Sprawni w działaniu 2014 by Szkoła Liderów

O projekcie

SPRAWNI W DZIAŁANIU

Sprawni w działaniu

Wzmacnianie organizacji i działaczy ze środowisk osób z niepełnosprawnością na Białorusi (II edycja programu) Warszawa – Mińsk 2014

Sprawni w dziaĹ&#x201A;aniu

O projekcie

SPRAWNI W DZIAŁANIU

Opracowanie: Elena Zhminko Redakcja: Szkoła Liderów Korekta: Szkoła Liderów Projekt i opracowanie graficzne: Kotbury.pl Fotografie: Beata Czarnecka Uczestnicy projektu Publikacja „Sprawni w Działaniu” Wzmacnianie organizacji i działaczy ze środowisk osób z niepełnosprawnością na Białorusi (II edycja programu)” jest dostępna na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 3.0 Polska. Pewne prawa zastrzeżone na rzecz Stowarzyszenia Szkoła Liderów. Utwór powstał w ramach programu polskiej współpracy rozwojowej realizowanej za pośrednictwem MSZ RP w roku 2014. Zezwala się na dowolne wykorzystanie utworu, pod warunkiem zachowania ww. informacji, w tym informacji o stosowanej licencji, o posiadaczach praw oraz o programie polskiej współpracy rozwojowej. Publikacja nie jest przeznaczona do sprzedaży. Teksty zamieszczone w publikacji powstały w oparciu o informacje zawarte we wnioskach, raportach końcowych oraz materiałach na temat projektów. Warszawa 2014 Stowarzyszenie Szkoła Liderów Ul. Wiejska 12A, 00-490 Warszawa Tel. 22 556 82 50 Faks 22 556 82 51 stowarzyszenie@szkola-liderow.pl www.szkola-liderow.pl

O programie

SPRAWNI W DZIAŁANIU

Szkoła Liderów w swojej działalności kieruje się ideami pełnego i efektywnego zaangażowania i włączania do społeczeństwa osób z niepełnosprawnością. Jesteśmy głęboko przekonani, że osoby te powinny nie tylko mieć przedstawicieli swoich interesów na poziomie lokalnym i międzynarodowym, lecz również same być takimi liderami, dążącymi do samorealizacji i działającymi na rzecz rozwoju swojej społeczności, miasta i kraju. Dlatego w pełni popieramy

Druga edycja programu „Sprawni w działaniu” realizowana we współpracy Szkoły Liderów (Warszawa, Polska) i Biura Praw Osób z Niepełnosprawnością (Mińsk, Białoruś) była kontynuacją rozpoczętych w 2013 roku działań skierowanych na wzmocnienie potencjału organizacji białoruskich, pracujących na rzecz poprawy sytuacji osób z niepełnosprawnością na Białorusi.

gotowość białoruskiego społeczeństwa obywatelskiego do przyłączenia się Białorusi do Konwencji Praw Osób z Niepełnosprawnością ONZ. W tym roku do udziału w programie zostały zaproszone zespoły pięciu organizacji. Celem pracy z nimi było podniesienie poziomu ich zarządzania dzięki rozwojowi umiejętności liderskich i realizacji projektów we współpracy z doświadczonymi ekspertami występującymi w roli mentorów.

O programie Struktura programu była oparta na dziesięciodniowej Szkole w Polsce, realizacji projektu w zespołach przy wsparciu mentorów oraz spotkaniu podsumowującym w Mińsku. W trakcie swojego pobytu w Polsce piętnaścioro liderów miało możliwość pracy nad swoimi cechami liderskimi i funkcjonowaniem zespołu, a także spojrzenia na nowo na wizję zmian w lokalnych społecznościach, do których chcą doprowadzić. Uczestnicy odwiedzili także polskie organizacje w czasie wizyt studyjnych w Łodzi, Koninie oraz Warszawie i zainspirowali się rezultatami ich pracy. Nowością w tym roku była praca uczestników z mentorami, z których każdy nie tylko posiada wielkie doświadczenie w działalności projektowej, lecz jest również ekspertem z zakresu rozwoju instytucjonalnego oraz pracy z organizacjami osób z niepełnosprawnością. Metoda mentoringu została opracowana na podstawie doświadczeń Programu Liderzy Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności i rozwinięta przez Szkołę Liderów oraz tutorów Programu w trakcie ośmiu jej edycji (2005-2013). Dziękujemy absolwentom i tutorom polskich programów Szkoły Liderów za aktywny udział w kształtowaniu i rozwoju programu.

Zespół projektu

SPRAWNI W DZIAŁANIU

Projekty

O projekcie

W niniejszej publikacji prezentujemy projekty zrealizowane przez zespoły uczestniczące w programie – 5 inicjatyw przygotowanych i zrealizowanych przy wsparciu mentorów. Pomagały one nie tylko w rozwoju organizacji i zespołów, lecz również odpowiadały na potrzeby tych grup celowych, z którymi pracują uczestnicy. Projekty te nie tylko mogą stać się źródłem inspiracji, lecz również posłużyć jako przykład dobrych praktyk.

SPRAWNI W DZIAŁANIU

Projekt: Flash mob „Wyjeżdżajcie częściej”

Projekt: Flash mob „Wyjeżdżajcie częściej!”

SPRAWNI W DZIAŁANIU

Jeśli otoczenie nie rozumie specyfiki życia ludzi z niepełnosprawnością ruchową, osób na wózkach, to próby budowania środowiska bez barier skazane są na to, by w pewnym momencie stać się walką z wiatrakami – parkingi dla osób z niepełnosprawnością będą nadal zastawiane samochodami, podjazdy będą budowane pod kątem niedostępnym dla człowieka poruszającego się bez asystenta, a krawężniki będą czekały na poprawę warunków pogodowych pod pretekstem „przepraszamy, ale taki mamy klimat”. Wobec osób z niepełnosprawnością często zgłaszana jest pretensja o to, że są „niewidzialni”, podczas gdy jest to spowodowane wyłącznie istniejącą sytuacją i stosunkiem do nich. Aby przerwać ten zaklęty krąg niezrozumienia i stereotypów, lider stowarzyszenia niepełnosprawnych na wózkach w Lidzie, Aleksandr Avdevich, zaproponował zrealizowanie w środowisku lokalnym kampanii in-

Organizacja: Lidzki regionalny oddział stowarzyszenia społecznego Białoruskie

formacyjnej, przybliżającej zwykłemu lidczaninowi życie takich samych zwy-

Stowarzyszenie Osób Niepełnosprawnych na Wózkach

kłych lidczan, tyle że poruszających się na wózku. Na czas udziału członków

Zespół: Aleksandr Avdevich, Andrej Romaniuk, Natalia Astanina Miejsce: Lida, Białoruś Mentor: Sergey Drozdovsky

organizacji w programie „Sprawni w działaniu” inicjatywa otrzymała nazwę „100 pytań do InvaLidy”. Kiedy w czasie szkolenia w Polsce zespołom zaproponowano opracowanie pomysłów na projekt, w którym można byłoby zastosować zdobytą wiedzę i umiejętności, organizacja postanowiła nie mnożyć pomysłów, lecz wykonać krok, na którego zrobienie od dawna miała ochotę – opowiedzieć mieszkańcom rodzinnego miasta o życiu i działalności niepełnosprawnych na wózkach, a także spopularyzować ideę pozbawionego barier, równoprawnego współistnienia w lokalnej społeczności oraz środowiska dostępnego dla każdego człowieka. Pomoc doświadczonego mentorа w połączeniu z motywacją lidera organizacji oraz wsparciem zespołu gwarantowała sukces ambitnym planom lidzkiego oddziału Stowarzyszenia.

Projekt: Flash mob „Wyjeżdżajcie częściej”

SPRAWNI W DZIAŁANIU

W ramach projektu odbyło się ogółem sześć spotkań informacyjnych z ucznia-

Wiedza o tym, jak wygląda życie człowieka poruszającego się na wózku,

mi starszych klas lidzkich szkół. W przepełnionych salach Aleksandr opowiadał

pomogła uczniom zrozumieć jego potrzeby w sytuacji istnienia barier w lokal-

o działalności Stowarzyszenia, o sytuacji życiowej i socjalnej osób na wózkach,

nym środowisku, w którym jeden stopień na drodze może stać się przeszkodą

spokojnie i otwarcie odpowiadając na pytania uczniów o jego własną historię

nie do pokonania. Chodzi nie tylko o dostępność banku, urzędu miasta czy przy-

i życie. Charyzma lidera lidzkiego oddziału Stowarzyszenia i umiejętność znale-

chodni – dostępność powinna obejmować wszystkie sfery życia człowieka

zienia wspólnego języka ze słuchaczami wpłynęły nie tylko na odbiór zaprezen-

i dawać nie tylko możliwość ostrzyżenia się, lecz również pójścia z przyjaciółmi

towanych informacji przez uczestników, lecz również na rozwój empatii wobec

do kina czy spędzenia czasu w klubie.

osób z niepełnosprawnością. W spotkaniach wzięło łącznie udział około 540 uczestników w wieku 15-18 lat.

Kulminacyjnym punktem projektu stał się flash mob, do udziału w którym zostali zaproszeni uczniowie szkół, w których zorganizowano spotkania informacyjne. Niczego nie podejrzewających członków lidzkiego oddziału Stowarzyszenia Osób Niepełnosprawnych na Wózkach zwabiono na główny plac miasta, na którym czekali już na nich uczniowie ze specjalnie przygotowanym plakatem „Wyjeżdżajcie częściej, zawsze będzie nam miło!”. Celem tego komponentu było pokonanie granicy obcości i barier psychologicznych, które przeszkadzają osobom z niepełnosprawnością w pełni włączać się w życie lokalnej społeczności, bez poczucia, że są obdarzani zdziwionymi spojrzeniami czy komentarzami związanymi z ich niepełnosprawnością. Uczniowie, jako przedstawiciele miasta, potwierdzili swoją akcją, że są gotowi wspierać silniejsze włączanie osób z niepełnosprawnością w życie społeczeństwa.

Projekt: Flash mob „Wyjeżdżajcie częściej” Dobra praktyka Dzięki wspólnej pracy w ramach programu oraz wsparciu mentora zespołowi udało się poprawić komunikację między członkami organizacji. Dało im to możliwość włączenia się do działalności projektowych, bez względu na trudności w zorganizowaniu regularnych wspólnych spotkań, które zostały rozwiązane za pośrednictwem komunikacji on-line. W zespole wzrosła świadomość tego, że działalność organizacji powinna opierać się na wszystkich członkach i konieczne jest poszukiwanie punktów wspólnych, które pozwoliłyby włączać większą liczbę osób, zarówno wewnątrz organizacji, jak i poza nią. Aktywna komunikacja z otoczeniem organizacji i włączenie zainteresowanych osób w jej działania pozytywnie wpłynęły na pozyskanie sojuszników wśród uczniów i nauczycieli szkół miasta, lokalnych przedsiębiorców oraz władz. Zbudowanie komunikacji zewnętrznej organizacji, strukturalne podejście do niej, udane pozycjonowanie często stają się elementem decydującym o rozwoju NGO i rozszerzeniu spektrum działalności, a także wzmocnieniu pozycji organizacji w lokalnej społeczności.

SPRAWNI W DZIAŁANIU

Projekt: „Autyzm - wczesna pomoc”

Projekt: „Autyzm – wczesna pomoc”

SPRAWNI W DZIAŁANIU

„To jest coś po prostu fantastycznego!” – wyrwało się jako pierwsze z ust Natalii Riabovej, mentorki organizacji, na pytanie o rezultaty projektu Centrum Pomocy Dzieciom z Autyzmem. I trudno się z nią nie zgodzić. Podczas rekrutacji do udziału w programie „Sprawni w działaniu” komisja długo obradowała: organizacja jest młoda (zaledwie dwa lata od momentu utworzenia), nieliczna, stołeczna... Czy wystarczy motywacji? Czy warto w nią zainwestować? Jednak po pierwszych dniach pobytu i udziału w Szkole w Polsce wszystkie wątpliwości prysły, a organizatorzy otrzymali dodatkową lekcję – dobry dobór uczestników możliwy jest wyłącznie przy uwzględnieniu całego kontekstu pracy organizacji i zespołu pragnących wziąć udział w programie.

Organizacja: Centrum Pomocy Dzieciom z Autyzmem Zespół: Oleg Trofimovich, Yanina Rovdo, Svetlana Vereskovskaya Miejsce: Mińsk, Białoruś Mentor: Natalia Riabova

Projekt: „Autyzm - wczesna pomoc”

SPRAWNI W DZIAŁANIU

Rozmach projektu zrealizowanego przez Centrum zadziwił nie tylko mentora

I nie chodzi tu o niewiedzę rodziców, którzy wcześniej czy później zauważą

i organizatorów programu, lecz również sam zespół. Zaplanowany i zrealizowa-

nietypowe specyficzne elementy w rozwoju dziecka, lecz raczej o niedostatek

ny projekt urzeczywistnił misję i cele organizacji – działanie na rzecz stworzenia

narzędzi w rękach ludzi, którzy są powołani do diagnozowania tych elementów.

systemu pomocy osobom z autyzmem na Białorusi, a w szczególności w Mińsku, poprzez opracowanie i zapewnienie organizacyjno-metodycznych, ekono-

Postawiony przez zespół cel polegał na zapewnieniu dzieciom do 3 roku życia

micznych i prawnych elementów pozytywnego modelu kompleksowej pomocy

z zaburzeniami związanymi ze spektrum autyzmu wczesnej profesjonalnej

dzieciom z zaburzeniami związanymi ze spektrum autyzmu. Stając przed pro-

pomocy konsultacyjno-diagnostycznej. Jako grupę celową zespół określił 130

blemem autyzmu, trudno powiedzieć, od czego należy zacząć – ilość pracy jest

specjalistów z zakresu pediatrii oraz 65 specjalistów z zakresu psychiatrii i psy-

nie do ogarnięcia. Planując działania w ramach programu, zespół zdecydował,

chologii w Mińsku. Trudność w diagnostyce medycznej polega na braku narzę-

że kampania informująca o autyzmie będzie dobrym fundamentem do realiza-

dzi pozwalających szybko i efektywnie zbadać dziecko pod kątem symptomów,

cji przyszłych inicjatyw i działań. Jednak akcja informacyjna nie przyniosłaby

a także ilości czasu, który zwykły pediatra może poświęcić na takie badanie.

oczekiwanych rezultatów. Problem autyzmu tkwi w jego niewidzialności, a jego

Jak zauważają członkowie zespołu, z powodu trudności w diagnozowaniu

niewidzialność – w niewiedzy o nim.

zmniejszają się szanse dziecka z autyzmem na samodzielne i niezależne życie w przyszłości, zaś prawidłowa diagnoza przed ukończeniem przez dziecko 3. roku daje możliwość prowadzenia ukierunkowanej pracy terapeutycznej oraz sukcesu w rehabilitacji i leczeniu. Wydział Zdrowia Urzędu Miasta Mińska pozytywnie rozpatrzył prośbę o możliwość włączenia do pracy lekarzy pediatrów, neurologów i logopedów przychodni dziecięcych zmodyfikowanego testu screeningowego, pozwalającego określić grupę ryzyka związanego z autyzmem w grupie najmłodszych dzieci, co zainspirowało zespół i współpracujące z nim instytucje medyczne do dalszych działań. Po opracowaniu specjalistycznego testu М-СНАТ1 i niezbędnych materiałów do jego przeprowadzenia (w tym jego wersji on-line) zespół zabrał się za przygotowanie i rozpowszechnienie materiałów informacyjnych – plakatów i broszur 1 Test M-CHAT – to screeningowy test pierwszego poziomu wypełniany przez rodziców; opracowany

w celu zidentyfikowania dzieci zagrożonych autyzmem spośród całej populacji; pozwala identyfikować zaburzenia zwizane ze spektrum autyzmu z 80% dokładnością już w odniesieniu do dzieci w wieku 1,5 roku.

Projekt: „Autyzm - wczesna pomoc”

SPRAWNI W DZIAŁANIU

o symptomach choroby dla rodziców, na temat zasad pierwszej konsultacji dla

Dzięki przygotowanym przez zespół ankietom ewaluacyjnym organizacja mogła

specjalistów z zakresu psychiatrii oraz o znaczeniu wczesnego określenia grupy

uzyskać informację zwrotną, wysoko oceniającą aktualność problemu, przy-

ryzyka dla specjalistów z przychodni. Informacje były rozpowszechniane za po-

datność przekazywanej wiedzy oraz pracy specjalistów. Projekt oraz wykonana

średnictwem przychodni miejskich oraz narzędzi internetowych organizacji.

przez zespół praca spotkały się z pozytywną reakcją we wszystkich zainteresowanych kręgach – od instytucji państwowych i specjalistów po rodziców dzieci z autyzmem, ich przyjaciół i znajomych. W obliczu tak udanego projektu czasami wydaje się, że mamy do czynienia z jakimś niewyobrażalnym szczę-

Drugim wielkim etapem w realizacji zaplanowanego projektu była jego część

ściem, korzystnym zbiegiem okoliczności czy pozytywnym nastawieniem ze

edukacyjna – opracowanie seminariów i szkoleń wraz z towarzyszącym im

strony otoczenia. Być może jednak za sukcesem projektu stoi przede wszystkim

przeszkoleniem pediatrów mińskich przychodni. W rezultacie 130 specjali-

praca zespołu zmotywowanych liderów, wierzących w to, co nazywają swoją

stów z 24 oddziałów pediatrycznych miasta zostało wyposażonych we wszyst-

misją.

kie materiały niezbędne do przeprowadzenia testu M-CHAT i nauczyło się go wykorzystywać w swojej codziennej pracy. Drugą grupę celową tworzyło 65

Dobra praktyka

psychiatrów i psychologów, którzy w czasie seminariów i szkoleń otrzymali wiedzę i umiejętności niezbędne do przeprowadzenia konsultacji i wstępnej diagno-

Projekt można nazwać przykładem podręcznikowym. Dokładne i uzasadnione

styki. Ponadto mińscy specjaliści otrzymali specjalnie przygotowane zestawy

określenie celów i zadań, oparte na analizie potrzeb grupy celowej i wyborze prio-

diagnostyczne, które pomogą im określić stopień ryzyka i udzielić wynikających

rytetów w działalności organizacji, pozwoliło ustrukturyzować prace zespołu oraz

z niego rekomendacji dla rodziców.

zaplanować konkretne działania w ramach projektu. Szybka reakcja na pojawiające się trudności wraz z konsultacjami i wparciem mentora pomagały w utrzymaniu

W realizację projektu byli zaangażowani nie tylko uczestnicy programu „Spraw-

dynamiki projektu przy zachowaniu jego spójności. Z punktu widzenia rozwoju in-

ni w działaniu”, ale również cały szereg specjalistów – psychologowie, psychia-

stytucjonalnego zespołowi udało się rozszerzyć otoczenie i środowisko wewnętrz-

tra, wolontariusze i przyjaciele organizacji, którzy zaproponowali pomoc przy

ne wspierające działalność organizacji, stworzyć perspektywę rozwoju organizacji

adaptacji, tłumaczeniu oraz przygotowaniu internetowej wersji testu M-CHAT,

i udoskonalić działalność projektową. Podczas realizacji projektu zespół bazował

zaprojektowaniu plakatu i ulotek oraz innych niezliczonych zadaniach, które w

na analizie grupy celowej, jej potrzeb oraz wizji zmian w lokalnej społeczności, do

związku ze skalą projektu mnożyły się w nieskończoność.

których chce doprowadzić organizacja. Działalność organizacji posiada innowacyjny charakter w skali społeczeństwa białoruskiego, zaś skuteczne planowanie strategiczne jej rozwoju może przynieść trwałe efekty tej działalności.

Projekt: „Ludzie pośród ludzi”

Projekt: „Ludzie pośród ludzi!”

SPRAWNI W DZIAŁANIU

Połock. Niewielkie miasteczko żyjące historią i przesiąknięte na wskroś wspomnieniami o niegdysiejszej potędze Księstwa Połockiego. Dla przyjezdnych życie tego powiatowego centrum administracyjnego koncentruje się wokół Spaso-Jefrasinijewskiego Monastyru, miejsca życia i służby najbardziej poważanej działaczki oświatowej na Białorusi – Eufrozyny Połockiej2. Autobusy pielgrzymów, zdążających do świętej ziemi swojej ojczyzny, oraz uczniów, w większości widzących w miasteczku punkt szkolnego programu, wypełniają miejscowość, w której mieszka dzisiaj 85 tysięcy osób. Ludzie pośród Historii.

Organizacja: Stowarzyszenie Rodziców Wychowujących Dzieci z Niepełnosprawnością „Strumyk” w Połocku Zespół: Natalia Pronkina, Svetlana Maslovskaya, Sergey Butsko Miejsce: Połock, Białoruś Mentor: Halina Krot

Druga edycja programu „Sprawni w działaniu” zjednoczyła w jeden zespół trójkę liderów, doświadczonych przedstawicieli dwóch organizacji społecznych zajmujących się promowaniem interesów osób z niepełnosprawnością w regionie – Stowarzyszenia Społecznego „Strumyk” i Klubu Sportowego Młodych Niepełnosprawnych „Prometeusz”. To Natalia Pronkina, radosna, pełna pomysłów i entuzjazmu, gotowa objąć swoimi ideami cały świat. Svetlana Maslovskaya, pewna siebie, stojąca twardo na ziemi specjalistka, wiedząca, jak połączyć pomysły z rzeczywistością, nie tracąca ani przewag wypływających z dużych ambicji, ani z konkretów codziennej pracy na rzecz wcielania ich w życie. I wreszcie Sergey Butsko, myślący strategicznie i globalnie, niebojący się prostych zadań przy jedoczesnej perspektywiczności swoich planów. Organizacje, delegując ich do udziału w programie, postanowiły połączyć wysiłki nie tylko pracujących wspólnie ludzi, lecz również trojga ukształtowanych liderów, z których każdy jest na swój sposób charyzmatyczny. Swoje umiejętności i doświadczenie zespół skierował na informowanie lokalnej społeczności, 2 Święta Eufrozyna Połocka ok.1104-23.05 (1173 lub 1167), ihumenia, założycielka dwóch monastyrów w Połocku, córka księcia Światosława (Jerzego) Wsiesławowicza, wnuczka księcia Połockiego Wsiesławowicza Briaczysławowicza.

Projekt: „Ludzie pośród ludzi” a w szczególności dzieci i młodzieży uczących się w Połocku i pobliskim Nowo-

SPRAWNI W DZIAŁANIU

Dobra praktyka

połocku, o żyjących wśród nich osobach z niepełnosprawnością w celu rozwoju umiejętności rozmowy i komunikowania się z nimi. W okolicy Połocka żyje ponad

Projekt połączył siły trojga liderów, pracujących do tej pory w organizacji nieza-

sześć tysięcy osób z niepełnosprawnością. Z powodu braku integracji ze społe-

leżnie od siebie. Czasami podział zadań bez elementu integracji wewnątrz samej

czeństwem gubią się oni w tłumie i pozostają niewidoczni. Umiejętności komuni-

organizacji i wypracowanego systemu wymiany informacji może doprowadzić

kacyjne kształtują się w wieku szkolnym, dlatego liderzy skierowali swoje działa-

do tego, że liderzy zamykają się wokół realizacji tylko swojego zadania w ramach

nie do instytucji oświatowych.

wybranego przez nich kierunku działania. Zjednoczenie sił doprowadziło do rozszerzenia grupy celowej i zwiększenia różnorodności wypracowanych form

Praktyczna realizacja projektu opierała się na serii wydarzeń informacyjnych

organizacji wydarzeń – inaczej opowiada się o niepełnosprawności i życiu z nią

w średnich i wyższych placówkach edukacyjnych miasta. Liderzy, ocenia-

uczniom szkół średnich, a inaczej studentom. Dzięki tej inicjatywie organizacja

jąc realnie sytuację dzieci i młodych ludzi z niepełnosprawnością w regionie,

zyskała szansę wprowadzenia poważnych zmian w swojej strukturze – większa

rozumieli doskonale, że informowanie trzeba zaczynać od szkolnej ławki.

liczba osób zainteresowanych włączeniem się w jej działalność i projekty orga-

Ogółem w interaktywnych spotkaniach-szkoleniach opracowanych przez spe-

nizacji pozwoliła na stworzenie bazy wolontariuszy, co niewątpliwie zmobilizuje

cjalistów ze „Strumyka” wzięło udział ponad 600 uczniów i ponad 70 studentów.

organizację do rewizji struktury swojej pracy i stworzenia planu rozwoju działal-

Oszołomiona sukcesem pomysłu, stopniem zainteresowania młodzieży (około 90

ności wolontarystycznej.

uczestników wyraziło zainteresowanie działalnością wolontarystyczną przy realizacji dalszych projektów organizacji) i pozytywną postawą administracji placówek oświatowych, opowiadając o wykonanej pracy, Natalia zachwycała się: „Nie mogę się zatrzymać!”. Jeszcze po miesiącu spotkań i prezentacji nie przestawały napły-

Projekt:

wać zaproszenia wraz z ofertami pomocy przy organizacji kolejnych wydarzeń. W czasie szkoleń Natalii niejednokrotnie towarzyszyła jej pięcioletnia córka Wiera, która urodziła się z zespołem Downa. Swoją obecnością wpływała ona na atmosferę zajęć, udowadniając uczniom, że nie ma żadnej bariery w kontaktach z osobą z niepełnosprawnością poza brakiem chęci otwarcia się na drugiego człowieka. Dzięki projektowi, wysiłkowi liderów i obecności Wiery w Połocku zwiększyła się liczba Ludzi pośród ludzi.

Projekt: „Rozszerzamy nasze możliwości”

SPRAWNI W DZIAŁANIU

Wiebskaja, Domowuszka, Żytkowka. Cóż wspólnego mogą mieć te pamiątkowe lalki z kwestią zatrudnienia osób z niepełnosprawnością i budowaniem współpracy między instytucjami państwowymi zajmującymi się rehabilitacją społeczną a organizacjami społecznymi? Na przykładzie organizacji z Żytkowicz, założonej w celu pomagania młodym osobom z niepełnosprawnością i ich rodzinom, można udowodnić prawdziwość twierdzenia, że dobrego pomysłu, który jest w stanie zainteresować lokalną społeczność, nie trzeba długo szukać – zwykle zapewniające sukces pomysły znajdują się tuż na powierzchni, a zakorzenione są w doświadczeniu i świadomości tych, których mają za zadanie porwać za sobą.

Organizacja: Lokalny oddział stowarzyszenia społecznego „Białoruskie Towarzystwo Pomocy Niepełnosprawnym Dzieciom i Młodzieży” w Żytkowiczach Zespół: Elena Strakh, Ludmila Puparevich, Maria Konopackaya, Vladimir Konopacki Miejsce: Żytkowicze, Białoruś Mentor: Natalia Riabova

Projekt: „Rozszerzamy nasze możliwości”

SPRAWNI W DZIAŁANIU

W poszukiwaniu tematu projektu zespół wyszedł od istniejących potrzeb człon-

„Bardzo ważnym elementem sukcesu projektu – komentuje mentor Natalia

ków organizacji – konieczności integracji ze społeczeństwem i stworzenia miejsc

Riabova – było rozwinięcie współpracy i współdziałanie ze strukturami pań-

pracy dla młodych osób z niepełnosprawnością. Głównym celem inicjatywy

stwowymi. Program ogólnie zainspirował uczestników, a fakt, że uczestniczyli

było poznanie rynku zbytu i przekazanie doświadczenia związanego z produk-

oni we wszystkich elementach szkolenia wspólnie, dał im impuls do trwałego

cją pamiątkowych lalek specjalistom Lokalnego Centrum Usług Socjalnych.

rozwoju i współpracy w zespole”.

Z jednej strony pomysł pochodził z wcześniejszego doświadczenia organizacji – zespół chciał znaleźć sposób wsparcia grupy młodych osób z niepełnospraw-

Po wstępnym przeanalizowaniu doświadczenia w sprzedaży lalek pamiątkowych

nością, które spotykały się regularnie w ramach szkolenia z zakresu produkcji

i stworzeniu mapy potencjalnego rynku zbytu zespół przeszedł do organizacji

lalek, poprzez zapewnienie im dalszej nauki, miejsca do regularnych spotkań,

wydarzenia związanego z przekazaniem swojego doświadczenia specjalistom

a także potencjalnych miejsc zatrudnienia w ramach integracji poprzez pracę.

Lokalnego Centrum Usług Socjalnych oraz warsztatów dla mieszkańców miasta,

Z drugiej strony projekt odpowiadał na potrzebę rozwoju tego rodzaju dzia-

który wyrazili chęć nauczenia się czegoś nowego od osób z niepełnosprawno-

łalności organizacji i dlatego jego istota wiązała się również z poszukiwaniem

ścią. Przemyślany i przygotowany wspólnie z mentorem ciąg wydarzeń nie tylko

potencjalnych dróg promowania produktów pamiątkowych wykonanych przez

mógł objąć różne zainteresowane grupy, ale także określił kierunki dalszego

osoby z niepełnosprawnością.

rozwoju samej organizacji, otwierając możliwości dalszego współdziałania różnych sektorów lokalnej społeczności. „Członkom mojego zespołu udało się wyjść poza granice organizacji, kiedy zajmowali się informowaniem mieszkańców czy budowaniem kontaktów z potencjalnymi organizacjami-uczestnikami warsztatów. Wcześniej całą pracę związaną z komunikacją zewnętrzną musiałam wykonywać samodzielnie” – konstatuje sukcesy swojego zespołu Jelena Strach, przewodnicząca organizacji. Motywacja wszystkich członków zespołu, oparta na trafnym, bliskim im i organizacji, wyborze tematyki projektu oraz narzędzi jego realizacji, wpłynęła na odbiór inicjatywy przez współpracujących z nimi ludzi i instytucje. Zainteresowanie ze strony otoczenia rosło w miarę zaangażowania wszystkich osób realizujących projekt. Zespołowi udało się sprawić, że idea ważna dla członków organizacji stała się ideą wszystkich zaangażowanych w proces ludzi.

Projekt: „Rozszerzamy nasze możliwości” Ciąg dalszy nastąpi: w planach jest współpraca jednej z uczestniczek projektu z

SPRAWNI W DZIAŁANIU

Dobra praktyka

Lokalnym Centrum Usług Socjalnych z zakresu tworzenia lalek pamiątkowych. Będzie ona kontynuowała w nim i już w jego imieniu animowanie powstałej

Ważnym elementem rozwoju instytucjonalnego stała się dla zespołu możliwość

w ramach projektu grupy. Aby zapewnić wewnętrzny instytucjonalny rozwój

wspólnego udziału w programie. Przechodząc wspólnie przez proces szkole-

zespołu, zostanie przeprowadzony kurs liderski dla młodych osób z niepełno-

niowy, wszyscy członkowie zespołu byli włączeni w działalność, dzięki czemu

sprawnością, który pomoże określić ich miejsce w organizacji.

udało się osiągnąć równomierny rozwój całego zespołu, a nie poszczególnych członków. Pomogło to w ponownym podziale ról i zmniejszeniu obciążenia liderki zespołu, która wcześniej często brała na siebie pełną odpowiedzialność za działania. Pozytywnym doświadczeniem była współpraca z instytucjami państwowymi o podobnych celach działania i włączenie ich w realizację wspólnych wydarzeń, a także poszukiwanie świeżych pomysłów. Projekt pozwolił rozwinąć wewnętrzną i zewnętrzną komunikację organizacji. Wspólnie z mentorem zespół opracował plan rozwoju organizacji ukierunkowany z jednej strony na wzmocnienie rezultatów projektu, z drugiej zaś – na rozwój osobisty i samookreślenie młodych osób z niepełnosprawnością jako członków organizacji oraz ich aktywizację.

Projekt: Art - weekend „Koktajl jabłkowy”

SPRAWNI W DZIAŁANIU

Białoruski Związek Inwalidów to jedna z największych organizacji osób z niepełnosprawnością w całym kraju. Rozgałęziona struktura, dokładnie określone cele i kierunki działania, mocne tradycje funkcjonowania, wypracowane sieci współpracy z innymi organizacjami oraz instytucjami państwowymi. Niezależnie od wielu osiągnięć organizacji, jej wysiłki są wciąż skoncentrowane na pracy nad stworzeniem podstawowych, chociażby minimalnych warunków niezbędnych do życia osobie z niepełnosprawnością. W centrum uwagi znajduje się zatrudnienie osób z niepełnosprawnością, stworzenie środowiska bez barier oraz rehabilitacja.

Organizacja: Białoruski Związek Inwalidów, Oddział w Rejonie Moskiewskim miasta Mińska Zespół: Klim Kedrik, Ilia Karbovski, Kim Yermak, Elena Kulukina Miejsce: Mińsk, Białoruś Mentor: Halina Krot

Projekt: Art - weekend „Koktajl jabłkowy”

SPRAWNI W DZIAŁANIU

twórczemu. W kontekście trosk o zapewnienie dobrobytu tej grupie społecznej, zainteresowanie jej twórczym rozwojem może wydawać się czymś w rodzaju wychodzenia przed szereg – trudno przeskoczyć przyjętą przez naukę piramidę potrzeb3. Zespół nie bał się zacząć od szczytu piramidy – samorealizacji i rozwoju osobowości osób z niepełnosprawnością. W tym celu organizatorzy przeprowadzili wstępny sondaż wśród członków organizacji i określili grupę celową, liczącą 15 osób zainteresowanych rozwojem swojego twórczego potencjału4. Struktura projektu została opracowana w taki sposób, żeby w rezultacie działania można było multiplikować i organizować regularne spotkania nie tylko wśród członków lokalnego oddziału BZW. Projekt składał się z trzech części: zidentyfikowania wśród członków organizacji osób pasjonujących się twórczością – fotografią, grafiką, różnymi technikami artystycznymi; organizacji wyjazdowego pleneru „Koktajl Jabłkowy” wraz z warsztatem związanym z wybranymi przez uczestników zagadnieniami; oraz wystawy końcowej prac uczestników w Mińsku. „Nasz projekt zatytułowany jest Art-weekUdział w projekcie i praca z mentorem pozwoliły zespołowi BZW z oddzia-

end «Koktajl Jabłkowy» – opowiada jeden z członków zespołu, Ilia Karbovski. –

łu mińskiego przyjrzeć się swojej działalności od innej strony, wyrwały go na

«Koktajl» (po rosyjsku z angielska zwany fresch) dlatego, że w naszej organizacji,

pewien czas z utartych przyzwyczajeń i stabilności, niepozwalających zobaczyć

Białoruskim Związku Inwalidów w Rejonie Moskiewskim miasta Mińska nie było

tego, co nowe w działalności prowadzonej od wielu lat. Czasami lekki niepo-

podobnych wydarzeń i jest to dla nas coś świeżego, dopiero co stworzonego, zaś

rządek w szafie, w której każda rzecz zna swoje miejsce, pomaga przekonać się,

«Jabłkowy», dlatego że został zorganizowany w przededniu Święta Zbawiciela

że niektóre z nich można pozamieniać miejscami, niektóre naprawić, a z innymi

Jabłkowego (ludowa nazwa święta Przemienienia Pańskiego – przyp. tłum.). Na te-

się pożegnać.

mat przewodni art-weekendu zostały wybrane jabłka, przyroda i ostatnie dni lata”

Przy opracowywaniu projektu zespół skupił się na tym, co czasami pozostaje w

3 Mowa o piramidzie potrzeb Abrahama Maslowa (1943) –hierarchiczny model potrzeb człowieka – od fizycznych, tworzących podstawę piramidy, po potrzebę rozwoju, która zamyka tę listę.

cieniu podczas pracy z osobami z niepełnosprawnością – ku ich potencjałowi

4 Grupą celową były osoby z niepełnosprawnością związaną z problemami psychicznymi,cierpiący na oligofrenię, schizofrenię i epilepsję.

Projekt: Art - weekend „Koktajl jabłkowy”

SPRAWNI W DZIAŁANIU

Możliwość pracy w parku, gdzie tuż obok przechodzą spacerowicze lub zmierza

Dobra praktyka

Możliwość pracy w parku, gdzie tuż obok przechodzą spacerowicze lub zmierza-

Silną stroną projektu jest wybrany kierunek pracy, z jednej strony zakorzeniony

jący gdzieś ludzie, spoglądający z zainteresowaniem na uczestników skoncen-

w tradycjach organizacji, z drugiej – ukierunkowany na trochę inną sferę ży-

trowanych na swoich pędzlach i płótnach, dała im możliwość nie tylko zajrzenia

cia osób z niepełnosprawnością, zasłanianą zwykle przez priorytety związane

wewnątrz siebie, lecz również otworzenia się na osoby z otoczenia, które od cza-

z bardziej palącymi codziennymi problemami. Jeśli ten kierunek działalności

su do czasu, przechodząc obok, interesowały się wydarzeniem, a niekiedy nawet

będzie kontynuowany i organizowane będą regularne spotkania w zaplano-

decydowały się na włączenie w proces twórczy.

wanym studio pracy twórczej, istnieje możliwość, że ta inicjatywa wpłynie w znaczącym stopniu na zwrócenie uwagi na indywidualny rozwój osobisty osób

W rezultacie przeprowadzonych działań zostały zorganizowane wystawy i spo-

z niepełnosprawnością. Projekt stanowił również próbę zmiany odbioru twór-

tkania, prezentujące efekty twórczej działalności uczestników projektu. Podjęto

czej działalności osób z niepełnosprawnością jako elementu wyłącznie działal-

decyzję o stworzeniu w przyszłości studia pracy twórczej dla osób z niepełno-

ności charytatywnej i przeniósł akcent na autonomię i unikalność rezultatów ich

sprawnością z tej grupy celowej, aby spotkania twórcze odbywały się regularnie,

twórczości.

a plenery – co miesiąc.

Mentorzy

Na przestrzeni 4 miesięcy z zespołami liderów pracowała trójka mentorów, wspierająca ich podczas realizacji przygotowanych projektów. Mentoring to praca z drugim człowiekiem, pomagająca mu osiągnąć jego cele liderskie (społeczne, polityczne, biznesowe), wykorzystująca jego potencjał i zdolności, a także wiedzę i praktyczne doświadczenie mentora. Mentoring ukierunkowany jest na otwarcie i pełne wykorzystanie potencjału liderskiego uczestnika oraz na efektywność w osiąganiu celów liderskich.

Mentorzy SPOJRZENIE MENTORA – NATALIA RIABOVA

SPRAWNI W DZIAŁANIU

Masz duże doświadczenie w sferze organizacji społecznych, pracy przy rozwoju organizacyjnym i strukturalnym, w zarządzaniu projektami. Pierwsze pytanie,

Konsultantka z zakresu rozwoju organizacyjnego. Od czerwca pracuje rów-

które przyszło mi na myśl, jest dość filozoficzne: czego, z twojego punktu widze-

nież w projekcie Giełda Konsultingu Organizacyjnego. Dobrze zna działalność

nia, brakuje białoruskiemu III sektorowi?

białoruskich organizacji społecznych, sama jest członkinią organizacji Ekodom. Przez ostatnie 4 lata intensywnie współpracowała z organizacjami działającymi

Natalia: Moim zdaniem, organizacje społeczne, trzeci sektor, to najlepsza część

na rzecz osób z niepełnosprawnością w ramach projektu ChildFund Internatio-

społeczeństwa. To najaktywniejsi ludzie, którzy swoją aktywność lokują nie

nal, którego była pracowniczką.

w przedsiębiorczości jako sposobie poprawy własnej sytuacji, lecz w ulepszanie społeczeństwa. I jest to słuszne w odniesieniu do wszystkich organizacji społecznych – zostały utworzone w celu wyartykułowania i rozwiązania problemów społecznych. Taka jest ich funkcja w społeczeństwie: rozwiązywać te problemy społeczne, których nie może rozwiązać biznes (ponieważ nikt za to nie płaci) lub państwo (ponieważ nie ma ono świadomości problemu lub nie jest w stanie go rozwiązać). Niestety jednak w naszym kraju organizacje społeczne i działacze obywatelscy często nie znajdują zrozumienia ani ze strony państwa, ani społeczeństwa. Na Białorusi ukształtowało się przekonanie, że organizacje społeczne są obce, niepotrzebne, ponieważ wszystkie problemy społeczne powinno rozwiązać (i jest w stanie to robić) państwo. I dlatego wydaje mi się, że trzeciemu sektorowi na Białorusi brakuje właśnie pełnego wiary uświadomienia sobie swojej roli w społeczeństwie jako wartościowych jego członków, którzy pełnią w nim bardzo ważną funkcję. Powtórzę się, że funkcja NGO polega na artykułowaniu problemów społecznych, zwróceniu na nie uwagi społeczeństwa i mobilizowaniu go do ich rozwiązania. Właśnie takie uświadomienie sobie swojego znaczenia jest niezbędne organizacjom społecznym do budowania i rozwijania więzi ze społeczeństwem, znajdowania zrozumienia i reakcji. Na razie często dzieje się tak, że działacze społeczni wkładają bardzo dużo pracy i sił w próby rozwiązania problemów społecznych, jednak nie znajdują zrozumienia i wsparcia.

Mentorzy

SPRAWNI W DZIAŁANIU

Pracujesz obecnie na Giełdzie Rozwoju Organizacyjnego. Z czym przychodzą

dobrze rozumie potrzeby swojej grupy celowej (osób z niepełnosprawnością).

organizacje? Czego szukają? Czego najbardziej potrzebują?

Nie o wszystkich organizacjach społecznych można to powiedzieć. Niektóre z nich (na przykład zajmujące się demokratyzacją czy ekologiczne) bardzo dobrze

N.: Potrzeby są bardzo różne. Niektórzy potrzebują się zorientować, określić

rozumieją problem społeczny, który chcą rozwiązać, jednak w o wiele mniej-

swoje priorytety w działalności. Dlatego bardzo częstym zapotrzebowaniem jest

szym stopniu uświadamiają sobie interesy i potrzeby swoich grup celowych,

planowanie strategiczne. Właśnie w jego trakcie ma miejsce przemyślenie swojej

które często nie podzielają zaniepokojenia działaczy problemami środowiska

roli w społeczeństwie, sformułowanie misji, ogólnej wizji rezultatów, określe-

czy nieprzestrzeganiem praw człowieka. Z niezrozumienia tego wynika brak

nie priorytetów. Jest to uzyskanie odpowiedzi na pytania: dokąd zmierzamy,

wspólnego języka z tymi osobami i problemy w działalności.

co chcemy w rezultacie osiągnąć, jakie zmiany w społeczeństwie chcielibyśmy zobaczyć w rezultacie naszej pracy. Po wypracowaniu odpowiedzi na te pytania

Jest jeszcze jeden czynnik charakterystyczny dla organizacji pracujących na

następuje planowanie konkretnej działalności w celu osiągnięcia tych rezulta-

rzecz osób z niepełnosprawnością: łatwiej nawiązują one kontakty z instytu-

tów. Jest to najpowszechniejsze zamówienie. Jednak bardzo często organizacje

cjami państwowymi, nie spotykają się ze z góry wrogim stosunkiem. Jednak

potrzebują konsultacji na konkretnych tematach : PR, fundraising, praca z wo-

i tu pojawiają się trudności, typowe dla wszystkich białoruskich NGO. Jeśli

lontariuszami, ekspertyza prawna i wiele innych.

sprawa dotyczy tylko „pomocy” osobom z niepełnosprawnością, stosunek jest bardziej życzliwy, kiedy jednak organizacje zaczynają egzekwować przestrze-

Czy można powiedzieć, że organizacje społeczne na Białorusi to organizacje,

ganie praw osób z niepełnosprawnością czy promować ideę inkluzji społecznej,

które się uczą, chcą się uczyć?

działalność zaczyna być trudniejsza.

N.: Tak, bez wątpienia. Czy można mówić o specyfice funkcjonowania organizacji pracujących z osobami z niepełnosprawnością w porównaniu z innymi NGO? Czy też niczym szczególnym, poza grupą celową, się nie wyróżniają? N.: Pewna specyfika istnieje. Organizacje te są często tworzone przez osoby z niepełnosprawnością lub członków ich rodzin. Oznacza to, że organizacja bardzo dobrze rozumie istotę problemu, który planuje rozwiązać. Równie

Mentorzy I jeszcze jedna obserwacja. Powstaje wrażenie, że organizacje, które pracują dla osób z niepełnosprawnością w naszym kraju, są trochę bardziej zamknięte niż inne sektory tematyczne (ekologiczne, młodzieżowe i inne). W porównaniu z NGO działającymi w innych sferach trochę odroczone jest tworzenie sieci społeczności profesjonalistów. Nawet na poziomie prostej sieciowej wymiany informacyjnej pojawiają się niekiedy trudności, nie mówiąc już o tworzeniu jakichś silnych koalicji. Jednak w ostatnim czasie daje się zauważyć pewien postęp w sferze rozwoju partnerstw. TRZY PYTANIA DO MENTORA Jakie cele powinny stawiać przed sobą organizacje pracujące na Białorusi z osobami i dla osób z niepełnosprawnością w sferze rozwoju instytucjonalnego? N.: Pod pojęciem rozwoju organizacyjnego bardzo często rozumie się wzmocnienie wewnętrznego potencjału organizacji. Jednak, moim zdaniem, najbardziej wpłynąć na rozwój organizacji i osiąganie celów może spojrzenie na zewnątrz, na otoczenie. Jeśli organizacja nie buduje relacji z innymi podmiotami w społeczeństwie, jeśli nie dowiaduje się, co dzieje się z grupą celową, czego ludzie potrzebują, do czego dążą, jeśli nie analizuje rezultatów swojej działalności, to bardzo często bywa tak, że robi bardzo wiele, wszystkie jej produkty i usługi są wysokiej jakości, jednak mija dziesięć – dwadzieścia lat i nie widać jakichkolwiek zmian w społeczeństwie, na które niby skierowana była jej działalność. Żeby naprawdę zrobić postęp w zakresie rozwoju i efektywności, organizacja niekomercyjna powinna być równie wyczulona na swoje otoczenie, co organizacja komercyjna. Trudno sobie wyobrazić odnoszącą sukcesy firmę, która nie bada potrzeb i preferencji grup celowych, nie jest na bieżąco z tym, co dzieje się

SPRAWNI W DZIAŁANIU

Mentorzy

SPRAWNI W DZIAŁANIU

na rynku i w jej branży. Jeśli organizacja społeczna będzie z taką samą uwagą

Podobnie jak społeczeństwo powinno uczyć się odnoszenia do osoby z niepełno-

badać otoczenie, może znaleźć wiele nowych sposobów „przebicia się” do społe-

sprawnością jako równego, również osoby z niepełnosprawnością powinny dążyć

czeństwa, komunikowania swoich idei, a także uzyskać wiele rodzajów wspar-

do przełamywania izolacji i interesować się innymi problemami społecznymi. Jest

cia, poczynając od wolontariatu, a kończąc na finansowaniu. Poprzez rozwój

to trudne, ponieważ istnieją chociażby bariery infrastrukturalne włączania osób

więzi z partnerami, instytucjami państwowymi i grupami celowymi organizacja

z niepełnosprawnością w pełni w życie społeczne. Z ich powodu często zanika

integruje się ze społeczeństwem i tylko wówczas staje się naprawdę organizacją

dążenie do uczestniczenia w życiu społecznym. Bardzo się cieszę, że w ostatnim

społeczną, zdolną do osiągania swoich celów.

czasie można zobaczyć coraz więcej osób z niepełnosprawnością na wydarzeniach poświęconych tematyce edukacji nieformalnej, ekologii i kultury.

W czym tkwi potencjał i siła białoruskich organizacji, które pracują z osobami z niepełnosprawnością?

Rada mentora: jak być odnoszącym sukcesy liderem.

N.: Mówiliśmy już o tym, że organizacje społeczne powstają po to, żeby rozwią-

N.: Żeby być odnoszącym sukcesy liderem, trzeba przede wszystkim rozumieć

zywać jakieś problemy społeczne. Niektóre organizacje zostały stworzone przez

bardzo prostą rzecz – nie da się osiągnąć niczego wielkiego, działając w po-

ludzi, którzy sami doświadczają tych problemów, inne w większym stopniu są no-

jedynkę. Można być bardzo dobrym, bardzo silnym, bardzo mądrym, silnym

sicielami nowych dla społeczeństwa idei. Organizacje, które pracują na rzecz osób

i rozwiniętym, jednak „nec Hercules contra plures”. Coś naprawdę znaczącego

z niepełnosprawnością, mają z reguły wspólny język z grupą celową i rozumieją jej

można zrobić tylko wspólnie z innymi ludźmi. To właśnie poprzez komunika-

potrzeby. Właśnie w tym tkwi ich siła. Ponadto organizacje te dość łatwo znaj-

cję i współdziałanie z innymi realizuje się lider, dlatego że celem liderstwa są

dują wsparcie w społeczeństwie, co dotyczy również współpracy z instytucjami

większe dzieła niż po prostu sukces zawodowy. Jednak pojawia się tu następują-

państwowymi. Inna kwestia, że nasze społeczeństwo od zawsze żywi paterna-

cy problem: trzeba umieć rozmawiać z innymi ludźmi. Osobie działającej w po-

listyczny stosunek do tej grupy. Ludzie z niepełnosprawnością postrzegani są w

jedynkę jest łatwo: sama podnosi swoje kompetencje, robi coś i osiąga sukces.

pierwszej kolejności jako osoby potrzebujące pomocy, a nie jako równoprawni

Ale jeśli porywasz się na coś wielkiego wspólnie z innymi ludźmi, musisz umieć

członkowie społeczeństwa, pełnowartościowo uczestniczący w jego życiu. I tutaj

się z nimi dogadać, a żeby umieć się dogadać, trzeba rozumieć, czego ty sam(a)

organizacje pracujące na rzecz osób z niepełnosprawnością zderzają się z tymi

chcesz i po co ci to wszystko. I okazuje się, że zanim można stać się człowiekiem,

samymi problemami, co wszystkie inne organizacje, popularyzujące nowe dla

który jest zdolny dogadać z innymi ludźmi i wspólnie działać, trzeba jednak

społeczeństwa idee. Aby popularyzować idee inkluzji i równoprawnego stosun-

popracować nad sobą. Liderowi niezbędne jest rozumienie siebie, rozumienie

ku do osób z niepełnosprawnością, niezbędne jest uczenie się rozumienia innych

innych, umiejętność zarządzania sobą i zarządzania komunikacją. I dopiero

ludzi i znajdowania z nimi wspólnego języka. Inkluzja to „droga dwukierunkowa”.

potem idą te umiejętności, które uważane są ważne dla osiągnięcia celu, takie

Mentorzy

SPRAWNI W DZIAŁANIU

jak planowanie, zarządzanie czasem, zarządzanie projektem, umiejętności

Jedni z natury dysponują silną osobowością, darem wpływania na ludzi i zde-

autoprezentacji, prowadzenia negocjacji i rozwiązywania konfliktów, plano-

cydowaniem w wyborze celów i środków. Inni muszą się tego nauczyć. Rozwój

wania strategicznego oraz metody rzecznictwa interesów. To wszystko są po

umiejętności i nauka sposobów działania są pożyteczne dla wszystkich. Do-

prostu narzędzia, które nakładane są na mocną osnowę efektywności osobistej.

świadczenie kursów liderskich pokazuje, że liderstwa można się nauczyć.

Zaczyna się od wzmocnienia siły osobowości, następnie umiejętności komunikacyjnych, a dopiero potem następuje poznawanie narzędzi, ponieważ narzędzia nie pomogą, jeśli nie ma odwagi, by je stosować.

Mentorzy SPOJRZENIE MENTORA – HALINA KROT

SPRAWNI W DZIAŁANIU

Halino, od wielu lat działasz w sektorze NGO i masz za sobą doświadczenie pracy w różnych organizacjach. W związku ze specyfiką swojej działalności masz

Ekspertka, menadżerka projektów. Obecnie pracuje jako ekspertka i menadżer-

wiele wspólnego z tematyką osób z niepełnosprawnością, z poszukiwaniem

ka projektów PPU Biura Praw Osób z Niepełnosprawnością. Od ponad 10 lat

dla nich zatrudnienia, poprawą jakości ich życia. Jest to trudne zagadnienie, na

działa w sektorze organizacji społecznych. Jest ekspertem w sferze zatrudnie-

dodatek rezultaty tej pracy nie zawsze są widoczne krótkoterminowo, a czasami

nia osób z niepełnosprawnością na Białorusi. Jako ekspertka i trenerka bierze

dochodzą jeszcze rozczarowania. Co daje ci siłę do tej pracy?

udział w różnych kursach oraz programach edukacyjnych. Autorka wielu artykułów i publikacji poświęconych aktualnym problemom osób z niepełnosprawno-

Halina: Żywię nadzieję, że przyjdzie czas, gdy profesjonaliści z NGO zostaną

ścią.

włączeni w działalność struktur państwowych, różnych instytucji i urzędów. Mam nadzieję, że ci liderzy z NGO, którzy obecnie być może się uczą, zdobywają wiedzę za pośrednictwem kursów i staży, będą następnie włączeni w rozwój państwa. Co należy, twoim zdaniem, robić, żeby integrować organizacje osób z niepełnosprawnością? H.: Wydaje mi się, że nie nadszedł jeszcze ten czas. Nie ma jeszcze zrozumienia dla tego, że należy występować jednolitym frontem. Myślę, że każda organizacja powinna dorosnąć do takiego poziomu profesjonalizmu, na którym będzie po prostu rozumieć, że taka jest konieczność. Jeśli organizacja jest samowystarczalna, taka konieczność może w ogóle nie nastąpić.

Mentorzy

SPRAWNI W DZIAŁANIU

Czy organizacje osób z niepełnosprawnością mogą zbudować swój autorytet

fakcjonuje. Trzeba przedstawić precyzyjne cele, które chce się osiągnąć, i wyjście

w społeczeństwie? Czy mają na to szanse? Przez autorytet rozumiem zdolność

z obecnej sytuacji.

do wpływania na procesy społeczne, związane bezpośrednio z tymi osobami. Czy organizacje osób z niepełnosprawnością mają swój głos w rozwiązywaniu

Jak sprawić, żeby białoruskie społeczeństwo otworzyło się w swoim odbiorze,

pewnych problemów?

rozumieniu osób z niepełnosprawnością?

H.: Problem polega na tym, że zachowała się u nas spuścizna sowieckiej prze-

H.: Cóż to takiego społeczeństwo? Społeczeństwo to my wszyscy. My, osoby

szłości. Autorytetem cieszą się niewątpliwie wielkie organizacje, takie jak

z niepełnosprawnością, również jesteśmy częścią społeczeństwa. I dlatego dopó-

Białoruskie Związek Inwalidów, Białoruskie Towarzystwo Inwalidów Wzroku

ki będziemy uważali, że jest ono zamknięte, będzie to oznaczać, że sami jeste-

czy Białoruski Związek Głuchych. Są to takie trzy wieloryby – stworzone dawno

śmy zamknięci. Dlatego że jesteśmy częścią tego społeczeństwa. I tyle.

i słusznie uważane za najliczniejsze i najbardziej masowe. I w zasadzie wszystkie decyzje związane z tematyką osób z niepełnosprawnością podejmowane przez

TRZY PYTANIA DO MENTORA

struktury państwowe są w większym lub mniejszym stopniu konsultowane właśnie z nimi.

Jakie cele powinny stawiać przed sobą organizacje pracujące na Białorusi z osobami i dla osób z niepełnosprawnością w sferze rozwoju instytucjonalnego?

Nowe i małe organizacje, nawet jeśli działają bardzo efektywnie i zgłaszają uzasadnione propozycje transformacji systemu pomocy społecznej w celu poprawy

H.: Jest to trudne, ponieważ organizacje różnią się od siebie, posiadają różny

jakości życia osób z niepełnosprawnością, raczej nie zostaną usłyszane, ponieważ

stopień przygotowania, więc wymyślanie identycznego algorytmu dla wszyst-

funkcjonują poza systemem wielkich organizacji. Jednak myślę, że szansa istnie-

kich byłoby niepoważne. Trzeba po prostu więcej pracować nad motywacją za-

je w umiejętności uargumentowania tego czy innego stanowiska. Udowadniać

równo już zaangażowanych, jak i osób, które chcą coś robić. W organizacjach re-

trzeba umiejętnie i w oparciu o uzasadnienie. Jak wiemy jednak, w tego typu

gionalnych praktycznie wszystko opiera się na liderze. Przypomina on człowieka

organizacjach specjalistom nie zawsze wystarcza wiedzy i kompetencji. Zwykle

orkiestrę. A jeśli nawet pojawiają się ludzie z inicjatywą, nie mają możliwości,

jest to grupa nieobojętnych ludzi, którzy próbują rozwiązać ten czy inny problem.

by się rozwinąć – rzadko który lider organizacji posiada umiejętność oceny

Pracują oni z konkretną, często wąską grupą celową i proponują rozwiązanie tego

potencjału, żeby przyszłości skutecznie wykorzystać go w interesie organiza-

czy innego problemu, z którym spotykają się w swojej pracy, jednak nie starcza im

cji. Trzeba pracować nad motywacją, ponieważ to ona pozostaje w przyszłości

potencjału, wiedzy i umiejętności zawodowych, żeby uzasadnić i udowodnić, że

i może być wykorzystana do kontynuacji pracy – albo z tym samym zespołem

jest to rzeczywiście problem. Samo pokazanie problemu nikogo obecnie nie satys-

albo poprzez stworzenie własnego.

Mentorzy W czym tkwi potencjał i siła białoruskich organizacji, które pracują z osobami z niepełnosprawnością? H.: W pewnej harmonijności, w całościowej wizji tego, do czego chcą dojść – w jakimś określonym celu. Trzeba dokładnie rozumieć i uświadamiać sobie to, co robimy. Na przykład jeśli organizacja pracuje nad problematyką zatrudnienia, to powinna w zasadzie zajmować się wszystkim, co jest związane z zatrudnieniem. Organizacje mają tendencję do rozmieniania się na drobne, zajmowania się wszystkim i niczym. Bardzo ważne jest, by znaleźć swoją niszę i zacząć się specjalizować w konkretnej tematyce i rodzaju działalności. Plus regionalnych organizacji polega również na tym, że działają lokalnie i jak nikt inny znają specyfikę pracy w regionie. Ponadto trzymają się razem, niezależnie od wszystkiego, i z dumą mogą powiedzieć, że są przedstawicielami tej czy innej organizacji, ponieważ czują za swoimi plecami siłę. Rada mentora: jak być odnoszącym sukcesy liderem. H.: Myślę, że lider powinien przede wszystkim brać odpowiedzialność za rezultat, a następnie wyznaczać konkretne cele działalności. Trzecim elementem powinna być obecność zespołu, który rozumie, co robi i co robią inni.

SPRAWNI W DZIAŁANIU

Mentorzy SPOJRZENIE MENTORA – SERGEY DROZDOVSKY

SPRAWNI W DZIAŁANIU

Obecnie w środowisku białoruskich organizacji osób z niepełnosprawnością dużo mówi się o Konwencji o Prawach Osób Niepełnosprawnych, do której

Prawnik, ekspert z zakresu praw człowieka (zainteresowania zawodowe:

Białoruś jeszcze nie dołączyła. Na jakim etapie znajduje się na dzień dzisiejszy

walka z dyskryminacją, prawa osób z niepełnosprawnością). Założyciel PPU

białoruskie społeczeństwo w stosunku do Konwencji? Czy pozostaje ona czymś

Biuro Praw Osób z Niepełnosprawnością, zastępca przewodniczącego (rozwój

w rodzaju magicznego zaklęcia, przy pomocy którego można rozwiązać wszyst-

organizacyjno-społeczny). W latach 2001–2012 kierował organizacją społeczną

kie problemy, czy jest to już dająca się odczuć rzeczywistość?

Republikańskie Stowarzyszenie Niepełnosprawnych na Wózkach. Jest również członkiem grup roboczych ds. przygotowania zmian w ustawach dotyczących

Sergey: Powiedziałbym, że na obecnym etapie zajmujemy się promowaniem

niepełnosprawności.

Konwencji na różnych poziomach. W tym procesie ważne jest dla nas, żeby Konwencja i wprowadzane przez nią pojęcia weszły do ogólnego obiegu, znalazły swoje miejsce. Z drugiej strony zgadzam się, że następuje hiperbolizacja i kanonizacja terminu, i rozumiemy, że ciągłe powtarzanie słowa „konwencja” po prostu zmienia ją w idola, kult cargo, który jest odbierany jako swego rodzaju zaklinanie. Jednak dla nas, osób pracujących w Biurze Praw Osób z Niepełnosprawnością, Konwencja jest obecnie narzędziem pracy: pracujemy w oparciu o jej koncepcję, z jej treścią, z jej miejscem i rolą w społeczności międzynarodowej i społeczeństwie białoruskim. W społeczeństwie białoruskim, a nawet w środowisku osób z niepełnosprawnością, daje się zaobserwować różnice zdań i rozumienia, czym jest Konwencja. Większość o niej słyszała, jednak niejasno wyobraża sobie, co to takiego i jak może wpłynąć na życie zwyczajnego Białorusina. Dlatego nieustannie szukamy punktu wspólnego ukształtowanego rozumienia Konwencji i jej samej, opierając się na pojęciach praw człowieka oraz śledząc łańcuch dostępności – od idei praw do zapewnienia dostępu do nich każdemu człowiekowi. Istnieje realne niebezpieczeństwo tkwiące w kanonizacji Konwencji na zasadzie „przyjdzie Konwencja i wszystko będzie dobrze”. Nasza współpraca ze strukturami państwowymi stanowi dla przykładu próbę nadania Konwencji bardziej praktycznych rysów i charakteru instrumentalnego.

Mentorzy

SPRAWNI W DZIAŁANIU

W ocenie całościowej obecnie dominuje mitologiczny obraz Konwencji.

nej zależności (inwalida w stopniu inwalidzkim). Nie pomaga to jednoczeniu

Jednocześnie jednak zahamowanie uruchomionych procesów informowania

się i budowaniu wspólnoty. I jest jeszcze jedna interesująca cecha: w środowi-

o Konwencji wpłynęłoby negatywnie na przyswojenie przez społeczeństwo jej

sku osób z niepełnosprawnością od wielu lat nie da się zaobserwować nawet

zasad i idei.

prób ogólnej konsolidacji – w związki, różne fora itp. Istnieje szereg tematów, w których znajdujemy w tym środowisku pełny konsensus. Dotyczy to na

Na przykład wieczorem przyjmują Konwencję, a rano budzisz się i żyjesz w lep-

przykład Konwencji. Jednak różne grupy tej kategorii Białorusinów znajdują

szym społeczeństwie?

się na różnych etapach rozumienia, odbioru tejże Konwencji. I nie pozwala im to włączać się w równym stopniu – w rezultacie powstaje rozdźwięk, który na

S.: Nie, absolutnie. Jednak nie ma wątpliwości, że byłby to krok do przodu i wiel-

dzień dzisiejszy nie pozwala na stworzenie wystarczająco silnego i pewnego

kie osiągnięcie. Nie oznacza to wszakże, że społeczeństwo stałoby się radykalnie

wektora. Chociaż, rzeczywiście, w naszych wystąpieniach używamy pojęcia

lepsze, ale że mnie jako specjaliście otworzyłoby się więcej możliwości realizo-

społeczności, jest to raczej zabieg na wyrost niż konstatacja faktu.

wania jej zasad, że jutro osoba z niepełnosprawnością dostałaby więcej szans na poprawę życia. Bez tego kroczku nie rozwiniemy się w ogóle.

W czym zatem jest nadzieja dla organizacji osób z niepełnosprawnością? Gdzie jest ta gwiazda, za którą należy pójść?

Czy można mówić o społeczności osób z niepełnosprawnością na Białorusi? S.: Powiem prowokacyjnie – w kryzysie. Białoruska kategoria obywateli zwaS.: O społeczności? Wątpliwe. Można mówić o grupie społecznej, o niewielkich

na „osobami z niepełnosprawnością” to jedna z najaktywniejszych katego-

społecznościach wewnątrz tej grupy społecznej, o pewnym polityczno-społecz-

rii w organizacjach społeczeństwa obywatelskiego. Są oni w stanie wspierać

nym klastrze ludności, jednak o społeczności właściwie nie możemy mówić.

ich działalność, współpracować, tworzyć nowe organizacje. Ujmując globalnie, są oni jedną z niewielu kategorii ludności posiadających rozwiniętą sieć

Dlaczego?

współdziałania i ze społeczeństwem, i z państwem, i z biznesem etc. Dlaczego nie osiągają adekwatnych sukcesów? Dlatego że niepełnosprawność jest sama

S.: Istnieje spora liczba czynników wpływających na tę grupę mówiących „róż-

w sobie zbyt wielkim czynnikiem negatywnym. Częściowo również dlatego,

nymi językami”. Nie mogą się one ze sobą dogadać. Nie można tu mówić o mo-

że niepełnosprawność jest jednocześnie środkiem konsolidacji, jak i czynnikiem

nolitycznym charakterze tożsamości. Żeby ludzie czuli się społecznością, powin-

przeszkadzającym w rozwoju – daje się zauważyć wśród organizacji trend albo

no to być przedmiotem ich tożsamości. Stosunek do własnej niepełnosprawności

konformistyczny, albo bardzo wsteczny. A dlaczego kryzys? Po to, żeby zrozu-

jest bardzo zróżnicowany – od pełnego negowania niepełnosprawności do peł-

mieć, że ogólnie, w perspektywie rozwoju, wstecznictwo i konformizm nie mogą

Mentorzy doprowadzić do sukcesu. I że należy się zintegrować do głębi ze społeczeństwem

SPRAWNI W DZIAŁANIU

TRZY PYTANIA DO MENTORA

i przejść na jego język, nie zamykając się we własnych koloniach i grupach. Tylko kryzys może pozwolić tym organizacjom zrozumieć, że zbieranie w nie-

Jakie cele powinny stawiać przed sobą organizacje pracujące na Białorusi z oso-

skończoność jałmużny i dzielenie jej pomiędzy siebie nie jest drogą rozwoju.

bami i dla osób z niepełnosprawnością w sferze rozwoju instytucjonalnego? S.: Jeśli ujmiemy rzecz globalnie i wielowektorowo, to najważniejsze jest budowanie organizacji, która powinna walczyć o awans, to jest stale stawiać przed sobą coraz trudniejsze zadania. Osoby z niepełnosprawnością, które znajdują się na marginesie, jednocząc się, zyskują dodatkowe brzemię, które ulega projekcji na działalność ogólną. W takiej sytuacji może pojawić się skłonność do skoncentrowania się na pracy na rzecz samych siebie i zamknięcia się jeszcze bardziej w ramach organizacji. Może to być poszukiwanie jakiegoś dobra i dystrybuowanie go wewnątrz własnej grupy, poszukiwanie rozrywki (na przykład chodzenie na koncerty) dla członków grupy. Bardzo trudno zrozumieć, że tak naprawdę jest wokół świat, w którym grupa może budować się nie do wewnątrz, lecz właśnie na zewnątrz. A praca na awans to właśnie nastrajanie organizacji na stawianie sobie trudniejszych, a nie powierzchownych celów (takich jak pójście razem do kina czy zorganizowanie pikniku), motywowanie i dążenie do tego, aby organizacje rozumiały swoją rolę nie tylko wewnątrz siebie, w swojej grupie, lecz również w środowisku zewnętrznym.

Mentorzy

SPRAWNI W DZIAŁANIU

W czym tkwi potencjał i siła białoruskich organizacji, które pracują z osobami

Jako źródle siły grupy można mówić również o umiejętności ludzi inspirowa-

z niepełnosprawnością?

nia się wzajemnie, uzupełniania.Czyjeś trudniejsze doświadczenie życiowe może posłużyć jako bodziec dla całej grupy do dążenia, by dorównać osiągnię-

S.: W szacunku dla doświadczenia niepełnosprawności. Osoby z niepełnospraw-

ciom, jakie stały się udziałem tego człowieka. Jest to wewnętrzne wzajemne

nością, które już organizują się jako grupa, kształtują się najczęściej albo jako

oddziaływanie, które warunkowane jest podobnymi czynnikami zewnętrznymi.

grupy samopomocy, albo jako grupy wsparcia, zaufania. Opierają się na podob-

Buduje to wspólny rytm, w którym można działać. Inna sprawa, że trudno ten

nym doświadczeniu życiowym (rodzaje niepełnosprawności) lub zamieszkiwa-

wewnętrzny rytm grupy zsynchronizować z zewnętrznym światem, tak żeby

niu w jakiejś lokalnej społeczności, czyli w oczywisty sposób podobnym do-

w konsekwencji się nie zamknąć, nie odizolować. Trzeba znaleźć takie więzi

świadczaniu wpływu zewnętrznego (posiadają wspólny kontekst). Inna kwestia,

ze światem zewnętrznym, żeby to współoddziaływanie przebiegało nie tylko

że zaufanie jako wartość nie przekształca się żywiołowo w praktyczne działania

do wewnątrz, lecz również na zewnątrz.

grupy. Rada mentora: jak być odnoszącym sukcesy liderem. S.: Na pierwszym miejscu jest nieustanne rozwijanie umiejętności komunikowania się wewnątrz grupy. Na drugim – niewątpliwie dążenie do samorozwoju i rozwoju w grupie. A nawet nie dążenie, a sztuczne tworzenie takiej sytuacji, w której od każdego – zarówno od siebie, jak i od drugich – wymagany jest rozwój. Na trzecim zaś powinno być poczucie ruchu, lotu, nawet najbardziej irracjonalne, jednak oparte na pozytywnych uczuciach. Każdy, nawet najdrobniejszy, sukces powinien przynosić satysfakcję. A dla lidera ważne jest uczynienie sukcesu wspólnym.

Partnerzy projektu

SPRAWNI W DZIAŁANIU

W wypracowanej specjalnie strategii Szkoła Liderów deklaruje dążenie do tego, aby: •

Osoby niepełnosprawne miały swoich przedstawicieli – liderów reprezentujących interesy tego środowiska na szczeblu lokalnym, krajowym i międzynarodowym oraz aktywnie wprowadzających zmiany, które prowadzą do poprawy sytuacji społecznej i jakości życia osób niepełnosprawnych.

Szkoła Liderów Szkoła Liderów powstała w roku 1994, początkowo jako program Fundacji im. Stefana Batorego, aby następnie przekształcić się w samodzielną organizację. Od ponad 15 lat Stowarzyszenie kształci liderów społecznych, politycznych i biznesowych. Wśród jego absolwentów są parlamentarzyści, wysocy urzędnicy państwowi, najaktywniejsi działacze organizacji pozarządowych, a także liderzy polskiego biznesu. Szkoła od samego początku była otwarta również na liderów środowisk niepełnosprawnych, stwarzając dla nich, najprawdopodobniej jako pierwsza organizacja w Polsce, stałą kwotę miejsc w ramach swego flagowego projektu Szkoły Liderów Społeczeństwa Obywatelskiego. W roku 2005 Stowarzyszenie podjęło także współpracę z liderami tych środowisk na Białorusi.

•

Ścieżki zawodowe i kariery w życiu publicznym osób niepełnosprawnych nie były zdeterminowane ich sytuacją życiową i zdrowotną, ale wywierały wpływ w różnych dziedzinach, także niezwiązanych ze środowiskami osób zagrożonych wykluczeniem społecznym.

Wizja ta ma być osiągnięta poprzez realizację celów szczegółowych: stworzenie aktywnego, zintegrowanego, opiniotwórczego środowiska liderów osób niepełnosprawnych z Polski i zagranicy; podniesienie wiedzy, umiejętności i kompetencji liderów środowisk osób niepełnosprawnych w zakresie przywództwa i przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu; wzmacnianie organizacji działających na rzecz osób z niepełnosprawnościami, a także zwiększenie wpływu liderów na wprowadzanie zmian postaw wobec osób z niepełnosprawnościami ruchowymi i intelektualnymi w swoich środowiskach oraz równego ich traktowania w zakresie wolności i praw obywatelskich. Służy temu szereg działań podejmowanych przez Stowarzyszenie: szkolenia z zakresu przywództwa, spotkania ze specjalistami, konferencje, opieka tutorska wspierająca realizację ścieżki indywidualnego rozwoju, budowanie sieci współpracy pomiędzy uczestnikami poszczególnych projektów, a także zapraszanie liderów środowisk niepełnosprawnych do występowania w roli ekspertów w kolejnych działaniach, kierowanych do wszystkich grup celowych, na rzecz których działa Szkoła Liderów.

Partnerzy projektu

Partnerzy Projektu

Najważniejsze sfery działania organizacji obejmują: •

pomoc prawną, udzielanie konsultacji związanych z prawami osób z niepełnosprawnością i korzystaniem z tych praw;

•

tworzenie i popularyzację innowacyjnych zasobów oraz usług dla osób z niepełnosprawnością – baz danych o dostępności budynków użyteczno-

Biuro Praw Osób

ści publicznej, map;

Niepełnosprawnych Biuro powstało w marcu 2010 roku.

SPRAWNI W DZIAŁANIU

•

działalność edukacyjną – prowadzenie seminariów, szkoleń oraz dyskusji;

•

prowadzenie monitoringów i badań związanych z prawami osób z niepeł-

Celem jego działania jest zmiana społeczeństwa białoruskiego – likwidacja

nosprawnością oraz rozpowszechnianie przygotowanych raportów;

wszelkich barier i stereotypów oraz stworzenie takiej rzeczywistości, w której osoby z niepełnosprawnościami będą jego pełnoprawnymi członkami, mającymi możliwość pełnego uczestnictwa we wszystkich sferach życia społecznego.

•

przygotowanie materiałów prezentujących doświadczenie i perspektywy rozwoju europejskich i ogólnoświatowych dobrych praktyk związanych z przestrzeganiem praw osób z niepełnosprawnością;

Biuro zajmuje się ochroną praw osób z niepełnosprawnościami oraz promowaniem postrzegania niepełnosprawności jako kwestii związanej z przestrzeganiem praw człowieka. W działalności tej kieruje się wartościami i zapisami Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych.

•

przygotowywanie propozycji zmian prawa krajowego dotyczącego osób z niepełnosprawnością; partnerską współpracę z instytucjami państwowymi oraz organizacjami pozarządowymi i międzynarodowymi w działa-

Biuro Praw Osób Niepełnosprawnych jest również miejscem, w którym można

niach na rzecz promowania praw osób z niepełnosprawnością.

znaleźć niemal każdą informację ważną dla środowiska osób z niepełnosprawnością. Na jego stronie internetowej (www.disright.org) pojawiają się wiadomości o ciekawych wydarzeniach kulturalnych związanych z tematyką niepełnosprawności – w szczególności informacje o książkach i filmach, prowadzonych kampaniach społecznych. Znajduje się tam również ogromny zbiór materiałów związanych z prawami osób niepełnosprawnych, a także szereg instrumentów umożliwiających uzyskanie konsultacji telefonicznej lub za pośrednictwem internetu.

Warszawa – Mińsk 2014