Malarstwo i malowanie

SCENARIUSZ WARSZTATÓW

MALARSTWO I MALOWANIE Scenariusz warsztatów dla uczniów szkół gimnazjalnych. Konspekt może być dowolnie modyfikowany przez nauczyciela na potrzeby jednej lub kilku lekcji.

Scenariusz stanowi rozbudowaną propozycję zajęć bazujących na materiałach filmowych zrealizowanych przez pleple.tv (http://vimeo.com/33166757), które nawiązują do wystaw Wojciecha Gilewicza: Wyprzedaż, BWA Awangarda, Wrocław; Pracownia, Galeria Sztuki Współczesnej Bunkier Sztuki, Kraków. .

CELE 1. Zapoznanie uczniów z podstawowymi zagadnieniami formalnymi oraz technikami związanymi z malarstwem.

2. Przedstawienie różnych metod pracy artystycznej. Zwrócenie szczególnej uwagi na wspólne działanie twórcze. Próba analizy różnic pomiędzy tradycyjnie pojmowanym dziełem malarskim a współczesnymi akcjami artystycznymi.

3. Zainteresowanie uczniów współczesnym życiem kulturalnym poprzez zapoznanie ich z twórczością wybranych artystów i grup artystycznych.

METODY PRACY Rozmowa dydaktyczna, działanie praktyczne

FORMY PRACY Zbiorowa, grupowa

ŚRODKI DYDAKTYCZNE 1. Słowniki pojęć plastycznych: Słownik terminologiczny sztuk pięknych. PWN, Warszawa 1997.

Słownik sztuki XX wieku, Warszawa 1998.

M. Giżycki, Słownik kierunków, ruchów i kluczowych pojęć sztuki drugiej połowy XX wieku, Gdańsk 2002.

J. Chrzanowska-Pieńkos, A. Pieńkos, Leksykon Sztuki Polskiej XX Wieku: Sztuki Plastyczne, Poznań 1996.

2. Reprodukcje wybranych prac ilustrujących omawiane zagadnienia (wybór dowolny).

3. Podręcznik, albumy i książki z reprodukcjami dzieł sztuki współczesnej: J. Mrozek, P. Trzeciak, W. Włodarczyk, Sztuka Świata, t. 10, Warszawa 2001.

P. Piotrowski, Znaczenia modernizmu. W stronę historii sztuki polskiej po 1945 roku, Poznań 1999.

A. Rottenberg, Sztuka w Polsce 1945-2005, Warszawa 2005.

2

PRZEBIEG LEKCJI 1. Rozmowa z uczniami. Malarstwo dzielimy na: – podział ze względu na czas powstania (epoki, style); – podział tematyczny; przypomnienie podstawowych tematów malarskich ze wskazaniem na dowolne reprodukcje ilustrujące konkretne tematy: portret (zbiorowy, indywidualny, przedstawiający całą postać, popiersie, biust, autoportret; ujęcie z profilu, en face, trzy czwarte itp.; reprezentacyjny, trumienny), martwa natura, pejzaż (weduta, nokturn, marina, sztafaż), scena rodzajowa, scena batalistyczna, scena historyczna, scena mitologiczna, scena religijna, scena alegoryczna, akt.

2. Praca w grupach. Film, który za chwilę zostanie zaprezentowany, jest dokumentacją wystawy Wojciecha Gilewicza pt.: Wyprzedaż, która odbyła się w BWA Awangarda we Wrocławiu (wystawa była kontynuowana w krakowskim Bunkrze Sztuki pod tytułem Pracownia).

Nauczyciel przybliża postać Wojciecha Gilewicza (http://www.gilewicz.net).

W swoich projektach Wyprzedaż i Pracowania artysta malował na oczach zwiedzających. Do współpracy zapraszał wszystkich odwiedzających galerię, udostępniając im podobrazia malarskie oraz farby i pędzle. W ten sposób stworzył pracownię malarską, rodzaj warsztatu. Dzieła, które powstały w ramach tego warsztatu, sygnował swoim nazwiskiem.

Nauczyciel przybliża uczniom historię pracy w warsztacie malarskim: począwszy od średniowiecznych cechów rzemieślniczych (gildia malarska), przez nowożytne przejawy indywidualizmu twórczego i formy kształcenia na zasadzie akademii sztuki, po współczesne formy stowarzyszeń o charakterze artystycznym.

Uczniowie próbują przekształcić swoją klasę w „warsztat teorii”. Podzieleni na grupy, przedstawią najważniejsze terminy i zagadnienia związane z malarstwem.

Wykształcenie warsztatowe to przede wszystkim znajomość podstawowych zagadnień technicznych i formalnych.

Każda z grup otrzymuje zestaw pojęć, które ma przedstawić – własnymi słowami – pozostałej części klasy. Pomocą będą słowniki i albumy z reprodukcjami.

Zakładamy dowolność interpretacji poszczególnych zagadnień (np. malowanie na szkle, malowanie palcami itp.).

Grupa I Na czym można malować? Rodzaje podłoża malarskiego. W wypowiedziach uczniów powinny znaleźć się terminy: malarstwo sztalugowe, blejtram, płótno, podobrazie, malowidło ścienne, fresk, alla prima, polichromia, graffiti, ikona, tkanina artystyczna – gobelin, batik.

3

Grupa II Czym można malować? Rodzaje narzędzi i materiałów malarskich.

Podstawowe pojęcia: tempera, olej, akryl, akwarela (rodzaje farb), pigment, spoiwo, werniks, faktura, impast, pędzel, wałek, szpachelka.

Grupa III Jak malować? Rodzaje zabiegów malarskich. Podstawowe terminy: perspektywa (geometryczna, barwna, powietrzna), światłocień, sfumato, kontrast, monochromatyzm, gama barwna, kontur, kompozycja (statyczna, dynamiczna, symetryczna, niesymetryczna).

Grupa IV Czym różni się współczesne malarstwo od sztuki dawnej? Podstawowe terminy: malarstwo figuratywne (przedstawiające), abstrakcja (malarstwo nieprzedstawiające), malarstwo site-specific.

3. Prezentacja filmu pleple.tv (http://vimeo.com/33166757).

Uczniowie znają już podstawy teorii malarskiej. Pora zobaczyć, w jaki sposób swój warsztat zorganizował Wojciech Gilewicz.

4. Indywidualnie czy wspólnie?

– Tworzyć można samodzielnie lub w grupie.

Pytanie: Jak postrzegacie „typowego” artystę? Opiszcie jego sposoby komunikowania się z otoczeniem. „Dlaczego nikt nie próbuje zrozumieć śpiewu ptaków? Dlaczego kocha się noc, kwiat, wszystko, co otacza człowieka, nie próbując tego zrozumieć? Ale chce się zrozumieć malarstwo”.

Pablo Picasso Często mówimy o artystach, że są outsiderami i odludkami, ciężko jest im się porozumieć z innymi ludźmi, a przez to ciężko im pracować w grupie.

To nie do końca prawda. Wielu artystów jest zrzeszonych w różnego rodzaju ugrupowaniach artystycznych.

– Praca w grupach.

W historii sztuki XX i XXI wieku znamy wiele przykładów działalności grup artystycznych. Zadanie uczniów polega na dopasowaniu konkretnych grup do opisanych poniżej sposobów wspólnej pracy twórczej. Uczniowie samodzielnie wyszukują informacje na temat ugrupowań, korzystając ze słowników, albumów i podręczników sztuki.

Grupa I Stowarzyszenie artystyczne, w którym członkowie związani są ze sobą pod kątem poglądów i ideologii. Ich prace cechuje jednak odmienność stylistyczna (Grupa Krakowska, Die Blaue Reiter, Fluxus, Warsztat Formy Filmowej).

4

Grupa II Stowarzyszenie artystyczne, w którym członkowie tworzą prace o podobnej stylistyce i wpisują się w jeden nurt artystyczny (Grupa Ładnie, Blok, Die Brucke, Rytm).

Grupa III Stowarzyszenie artystyczne, w którym członkowie wspólnie wykonują dzieła sztuki (Gruppa, Grupa Twożywo, Supergrupa Azorro, Łódź Kaliska, Grupa Luxus).

– Analiza dzieła sztuki.

Nauczyciel prezentuje reprodukcję pracy Gruppy. Dzieło zostało zrealizowane wspólnie przez członków stowarzyszenia w czasie Documenta w Kassel w 1987 roku (pomoc: katalog wystawy Gruppy, red. M. Sitkowska, Zachęta Narodowa Galeria Sztuki, Warszawa 1992). Uczniowie wspólnie dokonują analizy dzieła, korzystając także z tekstu: „Wspólny obraz z Kassel pod czerwoną przesłoną kryje sześć odrębnych kompozycji i był polem nie tyle współpracy, co walki, począwszy od swych pierwocin – nie podjętego przez resztę pomysłu i szkicu Grzyba Kuda Gierman”.

Maryla Sitkowska 5. Dyskusja.

– Uczniowie porównują poznane metody wspólnej pracy twórczej z działaniami zaproponowanymi przez Wojciecha Gilewicza.

Wprowadzony termin: happening – forma artystycznej wypowiedzi operująca ciągiem zdarzeń częściowo zaplanowanych przez artystę, częściowo przypadkowych i improwizowanych, dążących do wciągnięcia w akcję widza i uczynienia z niego współtwórcy happeningu.

Jaki jest planowany efekt wystawy Wojciecha Gilewicza? Czy są nim dzieła malarskie, czy akcja artystyczna z zaproszoną do udziału publicznością? Gdzie – na przykładzie wystawy Wyprzedaż – leży granica pomiędzy tymi działaniami?

– Czy wykonane w czasie wystawy prace malarskie są dziełami sztuki? Czy wykonali je artyści? Czy są to oryginały prac Wojciecha Gilewicza? Jaką rolę w tym działaniu odgrywa sam artysta?

6. Podsumowanie.

Nauczyciel powtarza omówiony na zajęciach materiał: przypomina terminy związane z malarstwem; wskazuje na różne sposoby współpracy artystycznej, ważniejsze grupy artystyczne; podsumowuje efekty dyskusji na temat wystawy Wojciecha Gilewicza.

7. Praca domowa – wspólne malowanie.

Podzieleni na grupy uczniowie mają za zadanie wykonać wspólne dzieło malarskie. W pracowni każdej grupy nastąpi podział ze względu na rolę, jaką dana osoba ma odegrać w powstawaniu dzieła (np. jedna wykonuje szkic, inna posługuje się konturem, jeszcze inna wykorzystuje wyłącznie kolor). Temat i sposób przedstawienia pozostaje jednak wspólną decyzją całej grupy.

5

BĄDŹ KREATYWNY – KORZYSTAJ Z PORTALU SZTUKA24H!

Autorka scenariusza: KAROLINA VYŠATA

Materiał jest dostępny na licencji Creative Commons: Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 3.0 Polska. Treść licencji jest dostępna na stronie: http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/pl/legalcode

Kuratorka projektu i redaktorka portalu www.sztuka24h.edu.pl: KAROLINA VYŠATA vysata@bunkier.art.pl, +48 12 422 10 52 w. 124 Współtwórczyni i pomysłodawczyni portalu www.sztuka24h.edu.pl: ANNA BARGIEL Konsultacje merytoryczne: DR MONIKA NĘCKA Projekt graficzny portalu www.sztuka24h.edu.pl: AGATA BISKUP

Organizator

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego

Projekt zrealizowany w ramach Akademia Orange

Partner

Patron