HOE (HER)STELT DE TG HET?

Op 21 april 2023 ging in de Pianofabriek te Brussel de tweejaarlijkse studiedag van de Belgische Federatie van Therapeutische gemeenschappen (BFTC) door. Dit jaar werd de inhoudelijke invulling vorm gegeven door de klinisch coördinatoren van de verschillende Vlaamse therapeutische gemeenschappen.

Het opzet was om het eens anders aan te pakken en er eerder een ervaringsgerichte dag van te maken. Dit wil zeggen dat er geen beroep werd gedaan op externe sprekers of experts maar dat de klemtoon voornamelijk lag op het elkaar beter leren kennen en, in het bijzonder, op het uitwisselen van ideeën en visies over waar een hedendaagse therapeutische gemeenschap (TG) aan zou moeten voldoen. Ook werd getracht om de ervaringen van onze bewoners deels te simuleren in deze uitwisselingsdag.

De aangename, warme sfeer maakte dat we openlijk onze ervaringen konden delen. We deden inspiratie op, voelden (h)erkenning, en vonden elkaar in de passie voor de job, krachtig uitgesproken in de afsluitende groepskreet: Eén voor allen, allen voor één! Yo! - Martijn

De dag werd plenair geopend door Leen De Wit (voorzitter van de BFTC en afdelingshoofd van TG De Sleutel) en Luca Littera (therapeutisch coördinator van het residentieel programma van De Kiem). Daarna werden de deelnemers al snel ingedeeld in verschillende groepen via een lichaamsgerichte oefening. In een geleide meditatie werden ze uitgenodigd zich in te leven in de gedachten en gevoelens van iemand die pas opgenomen wordt in een TG. Een mooie oefening om stil te staan bij de lange weg die iemand doorloopt vooraleer voor een TG te kiezen en bij de drempels die je dient te nemen om met onbekenden/ vreemden in contact te gaan.

Ik heb genoten van de vernieuwde stijl van bijleren die dag. Het was een boeiende warme dag waarin we veel meer dan op andere studiedagen de kans kregen om de mensen en werking van andere TGs beter te leren kennen. - Ann

Dan volgde een vorm van speeddating waarbij de verschillende groepsleden elkaar beter konden leren kennen. Vervolgens gingen de verschillende (peer) groepen voor de rest van de dag in gesprek rond verschillende discussiestellingen. Deze waren ingedeeld in 3 grote domeinen: bewonersparticipatie in de TG, therapeutische maatregelen en consequenties en afstand en nabijheid van de hulpverlener. Hierbij kwamen onder meer volgende stellingen aan bod:

Een fijne, interessante dag. We stapten met extra energie terug op de trein. Het ‘vuur’ van de TG was weer een beetje aangewakkerd. We kunnen er opnieuw tegen aan. - Tanja

1) Bewonersparticipatie in de TG: wie of wat bepaalt het herstel?

● Als we bewoners volgen in wat ze willen, lopen ze hun ondergang tegemoet.

● Bewoners horen altijd aanwezig te zijn op een bewonersbespreking.

● Het perspectief van de bewoner op het eigen herstel staat centraal in een TG.

● De groep bepaalt of een bewoner verder kan in het programma of niet.

● Het individueel behandelplan binnen een TG moet cliëntgestuurd zijn.

Leuk om te voelen dat we allemaal samen, elke dag, met hetzelfde doel bezig zijn op een gedreven manier.

- Marlies

2) Therapeutische maatregelen/consequenties: ondersteunen ze het herstel?

● In het belang van de veiligheid van de groep betekent herval altijd een uitsluiting uit de groep.

● Iedereen is gelijk voor de wet!

● Soms moeten maatregelen genomen worden om onze geloofwaardigheid niet te verliezen of om een signaal te geven aan de groep.

● De nadruk binnen een TG ligt te sterk op bestraffen in plaats van op belonen.

● In de TG mag de bewoner fouten maken zonder angst om gestraft te worden.

Nadenken over autonomie en participatie gaf in onze groep het meeste ‘spanning’. We hebben zeker nog een weg af te leggen in een krachtgerichte benadering.- Evelien

3) Afstand en nabijheid van de hulpverlener: wat leidt tot herstel in een TG?

● De staf maakt inherent deel uit van de leefgroep.

● Bewoners mogen zich niet te veel hechten aan stafleden en andersom.

● Jezelf als hulpverlener kwetsbaar opstellen kan een meerwaarde betekenen in het proces van bewoners.

● Ervaringsdeskundigen hebben een ander statuut dan andere teamleden.

● Afstand en nabijheid mag niet verschillen van persoon tot persoon.

Een boeiende maar ook gewoon ‘gezellige’ dag, anders dan anders. Zo’n studiedagen mogen er meer zijn! – Floor

Iedere TG zoekt zijn weg in het spanningsveld tussen trouw blijven aan het oorspronkelijke model en mee evolueren met hedendaagse thema’s, veranderende visies op herstel van verslaving en andere cliëntbeelden. Ook veel collega’s uit de andere TG’s zoeken hoe ze cliënten meer regie kunnen geven in hun eigen traject: bijvoorbeeld door hen te laten aansluiten bij cliëntbesprekingen. Maar ook door onze rol als begeleider anders te benaderen: minder ‘wij weten wat goed is voor hen’, meer naast bewoners staan en samen zoeken. Minder spreken over corrigeren, sancties en maatregels opleggen, meer over zelf bepaalde maatregels aanvragen en een uitweg bieden in veranderingsprocessen die vastlopen. Het is duidelijk dat we veel systemen/middelen hebben binnen TG’s om rond problemen te werken, maar dat dit niet in evenwicht is met hetgeen we investeren in het werken rond krachten van bewoners.

Het deed deugd te ervaren dat quasi iedereen zeer goed in staat is om genuanceerd te denken en te spreken over de stellingen die ons voorgelegd werden. We lieten ons niet verleiden om te gaan polariseren – iets waar de wereld nog kan van leren! - Chris

Na een boeiende dag van discussiëren en visies en meningen uitwisselen werd de studiedag plenair afgesloten. Per groepje gaf een woordvoerder een synthese van hun ervaringen en de specifieke visies die op de voorgrond waren gekomen. Tevreden werd de dag afgerond met een groepskreet en een drankje op het terras van de Pianofabriek. De deelnemers vanuit De Kiem zijn alvast unaniem. Ze vonden het een zeer geslaagde dag.

Luca Littera, therapeutisch coördinator residentieel programma