SCENARIUSZ WARSZTATÓW
INNY I OBCY Scenariusz warsztatów zatytułowany „Inny i obcy” jest przeznaczony do realizacji z grupą młodzieży licealnej. Inspiracją są tutaj dwie wystawy, które miały miejsce jesienią 2017 roku w Galerii Sztuki Współczesnej Bunkier Sztuki – „Nowy region świata” [http://bunkier.art.pl/?wystawy=nowy-regionswiata] i „Bezpańskie głosy” [http://bunkier.art.pl/?wystawy=ines-doujak%E2%80%9Ebezpanskie-glosy]. Problematyka warsztatów ma skupiać się głównie wobec dwóch tytułowych aktorów społecznych: Innego i obcego. Scenariusz zakłada dużą swobodę dyskusji: młodzież powinna mieć możliwość otwartej wymiany doświadczeń i opinii.
1
CELE 1. Uczniowie mogą zapoznać się z krytyczną sztuką współczesną i rolą, jaką pełni ona obecnie wobec społeczeństwa. 2. Dzięki dwóm przykładowym dziełom, które były prezentowane na wystawie Nowy region świata w Galerii Bunkier Sztuki, młodzież nauczy się rozpoznawania typów działań artystycznych takich jak: performans, happening, video art. 3. Warsztaty te mają na celu poruszenie tematu inności oraz wszelkich reakcji na nią.
METODY PRACY Dyskusja, praca w grupach
PROPONOWANA LITERATURA PODMIOTU 1. J. U. Desert, „Negerhosen 2000” [praca dostępna w internecie pod adresem: http://www.jeanulrickdesert.com/selected/negerhosen2000] 2. B. Fernandes, „Foe”, 2008 [praca dostępna w internecie pod adresem: http://www.brendanfernandes.ca/foe/2015/9/14/ otekg5jjtdd45vv0ptvyd0tjr5eax8]
PROPONOWANA LITERATURA PRZEDMIOTU 1. R. Grzegorczykowa, „Od wspólnoty do obcości. Rozwój znaczeniowy polskiego przymiotnika ‚obcy’ na tle słowiańskim”, „Etnolingwistyka”, 2008, 20, s. 39-50. 2. K. Stempel, „Niektóre aspekty relacji „ja-inny” z perspektywy postmodernizmu”, „Pisma Humanistyczne”, 2001, 3, s. 95-107. 3. T. Żółkowska, „Inny (Wykluczony): dyskurs, puste znaczące, emancypacja”, „Analiza i Egzystencja”, 2013, 23, s. 189-210. 2
POTRZEBNE MATERIAŁY Blok papieru, markery
PRZEBIEG ZAJĘĆ 1. Omówienie problematyki Na początek zostają przedstawione dwie prace (tylko opis ogólny): „Negerhosen2000” i „Foe”. Jean-Ulrick Désert – „Negerhosen2000” 2004, projekt złożony z performansów, dokumentacji, fotografii / wideo, instalacji, obiektów Jest to rozbudowany projekt, w którego skład wchodzą performanse, zdjęcia, nagrania wideo, pocztówki oraz podkładki pod piwo. Tytuł nawiązuje do tradycyjnego stroju niemieckiego, czyli Lederhosen (zbitka słów Leder – niem. skóra, Hosen – niem. spodnie). Artysta, który jest czarnoskórym mężczyzną, ubiera ten strój i podróżuje w nim po Niemczech, a wszystkie spotkania z innymi mieszkańcami upamiętnia wykonując zdjęcie. W galeriach sztuki ten projekt jest prezentowany jako zestaw pocztówek, na których są nadrukowane owe zdjęcia oraz inne gadżety. Brendan Fernandes – „Foe” 2008, wideo, 4 min 26 s. Jest to film wideo przedstawiający młodego mężczyznę, który wypowiada do kamery zdania w języku angielskim, jednak z wyraźnie złym akcentem. Są dwa rodzaje ujęć: pierwsze jest tak wykadrowane, że widać jedynie jego usta; drugie natomiast pokazuje tułów mężczyzny na tle szkolnej tablicy. Trzyma on w ręku kartkę, z której czyta. Większość słów powtarza wielokrotnie. W tle słychać kobiecy głos, który chwali go lub każe powtórzyć. Cała sytuacja wygląda jak lekcja języka obcego. Rysy twarzy oraz kolor skóry wskazuje na to, że mężczyzna jest pochodzenia indyjskiego. Po zapoznaniu się uczestników warsztatów z dziełami, można rozpocząć dyskusję na temat interpretacji dzieł. Następnie jest czas na przedstawienie założeń twórców oraz kontekstu powstawania tych prac.
3
Negerhosen2000 Jedną z podstawowych kwestii, na które należy zwrócić uwagę, jest to, że oryginalny kolor Lederhosen to brąz. Tutaj jednak Desert odwraca sytuację: tak jak Niemcy noszą spodnie w kolorze jego skóry, tak on postanawia założyć na siebie „skórę białego człowieka”. Jego podróże po Niemczech w tym stroju są osobistą rekcją na wiele aktów agresji słownej lub fizycznej wobec niego na tle rasistowskim. Artysta – chcąc zmierzyć się z osobistym lękiem o własne bezpieczeństwo – decyduje się w sposób najbardziej bezpośredni zbadać tożsamość narodową Niemczech, które są obecnie jego ojczyzną. Forma, jaką ostatecznie ta praca przyjęła (pocztówki, podkładki pod piwo), wynika z chęci włączenia tematu nietolerancji i stereotypizacji do życia publicznego i zrezygnowania z patetycznego tonu, jaki zazwyczaj towarzyszy problemowi nietolerancji. Należy też podkreślić, że Lederhosen był strojem, który w czasach III Rzeczy nie mógł być noszony przez osoby pochodzenia żydowskiego Foe Film rzeczywiście przedstawia naukę języka, jednak jest to lekcja o dość specyficznym charakterze. Mężczyzna, którego widzimy (i który jest autorem pracy), całe swoje życie mieszkał w Anglii, a swój egzotyczny wygląd zawdzięcza rodzicom, którzy pochodzą z Goa (stan na zachodnim wybrzeżu Półwyspu Indyjskiego). Wielokrotnie w jego życiu zdarzały się sytuacje, w których Brytyjczyk lub Brytyjka zadawali mu pytanie o to, jak to się stało, że udało mu się tak perfekcyjnie nauczyć języka angielskiego. A działo się tak dlatego, że te inni Anglicy widząc osobę o takiej aparycji z góry zakładali, że nie mają do czynienia z obywatelem ich kraju. Fernandes postanowił zrealizować pragnienie tych wszystkich osób i nauczyć się akcentu, z jakim osoby z Indii mówią po angielsku. Do tego celu wynajął nauczycielkę pochodzenia indyjskiego. Powieść, którą czyta, również nie jest przypadkowa: jest to współczesna powieść Coetzeego, która zawiera wątki jasno wskazujące na konotacje z słynną książką Daniela Defoe Robinson Crusoe opowiadającą o jednej z najbardziej znanych figur Innego, czyli człowieku dzikim, którego uosabia czarnoskóry Piętaszek. Należy podkreślić, że obie prace są bezpośrednią odpowiedzą na zdarzenia z życia ich twórców. Nie są to dzieła, które pełnią jedynie funkcje estetyczne i dekoracyjne. One wchodzą w dialog z rzeczywistością. 2. Praca w grupach Liczba osób w grupie: 3-4 osoby. Zadaniem każdej grupy jest narysowanie na papierze konturów ciała człowieka, a następnie naniesienie na nie słów, które wskazywałyby na atrybuty lub właściwości Innego. Dla ułatwienia można zacząć od tych cech, które zostały wskazane w obu przywołanych pracach (kolor skóry, język). Ważne jest to, by uczniowie sami mogli wewnątrz grupy przedyskutować tę kwestię. W ramach 4
instrukcji należy wskazać, że w obrębie ciała wpisujemy wszystko to, co jest bezpośrednio zauważalne na ciele; natomiast te atrybuty, których nie można zobaczyć na pierwszy rzut oka, należy umieścić poza obrębem ciała. 3. Prezentacja swoich prac oraz dyskusja Każda grupa prezentuje swojego „Innego”. Porównujemy wszystkie prace i zastanawiamy się, dlaczego niektóre cechy się powtarzają, a niektóre nie. 4. Podsumowanie Jest to czas, by podzielić się najważniejszymi spostrzeżeniami dotyczącymi tego jak dziś młodzi ludzie postrzegają Inność. Dla ułatwienia można kierować się takimi pytaniami: – Czy potraficie sobie wyobrazić taka sytuacje, w której to wy jesteście dla kogoś Innym? Jaka to sytuacja i jak się z tym czujecie? – Niektóre cechy Innego są wrodzone, inne natomiast są przez niego nabyte. Czy uważacie, że może to mieć wpływ na ocenę drugiego człowieka? – Jakich bohaterów z lektur szkolnych lub z innych książek nazwalibyście Innymi? Co na to wskazuje? – Czy nazwanie kogoś Innym jest obraźliwe, czy raczej podkreśla wyjątkowość tej osoby? – Czym jest jakaś różnica między Innym a Obcym? Czy zgadzacie się ze stwierdzeniem, że Obcy to Inny, który nam zagraża?
5
BĄDŹ KREATYWNY – KORZYSTAJ Z PORTALU SZTUKA24H!
Autor scenariusza: Karol Gromek
BY
SA
Materiał jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 3.0 Polska CC-BY-SA. Treść licencji jest dostępna na stronie: creativecommons.org/licenses/by-sa/ 3.0/pl/legalcode
Kuratorka projektu i redaktorka portalu sztuka24h.edu.pl: Karolina Vyšata, vysata@bunkier.art.pl Współtwórczyni i pomysłodawczyni portalu sztuka24h.edu.pl: Anna Bargiel Korekta: Anna Żołnik Projekt graficzny portalu sztuka24h.edu.pl: Agata Biskup Skład tekstu: Agnieszka Janik
Organizator
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego
Projekt zrealizowany w ramach Akademia Orange
Partner
Patron