เอกสารประกอบการสอน วิชาอัญมณีวิทยาเบื้องตน (Introduction to Gemology) อาจารยตยานิตย มิตรแปง วิชาเอกออกแบบเครื่องประดับ สาขาวิชาสิ่งทอและเครื่องประดับ คณะศิลปกรรมและสถาปตยกรรมศาสตร มทร.ลานนา
บทที่ 1 บทนำ (Introduction)
http://engagements-ring.blogspot.com/2010/10/gemstone-treatments.htm
1.1
ความหมายของอัญมณี (Definition of Gemstones)
อัญมณี หมายถึง รัตนชาติที่เจียระไนแลว เพื่อนำไปทำเครื่องประดับ ภาษาอังกฤษมักจะใชคำวา gem หรือ gemstone ซึ่งมีความหมายแตก ตางกันคือ - Gem หมายถึง แร หิน หรือสิ่งที่เกิดขึ้นเองตามธรรมชาติ รวมทั้งสาร อิ น ทรี ย ที่ เ มื่ อ นำมาขั ด มั น และเมื่ อ เจี ย ระไนให ไ ด สั ด ส ว นแล ว มี ค วาม สวยงาม คงทนถาวร สามารถนำมาใชเปนเครื่องประดับได
คุณสมบัติที่สำคัญของแรที่จัดเปนอัญมณี ไดแก 1.
มีความสวยงาม (Beauty) พิจารณาจาก สี (Colour) ประกาย (Brilliant) ความใสสะอาด (Clarity)สวนอัญมณีที่ทึบแสง จะ พิจารณาจากสี และความวาวของผิวเมื่อขัดมันแลว
2. มีความคงทนถาวร (Durability) พิจารณาจากความแข็ง (Hardness) ความเหนียว (Toughness) ความมีเสถียรภาพ (Stability)
- Gemstone หมายถึง แรหรือหินที่ผานการขัดหรือเจียระไนจนมีคุณคาสูง คือมีความสวยงาม ความคงทนถาวร เปนสิ่งที่หายากและมีขนาดพอเหมาะ ที่จะนำมาทำเปนเครื่องประดับได
3.
มีความหายาก (Rarity)
4.
มีความนิยม (Fashion)
จากความหมายของคำวา gem และ gemstone นั้น คำวา อัญมณี จึงควร ใชคำวา gemstone เนื่องจากมีความหมายใกลเคียงกัน
5.
พกพาไดสะดวก (Portable)
1
1.2 การจำแนกประเภทและชนิดของอัญมณี (Classification of Gemstone)
2) อัญมณีเลียนแบบ (Simulant or Imitation) เปนอัญมณี ปลอมที่มีลักษณะเหมือนอัญมณีแทเพียงลักษณะภายนอกเทานั้น
แบงอยางกวาง ๆ ไดแก
3) อัญมณีประกบ (Assembled stone or Composite stone) เปนการนำชิ้นสวนของอัญมณีแทหรือเทียมมากกวา 2 ชิ้นขึ้นไป มาประกบ ติดกันดวยกาว หรือหลอมใหติดกัน สามารถทำไดหลายวิธี ไดแก
1) กลุมแร่ มีหลากหลายชนิดมากที่สุด แบงยอยออกเปน - ตระกูล (Group) ใชเรียกกลุมของอัญมณี หรือแรประเภทตาง ๆ ที่มี สูตรเคมีและคุณสมบัติตาง ๆ ใกลเคียงกัน เชน Garnet Group, Spinel Group, Tourmaline Group
Doublets : อัญมณี 2 ชิ้นติดกันหรือหลอมเขาดวยกัน
- ประเภท (Species) ใชเรียกอัญมณีที่มีสวนประกอบทางเคมีที่แนนอน และมีโครงสรางเปนเอกลักษณเฉพาะตัว แตอาจมีสีแตกตางกัน เชน Corundum, Beryl - ชนิด (Variety) เปนการแบงยอยออกมาจาก species โดยพิจารณาจาก สี การกระจายตัวของสี ความใส และ/หรือ ปรากฏการณทางแสง (Optical Phenomena) เชน แรที่อยูใน corundum species แบงยอยออก เปน variety ตาง ๆ ไดแก Ruby (ทับทิม)
=> มีสีแดง
Blue sapphire (ไพลิน)
=> มีสีน้ำเงิน
โอปอลประกบสองชั้น Triplets : อัญมณี 3 ชิ้นติดกันหรือหลอมกันดวย cement หรือ กาวสี
Yellow sapphire (บุษราคัม) => มีสีเหลือง Green sapphire (เขียวสอง)
=> มีสีเขียว
Star sapphire
=> มีลักษณะที่เรียกวาสตาร หรือ สาแหรก
2)
กลุมหิน มีจำนวนนอย เชน Obsidian, Lapis-lazuli, Tektite
3)
กลุมสารอินทรีย เชน Pearl, Amber, Ivory, Coral
1.2
อัญมณีปลอม (Manmade Gemstone)
Green cementation
Colourless beryl
Foil back : ใชวัสดุที่มีสมบัติคลายกระจกเงา (foil) หรือทาดวยสี โลหะ (metallic paint) บริเวณดานหลังอัญมณี
อัญมณีปลอม หรือ Manmade Gemstone เปนอัญมณีที่มนุษย ทำขึ้น เพื่อเลียนแบบอัญมณีธรรมชาติ หรือนำเอาอัญมณีธรรมชาติราคาถูก ที่มีลักษณะคลายอัญมณีราคาแพงมาหลอกขาย แบงออกเปน 1) อัญมณีสังเคราะห (Synthetic Gemstone) เปนอัญมณีที่มนุษย สังเคราะหขึ้น โดยมีสวนประกอบทางเคมี สมบัติทางกายภาพและทางแสง เหมือนอัญมณีธรรมชาติ
2