Sprawni w Dzialaniu by Szkoła Liderów

Sprawni w działaniu

Wzmacnianie organizacji i działaczy ze środowisk osób z niepełnosprawnością na Białorusi Warszawa – Mińsk 2013

Opracowanie tekstu: Robert Szczęsny Redakcja: Szkoła Liderów Korekta: Szkoła Liderów Projekt i opracowanie graficzne: Kotbury.pl Fotografie: Szkoła Liderów Biuro Praw Osób Niepełnosprawnych Uczestnicy projektów Copyright by Stowarzyszenie Szkoła Liderów Cytowanie oraz wykorzystywanie dozwolone jest za podaniem źródła. Publikacja nie jest przeznaczona do sprzedaży. Teksty zamieszczone w publikacji powstały w oparciu o informacje zawarte we wnioskach, raportach końcowych oraz materiałach na temat mini projektów. Warszawa 2013 Stowarzyszenie Szkoła Liderów Ul. Wiejska 12A, 00-490 Warszawa Tel. 22 556 82 50 Faks 22 556 82 51 stowarzyszenie@szkola-liderow.pl www.szkola-liderow.pl

O projekcie

SPRAWNI W DZIAŁANIU

Wizja Szkoły Liderów w odniesieniu do działań na rzecz liderów środowisk osób niepełnosprawnych jest oparta na przekonaniu, że: • O soby niepełnosprawne powinny mieć swoich przedstawicieli - liderów reprezentujących interesy tego środowiska na szczeblu lokalnym, krajowym

Przedstawiciele środowisk osób z niepełnosprawnością uczestniczą w szkole-

i międzynarodowym oraz aktywnie wprowadzających zmiany, które prowa-

niach organizowanych przez Stowarzyszenie Szkoła Liderów niemal od same-

dzą do poprawy sytuacji społecznej i jakości życia osób niepełnosprawnych.

go początku jego działalności. Wśród naszych absolwentów są zarówno osoby z niepełnosprawnościami, które swoją wyjątkową aktywnością i charyzmą

• Ś cieżki zawodowe i kariery w życiu publicznym osób niepełnosprawnych nie

pokazują Polakom, że pojęcie „osoba niepełnosprawna” stanowi termin czysto

są zdeterminowane ich sytuacją życiową i zdrowotną, ale osiągają wpływ

umowny, jak i pracownicy instytucji działających na rzecz poprawy sytuacji osób

w różnych dziedzinach, także niezwiązanych ze środowiskami osób zagrożo-

z niepełnosprawnościami.

nych wykluczeniem społecznym W projekcie „Sprawni w działaniu” staraliśmy się przekazać, zebrane przez lata, doświadczenia działaczom białoruskich organizacji społecznych i instytucji publicznych, działających na rzecz środowisk osób niepełnosprawnych. Zauważając ich ogromną motywację do podnoszenia jakości oferowanych usług oraz integracji społecznej osób z niepełnosprawnościami, przygotowaliśmy we współpracy z mińskim Biurem Praw Osób Niepełnosprawnych program rozwojowy skierowany do przedstawicieli środowisk niepełnosprawnych z całej Białorusi – osób z niepełnosprawnością, działających na rzecz poprawy sytuacji w swoim kraju, specjalistów i działaczy organizacji pozarządowych oraz pracowników instytucji publicznych zajmujących się kwestią osób niepełnosprawnych.

O projekcie

SPRAWNI W DZIAŁANIU

Przedsięwzięcie zaczęło się od tygodniowej wizyty studyjnej w Polsce, w której wzięło udział 15 aktywnych działaczy ze środowisk osób niepełnosprawnych, reprezentujących niemal wszystkie regiony Białorusi. Podczas warsztatów z zakresu liderstwa oraz planowania i realizacji projektów uczestnicy przygotowywali się do rozwijania własnej działalności w środowisku lokalnym oraz pracowali nad pomysłami na nowe projekty, które doskonalili we współpracy z trenerami Szkoły Liderów. Ważnym i inspirującym komponentem wizyty były również spotkania z niezwykle doświadczonymi polskimi działaczami społecznymi, którzy w swojej wieloletniej pracy na rzecz osób z niepełnosprawnościami wypracowali modelowe sposoby pracy (w szczególności z osobami po urazach kręgosłupa i z niepełnosprawnością intelektualną) oraz z sukcesami zajmują się integracją społeczną i równym dostępem osób niepełnosprawnych do rynku pracy. Ich wieloletnia i uwieńczona sukcesem walka z wykluczeniem społecznym osób niepełnosprawnych była dla naszych uczestników dowodem, że niezależnie od okoliczności społeczno-politycznych, kluczowym czynnikiem jest

polskich organizacji działających w interesujących ich sferach oraz budowania

motywacja osób zaangażowanych w taką działalność.

partnerstw w celu dalszego rozwijania swoich pomysłów.

Najważniejsza część projektu zaczęła się jednak po powrocie uczestników szko-

W niniejszej publikacji chcemy zaprezentować sześć spośród wszystkich działań

lenia do swoich lokalnych społeczności. Indywidualnie lub w niewielkich gru-

podjętych na Białorusi przez uczestników i uczestniczki projektu. Te nieduże

pach realizowali oni mini projekty, których celem była bezpośrednia poprawa

projekty mogą, naszym zdaniem, stać się dobrym przykładem możliwości

sytuacji osób niepełnosprawnych w ich miejscowości lub wzmacnianie środo-

aktywnego zmieniania otaczającej rzeczywistości dla innych aktywnych obywa-

wisk pracujących na ich rzecz. Wsparcia konsultacyjnego podczas realizacji tych

teli Białorusi oraz inspiracją dla polskich organizacji pozarządowych, zaintere-

zamierzeń udzielali im pracownicy Biura Praw Osób Niepełnosprawnych

sowanych współpracą rozwojową na rzecz białoruskich środowisk lokalnych.

z Mińska. Życzymy przyjemnej i inspirującej lektury! Ostatnim etapem projektu była wizyta stażowa najaktywniejszych uczestników projektu, którzy mieli możliwość głębszego zapoznania się z doświadczeniami

Zespół projektu

Moja pora roku

SPRAWNI W DZIAŁANIU

Dzieci z autyzmem nie różnią się wyglądem od swoich rówieśników i często osoby z zewnątrz postrzegają ich zachowania (np. gwałtowne ruchy czy okrzyki) jako brak wychowania, a w rezultacie rodzice, zamiast wsparcia ze strony społeczeństwa, otrzymują dodatkowy bagaż złych emocji, pretensji i nieprzyjem-

Lider: Jelena Badytczik

nych uwag. Dzieci autystyczne czują to i uciekają przed takimi trudnymi dla nich

Organizacja: Międzynarodowa Społeczna Organizacja Charytatywna

sytuacjami w głąb siebie, często odmawiając wychodzenia z domu. W ten sposób

„Dzieci. Autyzm. Rodzice”

zachodzi proces nazywany wtórną autyzacją rodziny – dziecko i rodzina zamy-

Miejsce: Mińsk, Białoruś

kają się we własnym kręgu, co jeszcze bardziej komplikuje ich sytuację.

Główny temat działań: INTEGRACJA SPOŁECZNA, PRZECIWDZIAŁANIE WYKLUCZENIU

Główną ideą projektu jest wspólne świętowanie urodzin przez dzieci z diagnozą autyzmu. Takie wydarzenie to okazja do wyjścia z domowej i społecznej izolacji,

Każdemu z nas zdarza się czasem spotkać z takim projektem, który na pierwszy

nawiązywania kontaktów z innymi ludźmi i przebicia „szklanej kuli”, w której

rzut oka wydaje się prosty, jednak po głębszej analizie okazuje się, że pozornie

znajdują się na co dzień. Na bal urodzinowy zapraszane są wszystkie dzieci,

banalny pomysł może być niezwykle nowatorski. Do tego unikalnego gatunku

które miały urodziny w danej porze roku. „Swoją porę roku” jako pierwsze świę-

należy projekt „Moja pora roku”, zrealizowany w Mińsku przez Jelenę Badytczik

towały dzieci urodzone jesienią – 14 września w Miejskim Centrum Edukacji

i jej przyjaciół z organizacji „Dzieci. Autyzm. Rodzice” we współpracy z Prawo-

Terapeutyczno-Rozwojowej pojawiło się piętnaścioro z nich. Jednak żadne przy-

sławnym Bractwem Świętego Jana Apostoła.

jęcie urodzinowe nie może udać się bez gości. Oprócz jubilatów udział we wspólnym świętowaniu wzięło ich rodzeństwo, krewni oraz uczniowie z mińskich szkół – rówieśnicy głównych bohaterów dnia. Z jednej strony tak szerokie grono gości stwarzało osobom z diagnozą autyzmu szanse rozszerzenia więzi społecznych i rzeczywistej integracji społecznej, z drugiej zaś – fakt, że są to osoby bliskie jubilatom lub podchodzące do nich z życzliwością, zapewniał poczucie bezpieczeństwa, tak bardzo potrzebne w procesie otwierania się dzieci z autyzmem na otoczenie. Jubilaci nie tylko świetnie się bawili w trakcie organizowanych dla nich konkursów, show baniek mydlanych oraz występu klauna, ale również sami prezentowali swoje umiejętności oraz talenty podczas indywidualnych pokazów.

Moja pora roku

SPRAWNI W DZIAŁANIU

W ten właśnie sposób – bez wielkich słów, za to z wielką dozą pozytywnych

Organizatorzy nie zamierzają poprzestać na jednorazowym wydarzeniu i planu-

emocji – organizatorzy projektu postanowili zmierzyć się z ogromnym proble-

ją, by projekt wpisał się na trwałe w kalendarz mińskich rodzin oraz społeczny

mem, z jakim zderzają się osoby z autyzmem i ich rodziny w życiu społecznym –

krajobraz przestrzeni miejskiej. Następny bal urodzinowy już zimą!

izolacją i brakiem interakcji społecznych.

Dobra praktyka

Projekt posiada wzorcową dla lokalnych działań społecznych strukturę – wychodzi od bardzo konkretnych potrzeb grupy celowej (przebywania w przestrzeni publicznej połączonej z poczuciem akceptacji), a następnie przechodzi na poziom wpływania na zmianę całego społeczeństwa (za pośrednictwem mediów pokazuje problem integracji społecznej osób z autyzmem). Niezwykle ważny jest jego pozytywny charakter – nie skupia się na kampanii negatywnej, lecz pokazuje rozwiązanie problemu. Organizatorzy stworzyli bezpieczną przestrzeń dla swoich podopiecznych, wykorzystując w celu integracji pozytywną sytuację – urodziny, czyli moment, kiedy kontakt z dodatkowymi osobami jest naturalny, Sukces projektu „Moja pora roku” wyraża się nie tylko w liczbie dzieci, które

a poziom obaw przed nowymi kontaktami ulega obniżeniu.

miały możliwość doświadczenia tylu dobrych emocji oraz poznania nowych przyjaciół i znajomych, co z pewnością zwiększy ich chęć do wychodzenia

Wysoko należy ocenić również fakt zbudowania małego lokalnego partner-

w przestrzeń miasta i kontaktowania się z innymi ludźmi. Nie mniej ważny wy-

stwa. Autorom projektu udało się zainteresować wydarzeniem kierownictwo

daje się wpływ tego wydarzenia na lokalną społeczność. Poza zaangażowaniem

Miejskiego Centrum Edukacji Terapeutyczno-Rozwojowej, które udostępniło

młodych działaczy z grupy wolontariuszy „Razem”, którzy przeszli wcześniej

pomieszczenia oraz włączyć w realizację grupę wolontariuszy, rówieśników

specjalne przygotowanie do pracy z osobami z autyzmem, z problemem autyzmu

solenizantów, a więc przedstawicieli mieszkańców miasta najbardziej otwartych

mogli zapoznać się czytelnicy lokalnej prasy, portali internetowych, rodziny

na uczestników i ich problem.

uczniów i wszystkich dorosłych zaangażowanych w przygotowanie balu.

Punkt konsultacyjny

Punkt konsultacyjny dla pracowników socjalnych

SPRAWNI W DZIAŁANIU

w sferze zwykle zaniedbywanej, która jednak może mieć kluczowe znaczenie dla jakości ich pracy. Tematem zorganizowanego przez niego warsztatu była bowiem problematyka wypalenia zawodowego – problemu niezwykle ważnego, który na Białorusi potęgowany jest faktem, że systemy superwizji dopiero zaczynają się rozwijać, oczekiwania wobec specjalistów z tej sfery usług publicznych są ogromne, a warunki pracy – często bardzo trudne.

Lider: Dmitrij Jermołowicz-Daszczyński Organizacja: InwaCentr przy Białoruskim Towarzystwie Niepełnosprawnych Miejsce: Mińsk, Białoruś Główny temat działań: POMOC PSYCHOLOGICZNA I METODYCZNA Działania na rzecz osób z niepełnosprawnościami to nie tylko bezpośrednia pomoc ludziom próbującym przełamać bariery, z którymi przyszło im się zderzyć w życiu. Ważną grupę, z którą należy pracować, stanowią również osoby, które

Pierwszy dzień seminarium poświęcony był metodom zapobiegania wypaleniu

wspierają ich na tej drodze – terapeuci, pracownicy instytucji opieki społecznej,

emocjonalnemu oraz zawodowemu pracowników socjalnych. Zajęcia popro-

działacze organizacji pozarządowych. Znakomitą większość kierowanej do nich

wadziła Jekaterina Siergiejewa – psycholog organizacji charytatywnej „Hesed

oferty stanowią szkolenia związane z podnoszeniem kwalifikacji zawodowych.

– Rachamim” i członkini Białoruskiego Stowarzyszenia Psychoterapeutów. Podczas całodziennego warsztatu uczestnicy brali udział w grach, przelewali swoje

Tymczasem zupełnie inną propozycję przygotował dla nich Dmitrij Jermołowi-

emocje związane z objawami wypalenia na przygotowywane w grupach plakaty,

cz-Daszczyński z placówki społecznej InwaCentr przy Białoruskim Towarzy-

a nawet wyrażali je w czastuszkach (stworzonych przez siebie jednozwrotko-

stwie Niepełnosprawnych. Jego celem było wsparcie pracowników socjalnych

wych żartobliwych piosenkach związanych z tematem). Wydaje się, że potrzebowali właśnie takiej lekkiej formy, by zmierzyć się z tak poważnym tematem (według badań, które przeprowadził Dmitrij wśród pracowników organizacji,

Punkt konsultacyjny

SPRAWNI W DZIAŁANIU

rownicy dzielnicowych oddziałów Białoruskiego Towarzystwa Niepełnosprawnych, a więc osoby mogące dzielić się nową wiedzą i umiejętnościami ze swoimi współpracownikami. W ten sposób zwiększy się liczba pracowników socjalnych, którzy będą potrafili świadomie chronić siebie i swoje otoczenie przed skutkami wypalenia zawodowego. aż 95% pracowników socjalnych w pewnym momencie dostrzega u siebie objawy

Dobra praktyka

wypalenia). Takie metody pracy są tym cenniejsze, że nie tylko podnoszą motywację do dalszej pracy, ale również obniżają poziom stresu, który bardzo łatwo może przenosić się na rodziny pracowników socjalnych. Należy podkreślić pro-

Największą zaletą projektu jest innowacyjne podejście do tematu. Dotychczas

fesjonalizm przygotowania szkolenia – zostało ono poprzedzone szczegółowym

na Białorusi niewiele osób zajmowało się wspieraniem osób udzielających po-

badaniem ankietowym uczestników, które pomogło określić poziom zagrożenia

mocy innym. Uświadomienie sobie potrzeb pracowników socjalnych, uwzględ-

wypaleniem zawodowym, a także lepiej dobrać tematy poszczególnych modułów

nianie ryzyka wypalenia zawodowego w planowaniu ich pracy oraz rozwoju

warsztatu do oczekiwań ankietowanych.

osobistego to czynniki, które mogą mieć znaczący wpływ na efektywność funkcjonowania całego sektora. Projekt posiada ogromny potencjał rozwojowy,

Uzupełnieniem seminarium był przeprowadzony drugiego dnia warsztat po-

a doświadczenia zebrane podczas jego realizacji mogą zostać wykorzystane

święcony sposobom organizacji wydarzeń kulturalno-społecznych. W trakcie

przez innych pracowników socjalnych oraz działaczy organizacji udzielających

zajęć prowadzonych przez reżyserkę teatralną Tatiannę Aksionkiną uczestnicy

wsparcia potrzebującym. Koordynator przełamał również pewne tabu, często

poznali etapy przygotowania tego typu wydarzeń, sposoby aranżacji programu

obecne w środowisku osób pomagających innym, a mianowicie przemilczanie

kulturalnego, a także wspólnie analizowali przykładowy scenariusz uroczysto-

faktu, że praca ta niesie często za sobą duży koszt emocjonalny i nie jest wy-

ści. Zwieńczeniem tego dnia były samodzielnie przygotowane scenariusze wyda-

łącznie źródłem satysfakcji. Ten temat często był wypierany lub pomijany, jako

rzeń.

nieprzystający do misji i wartości związanych z pracą społeczną.

Wielką nadzieję na kontynuację takich nowatorskich w tym środowisku dzia-

Ciekawy aspekt stanowi również połączenie nowego tematu wypalenia zawo-

łań budzi sam skład grupy, która spotkała się na warsztatach. Z jednej strony to

dowego z dobrze znanym i dającym pewność, że uczestnicy zainteresują się

bardzo zmotywowany do poszukiwania nowych form pracy Dmitrij Jermołowi-

szkoleniem – zestawem umiejętności organizacji imprez społeczno-kultural-

cz-Daszczyński jako ich organizator, z drugiej – uczestnicy, którymi byli kie-

nych, za które często odpowiadają przedstawiciele grupy docelowej projektu.

Zmieniamy świat na lepsze

Zmienimy świat na lepsze – zaczniemy od siebie!

SPRAWNI W DZIAŁANIU

Okazało się, że wspólnym mianownikiem problemów, z jakimi się zmagają, są trudności w komunikowaniu się z innymi ludźmi oraz niewystarczające umiejętności radzenia sobie z negatywnymi emocjami. Pomysł ten podchwycił i doprowadził do jego realizacji jeden z członków klubu „Błękitne Brzegi”, Władimir Bukanow - otwarty, niezwykle komunikatywny i łatwo nawiązujący relacje lider projektu i jednocześnie reprezentant grupy docelowej.

Lider: Władimir Bukanow Organizacja: Fundacja „Błękitne Brzegi” Miejsce: Mohylew, Białoruś Główne tematy: ZARZĄDZANIE KONFLIKTEM, EDUKACJA

Misją Fundacji „Błękitne Brzegi” jest rozwijanie twórczego potencjału dzieci i młodzieży z niepełnosprawnościami. Mimo iż oficjalna nazwa organizacji to Charytatywna Dziecięca Fundacja Artystyczna, jej działalność wychodzi szeroko poza te ramy określone przez te słowa. Przy Fundacji działa klub wolontariu-

Władimir zorganizował całodniowy warsztat, w którym wzięło udział siedmiu

szy, klub wiecznie młodych emerytów oraz klub młodych niepełnosprawnych

członków i członkiń klubu, zwiększając swoje kompetencje radzenia sobie

„Równy – równemu”. To właśnie działacze tego ostatniego zrealizowali projekt

z emocjami, skutecznego komunikowania się w grupie, jasnego wyrażania swo-

„Zmienimy świat na lepsze”, w którym postanowili zacząć od swojego środowi-

ich potrzeb i oczekiwań, a także udzielania sobie informacji zwrotnych. Wszyscy

ska. Pomysł projektu wypracowali wspólnie – każdy z członków klubu zgłaszał

pracowali również nad pozytywnym myśleniem oraz budowaniem dobrej at-

te tematy, które uważał za najciekawsze i najbliższe własnym potrzebom.

mosfery w zespole. Elementy te, wraz z modułem poświęconym rozwiązywaniu

Zmieniamy świat na lepsze

SPRAWNI W DZIAŁANIU

konfliktów, pomogą w przyszłości członkom klubu nie tylko w dalszej wspólnej pracy, lecz również w rozwoju osobistym. Dowodem przydatności warsztatu są bowiem planowane kolejne spotkania na podobne tematy oraz fakt, że rezultaty projektu przeniosły się również w przestrzeń wirtualną w postaci intensywnej komunikacji na portalach społecznościowych. Należy również przy tej okazji podkreślić niezwykłość organizacji, która stoi za tym projektem. „Błękitne Brzegi” zarówno świadczą usługi na rzecz osób z niepełnosprawnością jak i aktywnie poszukują osób po wypadkach oraz wszystkich innych młodych niepełnosprawnych, którzy potrzebują inspiracji i wsparcia w poszukiwaniu własnej drogi ku aktywnemu i dającemu spełnienie życiu. Do takich właśnie ludzi – poszukujących nowych perspektyw, niebojących się wyzwań należy Władimir i jego przyjaciele z klubu. Dotychczasowe doświadczenia przekonują, że organizacja wykorzysta świeżo zdobyte umiejętności komunikowania się. Sprawdzi się też w wychodzeniu do tych osób, które mimo ograniczeń związanych z niepełnosprawnością, chcą prowadzić aktywne życie.

Dobra praktyka

Co jednak niezwykle ważne, wielkie osiągnięcie projektu stanowi również fakt, że buduje on podstawy do dalszych pozytywnych zmian. Uczestnicy projektu

Szczególną wartością projektu jest znajomość potrzeb, na które stara się od-

nauczyli się bowiem nie tylko lepiej komunikować się między sobą i ze swoim

powiedzieć. Dzięki temu, że lider jest równocześnie członkiem grupy dla której

otoczeniem. Nie mniej ważnym doświadczeniem zdobytym przez nich jest prze-

działa, potrafił on zaangażować do współpracy przy wyborze tematu szkolenia

konanie, że są w stanie jako grupa samodzielnie rozwiązywać swoje problemy

pozostałych członków klubu. Należy również podkreślić zgodność formy działań

i potrafią poprzez współpracę uczyć się zupełnie nowych rzeczy. Powstałe więzi

na rzecz rozwiązania problemu z metodami dotychczasowej działalności

i umiejętności tworzą nieoceniony zasób, który może wpłynąć na efektywność

– przeprowadzenie warsztatu wewnątrz klubu i dla jego członków.

przyszłych projektów realizowanych również dla szerszej grupy odbiorców.

Mosty kontaktów

Mosty kontaktów Lider: Tatiana Tchoriewa Organizacja: Stowarzyszenie „Niepełnosprawny i Otoczenie” Miejsce: Brześć, Białoruś Główne tematy: INTEGRACJA, NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ

Tytułowe Mosty kontaktów to pomysł wsparcia rodziców w niezwykle trudnym zadaniu, jakim jest nawiązywanie skutecznej komunikacji z ich autystycznymi dziećmi. Autorka tego projektu, Tatiana Tchoriewa ze Stowarzyszenia „Niepełnosprawny i Otoczenie”, wspólnie z Olgą Rybaczuk z Brzeskiego Centrum Terapeutycznego postanowiły towarzyszyć tym rodzicom w ich niełatwych próbach dotarcia do własnego dziecka. Głównym działaniem projektu były warsztaty umiejętności pracy z dziećmi z autyzmem, które nie mówią lub mają duże problemy z mówieniem. Rodzice pod okiem trenerek uczyli się, jak rozmawiać ze swoimi dziećmi za pomocą specjalnych karteczek komunikacyjnych. Taki alternatywny sposób komunikowania się pozwala wypełnić lukę w kontakcie z dzieckiem, lepiej podejmować decyzje rodzicielskie dzięki uwzględnianiu przekazu dziecka oraz da rodzicom możliwość bardziej adekwatnego reagowania na zachowania dzieci.

SPRAWNI W DZIAŁANIU

Mosty kontaktów

SPRAWNI W DZIAŁANIU

Wykorzystanie nowych sposobów komunikowania się z dzieckiem pomoże w

Mimo iż zajęcia miały formę szczegółowego instruktażu korzystania z karteczek

stymulowaniu kompetencji dziecka związanych z mową: rozumienia wypowie-

komunikacyjnych i szerzej rozumianych sposobów komunikacji pozawerbal-

dzi werbalnych, wyrażania myśli za pomocą symboli, znaków abstrakcyjnych

nej, zarówno organizatorki, jak i uczestnicy postanowili nie poprzestawać na

i wreszcie – przy użyciu słów. W metodzie tej komunikacja alternatywna stano-

jednorazowym działaniu. Trenerki rozpoczęły już pracę nad krótką publikacją

wi tytułowy most, przez który dzieci będą w stanie przejść do świata mowy

przybliżającą prezentowane na zajęciach metody pracy z dzieckiem. Będzie ona

i dwukierunkowej komunikacji.

zawierać zarówno konkretne porady, jak i opis doświadczeń rodziców uczestniczących w projekcie oraz ich sukcesów w pracy z dziećmi.

„Bezcenny jest nawet najmniejszy krok w stronę poprawy, ponieważ daje on waszemu dziecku większą samodzielność życiową (…) Jest to długa droga. Wy,

Niezwykle ważnym aspektem projektu jest również samo spotkanie rodzi-

a zwłaszcza wasze dzieci, będziecie potrzebowali na nią dużo czasu” – przekony-

ców. Bardzo często wychowywanie dziecka z autyzmem oznacza zmaganie się

wały rodziców zebranych w sali Centrum.

z niezrozumieniem, a nawet wrogością ze strony innych przedstawicieli społeczeństwa. Stąd bierze się często niechęć rodziców do udziału w podobnych

Mosty kontaktów

SPRAWNI W DZIAŁANIU

wadzić do lepszego zrozumienia oraz pełnej akceptacji potrzeb osób z autyzmem przez całe społeczeństwo.

Dobra praktyka Mosty kontaktów to przykład projektu, w którym organizatorzy mają świadomość wagi problemu, z którym chcą się zmierzyć i mimo początkowych trudnoprojektach, które są przez nich postrzegane jako wiążące się z koniecznością

ści nie poddają się w dążeniu do celu. Koordynatorka wykazała wielką deter-

publicznego ujawnienia się ze swoimi problemami. Tymczasem okazało się, że

minację w docieraniu do grupy celowej i udało się jej stworzyć pierwszą grupę

spotkanie podczas projektu dało im siłę, poczucie wspólnoty oraz przekonanie,

szkoleniową dla rodziców dzieci z autyzmem mimo ich pierwotnej niechęci do

że nie są pozostawieni sami sobie. Zyskali wreszcie możliwość podzielenia się

ujawniania się ze swoimi problemami. Dzięki wartościowemu szkoleniu nie

swoimi problemami, dotyczącymi w szczególności sposobów spędzania wolne-

tylko pomogła rodzicom w budowaniu komunikacji z dziećmi niewerbalnymi,

go czasu w przestrzeni publicznej oraz kwestii związanych z edukacją, a także

lecz również stworzyła wspólnie z nimi historię sukcesu, która może być inspi-

wszystkimi dręczącymi ich obawami, które często okazywały się wspólnym

racją dla innych rodziców. Przeszkoleni rodzice będą w przyszłości najskutecz-

doświadczeniem.

niejszym instrumentem docierania do kolejnych, którzy nie zdecydowali się na udział w otwartych działaniach.

Wydaje się, że to właśnie budowanie sieci rodziców dzieci z autyzmem może okazać się największym sukcesem projektu – propozycje kontynuowania spo-

Ważne jest również wprowadzenie nowej metody pracy – szkolenia grupowe-

tkań wzbudziły wielki entuzjazm osób uczestniczących. Należy podkreślić, że

go jako uzupełnienia terapii indywidualnej. Organizatorki starały się nie tylko

było to pierwsze tego rodzaju szkolenie kierowane do całej grupy rodziców. Do-

pomagać w rozwiązaniu problemów, lecz również wzmacniać przedstawicieli

tychczas wszystkie działania terapeutyczne odbywały się w zamkniętym trójką-

grupy celowej, dając im możliwość wymiany doświadczeń, rozmów, integracji,

cie: specjalista – rodzic – dziecko. Żywimy zatem wielką nadzieję, że tego typu

czy po prostu poznania się ze sobą, co ma szansę w przyszłości zaowocować

szkolenia i powstanie środowiska otwartych rodziców okażą się mostem prowa-

powstaniem sieci współpracy. Jak wiadomo z doświadczeń innych krajów, to

dzącym do poprawy umiejętności komunikacyjnych dzieci i jakości ich życia,

właśnie zdeterminowane aktywne grupy rodziców często inicjowały kluczowe

a także – że na końcu tej długiej drogi, o której mówiły trenerki, uda się dopro-

zmiany w postrzeganiu niepełnosprawności.

Dobra droga

Dobra droga Lider: Anna Szumak Organizacja: Organizacja publiczna „Republikańskie stowarzyszenie osób na wózkach inwalidzkich” Miejsce: Mozyr, Białoruś Główne tematy: INTEGRACJA SPOŁECZNA, PRZECIWDZIAŁANIE DYSKRYMINACJI Na Białorusi mieszka około 20 000 osób niepełnosprawnych poruszających się na wózkach. Coraz więcej z nich zdobywa prawo jazdy i prowadzi samochody dostosowane do swoich potrzeb. Jednak okazuje się, że nie są do nich dostosowane elementy infrastruktury związane z przydrożną obsługą podróżujących samochodami – stacje benzynowe, bary czy punkty serwisowe. Anna Szumak jest doświadczoną działaczką na rzecz likwidacji barier architektonicznych i zdeterminowaną bojowniczką o równy dostęp osób z niepełnosprawnościami do instytucji publicznych oraz przestrzeni miejskiej. Podczas trwania projektu pracowała nad rozszerzeniem swojej działalności poza rodzinny Mozyr na cały kraj. Pierwotnie projekt był zaplanowany niezwykle ambitnie i miał polegać na przygotowaniu informacji w formie naklejki z numerem pracownika punktu obsługi (do którego niepełnosprawna osoba kierująca samochodem mogłaby zadzwonić i w ten sposób szybko uzyskać dostęp do usług), przyklejeniu jej w przydrożnych punktach obsługowych oraz monitoringu funkcjonowania tego systemu przy współpracy z utworzoną specjalnie na te potrzeby grupą wolontariuszy z zaprzyjaźnionej organizacji motocyklistów.

SPRAWNI W DZIAŁANIU

Dobra droga

SPRAWNI W DZIAŁANIU

Anna zauważyła bowiem, że mimo przeprowadzonej jakiś czas wcześniej akcji oznaczania stacji benzynowych, kierowcy z niepełnosprawnością ruchową nadal napotykają na wiele przeszkód podczas podróżowania w pozostałych punktach obsługi, składających się na infrastrukturę przydrożną dla kierowców – w szczególności w punktach serwisowych oraz gastronomicznych. Ostatecznie rzeczywistość i terminy realizacji zweryfikowały skalę działań, ograniczając je do dwóch z trzech zaplanowanych pomysłów. We współpracy ze środowiskiem designerów powstało 21 projektów naklejki informującej kierowców o tym, że w danym punkcie obsługi można skorzystać z pomocy pracownika, który uwzględni potrzeby klientów z niepełnosprawnością. Projekty zostały poddane pod głosowanie społeczności internautów na stronie Republikańskiego Stowarzyszenia Niepełnosprawnych na Wózkach, organizacji, w której na co dzień działa koordynująca projekt Anna. Największą liczbę głosów zdobyła praca Anny Sawoliej. Projekt zakończył się sukcesem – oznaczona została znaczna liczba punktów obsługi kierowców, a niepełnosprawni kierowcy mogą łatwo zidentyfikować przyjazne dla nich miejsca. Ważny jest również edukacyjny aspekt projektu, dzięki któremu wszyscy pozostali kierowcy mogą zauważyć, że są wśród nich osoby mające specjalne potrzeby, które należy uwzględnić. W ten sposób obecność osób niepełnosprawnych staje się zauważalna dla społeczeństwa białoruskiego, co stanowi ważny rezultat projektu. Efekty te będą jeszcze bardziej widoczne, bowiem już planowane są kolejne edycje, mające na celu włączenie jak największej liczby placówek w sieć instytucji przyjaznych kierowcom z niepełnosprawnością. Dotychczasowe doświadczenia pokazują, że Annie Szumak uda się zrealizować kolejne kroki i zbudować koalicję na rzecz zmian, włączając w działania innych liderów oraz całe organizacje.

Dobra droga

Dobra praktyka Warte podkreślenia jest że projekt został skierowany do aktywnych osób niepełnosprawnych –zwykle pomijanych w projektach społecznych, adresowanych z reguły do osób, które dopiero należy aktywizować. Jego celem jest pełna integracja społeczna osób niepełnosprawnych na wózkach, podróżujących samodzielnie po Białorusi i likwidacja każdej bariery, która ogranicza ich dostęp do jakiegokolwiek miejsca w przestrzeni publicznej. Ważne jest to, że mimo dużej siły oddziaływania oraz znacznego zakresu terytorialnego wymagał on bardzo niewielkich środków. Chociaż zakończył się dopiero pierwszy etap przygotowania naklejki informującej o możliwości uzyskania usługi dopasowanej do potrzeb kierowcy na wózku, stworzono podstawy do dalszych zmian, zmierzających do udostępnienia lokali przydrożnych osobom na wózkach. Planowane zaangażowanie wolontariuszy spośród motocyklistów do dystrybucji naklejek oraz monitoringu jakości obsługi pozwolą zarówno zwiększyć skalę oddziaływania, jak i rozszerzyć na Białorusi grono osób bezpośrednio zainteresowanych realizacją praw osób niepełnosprawnych do pełnego dostępu do miejsc publicznych.

SPRAWNI W DZIAŁANIU

Festiwal umiejętności finansowych

Festiwal umiejętności finansowych Lider: Weronika Nikołajczik Organizacja: Studencka poradnia prawna przy Białoruskim Państwowym Uniwersytecie Ekonomicznym w Mińsku Miejsce: Iwacewicze, Białoruś Główne tematy: NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ I PRAWO

Sektor usług bankowych na Białorusi rozwija się i coraz więcej osób korzysta z elektroncznej bankowości. Płatności internetowe oraz częściowo z nimi związane karty debetowe i kredytowe mogą w dużym stopniu ułatwić życie osób z niepełnosprawnościami, dla których problematyczne jest długotrwałe przebywanie w banku lub mających trudności z pokonaniem, ciągle jeszcze wielu, barier architektonicznych. Dla wszystkich natomiast, niezależnie od stanu zdrowia, są one świetnym sposobem oszczędzania czasu. Od takiej diagnozy wyszła Weronika Nikołajczik, studentka prawa i działaczka studenckiej poradni prawnej przy Białoruskim Państwowym Uniwersytecie Ekonomicznym w Mińsku, która wraz ze znajomymi osobami, postanowiła podjąć się tego wyzwania.

SPRAWNI W DZIAŁANIU

Festiwal umiejętności finansowych

SPRAWNI W DZIAŁANIU

Zajęcia obejmowały także kwestie bezpieczeństwa związanego z korzystaniem z przelewów internetowych oraz korzystaniem z kart płatniczych, w tym rady jak zabezpieczyć się przed oszustwami w sieci oraz z jaką odpowiedzialnością wiąże się zawarcie umowy kredytowej bądź korzystanie z kart płatniczych. Organizatorom i uczestnikom udało się wspólnie stworzyć atmosferę otwartości, w której osoby uczestniczące mogły zadać wszystkie ważne dla nich pytania pozwalające zgłębiać tajniki prawa i bankowości. W planach jest kolejne podobne wydarzenie skierowane do tej samej grupy.

W przygotowanym i przeprowadzonym w Miejskim Centrum Usług Socjalnych w Iwacewiczach warsztacie wzięło udział 12 osób z niepełnosprawnościami,

Dobra praktyka

a także dwoje rodziców i dwoje przedstawicieli lokalnej administracji. W trakcie zajęć Weronika zaprezentowała zasady korzystania z kart płatniczych oraz poka-

Projekt wykorzystuje istniejące już w życiu społecznym narzędzia, które mogą

zała, jak korzystać z elektronicznych kanałów płatności bankowych, wyjaśniła

być szczególnie przydatne osobom z niepełnoprawnościami. Korzystanie

również, w jakich przypadkach lepiej korzystać z tych metod płatności,

z przelewów przez internet może wyraźnie ułatwić życie osobom niepełno-

a w jakich z tradycyjnej gotówki. Ważnym elementem budowania finansowych

sprawnym ruchowo oraz oszczędzić czas i zbędny wysiłek wielu pozostałym.

kompetencji uczestników była również część zajęć poświęcona prawnym aspek-

Ważne jest również to, że zdobyte przez osoby uczestniczące w projekcie umie-

tom zawierania umów z bankami. Dzięki zajęciom uczestnicy poczuli się dobrze

jętności pomogą nie tylko we wprowadzeniu jednej konkretnej zmiany (ułatwie-

przygotowani do analizowania najważniejszych zapisów umów z bankiem i wy-

nia zarządzania swoimi finansami), lecz wzmocnią ich kompetencje w przyszło-

boru najkorzystniejszej dla siebie oferty spośród dostępnych na rynku. Nauczyli

ści – służy temu zwiększenie wiedzy prawnej uczestników, dzięki której będą

się również, jak przeanalizować umowę kredytową, zidentyfikować najczęściej

oni mogli lepiej chronić swoje interesy podczas zawierania umów kredytowych

stosowane przez banki kruczki prawne, a także wykorzystywać istniejące in-

oraz zadbać o swoje bezpieczeństwo podczas wykonywania przelewów interne-

strumenty do zarządzania swoimi finansami.

towych i płatności kartą

Ciąg dalszy nastąpił...

SPRAWNI W DZIAŁANIU

Ciąg dalszy nastąpił… Na pierwszy rzut oka opisane projekty mogą się wydawać niewielkimi wydarzeniami, które nie wpłyną w znaczącym stopniu na sytuację osób niepełnosprawnych na Białorusi. Łączy je jednak kilka ważnych cech, które sprawiają, że z tezą tą można polemizować. Po pierwsze, stanowią najcenniejszą formę działalności społecznej, jaką można spotkać w środowiskach osób niepełnosprawnych – uczestnicy projektu „Sprawni w działaniu” zdecydowali się bowiem zrobić coś nie na własną korzyść, lecz na rzecz szerszego kręgu osób, z którymi stykają się w swoich lokalnych społecznościach. Po drugie, dla większości z nich jest to pierwsze większe działanie w przestrzeni publicznej, podczas którego występują jako liderzy lokalni i samodzielni organizatorzy wydarzeń społecznych. Dzięki temu możemy zobaczyć, jak na Białorusi rodzą się nowi liderzy lokalnych środowisk osób niepełnosprawnych – dynamiczni, zmotywowani do swojej pracy oraz pełni chęci do podejmowania nowych wyzwań. Po trzecie, to właśnie nowe wyzwania podejmowane w tych działaniach budzą

wypaleniu zawodowemu pracowników socjalnych, integracja środowiska mło-

wielkie uznanie i nadzieje na poprawę sytuacji osób z niepełnosprawnością.

dych niepełnosprawnych działaczy społecznych, którzy tworzą lokalny kapitał

Nowe, skuteczniejsze metody komunikacji z dziećmi z diagnozą autyzmu, zwięk-

społeczny – to świetne przykłady pracy u podstaw, która za kilka lat przyniesie

szanie dostępności obiektów publicznych wzdłuż infrastruktury drogowej dla

efekty zauważalne już w skali całego środowiska.

osób z niepełnosprawnością ruchową, wzmacnianie motywacji i zapobieganie

Ciąg dalszy nastąpił...

SPRAWNI W DZIAŁANIU

Wszystkich bohaterów naszej publikacji łączy stałe, konsekwentne, często en-

Dmitrij łączy swoje pasje artystyczne z działalnością społeczną w, jak zawsze

tuzjastyczne zaangażowanie w swoją działalność. Tatiana pracuje nad wykorzy-

z dumą podkreśla, największej białoruskiej organizacji zrzeszającej osoby z nie-

staniem poznanych w Polsce metod aktywnej rehabilitacji w pracy z osobami

pełnosprawnościami.

po transplantacjach. Ponadto rozwija swoją działalność jako terapeutka, wykorzystując zebrane doświadczenia w pracy z dziećmi, u których zdiagnozowano

Weronika kontynuuje studia, pomaga na co dzień innym, udzielając porad w stu-

autyzm.

denckiej klinice prawnej i zdobywa w ten sposób cenne doświadczenie na styku prawa i potrzeb osób niepełnosprawnych.

Lena w swojej codziennej pracy w organizacji niestrudzenie zajmuje się rozwojem terapii dzieci autystycznych. Planuje również, wraz ze swoimi współpra-

Władimir nieprzerwanie działa w klubie „Równy – równemu”, a od niedawna

cownikami, przeprowadzenie cyklu szkoleniowego podnoszącego kwalifikacje

został wychowawcą przedszkolnym i z sukcesami doskonali swoje umiejętności

zawodowe zespołu w sferze diagnozy autyzmu oraz nowych metod terapeutycz-

komunikacyjne na niezwykle wymagającym polu pracy z trzylatkami.

nych. Dzięki temu duże grono dzieci z autyzmem i ich rodziców mogło korzystać z profesjonalnego wsparcia.

A Ania? Ania po prostu robi to, co robiła – walczy o równy dostęp osób na wózkach do miejsc publicznych. Niektóre rzeczy po prostu pozostają niezmienne…

Partnerzy projektu

SPRAWNI W DZIAŁANIU

• Ś cieżki zawodowe i kariery w życiu publicznym osób niepełnosprawnych nie były zdeterminowane ich sytuacją życiową i zdrowotną, ale wywierały wpływ w różnych dziedzinach, także niezwiązanych ze środowiskami osób zagrożonych wykluczeniem społecznym.

Stowarzyszenie Szkoła Liderów Wizja ta ma być osiągnięta poprzez realizację celów szczegółowych: stworzenie Szkoła Liderów powstała w roku 1994, początko-

aktywnego, zintegrowanego, opiniotwórczego środowiska liderów osób niepeł-

wo jako program Fundacji im. Stefana Batorego, aby

nosprawnych z Polski i zagranicy; podniesienie wiedzy, umiejętności i kompe-

następnie przekształcić się w samodzielną organiza-

tencji liderów środowisk osób niepełnosprawnych w zakresie przywództwa i

cję. Od ponad 15 lat Stowarzyszenie kształci liderów

przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu; wzmacnianie organizacji działa-

społecznych, politycznych i biznesowych. Wśród jego

jących na rzecz osób z niepełnosprawnościami, a także zwiększenie wpływu

absolwentów są parlamentarzyści, wysocy urzędnicy

liderów na wprowadzanie zmian postaw wobec osób z niepełnosprawnościami

państwowi, najaktywniejsi działacze organizacji poza-

ruchowymi i intelektualnymi w swoich środowiskach oraz równego ich trakto-

rządowych, a także liderzy polskiego biznesu. Szkoła od samego początku była

wania w zakresie wolności i praw obywatelskich.

otwarta również na liderów środowisk niepełnosprawnych, stwarzając dla nich, najprawdopodobniej jako pierwsza organizacja w Polsce, stałą kwotę miejsc

Służy temu szereg działań podejmowanych przez Stowarzyszenie: szkolenia z

w ramach swego flagowego projektu Szkoły Liderów Społeczeństwa Obywatel-

zakresu przywództwa, spotkania ze specjalistami, konferencje, opieka tutorska

skiego. W roku 2005 Stowarzyszenie podjęło także współpracę z liderami tych

wspierająca realizację ścieżki indywidualnego rozwoju, budowanie sieci współ-

środowisk na Białorusi.

pracy pomiędzy uczestnikami poszczególnych projektów, a także zapraszanie liderów środowisk niepełnosprawnych do występowania w roli ekspertów w ko-

W wypracowanej specjalnie strategii Stowarzyszenie deklaruje dążenie do tego,

lejnych działaniach, kierowanych do wszystkich grup celowych, na rzecz których

aby:

działa Szkoła Liderów

• Osoby niepełnosprawne miały swoich przedstawicieli – liderów reprezentujących interesy tego środowiska na szczeblu lokalnym, krajowym i międzynarodowym oraz aktywnie wprowadzających zmiany, które prowadzą do poprawy sytuacji społecznej i jakości życia osób niepełnosprawnych.

Partnerzy projektu

SPRAWNI W DZIAŁANIU

Najważniejsze sfery działania organizacji obejmują: • p omoc prawną, udzielanie konsultacji związanych z prawami osób z niepełnosprawnością i korzystaniem z tych praw;

Biuro Praw Osób Niepełnosprawnych

• t worzenie i popularyzację innowacyjnych zasobów oraz usług dla osób z niepełnosprawnością – baz danych o dostępności budynków użyteczności publicznej, map;

Biuro powstało w marcu 2010 roku.

• działalność edukacyjną – prowadzenie seminariów, szkoleń oraz dyskusji;

Celem jego działania jest zmiana spo-

• p rowadzenie monitoringów i badań związanych z prawami osób z niepełno-

łeczeństwa białoruskiego – likwidacja wszelkich barier i stereotypów oraz

sprawnością oraz rozpowszechnianie przygotowanych raportów; • p rzygotowanie materiałów prezentujących doświadczenie i perspektywy roz-

stworzenie takiej rzeczywistości,

woju europejskich i ogólnoświatowych dobrych praktyk związanych z prze-

w której osoby z niepełnospraw-

strzeganiem praw osób z niepełnosprawnością;

nościami będą jego pełnoprawnymi członkami, mającymi możliwość pełnego uczestnictwa we wszystkich sferach życia społecznego.

• p rzygotowywanie propozycji zmian prawa krajowego dotyczącego osób z niepełnosprawnością; partnerską współpracę z instytucjami państwowymi oraz organizacjami pozarządowymi i międzynarodowymi w działaniach na rzecz

Biuro zajmuje się ochroną praw osób z niepełnosprawnościami oraz promo-

promowania praw osób z niepełnosprawnością.

waniem postrzegania niepełnosprawności jako kwestii związanej z przestrzeganiem praw człowieka. W działalności tej kieruje się wartościami i zapisami

Biuro Praw Osób Niepełnosprawnych jest również miejscem, w którym można

Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych.

znaleźć niemal każdą informację ważną dla środowiska osób z niepełnosprawnością. Na jego stronie internetowej (www.disright.org) pojawiają się wiadomości o ciekawych wydarzeniach kulturalnych związanych z tematyką niepełnosprawności – w szczególności informacje o książkach i filmach, prowadzonych kampaniach społecznych. Znajduje się tam również ogromny zbiór materiałów związanych z prawami osób niepełnosprawnych, a także szereg instrumentów umożliwiających uzyskanie konsultacji telefonicznej lub za pośrednictwem internetu.

Warszawa – Mińsk 2013