos, en Enxeñarías e Matemáticos en Galicia

Anexo I – Cuestionario a estudantes de 3º e 4º de ESO ESQUEMA DE CONTIDO E CONSIDERACIÓNS – – – – – – – –

Preguntas iniciais Elección de estudos Materias e profesorado Enxeñaría e informática Matemáticas, física e química Hábitos tecnolóxicos Comentarios abertos Datos de clasificación (estudantes e centros)

Aplicación por internet Elección do curso para que se mostre o correspondente modelo de cuestionario (ESO / Bach.): O O O O O O O O

3º ESO 4º ESO 1º Bacharelato: ciencias e tecnoloxía 1º Bacharelato: humanidades e ciencias sociais 1º Bacharelato: artes 2º Bacharelato: ciencias e tecnoloxía 2º Bacharelato: humanidades e ciencias sociais 2º Bacharelato: artes

PREGUNTAS INICIAIS (4) O 1) 2) 3) 4)

Nada – Pouco – Suficiente – Bastante – Moito

Estás contento/a cos estudos que fas? Cres que estudar che axudará a encontrar un bo traballo? Cres que estudar che axudará a ser un cidadán máis responsable? Cres que estudar che axudará a ser una persoa feliz?

ELECCIÓN DE ESTUDOS (9 + COMENTARIOS ABERTOS) 5)

Xa tes decidido o que queres facer cando remates a ESO? O

Non o teño nada claro – Teño máis dunha alternativa – Téñoo moi claro

Si tiveses que decidir agora, cal sería a túa elección? O O O O O O O O

Bacharelato: ciencias e tecnoloxía Bacharelato: humanidades e ciencias sociais Bacharelato: artes Ciclo formativo de informática e comunicacións Ciclo formativo de ciencia: química, sanidade... Outros ciclos formativos Outros estudos: artísticos, deportivos... Deixar de estudar e buscar traballo

103

Factores Influentes na Elección de Estudos Científicos, Tecnolóxicos, en Enxeñarías e Matemáticos en Galicia

Sobre os estudos que dis que farías: (se a elección é “deixar os estudos” non aparecerán estas preguntas e pásase ao apartado “materias e profesorado”) 7)

Coñeces as materias e o esforzo requirido? O

Coñeces os estudos que poderás facer despois? (universitarios, ciclos formativos de grao superior...) O

Nada – Pouco – Suficiente – Bastante – Moito

Coñeces as saídas profesionais? O

Nada – Pouco – Suficiente – Bastante – Moito

10) Que importancia teñen os seguintes motivos na túa decisión? O

Nada – Pouco – Suficiente – Bastante – Moito

A) B) C) D) E) F) G) H) I) J) K)

Gústache o contido dos estudos Permitiranche facer a carreira universitaria que queres Poderás exercer a profesión que che gustaría Gañar moitos cartos Encontrar traballo con facilidade Os profesores/as que terás O prestixio dos estudos Permitiranche ter a mesma profesión que os teus pais Permitiranche ter unha profesión con repercusión social Cres que serán estudos doados Tes que seguir estudando custe o que custe

11) Aínda que a decisión final é túa, en que medida che están axudando a tomar a decisión: O

Nada – Pouco – Suficiente – Bastante – Moito

A) B) C) D) E) F) G) H) I) J) K) L)

Os teus amigos/as Os teus titores/as Os teus profesores/as de ciencias (matemáticas, física, bioloxía...) e tecnoloxía Os teus profesores/as de ciencias sociais, lingua, música... Os orientadores/as e psicopedagogos/as Os teus pais Os teus irmáns e irmás Alumnos/as de cursos superiores do teu centro/instituto Antigos/as alumnos/as do teu instituto/centro Alumnos/as universitarios/as Charlas informativas e actividades divulgativas organizadas no teu centro Xornadas, mesas redondas, salón do ensino, outras actividades organizadas pola Consellería, universidades, empresas, etc. Visitas a universidades Visitas a centros de formación profesional Visitas a empresas ou institucións Profesionais en exercicio

M) N) O) P)

104

Factores Influentes na Elección de Estudos Científicos, Tecnolóxicos, en Enxeñarías e Matemáticos en Galicia

Q) R) S)

Información de internet Programas que viches en tv Concursos (rallye matemático, olimpíadas internacionais de matemáticas e física...)

12) Prémente para escoller uns estudos que “non” queres? O

Nada – Pouco – Suficiente – Bastante – Moito

A) B) C) D) E) F)

Os teus amigos/as Os teus titores/as Os teus profesores/as Os orientadores/as e psicopedagogos/as Os teus pais Os teus irmáns e irmás

13) Axudaríache a tomar unha mellor decisión? O

Nada – Pouco – Suficiente – Bastante – Moito

A) B) C) D) E) F) G) H) I) J)

Ter máis información sobre os ciclos formativos Ter máis información sobre os Bacharelatos Falar máis cos teus titores/as e orientadores/as Falar con estudantes de Bacharelato Falar con estudantes de ciclos formativos Visitar o instituto/centro onde farás os estudos (se é diferente ao actual) Falar con estudantes universitarios Falar con profesionais en exercicio Ter máis información sobre as saídas profesionais Visitar empresas ou institucións

MATERIAS E PROFESORADO (2) 14) Gústanche estas materias? O

Nada – Pouco – Suficiente – Bastante – Moito

A) B) C) D) E) F) G) H) I) J) K) L)

Bioloxía e xeoloxía Ciencias da natureza Ciencias sociais, xeografía e historia Educación plástica e visual Física Química Informática Lingua galega e literatura Lingua castelá e literatura Lingua estranxeira Matemáticas Tecnoloxía

105

Factores Influentes na Elección de Estudos Científicos, Tecnolóxicos, en Enxeñarías e Matemáticos en Galicia

15) Esta materia foméntache o interese polos estudos de enxeñería e informática? O

Nada – Pouco – Suficiente – Bastante – Moito

A) B) C) D) E)

Física Química Informática Matemáticas Tecnoloxía

16) En xeral, gustante os/as profesores/as destas materias? O

Nada – Pouco – Suficiente – Bastante – Moito

A) B) C) D) E) F) G) H) I) J) K) L)

ENXEÑERÍA E INFORMÁTICA (2) 17) Que opinas das carreiras de enxeñaría e informática? O

Nada – Pouco – Suficiente – Bastante – Moito

A) B) C) D) E) F) G) H)

Son doadas de entrar Son doadas de rematar Son capaz de facelas Teñen moitas saídas profesionais Permítenche encontrar traballo doadamente Son carreiras para mulleres Son carreiras para homes Son para “frikis”

18)

106

Que opinas dos enxeñeiros e os informáticos? O

Nada – Pouco – Suficiente – Bastante – Moito

A) B) C) D) E) F)

Teñen prestixio social Gañan salarios elevados Realizan traballos variados e creativos Son traballos doados Teñen un bo horario laboral O seu traballo ten un alto impacto na sociedade

Factores Influentes na Elección de Estudos Científicos, Tecnolóxicos, en Enxeñarías e Matemáticos en Galicia

MATEMÁTICAS, FÍSICA E QUÍMICA (2) 19) Que opinas destas carreiras de ciencias? O

Nada – Pouco – Suficiente – Bastante – Moito

A) B) C) D) E) F) G) H)

20) Que opinas dos matemáticos, físicos e químicos? O

Nada – Pouco – Suficiente – Bastante – Moito

A) B) C) D) E) F)

Teñen prestixio social Gañan salarios elevados Realizan traballos variados e creativos Son traballos doados Teñen un bo horario laboral O seu traballo ten un alto impacto na sociedade

HÁBITOS TECNOLÓXICOS (2) 21) Dánseche ben as Tecnoloxías da Información e Comunicacións (TIC)? O

Nada – Pouco – Suficiente – Bastante – Moito

A) B) C) D) E) F) G)

E aos teus amigos/as? E ao teu pai? E á túa nai? E aos teus irmáns e irmás? E ao teu titor/a? E aos teus profesores/as de ciencias? E aos teus profesores/as de lingua, ciencias sociais, humanidades e artes?

22) Que uso fas das Tecnoloxías da Información e Comunicacións (TIC) seguintes? O

Nada – Pouco – Suficiente – Bastante – Moito

A) B) C) D) E) F) G) H) I) J) K) L)

Internet Mail Redes sociais: facebook, tuenti, whatsapp... Intranet do centro/instituto (no caso de que haxa) Teléfono móbil Videoxogos e consolas Tv Libro electrónico Software ofimático (procesador de textos, folla de cálculo, presentacións...) Outros programas informáticos (editores de imaxe e vídeo, software musical...) Linguaxes de programación de ordenadores. Robótica. 107

Factores Influentes na Elección de Estudos Científicos, Tecnolóxicos, en Enxeñarías e Matemáticos en Galicia

DATOS DE CLASIFICACIÓN (ESTUDANTES) 1)

Idade A) B) C) D) E) F)

Sexo A) B)

Son o/a maior Son o/a pequeno/a Non son nin o/a maior nin o/a pequeno/a Non teño irmáns nin irmás

Expediente académico: A) B)

108

Galicia Resto de españa Resto do mundo (valorarase se o sistema permite indicar / elixir o país)

En relación aos teus irmáns e irmás? A) B) C) D)

Traballa Non traballa nestes momentos

Lugar de nacemento da nai / pai (pregúntanse por separado) A) B) C)

Empresario / profesional liberal / autónomo Directivo / mando Técnico / profesional cualificado Administrativo / operario... Outros

Situación laboral actual da nai / pai (pregúntanse por separado) A) B)

Universitarios Medios (ESO / Bacharelato / FP...) Primarios Sen titulación regulada

Profesión da nai / pai (pregúntanse por separado) A) B) C) D) E)

Home Muller

Estudos da nai / pai (pregúntanse por separado) A) B) C) D)

14 anos 15 anos 16 anos 17 anos 18 anos Máis de 18 anos

Nota global (curso anterior) Notas actuais de matemáticas, física, química, tecnoloxía

Factores Influentes na Elecciรณn de Estudos Cientรญficos, Tecnolรณxicos, en Enxeรฑarรญas e Matemรกticos en Galicia

Participaches no programa abalar? A) B) C) D) E) F)

Si, durante o curso de 5ยบ e 6ยบ de Educaciรณn Primaria e 1ยบ e 2ยบ de ESO Si, durante o curso de 6ยบ de Educaciรณn Primaria e 1ยบ e 2ยบ de ESO Si, durante o curso de 1ยบ e 2ยบ de ESO Si, durante o curso de 2ยบ de ESO Si, pero en ningunha das situaciรณns anteriores Non

DATOS DE CLASIFICACIร N (CENTRO) t t t t t t

5JUVMBSJEBEF $PNQMFYJEBEF QFOEFOUF EF DPOmSNBS DPB $POTFMMFSร B &TUVEPT JNQBSUJEPT 1SPHSBNB BCBMBS /ร NFSP EF BMVNOPT BT EP DFOUSP QPS OJWFM EF FTUVEPT F TFYP 1SPWJODJB

Anexo II โ Cuestionario a estudantes de Bacharelato ESQUEMA DE CONTIDO E CONSIDERACIร NS โ โ โ โ โ โ โ โ โ

Preguntas iniciais Elecciรณn dos estudos actuais Materias e profesorado Elecciรณn dos estudos futuros Enxeรฑarรญa e informรกtica Matemรกticas, fรญsica e quรญmica Hรกbitos tecnolรณxicos Comentarios abertos Datos de clasificaciรณn (estudantes e centros)

Aplicaciรณn por internet Elecciรณn do curso para que se mostre o correspondente modelo de cuestionario (ESO / Bach.): O O O O O O O O

3ยบ ESO 4ยบ ESO 1ยบ Bacharelato: ciencias e tecnoloxรญa 1ยบ Bacharelato: humanidades e ciencias sociais 1ยบ Bacharelato: artes 2ยบ Bacharelato: ciencias e tecnoloxรญa 2ยบ Bacharelato: humanidades e ciencias sociais 2ยบ Bacharelato: artes

PREGUNTAS INICIAIS (4) O 23) 24) 25) 26)

Nada โ Pouco โ Suficiente โ Bastante โ Moito

Estรกs contento/a cos estudos que fas? Cres que estudar che axudarรก a encontrar un bo traballo? Cres que estudar che axudarรก a ser un cidadรกn mรกis responsable? Cres que estudar che axudarรก a ser una persoa feliz?

109

Factores Influentes na Elección de Estudos Científicos, Tecnolóxicos, en Enxeñarías e Matemáticos en Galicia

ELECCIÓN DE ESTUDOS (8 + COMENTARIOS ABERTOS) 27) No momento que decidiches facer Bacharelato: O

Non o tiñas claro – Dubidabas entre varias alternativas – Tíñalo moi claro

28) Coñecías as materias e o esforzo que esixiría o que estás a facer? O 29)

Nada – Pouco – Suficiente – Bastante – Moito

Coñecías os estudos que poderías facer despois? (universitarios, ciclos formativos de grao superior...)? O

Nada – Pouco – Suficiente – Bastante – Moito

30) Coñecías as saídas profesionais? O

Nada – Pouco – Suficiente – Bastante – Moito

31) Que importancia tiveron os seguintes motivos na túa decisión?

32)

Nada – Pouco – Suficiente – Bastante – Moito

A) B) C) D) E) F) G) H) I) J) K)

Gustábache o contido dos estudos Permitíanche facer a carreira universitaria que queres Poderías exercer a profesión que che gustaría Gañar moitos cartos Encontrar traballo con facilidade Os profesores/as que terías O prestixio dos estudos Permitiríanche ter a mesma profesión que os teus pais Permitiríanche ter unha profesión con repercusión social Crías que serían estudos doados Tiñas que seguir estudando custe o que custe

Na túa decisión, en que medida che están axudando a decidir: O

Nada – Pouco – Suficiente – Bastante – Moito

A) B) C) D) E) F) G) H) I) J) K) L)

Os teus amigos/as Os teus titores/as Os teus profesores/as de ciencias (matemáticas, física, bioloxía...) e tecnoloxía Os teus profesores/as de ciencias sociais, lingua, música... Os orientadores/as e psicopedagogos/as Os teus pais Os teus irmáns e irmás Alumnos/as de cursos superiores do teu centro/instituto Antigos/as alumnos/as do teu instituto/centro Alumnos/as universitarios/as Charlas informativas e actividades divulgativas organizadas no teu centro... Xornadas, mesas redondas, salón do ensino, outras actividades organizadas pola consellería, universidades, empresas, etc. Visitas a universidades

110

Factores Influentes na Elección de Estudos Científicos, Tecnolóxicos, en Enxeñarías e Matemáticos en Galicia

N) O) P) Q) R) S)

Visitas a centros de formación profesional Visitas a empresas ou institucións Profesionais en exercicio Información de internet Programas que viches en tv Concursos (rallye matemático, olimpíadas internacionais de matemáticas e física...)

33) Preméronte para escoller uns estudos que “non” querías?

34)

Nada – Pouco – Suficiente – Bastante – Moito

A) B) C) D) E) F)

Os teus amigos/as Os teus titores/as Os teus profesores/as Os orientadores/as e psicopedagogos/as Os teus pais Os teus irmáns e irmás

Teríache axudado a tomar unha mellor decisión? O

Nada – Pouco – Suficiente – Bastante – Moito

A) B) C) D) E) F) G) H) I) J)

Ter tido máis información sobre os ciclos formativos Ter tido máis información sobre os Bacharelatos Ter falado máis cos teus titores/as e orientadores/as Falar con estudantes de Bacharelato Falar con estudantes de ciclos formativos Visitar o instituto/centro onde farás os estudos (se é diferente ao actual) Falar con estudantes universitarios Falar con profesionais en exercicio Ter máis información sobre as saídas profesionais Visitar empresas ou institucións

MATERIAS E PROFESORADO (2) 35)

Gústanche estas materias? O

Nada – Pouco – Suficiente – Bastante – Moito

A) B) C) D) E) F) G) H) I) J) K) L)

111

Factores Influentes na Elección de Estudos Científicos, Tecnolóxicos, en Enxeñarías e Matemáticos en Galicia

36) Esta materia foméntache o interese polos estudos de enxeñería e informática? O

Nada – Pouco – Suficiente – Bastante – Moito

A) B) C) D) E)

Física Química Informática Matemáticas Tecnoloxía

37) En xeral, gustante os/as profesores/as destas materias? O

Nada – Pouco – Suficiente – Bastante – Moito

A) B) C) D) E) F) G) H) I) J) K) L)

ENXEÑERÍA E INFORMÁTICA (2) 38) Que opinas das carreiras de enxeñaría e informática? O

Nada – Pouco – Suficiente – Bastante – Moito

I) J) K) L) M) N) O) P)

39) Que opinas dos enxeñeiros e os informáticos?

112

Nada – Pouco – Suficiente – Bastante – Moito

G) H) I) J) K) L)

Teñen prestixio social Gañan salarios elevados Realizan traballos variados e creativos Son traballos doados Teñen un bo horario laboral O seu traballo ten un alto impacto na sociedade

Factores Influentes na Elección de Estudos Científicos, Tecnolóxicos, en Enxeñarías e Matemáticos en Galicia

MATEMÁTICAS, FÍSICA E QUÍMICA (2) 40) Que opinas destas carreiras de ciencias? O

Nada – Pouco – Suficiente – Bastante – Moito

I) J) K) L) M) N) O) P)

41) Que opinas dos matemáticos, físicos e químicos? O

Nada – Pouco – Suficiente – Bastante – Moito

G) H) I) J) K) L)

Teñen prestixio social Gañan salarios elevados Realizan traballos variados e creativos Son traballos doados Teñen un bo horario laboral O seu traballo ten un alto impacto na sociedade

ELECCIÓN DOS ESTUDOS FUTUROS (5 + COMENTARIOS ABERTOS) 42) Xa tes decidido o que queres facer cando acabes o Bacharelato? O

Non o teño nada claro – Teño máis dunha alternativa – Téñoo clarísimo

43) Se tiveses que decidir agora, cal sería a túa elección? O O O O O O O O O 44)

Enxeñaría, informática Matemáticas,física ou química Arquitectura Artes e humanidades Ciencias Ciencias da saúde Ciencias sociais e xurídicas Ciclos formativos de grao superior Deixar de estudar e buscar traballo

Que importancia teñen os motivos seguintes na túa decisión? (Se a elección é deixar os estudos non aparecerán estas preguntas e pásase ao apartado seguinte) O

Nada – Pouco – Suficiente – Bastante – Moito

A) B) C) D) E) F)

Gústache o contido dos estudos Poderás exercer a profesión que te gustaría Gañar moito diñeiro Atopar traballo con facilidade Cres que serán estudos fáciles Tes que continuar estudando sexa como sexa 113

Factores Influentes na Elección de Estudos Científicos, Tecnolóxicos, en Enxeñarías e Matemáticos en Galicia

HÁBITOS TECNOLÓXICOS (2) 45) Dánseche ben as Tecnoloxías da Información e Comunicacións (TIC)? O

Nada – Pouco – Suficiente – Bastante – Moito

H) I) J) K) L) M) N)

46) Que uso fas das Tecnoloxías da Información e Comunicacións (TIC) seguintes? O

Nada – Pouco – Suficiente – Bastante – Moito

M) N) O) P) Q) R) S) T) U) V) W) X)

Internet Mail Redes sociais: facebook, tuenti, whatsapp ... Intranet do centro/instituto (no caso de que haxa) Teléfono móbil Videoxogos e consolas Tv Libro electrónico Software ofimático (procesador de textos, folla de cálculo, presentacións...) Outros programas informáticos (editores de imaxe e vídeo, software musical...) Linguaxes de programación de ordenadores. Robótica.

DATOS DE CLASIFICACIÓN (ESTUDANTES) 10) Idade A) B) C) D) E) F)

14 anos 15 anos 16 anos 17 anos 18 anos Máis de 18 anos

11) Sexo A) B)

Home Muller

12) Estudos da nai / pai (pregúntanse por separado) A) B) C) D)

114

Universitarios Medios (ESO / Bacharelato / FP...) Primarios Sen titulación regulada

Factores Influentes na ElecciĂłn de Estudos CientĂficos, TecnolĂłxicos, en EnxeĂąarĂas e MatemĂĄticos en Galicia

13) ProfesiĂłn da nai / pai (pregĂşntanse por separado) A) B) C) D) E)

Empresario / profesional liberal / autĂłnomo Directivo / mando TĂŠcnico / profesional cualificado Administrativo / operario... Outros

14) SituaciĂłn laboral actual da nai / pai (pregĂşntanse por separado) A) B)

Traballa Non traballa nestes momentos

15) Lugar de nacemento da nai / pai (pregĂşntanse por separado) A) B) C)

Galicia Resto de EspaĂąa Resto do mundo (valorarase se o sistema permite indicar / elixir o paĂs)

16) En relaciĂłn aos teus irmĂĄns e irmĂĄs? A) B) C) D)

Son o/a maior Son o/a pequeno/a Non son nin o/a maior nin o/a pequeno/a Non teĂąo irmĂĄns nin irmĂĄs

17) Expediente acadĂŠmico: A) B)

Nota global (curso anterior) Notas actuais de matemĂĄticas, fĂsica, quĂmica, tecnoloxĂa

18) Participaches no programa abalar? A) B) C) D) E) F)

Si, durante o curso de 5Âş e 6Âş de EducaciĂłn Primaria e 1Âş e 2Âş de ESO Si, durante o curso de 6Âş de EducaciĂłn Primaria e 1Âş e 2Âş de ESO Si, durante o curso de 1Âş e 2Âş de ESO Si, durante o curso de 2Âş de ESO Si, pero en ningunha das situaciĂłns anteriores Non

DATOS DE CLASIFICACIĂ&#x201C;N (CENTRO) t t t t t t

5JUVMBSJEBEF $PNQMFYJEBEF &TUVEPT JNQBSUJEPT 1SPHSBNB BCBMBS /Ă&#x17E;NFSP EF BMVNOPT BT EP DFOUSP QPS OJWFM EF FTUVEPT F TFYP 1SPWJODJB

115

Factores Influentes na Elección de Estudos Científicos, Tecnolóxicos, en Enxeñarías e Matemáticos en Galicia

Anexo III – Datos da educación en Galicia Fonte: Consellería de Cultura, Educación e Ordenación Universitaria e Instituto Galego de Estatística. Xuño 2015 1. Alumnos matriculados en Bacharelato en réxime xeral ordinario en Galicia Alumnos de 1º Bach. de Galicia por especialidades 7.918

8.229

7.366

690

7.960

7.099

7.131

766

690

2012-2013 Artes Ciencias e Tecnoloxías Humanidades e Ciencias Sociais

2013-2014

2014-2015

Alumnos de 2º Bach. de Galicia por especialidades 7.638

7.765

7.458

6.752

6.512

6.406

661

635

630

2012-2013 Artes Ciencias e Tecnoloxías Humanidades e Ciencias Sociais

2013-2014

2014-2015

2. Alumnos matriculados e titulados no Sistema Universitario de Galicia por áreas no 2014 Reparto do alumnado matriculado no SUG por Áreas no 2014

Resto da área de Ciencias Resto da área de Enxeñarías e Arquitectura

Área Científico -Tecnolóxica

4,1% 15,5% 21,2%

8,5% 7,6%

Área de Artes e Humanidades

116

Área de Ciencias da Saúde

43,1% Área de Ciencias Sociais e Xurídicas

Factores Influentes na Elección de Estudos Científicos, Tecnolóxicos, en Enxeñarías e Matemáticos en Galicia

3. Alumnos matriculados e titulados no sector TIC Enxeñaría en Telecomunicacións

Enxeñaría en Informática 902

820

847

806

743

637

462

391 185

2009

2010

2011

2012

2013

2014

Titulados

179

153

2009

2010

111

115

2011

2012

2013

Enxeñaría Técnica en Informática 1.722

1.325

1.121

817

413

552

292 216 49

2009

2010

2011

Matriculados

2014

Titulados

Matriculados

Enxeñaría Técnica en Telecomunicacións

390

310

291

116

Matriculados

621

511

274

155 31

2012

2013

218

2014

Titulados

2009

2010

Matriculados

363

168

160

130

2011

2012

2013

2014

Titulados

Grao en Enxeñaría Informática

Grao en Enxeñaría de Tecnoloxías de Telecomunicación

1.760 1.443 605

1.082

478

755

348 330

222

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2009

2010

2011

2012

2013

Matriculados

2014

Fonte: IGE.

Titulados

4. Mulleres matriculadas segundo rama de coñecemento nas Universidades Galegas

Artes e Humanidades 67,0%

67,4%

67,7%

67,0%

30,5%

30,3%

29,8%

29,2%

Enxeñaría e Arquitectura Ciencias Sociais e Xurídicas Ciencias

65,1%

64,0%

65,6%

62,8%

57,8%

57,3%

56,0%

74,0%

75,3%

74,3%

73,4%

2010-2011

2011-2012

2012-2013

2013-2014

Ciencias da Saúde

Fonte: Instituto Galego de Estatística 117

Argentina Belgium Brazil Colombia Chile Italy Mexico Peru Portugal Spain UK USA

everis.com

Consulting, IT & Outsourcing Professional Services