scenariusz warsztatów
#wzornik 1: Geometryczny porządek Scenariusz warsztatów dla uczniów nauczania początkowego (dzieci w wieku 6–9 lat). Konspekt może być dowolnie modyfikowany na potrzeby programu nauczania. Optymalny czas dla przeprowadzenia warsztatów to dwie godziny lekcyjne. Scenariusz stanowi propozycję zajęć uzupełniających, bazujących na materiałach przygotowanych do pierwszych zajęć z cyklu edukacyjnego dla dzieci zatytułowanego WZORNIK. To seria warsztatów dla dzieci prowadzonych z udziałem zaproszonych artystów, projektantów, architektów i aktywistów miejskich realizowana w 2015 roku przez Mały Klub Bunkra Sztuki w ramach projektu Posz(t)ukiwanie. Edukacja kulturalna w Bunkrze, finansowanego ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
1
cele 1. Zapoznanie dzieci z podstawową definicją architektury jako sztuki kształtowania przestrzeni. 2. Przedstawienie podstawowych zasad kompozycyjnych w architekturze w oparciu o przykłady architektury modernistycznej. Zwrócenie uwagi na kryteria, takie jak: harmonia, rytm, geometryzacja, prostota, centrum, równowaga, perspektywa powietrzna, proporcje, nawarstwienie brył, relacja blisko – daleko i elementy składowe pejzażu miasta. 3. Uwrażliwienie na wartości estetyczne architektury modernistycznej oraz jakości, jakie wprowadza ona do krajobrazu miejskiego. 4. Zainteresowanie współczesnym życiem kulturalnym poprzez przedstawienie twórczości Marii Kiesner.
Metody pracy Opowiadanie połączone z pokazem ilustracji, zajęcia praktyczne.
Formy pracy Indywidualna, zbiorowa.
Środki dydaktyczne 1. Słownik pojęć plastycznych: K. Zwolińska, Z. Malicki, Słownik terminów plastycznych, Warszawa 1999. 2. Książki o modernizmie w architekturze: D. Watkin, Historia architektury zachodniej, Warszawa 2001. P. Gössel, G. Leuthäuser, Architektura XX wieku, Warszawa 2006. 3. Reprodukcje wybranych obrazów Marii Kiesner ilustrujących omawiane zagadnienia (flickr.com/photos/sztuka24h/sets/72157655715584824).
2
Materiały 1. laptop i rzutnik; 2. materiały plastyczne (czarny tusz, pędzle, szare gazety, szary papier, tektura falista, klej, nożyczki).
Przebieg lekcji 1. Rozmowa z uczniami: Kim jest architekt? Co to jest architektura? Uczniowie omawiają swoimi słowami zawód architekta oraz opisują, czym jest architektura. Nauczyciel weryfikuje uzyskane odpowiedzi z podstawową definicją architektury: „Architektura (gr. architekton – budowniczy naczelny) to ukształtowana przez człowieka przestrzeń, w której przebiega życie społeczne. Przedmiotem twórczości architektonicznej są mieszkania, budowle użyteczności publicznej, dla potrzeb przemysłu, rolnictwa, komunikacji, a także budownictwo obronne” (zob. Słownik terminów plastycznych). 2. Pokaz prac Marii Kiesner i omówienie cech architektury modernistycznej. Nauczyciel przybliża twórczość Marii Kiesner (kiesner.pl). Maria Kiesner maluje cały czas ten sam motyw. Architekturę na tle nieba. Tych płócien jest bardzo dużo. Malowane są od wielu lat w charakterystyczny sposób. W zasadzie jest to ciągle ten sam obraz. Portret domu. Bryła budynku w określonej sytuacji świetlnej. Domy, ich całe pierzeje, okna, gzymsy, kominy, schody, mosty, wszystko to ustawione na tle nieba, raz ciemnego, innym razem jasnego. Budynki w cieniu lub w słońcu, w dramatycznych kontrastach lub w ponurej poświacie są niby podobnie malowane, ale za każdym razem osobne. Stefan Paruch
3
Maria Kiesner Maluję architekturę. Na moich obrazach nie ma ludzi i martwych natur. W zamian tego są domy, mosty, stadiony i inne podobne budowle, które zamieszkują miasta i wsie. Wiele lat temu odwiedziłam Nowy Jork. Byłam jeszcze na studiach. Słynne amerykańskie miasto pełne było drapaczy chmur. To wąskie wysokie budynki, którym żeby się przyjrzeć, trzeba było mocno zadrzeć głowę do góry. Zachwyciłam się tym miejscem. Nowoczesne miasto przypominało mi ogromny średniowieczny zamek. Postanowiłam je namalować. Wróciłam do Warszawy i odkryłam, że miasto może stać się tematem moich obrazów na dłużej. W antykwariatach znajdowałam stare widokówki. Były to kartki z końca XIX i początku XX wieku. Przedstawiały kominy, hale, fabryki. Taki pejzaż do dzisiaj jest dla mnie inspiracją. Lubię też inne pocztówki, np. te z lat siedemdziesiątych minionego stulecia. Fotografowie umieszczali na nich domy kultury, baseny, hale sportowe. Zwykłe budowle na takich fotografiach prezentują się okazale. Podobny nastrój staram się stworzyć na moich obrazach. Domy, które maluję, czasem są samotne, innym razem wpisane w miasto. Stoją w tłoku innych podobnych im budynków. Zawsze wyglądają dostojnie, są czyste, bez reklam, graffiti, bez bilbordów i innych elementów je zaśmiecających. Moi bohaterowie – budynki – na obrazie mają swoje portrety. Bryły są wyraźnie oświetlone. Czasem na tle ciemnego, innym razem jasnego nieba. Każdy, kto widział hiszpańskie i włoskie miasta podczas sjesty, czyli popołudniowego odpoczynku, pamięta, że ulice są wtedy wyludnione. Upał jest dla człowieka nieznośny. Słońce mocno grzeje i wypala zieleń w parkach i na trawnikach. Ściany odbijają białe światło. Budynki rzucają długie cienie na ziemię. Wykreślają skośne kierunki, które wprowadzają do obrazu dramatyzm i napięcie. Podobnie jak na obrazach Giorgio de Chirico, malarza, który jest dla mnie niezwykle ważny. Malując budynki, przyglądam się starannie budowli. Poszukuję logiki, chcę zrozumieć konstrukcję bryły. Przyglądam się uważnie, co na czym się opiera. Jakie dom ma ozdoby. Wielkość balkonów, wysokość gzymsów, kształt filarów to wszystko wydaje mi się interesujące. Dlatego nie lubię gdy budowle przysłaniają reklamy, banery i płachty. Parę lat temu poznałam twórczość fotografa George’a Graffa, zainspirowałam się jego pracami, na których miasta są oczyszczone w komputerze z reklam, neonów, napisów i innych zbędnych dodatków. Zostają same bryły. Ja pracuję podobną metodą. Oczyszczam, upraszczam i wybieram cechy najważniejsze danego obiektu. Szczególnie upodobałam sobie budynki zbudowane z betonu. Mają one często wymyślne konstrukcje. Nie muszą być masywne, choć takie też lubię. Mogą mieć dachy pofalowane, pozginane jak papier, czasem wyglądające jak wachlarze. Tak było w słynnym warszawskim Supersamie. Fasady mogą być dowolnie wymyślane. Beton sprawia ze wyobraźnia architekta może zbliżyć się do myślenia rzeźbiarza. 4
Ważne jest również miejsce, w którym malowane przeze mnie budowle stoją. Czasem samotnie, innym razem w tłoku innych im podobnych. Zdarza się, że znajdują się na wzgórzu niczym zamki. Może je otaczać przyroda lub odwrotnie, nie znajdziemy w ich okolicy żadnego drzewa. Każdy z przykładów przeze mnie przytoczonych jest inną okolicznością do przyjrzenia się budynkom. Cała moja twórczość polega na przyglądaniu się architekturze. Szczególnie tej nowoczesnej, XX-wiecznej, dziś postrzeganej często jako nieefektowna, przestarzała, szara, brzydka. Dla mnie wyjątkowo piękna, zaskakująca w formie, innowacyjna technicznie, mądrze wymyślona. Lubię miasta o czytelnym układzie. Ładne w proporcjach. Gdzie rzędy okiem stanowią jedyną dekorację. Kolor na ścianach upodabnia domy do scenerii, w których się znajdują. Budynki stają się wtedy tłem, które ludzie wypełniają swoją energią. Nauczyciel omawia charakterystyczne cechy architektury modernistycznej, na podstawie wyboru obrazów Marii Kiesner (flickr.com/photos/sztuka24h/ sets/72157655715584824). Modernizm to szerokie określenie na prąd w architekturze światowej, który rozwijał się od ok. 1918 r. (zakończenie I wojny światowej) do lat siedemdziesiątych XX wieku. Jego ideą przewodnią była nowa kreacja nowoczesnego świata zgodnie z potrzebami współczesnego społeczeństwa i zasadami zapewniającymi zdrowe warunki życia. Modernizm opierał się na nowej metodzie projektowej, która odrzucała dekoracyjność stylów historyzujących na rzecz podporządkowania formy budynku jego wiodącej funkcji. Z tego względu architektura modernistyczna charakteryzuje się prostotą konstrukcji, dominacją abstrakcyjnych form geometrycznych, modelowaniem bryły wyrazistym modelunkiem światłocieniowym, dużą powierzchnią okien oraz funkcjonalnością planu. Najbardziej dojrzałe projekty w tym nurcie powstają w całej Europie w połowie XX wieku za sprawą popularyzacji idei Le Corbusiera – najsłynniejszego architekta modernistycznego, nazywanego także „papieżem modernizmu”. Nauczyciel omawiając cechy architektury modernistycznej, zwraca też uwagę na uniwersalne pojęcia kompozycji przestrzennej, tj. harmonię, rytm, geometryzację, prostotę, centrum, równowagę, perspektywę powietrzną, proporcje, nawarstwienie brył, relację blisko – daleko i elementy składowe pejzażu miasta.
5
1. Zajęcia praktyczne, cz. I: Projektowanie (praca indywidualna). Na przygotowanych wcześniej arkuszach szarego papieru i szarych gazet uczniowie mają za zadanie namalować zarys budynków modernistycznych, w oparciu o wcześniejszy pokaz obrazów Marii Kiesner i przedstawione cechy takiej architektury. Dzieci pracują indywidualnie. Do dyspozycji mają tylko czarny tusz. Ważne jest, aby rysowały konturowo. Każde dziecko może stworzyć dowolną ilość prac, jednak muszą pamiętać o zasadach „geometrycznego porządku”. 2. Zajęcia praktyczne, cz. II: Komponowanie (praca w grupie). Dzieci wycinają wcześniej namalowane budynki, a następnie przyklejają na wielkoformatowy arkusz tektury falistej, tworząc w ten sposób jednorodną kompozycję. Ważne jest, aby na tym etapie zadania zwracać uwagę na omawiane wcześniej zasady kompozycji, tj. centrum, równowaga, rytm, nawarstwianie brył, relacja blisko – daleko. Po przyklejeniu wszystkich prac dzieci mogą jeszcze uzupełnić miejski krajobraz dodatkowymi elementami pejzażu miejskiego, takimi jak ławki, drzewa, kosze na śmieci oraz podpisać swoje budynki z uwagi na pełnioną funkcję (sklep, bank itd.). 3. Prezentacja skończonego obrazu i podsumowanie. Na zakończenie stworzony przez dzieci obraz zostaje podświetlony od tyłu, tworząc scenograficzny krajobraz miejski. Prowadzący podsumowuje warsztaty, przypominając zasady, jakimi dzieci kierowały się podczas wspólnej pracy, tj. zasady modernistycznej architektury.
6
BĄDŹ KREATYWNY – KORZYSTAJ Z PORTALU SZTUKA24H!
Opracowanie: Maria Kiesner i Paulina Hyła
BY
SA
Materiał jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 3.0 Polska CC-BY-SA. Treść licencji jest dostępna na stronie: creativecommons.org/licenses/by-sa/ 3.0/pl/legalcode
Kuratorka projektu i redaktorka portalu sztuka24h.edu.pl: Karolina Vyšata, vysata@bunkier.art.pl Współtwórczyni i pomysłodawczyni portalu sztuka24h.edu.pl: Anna Bargiel Korekta: Anna Żołnik Projekt graficzny portalu sztuka24h.edu.pl: Agata Biskup Skład tekstu: Agnieszka Janik
Organizator
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego
Projekt zrealizowany w ramach Akademia Orange
Partner
Patron