LEKCJA 10 Rozwój człowieka - Ciągle w drodze Cele edukacyjne • Znajomość organizmu ludzkiego i zachodzących w nim zmian od narodzin po późny wiek dojrzały. Treści nauczania • Ontogeneza człowieka. • Miejsce dziecka w rodzinie i jej rola. Przewidywane osiągnięcia uczniów • Znajomość faz rozwojowych człowieka. • Dostrzeganie zmian zachodzących w okresie noworodkowym, niemowlęcym, poniemowlęcym, przedszkolnym, szkolnym, dorosłości i późnego wieku dojrzałego. • Rozumienie, jakie miejsce zajmuje dziecko w rodzinie i jaka jest jej rola dla niego: w fazie prenatalnej, podczas narodzin, w fazie niemowlęcej, wczesnodziecięcej; przedpokwitaniowej, dojrzewania, młodości, wieku średniego, wieku późnego. • Pozytywnie odnosi się do osób z niepełnosprawnością, widząc w nich wartościowych partnerów w koleżeństwie, przyjaźni, miłości i rodzinie. • Wyrażanie troski o osoby chore i umierające; zachowanie pamięci o zmarłych, współtowarzyszenie bliskim w przeżywaniu żałoby. Procedury osiągania celów • Pogadanka. • Praca indywidualna. • Dyskusja. Środki dydaktyczne Zeszyt ucznia, książeczka zdrowia dziecka, fragmenty filmu „Czarny balonik”, zdjęcia lub slajdy przedstawiające dzieci na rożnych etapach rozwoju, np.: • Noworodek podnosi głowę. • Niemowlę siada. • Niemowlę chodzi na czworakach. • Stanie. • Chodzenie za rękę. • Samodzielny chód. 166
Przebieg lekcji 1. Nauczyciel prosi o przeczytanie wstępu z Zeszytu ucznia i indywidualne wykonanie ćwiczenia 1. Uczniowie mogą wykorzystać własne książeczki zdrowia i informacje uzyskane od rodziny (wtedy mogą ćwiczenie dokończyć w domu). 2. Nauczyciel krótko charakteryzuje okres niemowlęcy, pokazując przygotowane wcześniej slajdy/zdjęcia lub wykorzystuje w tym celu wybrane fragmenty dowolnego filmu. Prosi o wykonanie w grupach ćwiczenia 2. Wspólnie z uczniami omawia prezentowane przez nich wyniki. Ustala prawidłową kolejność: a) Śledzi poruszające się osoby, uśmiecha na widok znanych twarzy, leżąc na brzuchu, unosi główkę – wiek ok. 2 miesięcy; b) Śmieje się głośno, gaworzy, chwyta przedmioty – wiek ok. 4 miesięcy; c) Siada samo swobodnie, raczkuje – wiek ok. 9 miesięcy; d) Stoi samodzielnie, trzymając się oparcia, naśladuje proste czynności, np. robi rączką „pa-pa”– wiek ok. 11 miesięcy; e) Próbuje stawiać samodzielne kroki, chodzi trzymane za jedną rękę – wiek ok. 12 miesięcy. 3. Po przeczytaniu tekstu zamieszczonego w Zeszycie ucznia nauczyciel prosi o uzupełnienie tabelki i odpowied na pytanie zawarte w ćwiczeniu 3. Chętni uczniowie czytają swoje propozycje. Można w rozmowie porównać oba okresy, podając przykłady podobieństw. 4. Wspólnie z uczniami nauczyciel wyjaśnia tekst w zeszycie ucznia i znaczenie pojęcia „doskonalenie umiejętności ruchowych”, podając kilka przykładów. Prowadzi rozmowę na temat, w jaki sposób dzieci uczą się, co jest moralne i etycznie ważne w życiu (wzorują się na rodzicach). Uczniowie indywidualnie wykonują ćwiczenie 4 i 5.Chętni mogą przeczytać swoje odpowiedzi. 5. Uczniowie opracowują w parach ćwiczenie 6. Później czytają wymienione przez siebie zmiany. 6. Wspólnie z uczniami nauczyciel krótko charakteryzuje okres dojrzałości, następnie prosi o wykonanie ćwiczenia 7. Uczniowie podają przykłady najistotniejszych decyzji podejmowanych przez ludzi w wieku dojrzałym. 7. Po przeczytaniu w Zeszycie ucznia informacji dotyczących późnej dojrzałości uczniowie uzupełniają ćwiczenie 8 w zeszycie. Jak uczniowie rozumieją „kreatywne starzenie się”? Dlaczego często lepiej można się dogadać z dziadkami niż z rodzicami? Czego się można od dziadków i babć dowiedzieć? Należy także poruszyć temat, jakie problemy związane ze starzeniem się dotykają seniorów i jaki pozytywny wpływ może mieć na to rodzina? Jak można umilić dziadkom i babciom ten okres? 167
8.
Młodym ludziom szczególnie może być trudno pogodzić się z takim wydarzeniem jak śmierć, ale życie jakie znamy nie istniałoby bez niej. Jeśli nauczyciel uzna za wskazane, może poniższy tekst przeczytać uczniom. Nie został on zamieszczony w zeszycie ucznia, ponieważ to nauczyciel, znając grupę, może podjąć decyzję, czy należy go uwzględnić w toku lekcji, czy też nie. Uczniowie jak każdy człowiek doświadczą sytuacji związanych ze śmiercią bliskich, wielu z nich już zapewne tego doświadczyło. Nie można więc udawać, że tego tematu nie ma. Warto więc uświadomić uczniom, że gdyby śmierci nie było, nie mielibyśmy szansy, żeby się urodzić, ponieważ planeta byłaby przeludniona. Co więcej, chociaż bardzo bolesna jest utrata kogoś bliskiego, śmierć w rzeczywistości minimalizuje ogólne cierpienie (np. pomyśl o ciężko rannym, chorym lub starszym zwierzęciu). Można zadać uczniom pytanie: Dlaczego trzeba akceptować śmierć? Kiedy uczniowie wypowiedzą się (wypowiedzi mogą być różne, łącznie z takimi, że wcale nie trzeba jej akceptować), należy podsunąć uczniom, np. taką odpowiedź: Ponieważ zaprzeczanie śmierci pozwala nam tymczasowo uniknąć lęku i innych nieprzyjemnych uczuć z nią związanych. Istnieje jednak kilka powodów, aby zaakceptować śmierć: - ponieważ śmierć jest częścią cyklu życia, - ponieważ świadomość śmierci pozwala nam postrzegać życie jako całość, - ponieważ wcześniej czy później każdy musi stawić czoła śmierci (innych ludzi i wreszcie własnej), co jest trudniejsze do przejścia, jeśli nie jesteśmy przygotowani, - ponieważ zaakceptowanie śmierci może uczynić nas bardziej odważnymi. Może również przyczynić się do podejmowania decyzji: śmierć przypomina nam, że czas na realizację naszych planów nie jest nieograniczony i może nam to pomóc w ustaleniu priorytetów. - ponieważ świadomość śmierci prowadzi do szanowania życia i doceniania każdej chwili, co w pewnym sensie, paradoksalnie czyni nas bardziej żywymi. Jednak akceptacja śmierci nie oznacza niepokoju, oczekiwania jej, obsesji czy fantazjowania na ten temat (np. wyobrażanie sobie, kiedy, gdzie i jak można umrzeć). Oznacza jedynie akceptację jej nieuchronności dla wszystkich ludzi oraz traktowanie życia i śmierci jako nierozłącznej części. Poza tym wszystkim warto się zastanowić, dlaczego często jest tak, że ludzie po śmierci kogoś bliskiego żałują, że czegoś nie zrobili, nie powiedzieli. Dlatego warto uświadomić sobie, że można to zrobić, kiedy ta osoba wciąż żyje. Temat jest bardzo delikatny, należy się liczyć, że 168
9.
w grupie znajdują się uczniowie, którzy niedawno doświadczyli śmierci bliskiej osoby, więc temat nie będzie dla nich łatwy. Film „Czarny Balonik” umożliwia przeprowadzenie lekcji o tolerancji wobec osób niepełnosprawnych. Można wykorzystać ten film, jeśli nie podzielimy jednej z lekcji na grupy. Ukazuje on problem rodziny wychowującej autystycznego chłopca. Warto do tego filmu przygotować krótką prezentację o autyzmie i zespole Aspergera i wykorzystać ją w trakcie filmu. Dobrze jest pokazać uczniom zdjęcia znanych aspergerowców i autystyków (Albert Einstein, Wolfgang Amadeus Mozart, Woody Allen, Lionel Messi, Mark Zuckerberg). Należy wyjaśnić uczniom, na czym te zaburzenia polegają, ale w takim kontekście, by uczniowie zrozumieli, że są one niezależne od człowieka (rodzimy się z tym). Warto także podkreślić, że nigdy nie wiadomo, jakie nam się w przyszłości urodzi dziecko, więc mając w klasie kolegę lub koleżankę obciążonych taką chorobą, warto także i o tym pomyśleć (a może i mnie to spotka?). Prezentację powinno się pokazać mniej więcej po 20 minutach (np. po scenie ucieczki Charliego z domu i „włamaniu się” do domu Jackie). Prezentacja sprawi, że uczniowie inaczej zaczną odbierać film i zmieni się ich odbiór dalszych dramatycznych scen. Na pewno umilkną śmiechy (jeśli w ogóle będą). Film uczy tolerancji wobec osób niepełnosprawnych lepiej niż jakakolwiek pogadanka. Do prezentacji można dołożyć także informacje o chorobie Alzheimera - w kontekście osób starszych. Według danych statystycznych w Polsce żyje ponad 300 tysięcy osób z chorobą Alzheimera. Według szacunkowych danych w Polsce jest ok. 30 tys. zdiagnozowanych osób chorych na autyzm (w tym 20 tys. dzieci oraz 10 tys. osób dorosłych). Film można obejrzeć cały, przerywając go w niektórych momentach, aby omówić na przykład, jaki wpływ na stosunek Thomasa do upośledzonego brata mieli koledzy ze szkoły, co zmieniło się po poznaniu Jackie. Można, a nawet trzeba nawiązać do problemów osób niepełnosprawnych i ich taktowania przez rówieśników (wyśmiewanie, dokuczanie). Warto porozmawiać (właśnie w trakcie filmu), dlaczego tak jest, że często nastolatki, ale także osoby dorosłe, źle traktują takie osoby. Dotyczy to zarówno chorujących dzieci, ale także i dorosłych, w tym chorych na Alzheimera. Można zwrócić się do uczniów z pytaniem, czy znają osoby chore na Alzheimera. Jeśli tak, to warto poprosić ich, by opowiedzieli o problemach z tym związanych. Należy także podkreślić, że skoro tak wiele osób w starszym wieku choruje na tę chorobę, to nigdy nie wiadomo, czy nie przytrafi się ona nam lub naszym bliskim. I wtedy można zadać pytanie: jak chcielibyśmy być traktowani w takiej sytuacji? 169