Jou gunsteling tuinmaaktydskrif
tuinier die
Vir almal wat lief is vir tuinmaak
Haemanthus: bobbejaanoor velskoenblaar
‘Rosige’ sypaadjietuine
BLOMME VIR MIDSOMER R22.95 ANDER LANDE
R20.13 Uitgslt. BTW Op die rak 17 Januarie tot 14 Februarie 2011
DDS:
Prakseer ’n houtswaai, plantrak en plaveisel
FEBRUARIE 2011
SUID-AFRIKA
Plante
vir kleigrond
Jy kan groente in skadu
kweek
Fleurige
frangipani’s Romantieser
bome is daar nie!
FebrUARIE 2011
GEREELDE ARTIKELS
ARTIKELS
Inhoud
Uitgewer Lonehill Trading (Pty) Ltd Redakteur Tanya Visser Assistentredakteur Anna Celliers Besturende Direkteur Kevin Beaumont Besturende redakteur (Redaksionele navrae) Wendy Moulton 031 764 0593 wendy@dietuinier.co.za Hoofvertaler Henriette Treurnicht Teksredakteur (Afrikaans) Eunia Barnard Teksredakteur (Engels) Desiree Collett van Rooyen Ontwerpdirekteur Ruth Brophy
25 29 32 37 38 50
Tuinontwerp Die regte tuin vir ‘n waardige woning Inheems - Haemanthus Bolle wat met goedaardige verwaarlosing floreer Fleurige frangipani’s Romantieser bome is daar nie! Mooi op straat ‘Rosige’ sypaadjietuine Kitskleur Blomme vir midsomer Dagboek van ‘n Kaapse tuin Plante vir kleigrond
1
Welkom
6
Tuindagboek en streeksgids vir Februarie
13
Maantuinmaak en jou maankalender
12
Plantprofiel LIQUIDAMBAR styraciflua ‘Variegata’
15
In die tuin saam met Gerald
36
Rosesorg vir Februarie Voeding in Februarie, gee baie rose in Maart
40
Bonsai ‘n Kennis van plantname help ‘n bonsaikweker
42
Inheems met Jenny Dean Van radikale plan na sagte transformasie
44
Kweek kruie Spabad tuis met kruie en water
46 49
Kombuistuin Hoe om groente in skadu te kweek Tuinspeserye Die lourierboom se goeie gawes
Grafiese-/Webbladontwerp Tanya Campher Fotografie Geoff Redman, David van den Bergh DDS-kundige Garth Demmer Advertensie Jonathan Gouws 031 764 0593 jonathan@dietuinier.co.za Advertensie/Geklassifiseerdes Mokete Maepa 031 764 0593 mokete@thegardener.co.za Produksie-assistent/ Steggiestukkies advertensies Rusty Croft 031 764 0593 rustyc@dietuinier.co.za
53
Koi en watertuinmaak
55
Jou Troeteldiere Brakke moet skool toe!
MAAK
JOU LEEFPLEK MOOI 59
DDS Swaaibank van hout
65
Glas in die tuin Deftige glasstort vir buite
67
DDS vir die pret ‘n Tas vir jou valentyn
68
DDS met sement Plaveiselblokke word ‘n plantplek
TUINMARK 72
Nuus, produkte en pasellas
74
Steggiestukkies
75
Kleinadvertensies
80
Kruiwastorie Droogte en droogmaak werk saam
Rondrits, Kompetisies en Promosies 10
Groen afsprake en oop tuine
56
Teken in op Die Tuinier ‘n Goedkoper tydskrif en aambeeldknippers van Löwe te wen
Subskripsies RNA 011 473 8700 subs@RNAD.co.za Kantoororganiseerder (Navrae) Kim van Rooyen 031 764 0593 kim@dietuinier.co.za Artikelskrywers Alice Spenser-Higgs, Angela Beckx, Anna Celliers, Di-Di Hoffman, Gerald Schofield, Glynne Anderson, Graham Duncan, Gary English, Kevin Beaumont, Louis van Aswegen, Ilona Thorndike, Jenny Dean, Ludwig Taschner, Margaret Roberts, Ruth Brophy, Tanya Visser, Wendy Moulton.
Hoofkantoor Haygarthweg 3, Kloof Posbus 29244, Maytime 3624 Telefoon (031) 764 0593 Faks (031) 764 1148 e-pos: info@dietuinier.co.za
Alle werk in hierdie tydskrif is onderhewig aan kopieregte. Alle reprodukies word ten sterkste verbied. Die Tuinier sal nie verantwoordelikheid aanvaar vir enige weglatings of foute nie. Slegs goedgekeurde artikels kan geplaas word. Die Tuinier is verkrygbaar by alle toonaangewende supermarkte en kwekerye.
Welkom
D
is die maand van liefde – rooi rose, sjokolade en romantiese etes. As nie een van hulle jou beskore is nie, moet asseblief nie depressief raak nie. Gaan liewer tuin toe en jy sal gou beter voel. Tuine is altyd goeie nuus en terwyl jy dalk nie in Februarie rooi rose in elke tuin sal vind nie, waarborg ek dat daar wel die een of ander blom sal wees om vir jouself te pluk of om vir jou geliefde te gee. Hoe bevredigend is dit nie om ‘n geskenk te gee wat jy gekweek en versorg het en wat steeds so vars is dat daar ‘n paar doudruppels op is. As jy meer inspirasie nodig het om tuisgekweekte romanse te skep, gaan reguit na Alice se artikel op bladsy 44 vir haar idees oor geurige, ontspannende kruiebaddens. Goed, genoeg van die soetsappigheid! Met Valentynsdag wat afgehandel is, kan ons sonder verskoning die res van die maand tuin toe gaan. Februarie is ondraaglik bedompig en warm. Wanneer jy dus tuin toe gaan, onthou om jou hoed op te sit en sonskerm aan te smeer. En as jy klaar gewerk het, sal jy sekerlik dankbaar wees vir ‘n koel stort – ek weet wanneer ek in die tuin klaar is, word ek dikwels gekeer om die huis in te gaan omdat ek van kop tot tone bedek is met lae modder en vuiligheid, wat beteken dat ‘n buitestort uitstekend sal wees. Verlede maand het ons jou gewys hoe om ‘n rustieke buitestort te bou. Hierdie maand wys ons jou ‘n ultramoderne weergawe met ‘n glasmuur. Watter styl jy ook al vir jou tuin verkies, dit sal beslis ‘n seën wees. Ek beplan om so gou moontlik een te bou. Tuiniers wat na subtropiese gebiede reis, is dikwels groen van jaloesie oor die Frangipani-bome wat in ‘n kaleidoskoop van skakerings blom. Deesdae is hierdie baie geliefde en nogal ouderwetse plant soms moeilik om in kwekerye te kry, en wanneer jy wel een kry, is dit dikwels soos ‘n verrassingspakkie omdat dit nie altyd
duidelik is watter kleur die blomme sal wees wanneer hulle verskyn nie. Hulle is nietemin altyd pragtig, dus hoop ek jy geniet Gerald se artikel oor hierdie bome wat op bladsy 32 begin. Die somerhitte is nie net vir ons ‘n stryd nie, maar is ook ‘n uitdaging vir ons beddingplante. Om hulle die beste geleentheid te gee om te gedy, maak seker
jy plant die regte plant op die regte plek, en hier dink ek veral aan hoeveel sonskyn elke plek kry. Kyk ‘n bietjie na ‘Blomme vir midsomer’ (bladsy 38) voor jy die winkels invaar op ‘n inkopietog. Dit sal jou help met daardie moeilike besluite. Geniet die hitte en bly gehidreer (water, nie wyn nie …) Lekker tuinmaak!
OP DIE VOORBLAD
‘n Enkele blomknoppie aan ‘n frangipaniboom maak gereed om oop te vou. Op bladsy 32 gesels Gerald Schofield breedvoerig oor hierdie begeerlike blombome.
Tanya geklee deur: Groen Kampioen
w w w.d i e t u i n i e r.c o. z a
FEBRUARIE TUINDAGBOEK Mooi daar buite
Tuin
take Oes die saad van koljander
Februarie is ‘n warm, drukkende maand wat tuiniers se energie kan tap. Een strategie is om in die skadu van ons patio’s en pergolas te bly en die tyd aan ligter takies te wy – soos om steggies te maak, saad te oes en die wêreld se wonderlikste plante in potte te plant. Dit bring my by die onderwerp van die ‘Super Sundavilles’. As jy nog nie met al die wonderlike blomryke variëteite in die Sundaville®-reeks van klein struikies of halfrankers kennis gemaak het nie, is daar iets wonderliks om te ontdek. Hierdie Mandevilla-hibriede is ongelukkig rypgevoelig, maar is andersins baie gewillig en ideaal vir houers wat in volson of ligte skadu staan. Hulle dra heeljaar pienk, wit of dieprooi trompette en hul beste vertoning is in die warmste somermaande. Hulle is elke sent werd. Kry ‘Cosmos Pink’ vir groot helderpienk blomme, vir enorme wit blomme met ‘n opvallende geel keel is ‘Cosmos White’ die plant wat jy wil hê, terwyl ‘Red’ die romantiesste rooi blomme dra. Almal is immergroen en het ‘n spreidende, halfrankende groeiwyse.
Sundaville® ‘Cosmos Pink’
Jou grasperk Sny die grasperk liewer effentjies en meer gereeld as een maal per week te kort. Dit is wel meer werk, maar voorkom dat die warm son die gras se ontblote wortels en lote kolkol brand.
Kombuistuinmaak
Plantluise op vinkel 6 l www.dietuinier.co.za
Oes die saad van koljander, dille, vinkel, karwei en anys deur die stingels met die rypwordende saad af te sny, dit in bondels vas te bind en op ‘n skaduplekkie onderstebo oor koerante op te hang. Namate die saad ryp word, val dit op die koerante wat dit maklik maak om bymekaar te maak. Bêre dit in bruinpapiersakkies of donker glasbottels en onthou om die naam en datum daarop aan te bring. Begin om aarbeibeddings voor te berei deur goed ontbinde kraalmis of kompos en ‘n paar handevol algemene misstof in te werk. (Nuwe plantjies kan in Maart en April uitgeplant word.)
Voed al die bladwisselende bome nadat die vrugte geoes is (verwyder eers al die afgevalde vrugte onder die bome), en gooi dan ‘n nuwe deklaag om die wortels. Hierdie bome kan ook gesomersnoei word om meer lig en lug in die middel in te laat. Voed suurlemoenbome met 3:1:5 of ‘n organiese misstof en gee gereeld water. Gaan sitrusbome na vir dopluis en behandel met ‘n insekdoder met ‘n mineraalolie as basis indien dit nodig is. Saai kappertjie- en wynruitsaad onder vrugtebome. Dit lyk of hul teenwoordigheid as afweermiddel dien vir sapsuigende insekte soos plant- en dopluise. Brousels van die blare van hierdie plante word as organiese spuitmiddels gebruik om hierdie peste af te weer. Haal in kouer gebiede die laaste aartappels nou uit. Vee oormatige grond af en bêre dit in kartonbokse of goiingsakke op ‘n koel, donker plek (die beste is tussen 5 °C en 10 °C). Moet nooit aartappels in plastiek bêre nie, ook nie in die yskas nie.
Plae, peste en kopsere Plantluise Hoewel sapsuigende plantluise nuwe groei kan belemmer, moet hulle nooit heeltemal in die tuin uitgeroei word nie omdat hulle die voedselbron van baie predatore is, waaronder liewenheersbesies, sweefvlieë, roofwespe, hottentotsgotte en roofwantse. Hierdie predatore lok op hul beurt weer insekvretende voëls. Dit is vir die beheer van plantluise selde nodig om meer te doen as om hulle met ‘n sterk straal water af te spuit of met ‘n oplossing te spuit van 5 ml skottelgoedwasmiddel op 1 liter water. Dit help ook om metgeselplante te plant om swaar besmettings te keer.
Doendinge Berei vore vir pronkertjies voor. Verryk die grond met dik lae kompos en bogrond wat met beenmeel en algemene misstof verryk is. Week die sade aan die einde van Februarie oornag in lou water en saai dit die volgende môre. Plant lachenalia-, nerina-, veltheimia- en belladonnabolle. Saai die saad van meerjariges soos klokkiesblomme, akelei, grasangeliere, vingerhoedjies, ridderspore, baardangeliere en Yslandse papawers wat laatlente of vroegsomer blom in plantkassies. Sit die kassies in die skadu en maak seker hulle is voortdurend klam totdat die saad ontkiem. Knip, snoei reg en snoei immergroen plante effens. Hou die snoeiskêr ver weg van plante wat in die winter of lente blom of sierbessies dra. Oes die saad van dooie somermeerjariges en -jaarplante. Bêre dit in bruinpapiersakkies met die naam op en hou dit droog. Sny die blomstele van meerjariges soos herfsasters (michaelmasmadeliefies) en physostegia op die grond af as hulle uitgeblom is. Verwyder die ou blomstele van inkalelies en kannas – pluk net ferm aan die stele! Hou aan om somerbolle te voed om hulle in staat te stel om genoeg voedsel te berg om weer te blom. As hul blare toiingrig lyk of reeds dood is, bind dit in ‘n bondel vas en moenie dit afknip voor die plante nie heeltemal rustend is nie. Snoei konings- en perdeskoenpelargoniums, osteospermum, diascias, laventels, abelias, weigelas, krismisrose, tuinheliotrope, salies en ander somerblommende plante wat verjong moet word. As jy nog plante nodig het van dié wat jy afgesny het, hou die afgesnyde stingels aangesien dit nou die regte tyd is Tyd om lachenalias om sagte en halfryphoutsteggies van te plant bladwisselende en immergroen struike en meerjariges te maak. Om hulle te laat wortelskiet, doop die onderste 1 cm van elke steggie in wortelhormoon en plant hulle in ‘n mengsel van kompos en skoon riviersand. Hou die steggies op ‘n beskadude plek en hou die mengsel klam (nie papnat nie).
www.dietuinier.co.za l 7
FEBRUARIE TUINDAGBOEK
In jou
streek
Somerreënval – gematig Struike en klimplante soos spiraea, banksiarose en jasmyn begin in die laatwinter blom. Voed hulle nou met 3:1:5SR of ‘n organiese ekwivalent en kompos om hulle die voedingstowwe te gee wat hulle sal nodig hê. Maak haelbeskadigde plante ‘n bietjie netjies en spuit hulle met ‘n swamdoder sodat hulle minder kwesbaar vir swamsiekte is terwyl hulle herstel.
Somerreënval – subtropies Verdamping uit vlak visdammetjies is nou baie kwaai – maak hulle gereeld vol met vars water. Dit help ook om dammetjies af te koel. Waterlelies blom nou, koop dus ‘n paar vir jou dammetjie. Voed takbokvarings met vloeibare misstof en newelspuit hulle gereeld met water. Snoei tropiese struike soos acalyphas, jatrophas, krotons en hibiskus.
Winterreënval Hier is ‘n manier om ‘n bietjie privaatheid en beskerming vir jou eiendom te verseker deur twee inheemse spesies te gebruik. Plant ‘n dubbele heining en gebruik BRACHYLAENA discolor (kusvaalbos) en RHUS crenata (duinekraalbessie). Gebruik kusvaalbos as die hoë heining. Dit groei vinnig, kan sout kuswinde verdra, kan in ‘n formele heining gesnoei word, en die silwer onderkante van die blare is ‘n pragtige gesig as hulle in die wind opwip. Plant langs hulle ‘n ry geharde duinekraalbessie. Hierdie waardevolle immergroen plant het klein donkergroen blaartjies en ‘n netjiese groeiwyse, en lyk pragtig as ‘n lae heining teen die kusvaalbos. Februarie is ‘n gevaarlike droë maand met sterk wind. Tref dus die nodige voorsorgmaatreëls om jou huis en tuin minder kwesbaar te maak. Hou alle dreins en geute vry van droë plantmateriaal en verwyder alle vuilis en ontvlambare materiaal uit die tuin en om die huis. Verwyder dooie takke van groot struike en bome. Hou die tuinslange aan al die krane gekoppel. Nog ‘n veiligheidsmaatreël teen verspreidende vure is om grondbedekkers met sappige blare en stamme naby die huis te plant liewer as om beddings met basstukkies of houtsplinters te bedek. Vygies, gazanias, suurvye (CARPOBROTUS edulis), plakkies, rankpelargoniums en echeverias is almal goeie keuses.
Droë binneland
Snoei nou die hibiskusse
Dit is ‘n goeie tyd om in die hartjie van die somer meer silwergrys plante en plante met harige blare in die tuin te plant. Hierdie kenmerke dui op taaiheid en maak dat hierdie plante veral teen skemeraand pragtig lyk. Plant CONVOLVULUS cneorum, artemisia, inheemse en uitheemse meerjarige salies, PHLOMIS fruticosa (jerusalemsalie), sipreskruid en al die helichrysum-spesies. Haal nou groot polle agapante uit en verdeel hulle.
PHLOMIS fruticosa
RHUS crenata 8 l www.dietuinier.co.za
INHEEMS
HAEMANTHUS Teks en foto’s deur Graham Duncan
co HAEMANTHUS
H
oenblaar) ccineus (Velsk
aemanthus, ‘n lid van die Amaryllidaceae-familie, is ‘n genus van 22 bolplantspesies wat endemies in Suid-Afrika, Namibië, Lesotho en Swaziland voorkom. Die genusnaam is afgelei van die Griekse woorde haima wat bloed en anthos wat lelie beteken en verwys na die rooierige blomme van H. coccineus en H. sanguineus, twee van die eerste spesies wat beskryf is. Bolle van H. coccineus wat aan die Kaap die Goeie Hoop versamel is, het Europa vroeg in die 17de eeu bereik en was waarskynlik die eerste SuidAfrikaanse plante wat daar geblom het – dit is bekend dat hulle in 1604 by Middelburg in Nederland geblom het. Die meeste spesies is gekonsentreer in Namakwaland in die droë noordwestelike gebied van Suid-Afrika waar 15 spesies amper uitsluitlik in die winterreënstreek voorkom. Ses spesies word
in die somerreënstreek aangetref en slegs H. albiflos is uit albei streke bekend. H. albiflos, die Haemanthus wat wêreldwyd die algemeenste gekweek word, het baie vorms en is immergroen en bykans onvernietigbaar. Dit is ‘n uiters gewillige en blomryke plant wat op goedaardige verwaarlosing gedy. Daar heers steeds verwarring oor die morfologiese verskille wat Haemanthus en Scadoxus skei. Scadoxus wat tevore onder Haemanthus ingedeel was, word hoofsaaklik gekenmerk deur sy risoomagtige wortelstokke en blare met ‘n dun tekstuur en duidelike hoofnerwe. Haemanthus daarenteen het ware bolle en sukkulenteblare sonder hoofnerwe. Die blare van die meeste Scadoxus is afwisselend op ‘n duidelike skynstam gerangskik, terwyl Haemanthus nie ‘n skynstam het nie en die blare óf enkel óf in teenoorstaande rye gerangskik is. Spesialisversamelaars heg baie waarde aan Haemanthus-spesies vanweë hul wye verskeidenheid van blaarvorms, teksture en oriëntasie, hul digte spoggerige blomkoppe wat deur kleurvolle skutblare omsluit word en hul mooi ryp bessies. Hulle is die ideale plante vir houers en geligte beddings en aard na gelang van die spesie goed in rotstuinholtes in die son of skadu. As hulle in potte gekweek word, is al die spesies ongelukkig uiters vatbaar vir besmetting deur witluis wat tussen die bolrokke vermeerder. Afgesien van H. albiflos is drie van die beste spesies om te kweek die wintergroeiende H. coccineus, die somergroeiende H. humilis en die immergroen H. deformis.
HAEMANTHUS coccineus (Velskoenblaar)
H. coccineus is in Engels alom bekend as April Fool omdat dit geneig is om na vroeë herfsreëns om en by 1 April te blom. Die blomme verleen ‘n welkome spatsel rooierige oranje en vir inwoners van die winterreënstreek van Suider-Afrika is dit een van die lede van die genus wat die maklikste herken word. Dit het ‘n baie wye verspreiding wat van die suide van Namibië tot by Port Elizabeth strek. Die bolle is langlewend en dit is die beste om hulle in die laatsomer (einde Januarie tot vroeg Februarie) te plant sodat hulle in die grond is voor die www.dietuinier.co.za I 29
blomkoppe verskyn. Die bloeistele word 8 tot 40 cm hoog en die groot vlesige bol dra (gewoonlik) twee breë tongvormige leeragtige blare wat die hele winter groei en in die vroegsomer doodgaan. Plant die bolle in volson of ligte skadu met die bokant van die nek net onder grondvlak. H. coccineus verkies ‘n vinnig dreinerende leemof sandmedium wat saamgestel kan word uit gelyke dele growwe riviersand of grint, en fyn gesifte kompos. As die bolle eers gevestig is, moet hulle vir minstens vyf jaar ongesteurd gelaat word of totdat groei- en blomprestasie agteruitgaan omdat hulle nie daarvan hou dat hul meerjarige vlesige wortels versteur word nie. Dit is die beste om sterk breëblaarvorms van H. coccineus in rotstuinholtes te kweek terwyl kleiner vorms goed vaar in potte met ‘n deursnee van 20 tot 25 cm. Dit is die beste om hierdie spesie voort te plant van saad wat gesaai word sodra hulle maklik verwyder kan word uit die helderrooi vlesige bessies. Daarna is geduld nodig omdat die eerste blomme eers na ongeveer vyf jaar verwag kan word.
HAEMANTHUS humilis (Bobbejaanoo r, Velskoenbla ar)
HAEMANTHUS humilis (Bobbejaanoor, Velskoenblaar)
H. humilis is inheems in die somerreënstreke van Suid-Afrika en kom wyd voor van die Oosen Noord-Kaap tot Mpumalanga. Dit is ‘n baie veelvormige spesie wat wissel van dwergvorms van net 3 cm hoog tot sterk plante van groter as 30 cm. Daar is twee subspesies, die wydverspreide H. humilis subsp. humilis wat ingeslote (kort) meeldrade het en die minder algemene H. humilis subsp. hirsutus wat gewoonlik meeldrade het wat goed uitsteek. Die bolle dra gewoonlik twee breë, gladde of dig behaarde blare. Die pienk of wit blomme verskyn enige tyd van September tot Maart. Albei subspesies moet ligte skadu hê en word baie suksesvol gekweek in potte met ‘n deursnee van 25 tot 30 cm of in rotstuinholtes. Hulle hou van ‘n vinnig dreinerende medium wat byvoorbeeld saamgestel is uit gelyke dele fyn gesifte kompos (of gemaalde bas) en growwe riviersand (of nywerheidsilika). Die bolle word geplant met die bokant van die nek op of net bo grondvlak. ‘n Medium wat nie vinnig genoeg dreineer nie, het tot gevolg dat die wortels, en in uiterste gevalle die bolle, vrot. Die plante vermeerder redelik goed deur die vorming van uitlopers. Dit is die beste om die uitlopers in die lente te verwyder en oor te plant net soos nuwe groei begin. Wanneer hulle in potte gekweek word, is dit belangrik dat die medium in die somer genoegsaam uitdroog na benatting wat ‘n redelike tydjie uitmekaar moet wees – tipies ongeveer een maal per week. Dit is die beste as die medium in die winter gelaat word om heeltemal uit te droog. Vorms van Lesotho en die Vrystaat is waarskynlik rypgehard.
30 I www.dietuinier.co.za
(B
humilis HAEMANTHUS nblaar) oe lsk Ve obbejaanoor,
HAEMANTHUS de
HAEMANTHUS deformis (dwerg-Haemanthus)
formis (dwerg-
Haemanthus)
Die immergroen H. deformis is endemies in bosse en beskadude stroomoewers in die Transkei (Oos-Kaap) en suidelike KwaZulu-Natal. Dit is ‘n waardevolle bol vir die tuinier aangesien dit spikkelskadu nodig het en selfs goed sal blom in digte skadu. Die spesifieke naam deformis verwys waarskynlik na die baie kort, gebuigde bloeisteel en die buitengewone manier waarop die blomkop verskyn in die middel aan die onderkant van die twee immergroen blare (en nie van ‘n sydelingse punt soos by die ander immergroen spesies nie). Dit is ‘n witblommige spesie wat tot 10 cm hoog word met ‘n kort, harige of gladde bloeisteel met ‘n enkele blom aan en met twee baie breë leeragtige blare wat plat op die grond lê. Dit blom enige tyd van Mei tot Oktober. Dit hou van ‘n goed gedreineerde, humusryke groeimedium soos ‘n mengsel
de HAEMANTHUS
formis (dwerg-
Haemanthus)
wat bestaan uit een deel growwe riviersand en twee dele goed ontbinde kompos of fyn gemaalde bas. Die bolle word geplant met die bokant van die nek op grondvlak en kan baie jare op dieselfde plek bly. Dit vermeerder stadig deur die vorming van uitlopers. Sade vorm maklik en moet geoes en gesaai word sodra hulle maklik uit die sagte, helderoranje vlesige bessies verwyder kan word. Dit is interessante plante vir wyerandhouers in skaduryke binnehowe en beskadude rotstuine. Hulle hou daarvan om van tyd tot tyd in die somer deurweek te word en hou van water net af en toe in die winter, hoewel hulle tog swaar winterreënval in matige gebiede van die Wes-Kaap oorleef.
www.dietuinier.co.za I 31
Fleurige
Frangipani’s Deur Gerald Schofield
Die verskeidenheid Plumeria-hibriede maak van hierdie plante ‘n gesogte versamelgroep.
32 I www.dietuinier.co.za
noemnoemfamilie – wat botanies as Apocynaceae bekend staan. (Vir meer oor die noemnoemfamilie sien die Junie 2010-uitgawe van Die Tuinier.) Die blomme kom voor in ‘n groot verskeidenheid van skouspelagtige kleure, van amper wit tot skakerings van pienk, geel en appelkoos, donkermaroen en wynrooi en baie het opvallende geel kele. Almal is uiters geurig – een van die hoofredes waarom dit tradisioneel in tuine, as straatbome, om tempels en in kerkhowe gekweek is. Die ryk, bedwelmende geur van die blomme is veral vroegaand besonder sterk en gee ‘n besliste romantiese gevoel aan die tuin.
P
LUMERIA rubra, een van die sewe of agt spesies van Plumeria in die natuur wat onder die volksnaam frangipani bekend is, kom voor in Mexiko, SentraalAmerika, Colombia en Venezuela. Dis ‘n baie gewilde tuinboom in tropiese of subtropiese streke wêreldwyd. Frangipani’s het stewige, sukkulentagtige stingels en takke met lansvormige blare aan die punte van die lente tot die herfs en dra maande lank ‘n oorvloed geurige blomtrosse. As die blare en stingels afgesny of beskadig word, loop wit melksap by die letsels uit. Die boom groei maklik van steggies of stamstegge wat gedurende die rustydperk in die winter van die moederplant gemaak word. Laat hulle ‘n paar dae met rus sodat die sap kan droog word voor hulle geplant word. P. rubra behoort tot die
www.dietuinier.co.za I 33
Die stewige stamme en geswolle takke van hierdie statige bome is bedek met liggrys bas. Omdat dit bladwisselend is, is die stamme kaal in die winter en vorm ‘n treffende silhoeët in die landskap. Die bome kan sewe of agt meter hoog word en het ‘n wydvertakte groeiwyse met takke wat tot amper op die grond strek as dit nie gesnoei word nie. Frangipani’s groei maklik, het min of geen versorging en aandag nodig nie en floreer in amper al die grondsoorte, van sanderig tot klei, en verdra ‘n wye reeks van pH-vlakke, suur sowel as alkalies. Hulle aard die beste in volson, hoewel baie plante in gevestigde tuine in spikkelskadu of ligte skadu aangetref word.
PLUMERIA alba PLUMERIA alba
In Suid-Afrika word frangipani’s in baie tuine aangetref – van die Wes-Kaap al met die kus langs en dan die binneland in tot in die meeste van die warmer streke. Dit lyk of hulle in die laaste tyd ‘n bietjie uit die mode geraak het met besonder min wat gekweek en in kwekerye te koop aangebied word. Die nuwe hibriede wat egter hul weg na ons land gevind het, kan wel hul gewildheid laat herleef. Sommige van hierdie hibriede het enorme alleenstaande blomme wat 7 tot 8 cm in deursnee kan word, terwyl ander pragtige kleure het. Die pragfoto’s wat hierdie artikel toelig, probeer die aandag vestig op hoe skouspelagtig hulle werklik is – nie naastenby die gewone room- en pienkblommige vorms wat ongeveer ‘n eeu gelede op groot skaal aangeplant is nie.
34 I www.dietuinier.co.za
Frangipani in ‘n neutdop
• Frangipani’s is bladwisselende bome wat in die warm subtropiese streke aard. • Hulle weerstaan droogte en droë tydperke met die grootste gemak. • Hulle plant maklik voort van steggies of stamstegge wat op die plek geplant word. • Hulle blom oorvloedig van die laatlente, heelsomer en tot in die herfs. • Die blomme is te kry in ‘n wye verskeidenheid van verskillende kleure en is heerlik geurig. fragrant.
Interessante statistiek
In 2005 is meer as 14 miljoen Nog ‘n Plumeria-spesie is die PLUMERIA rubra-blomme geoes witblommige PLUMERIA alba wat en in Hawaii verkoop om leis (blomalgemeen bekend is as die Wes-Indiese mekranse) te maak. As jy ‘n boom jasmyn en van Puerto Rico en streke het, kan jy jou eie maak en om ‘n van die Wes-Indiese Eilande kom. Die Hawaise tema aan jou feestydtalle tuinhibriede vergroot die reeks en partytjies te verleen! verskeidenheid van frangipani’s in so ‘n mate dat hulle ‘n baie versamelbare groep plante geraak het. As jou tuin groot genoeg is en jy in ‘n klimaatstreek woon waar hulle goed aard, begin nou versamel! Jy sal verstom wees om te sien hoeveel verskillende frangipani’s daar regtig is.
www.dietuinier.co.za I 35
TEKENINENWEN
As jy voor 15 Februarie 2011 inteken of jou huidige intekening hernu, word jou naam ingesluit by ‘n trekking om een van agt aambeeldknippers van Löwe te wen. Dit word deur Arbour Supply verskaf en die waarde is R967 elk. Deur in te teken maak jy ook seker dat jy die volgende 12 uitgawes van Die Tuinier teen ‘n ruim afslag op die omslagprys ontvang. Daar is twee tipes knippers (loppers) van Löwe, die Anvil 20.080 (aambeeldknipper) en die Bypass 21.065 (snoeiknipper). Die voordele van albei tipes knippers is dat hulle maklik treksny, baie sterk is, uitstekend gebalanseer is, ergonomies gevormde handvatsels het en uiters lig is. • Die Anvil 20.080 het Teflon-bedekte lemme met ‘n dun kop en snyvermoë van 45 mm. Dit is 80 cm lank. • Die Bypass 21.065 het ‘n duursame lembedekking vir blywende skerpte, ‘n skraal kop en snyvermoë van 40 mm. Dit is 65 cm lank en weeg net 990 gram. Al die Löwe-produkte word met Duitse presisie vervaardig. Hulle is oral in Suid-Afrika te kry – besoek www.arborsupply.co.za vir besonderhede van die handelaars in jou streek.
‘n Intekening A Die Tuinier op subscription Gardener to kos The net R220 en koop costs only R220 and ‘n jaar se leesplesier buys a year of reading saam met die bykomende pleasure along with the voordele van gratis added benefits of free aflewering en nooit delivery andom never ‘n uitgawe mis missing an issue. te loop nie.
Om telefonies in te teken bel (011) 473 8700 weeksdae tussen 8:00 en 16:00 met jou kredietkaartbesonderhede.
74 I www.dietuinier.co.za
Pos ‘n tjek met jou naam, posadres en telefoonnommer na RNA SUBS, Posbus 725, Maraisburg, 1700
Bel (011) 473 8700 weeksdae tussen 8:00 en 16:00 met jou bankrekeningbesonderhede en betaal elke drie maande net R48.
Deponeer jou betaling by Teken in op Die Tuinier en jy FNB Corporate Jhb, Kode kan een Engelssprekende 25 50 05 00, rekeningnr. vriend benoem wat drie op62104927259 en faks ‘n kopie eenvolgende uitgawes met al jou besonderhede van The Gardener na (011) 474 5479 heeltemal gratis sal kry.
Hernu vir R207 en bespaar 25% op die omslagprys. Senior Burgers (63 jaar en ouer) betaal net R193 en bespaar 30%. Laat asseblief vier weke toe vir die verwerking van bestellings. Alle plaaslike pryse sluit BTW in. ‘n Jaarlikse intekening vir oorsese intekenaars kos R678 en vir intekenaars in die res van Afrika R578. Alle pryse is geldig tot 14 Februarie 2011.