บทที่ 7 การประเมินผลการเรียนรู ดร.วสันต ทองไทย การวั ด และการประเมิ น ผล เปนกระบวนการหนึ่งในกระบวนการจัดการเรียนการสอน เนื่องจากการวัดเปนการตรวจสอบ เพื่ อ ให ไ ด ม าซึ่ ง ขอมูลเกี่ยวกับผูเรียนในรูปของคะแนนหรือ คําบรรยายที่เกีย่ วกับผลการเรียนรูของผูเรียนที่แสดงออกทั้งในระยะเวลากอน ระหวาง หรือหลังจาก การเรียนการสอน สวนการประเมินผลเปนกระบวนการนําขอมูลตางๆ ที่ไดจากการวัดมาพิจารณา ตัดสินวา ผูเรียนสามารถบรรลุตามเปาหมายหรือจุดประสงคของการจัดการศึกษาเพียงใด มีสิ่งใดที่ ตองการปรับปรุงและพัฒนาใหดีขึ้น ซึ่งประโยชนของการวัดและการประเมินผลของการจัดการเรียน การสอนจึงเปนเรื่องที่มีความสําคัญ นอกจากนีแ้ ลวผลจากการวัดและการประเมินยังเปนขอมูลที่ครู นํามาใชในการปรับปรุงการสอนของตนใหมีคุณภาพ และเกิดแนวทางในการปรับปรุงหลักสูตรใหมี ความเหมาะสมยิ่งขึ้น การวัดและการประเมินผลจึงมีความเกีย่ วพันกับการกําหนดความมุงหมายของ การเรียนการสอน และการจัดประสบการณเรียนรู ดังแผนภาพที่ 1 วัตถุประสงคของการเรียนการสอน การวัดและการประเมินผล
การจัดประสบการณการเรียนรู
แผนภาพที่ 1 ความสัมพันธระหวางการกําหนดความมุงหมายของการเรียนการสอน การจัดประสบการณเรียนรู และการวัดและการประเมินผล จากแผนภาพข า งต น จะเห็นความสัมพันธขององคประกอบในการจัดการเรียนการสอนที่ ครู ต อ งมี บ ทบาท คือ การกํา หนดวั ต ถุ ป ระสงค ของการเรียนการสอนใหสอดคลองและครอบคลุม หลักสูตรที่กําหนดไว ซึ่งโดยทั่วไปแลววัตถุประสงคของการจัดการเรียนการสอนมุงพัฒนาผูเรียนใหมี ความเจริญงอกงามใน 3 ดาน คือ 1) ดานพุทธิพิสัย ซึง่ เนนถึงการพัฒนาทางดานความรู ความเขาใจ ความคิดและสติปญญา 2) ดานจิตพิสัยซึ่งเนนถึงการพัฒนาทางดานความรูสึกทางจิตใจที่แสดงออกทาง อารมณ คุณลักษณะและบุคลิกภาพ และ 3) ดานทักษะพิสัย ซึ่งเนนถึงพัฒนาการทางดานรางกายเพือ่ ใช ในการปฏิบัติงานไดอยางคลองแคลว จากวัตถุประสงคของการเรียนการสอนที่กาํ หนด จะตองหาแนวทางหรือการจัดประสบการณ การเรียนรูเพื่อพัฒนาใหผูเรียนเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมตามวั ต ถุ ป ระสงค ก ารเรี ย นรู ที่ กํา หนด เชน การจัดกิจกรรมการเรียนการสอน การใชสื่อการเรียนการสอน ซึ่งการจัดประสบการณการเรียนรูที่
83
เหมาะสมจะชวยใหผูเรียนเกิดการเรียนรูตาม วัตถุประสงคที่กําหนด และบทบาทของครูอีก ประการหนึ่งก็คือการตรวจสอบวาผูเรียนมีพฤติกรรมเปนไปตามเกณฑของวัตถุประสงคของการเรียน การสอนที่กําหนดไวหรือไม ผูเรียนมีผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนรูในระดับใด ผูเรียนมีขอบกพรองอะไรที่ ควรตองแกไข หรือชวยเสริมใหดีขึ้น กระบวนการตรวจสอบความสามารถและคุณลักษณะของผูเรียน ดังกลาวก็คือกระบวนการวัดและประเมินผลนั่นเอง
การวัดและการประเมินผลการเรียนรู การวัดและการประเมินผลการเรียนรู ควรยึดหลักการของการประเมินผลเพื่ อ การค น หา และ การพัฒนาศั ก ยภาพของผู เ รี ย นและเป น การประเมิ น ผลที่เนนผูเรียนเปนสําคัญ ซึ่งลักษณะการ ประเมินผลการเรียนรูที่เนนผูเรียนเปนสําคัญ ดังนี้ 1. การประเมินการเรียนรูที่เนนผูเรียนเปนสําคัญ เปนการประเมินตามสภาพจริงที่มุง รวบรวม สารสนเทศของพัฒนาการและการเรียน 2. การประเมิ น การเรี ย นรู ที่ เ น น ผู เ รี ย นเป น สํา คั ญ เปนการประเมินตามสภาพจริงที่ มุงเนนพัฒนาการที่เกิดขึ้นอยางเดนชัด 3. การประเมินการเรียนรูท ี่เนนผูเรียนเปนสําคัญเปนการประเมินสภาพจริงใหความสําคัญกับ จุดเดนของผูเรียน 4. การประเมินการเรียนรูท ี่เนนผูเรียนเปนสําคัญ เปนการประเมินสภาพจริงที่เปนผลมาจาก การจัดการหลักสูตรการเรียนการสอนที่เนนผูเรียนเปนสําคัญ 5. การประเมิ น การเรี ย นรู ที่ เ น น ผู เ รี ย นเป น สํา คั ญ เป น การประเมิ น สภาพจริ ง ที่ สถานการณสอดคลองกับชีวิตจริง 6. การประเมินการเรียนรูที่เนนผูเรียนเปนสําคัญ เปนการประเมินสภาพจริงที่อาศัย การปฏิบัติ 7. การประเมิ น การเรี ย นรู ที่ เ น น ผู เ รี ย นเป น สํา คั ญ เป น การประเมิ น สภาพจริ ง ที่ สอดคลอง กลมกลืนกับการเรียนการสอน 8. การประเมินการเรียนรูที่เนนผูเรียนเปนสําคัญ เปนการประเมินสภาพจริงที่เนนการเรียนรู อยางมีจุดมุงหมาย 9. การประเมินการเรียนรูที่เนนผูเรียนเปนสําคัญ เปนการประเมินสภาพจริงที่ตองดําเนินการ ควบคูไปกับทุกสภาพแวดลอม 10. การประเมินการเรียนรูที่เนนผูเรียนเปนสําคัญ เปนการประเมินสภาพจริงที่สามารถใหภาพ เรื่องราวการเรียนรูและความสามารถของผูเรียนทั่ว ๆ ไปและกวางขวาง 11. การประเมินการเรียนรูที่เนนผูเรียนเปนสําคัญเปนการประเมินสภาพจริงตองอาศัยความ รวมมือกันระหวางผูปกครอง ผูสอน และผูเรียน รวมทั้งบุคคลในวิชาชีพอื่น ๆ ตาม ความจําเปน
84
แนวทางของการวัดและประเมินผลการเรียนรู การประเมินตามสภาพจริง (Authentic assessment) การวัดและการประเมินผลการเรียนรูตามสภาพจริง คือการวัดและการประเมินผลที่สอดคลอง กั บ ความสามารถ หรื อ คุ ณ ลั ก ษณะตามสภาพที่ แ ท จ ริ ง ของผู เ รี ย น เป น การประเมิ น ผล การเรียนรูที่ ส อดคล อ งกั บ กิ จ กรรมการเรี ย นการสอน จากการปฏิบัติที่ผูสอนมอบหมายงานหรือ กิจกรรม ซึ่งใหผูเรียนทําตามที่กําหนด หรือเลือกทําตามความถนัด ความสนใจ งานหรือกิจกรรมที่ มอบหมายใหทํา มักจะมีลกั ษณะที่แตกตางกันตั้งแตขอสอบเขียนตอบและการปฏิบัติตามสถานการณ ชีวิตจริง ถึงแมวาจะไมสามารถคาดคะเนสถานการณจริงที่ผูเรียนจะนําผลการเรียนรูไปใชไดอยางแน ชัดก็ตาม แตก็สามารถดําเนินการปฏิบัตทิ ี่ใกลเคียงกับสถานการณในชีวิตจริงได ดวยวิธีการประเมินที่ หลากหลาย รวมทั้งมีการจัดทําระบบขอมูลเพื่อสะดวกแกการนํามาใชเพื่อพัฒนาการเรียนรูของผูเรียน เปนกระบวนการที่ชวยใหผูเรียนไดล งมื อ ปฏิ บั ติ ในงานที่มีคุณคาหรือมีความสําคัญและมีความหมาย เกี่ยวของกับการเรียนรูของผูเรียน มีลักษณะเหมือนกับการจัดกิจกรรมการเรียนรู มิใชเพียงการวัดด ว ย กระดาษดิ น สอ เป น การประเมิ น ที่ครอบคลุมคุณลักษณะสําคัญของผูเรียนตามความคาดหวังของ รายวิชา เปนการประเมินความสามารถทักษะและคุณลักษณะผูเรียน ที่เกี่ยวพันกับสิ่งที่จะนําไปใชใน ชีวิตจริง และเน น ความสามารถที่แทจริงของผูเรียน โดยการตรวจสอบถึงทักษะการคิดขั้นสูงและการ นําไปใช เปนการประเมินที่สามารถสื่อสารใหผูเรียนไดเขาใจในงานที่เขาปฏิบัติไดอยางดีวาเปนไป ตามมาตรฐานหรือเกณฑที่กาํ หนดไวอยางไร การประเมินตามสภาพจริงเกีย่ วของกับกิจกรรมในการ รวบรวมขอมูล ดวยการใหงานเพื่อใหผูเรียนปฏิบัติและตรวจสอบดวยการสังเกต การสัมภาษณ การ บันทึก จากการใหทํางานกลุม เพื่อที่จะแกไขปญหาที่สงสัย การทําแฟมงาน เปนตน คุณลักษณะของกระบวนการประเมิ น ตามสภาพจริ ง จะตองประกอบดวยคุณลักษณะ ขององคประกอบของกระบวนการทั้งโครงสรางของกระบวนการวัด คุ ณ ลั ก ษณะของงานที่ กํา หนด มาตรฐานของการใหคะแนน ตลอดจนความยุตธิ รรมและความเสมอภาคในกระบวนการดังนี้ 1. โครงสรางของกระบวนการวัด 1.1 งานหรือคําถามที่กําหนดในการประเมินสามารถเปดเผยไดไมเปนเรื่องที่เปนความลับ สามารถเปดเผยตอสาธารณะไดมิใชเกี่ยวของกับครูและผูเรียนเท า นั้ น อาจจะต อ งเกี่ ย วข อ งกั บ ผูปกครอง ครูคนอื่นๆ นักการศึกษา ผูนําชุมชน ที่เกีย่ วของกับกระบวนการในการจัดการศึกษานัน้ 1.2 ไมไดวางอยูบนเงื่อนไขของเวลาที่กําหนดโดยไมมหี ลักเกณฑแตจะตองมีความเปนไป ได และเปนไปตามที่เปนจริง กระบวนการวัด มิใชทําทีเ่ วลาใดเวลาหนึ่งแตเปนตลอดชวงของเวลาใน กระบวนการเรียนการสอนนั้น จะมีลักษณะเหมือนกับการเก็บสะสมงานลงใน Portfolio
85
1.3 การแกไขปญหาหรือการทํางานที่ กําหนดในกระบวนการวัดตองอาศัยความรวมมือ ของผูเรียนดวยกัน คือมีลักษณะการทํางานเปนกลุม ที่ตอ งอาศัยความรวมมือในการทํางานที่จะ แกไข ปญหาในการประเมินนัน้ 1.4 แนวทางการแก ไ ขป ญ หา จะตองเปนกระบวนการที่ตองการการตรวจสอบและ ทบทวนแนวทางการปฏิบัติที่จะตองแกไขปญหานั้นๆ ซึ่งกวาที่จะแกไขปญหาไดตองกระทําซ้ํา แลวซ้ํา อีก 1.5 กระบวนการประเมินตองใหผลยอนกลับกับผูเรียนที่จะเนนผูเรียนเปนศูนยกลางหาก ตองมีการปรับปรุงแกไขอยางใดแมจะเกี่ยวของกับแผนงานของโรงเรียนโครงสราง หรือนโยบายของ สถานศึกษาอาจจะตองปรับเพื่อที่จะทําใหผูเรียนบรรลุตามเปาหมายทีก่ ําหนด 2. คุณลักษณะของงานที่กําหนดในกระบวนการประเมิน 2.1 งานที่กําหนดใหผูเรียนแสดงออก เพื่อแกไขปญหาตองเปนงานที่เปนเรื่องจําเปนและ สําคัญ 2.2 งานที่กําหนดตองการใหผูเรียนไดใชความสามารถ และทักษะ และคุณลักษณะตางๆ ที่ สําคัญ 2.3 เนื้อเรื่องที่วัดหรือสถานการณของงาน ตองมีความซับซอนและทาทายปญญาความคิด ความสามารถของผูเรียน 2.4 ผูเรียนจะตองมีสวนรวม ในการแสวงหาความรูดวยตัวเขาเองเพื่อทีจ่ ะแกไขปญหาจาก สถานการณทกี่ ํานหดในการประเมิน 2.5 จะตองเปนงานที่ใหผูเรียนไดแสดงคุณลักษณะนิสัยตางๆ ออกมาดวยมิใชเพียงเรื่อง ความรู ความจํา หรือทักษะเบื้องตน 2.6 สถานการณ หรือเนื้อหาเปนสิ่งทาทาย เปนตัวแทนของสถานการณที่สําคัญ ออกแบบ มาใหเนนในทางลึกมากกวาความกวาง 2.7 เปนสถานการณ ที่มิไดกาํ หนดโครงสรางไวชัดเจนซึง่ อาจจะได รั บ การตี ค วามและ เลือกใชวิธีการแกไขปญหาตางๆ กัน เมื่อไดรับการตีความปญหาตางไป 3. มาตรฐานในการใหคะแนน 3.1 เกณฑที่นํามาใชในการประเมิน ตองเปนสิ่งที่มีจําเปน ไม ใ ช ต รวจสอบนั บ ความ คลาดเคลื่อนจากการทํางานเล็กๆ นอยๆ ที่ไมสําคัญ และไมจําเปน หรือไมเกี่ยวของกับสิ่งที่วัด 3.2 การใหคะแนนหรือเกรด เนนการใหตามเกณฑมใิ ชการใหคะแนนหรือเกรดตามกลุม 3.3 นําการประเมินตนเองของผูเรียน เปนสวนหนึ่งของการตัดสินใจในกระบวนการ ประเมิน 3.4 ใชระบบการใหคะแนนในมิติความสามารถตางๆ แทนการนําเสนอเกรดรวมๆ เพียง หนึ่งเกรด
86
3.5 ความเปนมาตรฐานของเกณฑตอง เกี่ ย วข อ งกั บ จุดมุงหมายของการเรียนรูทกี่ ําหนด ไว 4. ความยุติธรรมและความเสมอภาค 4.1 คํานึงและเปดเผยถึงขอจํากัดของกระบวนการประเมินนั้นๆ 4.2 คํานึงถึงความสามารถหรือทักษะของผูเรียนมีมากอนวาตองมีพนื้ ฐานอยางใด จึงจะ สามารถทํางานในสถานการณที่กําหนดของการประเมินได 4.3 ลดการเปรียบเทียบทีไ่ มจาํ เปนระหวางกลุมผูเรียน 4.4 ยอมใหมโี อกาสในการปรับแกไขรูปแบบการประเมิน ตลอดจนเปดโอกาสการแสดง ความถนัด ความสนใจของผูเรียน 4.5 เปนกระบวนการที่เหมาะสมกับผูเรียนทุกคนและเปนสิ่งที่จําเปนตอการเรียนรู 4.6 สงเสริมใหผูเรียนไดเกิดการเรียนรูจ ากกระบวนการประเมินนัน้ การประเมินการปฏิบตั ิ (Performance Assessment) จุดมุงหมายของการเรียนการสอนมิใชตองการใหผูเรียนมีความรูในเรือ่ งที่ไดรับประสบการณ ไปแล ว เท า นั้ น การเป น ผู มี ค วามสามารถในการปฏิบัติโดยการนําความรูที่ไดรับไปใชและการมี คุณลักษณะตางๆ ที่จะชวยใหการปฏิบัติประสบผลสําเร็จ ก็เปนจุดมุงหมายสําคัญของการจัดการเรียน การสอนด ว ย ดังนัน้ การตรวจสอบหรือประเมินผลการเรียนจากการสอบวัดความรูผูเรียนเพียงอยาง เดียว ย อ มไม ส ามารถแสดงผลสัมฤทธิ์ของผูเรียนไดครอบคลุมจุดมุงหมายของการเรียนการสอนได ทั้งหมด จึงมีความจําเปนที่ตอ งใชวิธีการประเมินที่หลากหลาย วิธีการประเมินการปฏิบัติ (Performance Assessment) จึงเปนวิธกี ารประเมินผลการเรียนการสอนที่เหมาะสมวิธีหนึ่ง การประเมินการปฏิบัติเปนการรวบรวมขอมูลเกี่ยวกับความสามารถและทักษะตลอดจน ลักษณะนิสัยในการเรียนในการทํางานของผูเรียน เพื่ อ นํา ข อ มู ล ทีร่ วบรวมมาใชในการตรวจสอบวา ผูเรียนสัมฤทธิ์ตามเปาหมายของการเรียนการสอนที่กําหนดไวหรือไม ยั ง มี ค วามสามารถทักษะและ คุณลักษณะใดของผูเรียนที่ตอ งการไดรับการปรับปรุงหรือสนับสนุนใหพัฒนาขึ้นอีก การประเมินการ ปฏิบัติแตกตางจากการประเมินดวยแบบสอบแบบกระดาษดินสอ ที่ผูไดรับการประเมินจะเขียนลงใน กระดาษคําตอบ แตการประเมินการปฏิบัติตองการใหผูไดรับการประเมินแสดงออกไมวาจะเปนดวย การพูด การแสดงทาทาง การสาธิต การทดลอง การแสดงบทบาทสมมติ และอืน่ ๆ ซึ่งทําใหผูประเมิน สามารถใชการสังเกตเพื่อ ตรวจสอบสิ่งที่ผูเรียนแสดงออกมาวามีความสามารถ ทักษะและคุณลักษณะ ตามที่กําหนดไวในเปาหมายของการเรียนการสอนหรือไม การประเมินการปฏิบัติแตกตางจากการวัดภาคปฏิบัติที่ นิ ย มทํา มาแต เ ดิ ม ซึ่งจะแบงการวัด ออกเปนการวัดภาคทฤษฎีและการวัดภาคปฏิบัติ เชน วิชาคหกรรมาที่มีการตรวจสอบทักษะในการใช อุปกรณในการประกอบอาการ วิชาชางยนตตรวจสอบทักษะภาคปฏิบัติในซอมเครื่องยนต ทักษะ
87
ภาคปฏิบัติดังกลาวเปนการตรวจสอบเพียงหนึ่ง หรือสองทักษะยอยๆ เทานัน้ แตการประเมินการ ปฏิบัตินั้นผูไดรับการประเมินจะไดรับสถานการณที่ตองการใหแสดงออกที่ซับซอนกวา เพื่อจะไดใช ความสามารถ ทักษะและคุณลักษณะทีม่ ีอยูรวมกันในการแกไขปญหาที่กําหนดไวในการประเมินนั้น เชน ในวิชาคหกรรมผูประเมินตองการใหออกแบบการประกอบอาหาร แลวลงมือประกอบอาหาร จด บันทึกผลการประกอบอาหาร และสรุปผลการประกอบอาหาร หลังจากนั้นจึงเสนอผลการประกอบ อาหารตอชั้นเรียน หรือในวิชาเกษตรผูเรียนจะตองทําโครงการ หรือสาธิตความสามารถในการคนควา ทางดานเกษตร จะเห็นไดวา สถานการณในการประเมินเพื่อตรวจสอบการปฏิบัติของผูเรียนนั้นจะตอง เปนสถานการณที่ทําใหผูเรียนไดแสดงออกดวยความสามารถตางๆ โดยใชความรู ทักษะและ คุณลักษณะตางๆ พรอมๆ กัน มิใชความสามารถหรือทักษะเดีย่ วๆ อยางใดอยางหนึ่ง ซึ่งการประเมิน การปฏิบัติ มีลักษณะที่สําคัญ ดังนี้ 1 การประเมินการปฏิบัติ สามารถใชประเมินทั้งกระบวนการและผลงานได กระบวนการ หมายถึง ขั้นตอนในการทํางานที่แสดงดวยกิริยาทาทางของผูไดรับการประเมิน เชน กระบวนการ ประกอบอาหาร ตั้งแตการวางแผน การจัดเตรียมวัสดุอปุ กรณ เครื่องปรุง การลงมือประกอบอาหาร ด ว ยความคล อ งแคล ว และความมั่ น ใจ ส ว นผลงานนั้ น หมายถึ ง ผลทีไ่ ดจากกระบวนการ ปฏิบัติ เชน อาหารที่ปรุงสําเร็จ ถึงแมวาการตรวจสอบกระบวนการในการทํางานจะมีความเปนอัตนัย มี ความซับซอนยากที่จะใหคะแนนและตีความ แตเราก็ไมควรแยกการวัดกระบวนการทํางานออกจาก ผลงาน ทั้งนี้เพราะกระบวนการทํางานทีด่ ีจะนําใหไปสูผลงานที่ดี นอกจากนี้การวัดแตกระบวนการ ทํางานโดยไมตรวจสอบผลงานซึ่งแสดงความสําเร็จของกระบวนการ ยอมจะไมชว ยสงเสริมใหผูเรียน เห็นคุณคาของผลงานละชื่นชมตอความสําเร็จจากกระบวนการทํา งานที่ ล งมื อ ปฏิ บั ติ ดั ง นั้ น การ ประเมินการปฏิบัติจึงทําใหผูประเมินไดตรวจสอบความสามารถและทักษะของผูเรียนทั้ง 2 กรณี คือ กระบวนการและผลงาน 2. การประเมินการปฏิบัติสามารถใชประเมินคุณลักษณะทางจิตพิสยั ของผูเรียนได โดยที่ผู ประเมิ น สามารถสั ง เกต การแสดงออก ซึ่งพฤติกรรมทางดานจิตพิสัยของผูเรียนไดโดยตรง เชน พฤติกรรมในการใหความเอาใจใสและสนใจในการทํางาน การใหความรวมมือกับกลุม การควบคุม ตนเอง การติดตามแกไขและพยายามในการทํางานเพื่อใหงานสําเร็จลุลวงตามเปาหมาย คุณลักษณะ เหลานี้เปนวัตถุประสงคสําคัญสําหรับการเรียนการสอน ที่สรางเสริมและพั ฒ นาให เ กิ ด กั บ ผูเรียน เพราะเปนคุณลักษณะที่ติดตัวผูเรียนตอไปในการทํางานตางๆ 3. การประเมินการปฏิบัติสามารถทําใหกระบวนการประเมินเปนสวนหนึ่งของกระบวนการ เรียนการสอนอยางแทจริง การประเมินการปฏิบัติก็เหมือนกับกิจกรรมหนึ่งของการสอนระหวางที่ผู ไดรับการประเมินกําลังดํา เนิ น กิ จ กรรมต า งๆ หากครู ส ามารถสั ง เกตพบขอบกพรองที่เกิดขึ้นใน กระบวนการทํางาน ครูสามารถใหการแนะนําขอบกพรองเหลานั้นไดทันทวงที การประเมินจึงมุงที่
88
การพัฒนาผูเรียนตามหลักของการประเมินแทนที่ จะเปนการประเมินเพื่อการตัดสินคุณคาของสิ่งที่ ประเมิน ซึ่งทําใหกระบวนการประเมินสงเสริมตอศักยภาพในการสอนของครูใหเพิ่มขึ้น 4. การประเมินการปฏิบัติยอมใหผูเรียนที่มีความสามารถแตกตางกันไดมีโอกาสแสดง ศักยภาพของเขาทั้งความสามารถ ทักษะ และคุณลักษณะไดเต็มทีท่ ั้งนี้เพราะการประเมินการปฏิบัติ เปนการวัดพฤติกรรมต า งๆ ของผูเรียนอยางหลากหลาย มิไดวดั เพียงรูปแบบใดรูปแบบหนึง่ ของ พฤติกรรมเทานั้น จึงไมกอ ใหเกิดความลําเอียงในการวัดเฉพาะกับกลุมผูเรียนกลุมใดกลุมหนึ่งเทานั้น นอกจากนี้การประเมินการปฏิบัติยังสามารถสอบพฤติกรมที่มีความซับซอนขึ้น มากกวาการวัดความรู และความเขาใจ แตสามารถตรวจสอบพฤติกรรมที่ผูเรียนสามารถนําความรูไปใชในการแกไขปญหา ในสถานการณจริง การประเมินการปฏิบตั ิจึงเปนทางเลือกของการประเมินอีกทางหนึ่งที่เปดโอกาสให ครูใชเครื่องมือในการประเมิ น ที่หลากหลายนอกเหนือจากการใชรปู แบบกระดาษดินสอแบบดัง้ เดิม เทานั้น การประเมินดวยแฟมผลงาน (Portfolio) Portfolio คือแฟมรวบรวมและแสดงผลงานหรือตัวอยางผลงานของผูเรียน โดยมีจดุ มุงหมาย ของแฟมงานที่แสดงผลงานไววา ตองการแสดงเพื่อจุดประสงคอะไร ซึ่งจุดมุงหมายนีเ้ ปนไปตาม เปาหมายของหลักสูตรหรือเกณฑมาตรฐานที่กําหนดไวใ นการจั ด การเรี ย นการสอน นอกจากนี้ Portfolio แสดงถึงบันทึกของกระบวนการเรียนรูของผูเรียน ในสิ่งที่เขาไดเรียนรู วิธีการที่เขาคิด ตั้ง คําถาม วิเคราะห สังเคราะห ผลิตและสรางผลงาน และการแสดงความรูสึกตอผลงานของเขาโดย แสดงออกทั้งทางความสามารถดานความรู ความคิด อารมณและสังคม และที่สําคัญ Portfolio เปน ผลงานของผูเรียนที่รวบรวมสะสมเพื่อแสดงใหเห็นถึงความมานะ พยายามและความสัมฤทธิ์จากสิ่งที่ ผูเรียนแสดงออกมาตามเปาหมายของหลักสูตร สิ่งที่รวบรวมใน Portfolio ประกอบดวย ตัวอยางของงาน บันทึกจากการสังเกตพฤติกรรมของ ผู เ รี ย นในสถานการณ ต า งๆ และผลการสอบด ว ยข อ สอบ Portfolio เปนสิ่งที่ใชในการติดตาม ความกาวหนาของผูเรียนแตละคน มิ ใ ช เ พื่ อ การเปรี ย บเที ย บกั บ ผู อื่ น เปนเรื่องของการติดตาม ความสําเร็จในการทํางานมากกวาทีจ่ ะดูแตความลมเหลว ซึ่งทั้งครูและผูปกครองผูเรียนสามารถติดตาม ไดจากรายงานที่ผูเรียนเขียน ผลงานที่ผูเรียนวาด บันทึกประจําวัน หรือสิ่งที่ประดิษฐขึ้น โดยการอาน จากผลงานที่เขียน ภาพถายกิจกรรมของผูเรียน โครงการที่ผูเรียนแสดง ทั้งจากวิดีทัศนที่บนั ทึกไว สถานการณทสี่ ังเกตการติดตามการทํางานของผูเรียน ควรสังเกตบันทึกทั้งการทํางานในกลุมเล็ก กลุม ใหญ ในเวลาตางๆ และในสถานการณตางๆ ซึ่งประกอบดวยผลงานที่สะสมในรูปของ 1. ผลงานของผูเรียน เชน รายงาน โครงการ หรือผลงานที่ประดิษฐขนึ้ 2. ระเบียบพฤติการณ (Anecdotal Record) 3. แบบตรวจสอบรายการและแบบสํารวจ (Checklist and Inventories)
89
4. มาตราสวนประมาณคา (Rating Scale) 5. บันทึกประจําวัน (Journals) เปนบันทึกที่ผูเรียนเขียนขึ้นเพื่อสะทอนภาพของตนเองในการ เรียนทั้งความรู ความคิด ความรูสึกที่ตอบทเรียน ครู สภาพการเรียนการสอน ตลอดจนความคาดหวัง ตางๆ ที่ตองการใหเกิดขึ้นในการเรียน 6. ผลการสอบดวยขอสอบ (Test) จะเปนขอมูลที่แสดงถึงทักษะและจุดแข็งที่ผูเรียนมี เพื่อครู จะไดใชขอมูลมาใชในการวางแผนจัดประสบการณการเรียนไดเหมาะสมกับผูเรียน ผลการสอบดวย ขอสอบควรนํามาพิจารณารวมกันระหวางผลงานอื่นๆ ของผูเรียน การตัดสินวาอะไรควรจะรวบรวมอยูใน Portfolio นั้นขึน้ อยูกับจุดมุงหมายของ Portfolio นั้น ถาไมมีความมุงหมายชัดเจน Portfolio ก็เปนเพียงแตแฟมเก็บผลงานของผูเรียนเทานัน้ Portfolio ทําให ผูเรียนไดทบทวนการทํางานของเขา ใช เ ป น เครื่ อ งเสริ ม แรงจู ง ใจในการเรี ย นของผู เ รี ย น และ เครื่องกระตุนสงเสริมพัฒนาการผูเรียน โดยสะทอนภาพความคิดทีผ่ ูเรียนแสดงตอผลงานของเขาและ การประเมิ น ตนเอง (Self assessment) เปนสิ่งที่นาํ มาใชในการประเมินความรูความคิดและ กระบวนการเรียนรูของผูเรียน ผูเรียนควรจะมีสวนรวมในการเลือกผลงานของเขาที่จะนําออกมาแสดง ดวย Portfolio และวิเคราะหผลงานของเขาดวยตัวเขาเอง การจัดลําดับของผลงานที่แสดงใน portfolio อาจแสดงตามลําดับของเวลาที่ทํางาน เพราะงานแตละชิ้นจะมีวันที่ทที่ ํางานไว และแสดงตามประเภท ของงานที่ทํา การแสดง Portfolio ก็เหมือนกับการสาธิตหรือจัดการแสดงเรื่องราวที่เกีย่ วของตัวเองที่จะ สื่อสารผลงานที่ทําใหผูอื่นไดรับรู นอกจากเนื้อเรื่องทีเ่ กี่ยวของกับความรูความสามารถทักษะทีแ่ สดง ออกมาดวยผลงาน รายงาน ผลการสอบ แบบตรวจสอบความสามารถในรูปแบบตางๆ แลวใน Portfolio ควรมีสารบัญเรื่อง คํานําในการเลือกผลงานตางๆ มาแสดง เกณฑในการเลือกผลงาน เกณฑ ในการตัดสินคุณภาพของงาน และภาพสะทอนถึงผลงานของตนเองสิ่งที่ผูเรียนไดเรียนรูแลวและสิ่งที่ ตองการปรับปรุง Portfolio ที่ดีควรวางอยูบนพื้นฐานตอไปนี้ 1. เปนหลักฐานที่แสดงถึงวาผูเรียนเปนศูนยกลางในการเรียนการสอนและเปนผูควบคุมตนเอง ในการเรียนรู 2. เปนขอมูลที่แสดงถึงการเรียนรูในเรื่องของการวางแผนงานและการจัดเก็บเอกสาร 3. เปนเครื่องมือที่พัฒนาการขึ้นเพื่อชวยใหผูเรียนประสบผลสําเร็จตามความมุงหมาย 4. เปนเครื่องมือที่ใหผูเรียนตระหนักถึงตนเองและสามารถที่จะรวบรวมหลักฐานที่สําคัญที่ เกี่ยวของกับทักษะทีเ่ ขาไดพฒ ั นาขึ้นในตนเอง 5. เปนพื้นฐานการบูรณาการระบบการจัดประสบการณการเรียนรูหรือการสอนและการ ประเมินผลเขาดวยกัน 6. เปนผลผลิตที่แสดงถึงการพัฒนาการของเจาของผลผลิตรวมทั้งผูสําคัญที่เกี่ยวของคือครูและ ผูปกครอง
90
จาก Portfolio ของผู เ รี ย นแต ล ะคน ครู ส ามารถประเมิ น ผลสั ม ฤทธิ์ ของผูเรียนได อยางเหมาะสม โดยเปรียบเทียบผลงานในปจจุบนั ที่เขาทําผลงานชิ้นกอนๆ ที่เขาทํามา ซึ่งแสดงถึง ความกาวหนาในการทํางานของผูเรียนตามเกณฑมาตรฐานของการปฏิ บั ติ ที่สอดคลองกับหลักสูตร และสิ่งที่คาดหวังไวในพัฒนาการที่เกิดขึ้นอยางเหมาะสม Portfolio เปนสิ่งที่แสดงความกาวหนาของ ผูเรียนตลอดระยะเวลาของการเรียนรู ขอสรุปของครูเกี่ยวกับผลสัมฤทธิ์ ความสามารถ จุดเดน จุดดอย ของผูเรียนควรวางอยูบนสิ่งที่ผูเรียนแสดงออกตลอดชวงเวลาของพั ฒ นาการของเขา การประเมิน Portfolio ครูจําเปนตองมีระบบการใหคะแนนซึ่งเรียกวา Rubric เปนเกณฑการใหคะแนนที่ครูรวมกับ ผูเรียนกําหนดขึ้นตามเกณฑมาตรฐานของจุดมุงหมายทีส่ อดคลองกับหลักสูตร และแสดงความหมาย ของระดับคะแนนแตละชวงอยางชัดเจน การใช Portfolio ทําใหครูไดสรางระบบในการวางแผนทีจ่ ะพบกับผูปกครองในการประชุมกับ ผูปกครอง เปนสิ่งที่ชวยใหครูและผูปกครองไดตัดสินถึงความกาวหนาในการเรียนรูของผูเรียนอยาง เปนรูปธรรม Portfolio ชวยใหครูมองภาพผูเรียนและพัฒนาการของเขาแตละคน Portfolio มิใชเพียงแต แสดงพัฒนาการของผูเรียนเทานั้น Portfolio เปนหลักฐานที่แสดงถึงพัฒนาการทางวิชาชีพของครูที่ทํา ใหครูไดทบทวนและตรวจสอบผลการจัดประสบการณ และตัวครูเองวายังตองการพัฒนาในเรื่องใด การประเมินดวยการทําโครงการ โครงการ (Project) โครงการเปนสิ่งที่ใหผูเรียนสามารถแสดงความสามารถอยางลึกซึ้งถึง การบูรณาการความรู และทักษะตางๆ เขาดวยกัน เปนสิ่งที่ตองการใหผูเรียนแสดงสมรรถภาพตางๆ อยางกวางขวางโดยการใชวชิ าการตางๆ ที่หลากหลาย กระตุนใหผูเรียนไดแสดงใหเห็นถึงความริเริ่ม และการสรางสรรในการทํา งาน ครู ห รื อ ผู ป ระเมิ น ที่จะใหคะแนนตองกําหนดเปาหมายของการทํา โครงการ และแจงใหผูเรียนไดรับทราบถึงเปาหมายดังกลาวกอนการทําโครงการดวยการเรียนรูจากการ ทําโครงการเปนการฝกใหผูเรียนไดเรียนรูด วยตนเอง ตามเรื่องที่ต อ งการศึ ก ษาค น คว า ซึ่งลักษณะ สําคัญของโครงการ 1.เปนเรื่องที่ผูเรียนสนใจ สงสัย ตองการคนควาหาคําตอบ 2.เปนการเรียนรูที่มีกระบวนการ มีระบบ ที่สอดคลองกับชีวิตประจําวัน 3.ในการะบวนการเรียนรูผูเรียนตองบูรณาการและใชความสามารถในหลายดาน เชน ทักษะ ในการแกปญหา กระบวนการทํางานกลุม ทักษะการตั้งคําถามและวิธีการหาคําตอบ ทักษะการหา ความรูจากแหลงเรียนรูที่หลากหลาย 4.ผูเรียนเปนผูแ สวงหาความรู และสรุปสรางองคความรูดวยตนเอง
91
ขั้นตอนของการวัดและประเมินผลการเรียน การวัดและประเมินผลการเรียนประกอบดวยขั้นตอนสําคัญ ดังนี้
ขั้นที่ 1 การตัดสินใจเกี่ยวกับสิ่งที่จะนํามาวัด หรือประเมิน รายการของจุดประสงคหรือผลการเรียนรูในการเรียนการสอนจําเปนตองไดรับการกําหนดไว อยางชัดเจนตัง้ แตแรกของการจัดการเรียนการสอนในแตละวิชา ทั้งในประเด็นของความรู ทักษะและ ลักษณะนิสัยทีต่ องการใหเกิดในตัวผูเรียน รวมทั้งดัชนีบงชี้หรือพฤติกรรมที่ผูเรียนจะแสดงออกเพื่อให ครู ส ามารถตรวจสอบได ว า ผู เ รี ย นได บ รรลุ ใ นจุ ด ประสงค หรือผลการเรี ย นรู ที่ กํา หนดไว โดยทั่วไปการตัดสินใจวา อะไรคือสิ่งที่ครูจะนํามาประเมินหรือตรวจสอบ มีคําถามที่ชวยใหครู ตัดสินใจอยู 3 ประการคือ 1. ในบรรดาความรูหรือเนื้อหา เชน ขอเท็จจริง มโนทัศน หลักการ กฎเกณฑตางๆ ที่กําหนด ไวอะไรหรือสิ่งจําเปนตอความเขาใจในเนือ้ หาบทเรียนทีค่ วรจะเกิดขึ้นในตัวผูเรียนนัน้ 2. ความสามารถหรือทักษะอะไรที่ทําใหผูเรียนสามารถนําความรูความเขาใจจากบทเรียนไป ใชใหเกิดประโยชนได 3. คุณลักษณะนิสัยอะไรบางของผูเรียนที่เปนคุณลักษณะสําคัญที่ควรไดรับการพัฒนาขึ้นจาก ความรูในเนื้อหาบทเรียนนี้ โดยทั่วไปครูสามารถตรวจสอบไดดวยเครื่องมือวัดแบบกระดาษดินสอทั้งแบบสอบแบบ ปรนัยและความเรียงสําหรับคําถามขอ 1 และครูจะใชการประเมินการปฏิบัติตรวจสอบทักษะการ ปฏิบัติและลักษณะนิสัยในการเรียนรูของผูเรียนในคําถามขอ 2 และ 3 อยางไรก็ตามครูที่จะสราง เครื่องมือวัดการปฏิบัติควรจะตองกําหนดวา ชนิดของงานและผลสัมฤทธิ์หรือสมรรถภาพของ ผูเรียน อะไรที่ไมสามารถวัดดวยเครือ่ งมือวัดแบบกระดาษดินสอ และพฤติกรรมอะไรทีผ่ ูทํางานในศาสตร ตางๆ ไดรับความสําเร็จ เชน นักประวัตศิ าสตร นักประพันธ นักวิทยาศาสตร เปนตน สิ่ ง เหล า นี้ จะทําใหครูสามารถกําหนดความสามารถ ทักษะ และคุณลักษณะที่สําคัญในการพัฒนาการประเมินการ ปฏิบตั ิได ขั้นที่ 2 การนิยามสิ่งที่จะประเมินใหชัดเจน การนิยามสิ่งทีป่ ระเมินใหชัดเจนเปนกระบวนการกําหนดทั้งในสวนที่เปนเนื้อหาและ พฤติกรรมที่ตองการวัด โดยบงชี้สิ่งที่ตองการวัดอยูในรูปที่สามารถสังเกตและวัดได ดังเชน ทักษะการแกปญหา หมายถึง - ความสามารถในการวิเคราะหปญหา ในดาน ลักษณะ สาเหตุ ผลกระทบ - ความสามารถในการวางแผนการแกปญหา - ความสามารถในการลงมือปฏิบัติการแกปญหาตามแผนที่กําหนด - ความสามารถในการประเมินผลการแกปญหา
92
- ความสามารถในการนําเสนอผล ของการแกปญ หา ขั้นที่ 3 การออกแบบสถานการณในการประเมิน ความมุงหมายของขั้นตอนนีก้ ็คือ การกําหนดงานในลักษณะที่เปนจริง (Authentic task) หรือ สถานการณจําลอง (Simulation) ที่จะเปนสิ่งกระตุนใหผูเรียนแสดงความรู ทั ก ษะ และ คุณลักษณะนิสัยของผูเรียนออกมา งานสามารถหามาไดจากประเด็น หรือปญหาสําคัญที่กําลังเผชิญ หรือเกิดขึ้นในสังคม จากหนังสือพิมพ บทความ หนังสือ หรือการสัมภาษณผูเชีย่ วชาญตางๆ หรือเปน มโนทัศนหรือปญหาสําคัญที่บุคคลในสาขานั้นๆ เผชิญในการออกแบบสถานการณในการประเมิน ครู ควรตอบคําถาม ดังนี้ 1. อะไรคือสิ่งที่นักวิชาการในสาขานั้นเชน นักคณิตศาสตร นักประวัติศาสตร นักศิลปะ นักเขียน หรืออื่นๆ ไดทําหรือปฏิบัติในสาขาวิชาชีพของเขา 2. อะไรคือสิง่ สําคัญของโครงการหรืองานที่นักวิชาการในสาขานั้นๆ ปฏิบัติหรือแสดงออก และสามารถปรับเขาสูการเรียนการสอนในโรงเรียนได และ 3. อะไรคือบทบาทหรือคุณลักษณะนิสัยที่นักวิชาการเหลานั้นมีและตองการทีใ่ หผูเรียน สามารถเลียนแบบในหองเรียน ลักษณะของงานที่กําหนดในการประเมินการปฏิบัติ ที่จะชวยใหสามารถวัดไดตรงในสิ่งที่จะ วัดควรมีลักษณะดังนี้ 1. ขอกําหนดที่แสดงถึงความรอบรูที่จะตองปฏิบัตินั้นควรชัดเจนพอโดยไมใชเปนการบอกถึง คําตอบของงานโดยตรง ผลงานสุดทายทีต่ องการชัดเจนโดยผูเรียนไมจําเปนตองถามคําถามครูวา เขา ทํางานเสร็จแลวหรือไมหรือถามใหครูบอกถึงผลลัพธที่ตองการ นอกจากนี้งานทีใ่ หปฏิบัติควรมีความ ซับซอนเพียงพอที่ผูเรียนจะใชความคิดและเวลาในการขบคิดเพื่อแกปญ หา เพื่อที่จะทํางานใหสําเร็จ ถา ครูกําหนดงานชัดเจน ครูจะสามารถมองเห็นภาพไดวา ความสามารถอะไรที่จะตองนํามาใชในการ ทํางานนั้นและสามารถบงชี้ไดชัดเจนถึงทักษะที่อางอิงไดจากผลงานนัน้ 2. งานควรเปนตัวแทนของกิจกรรมทั้งหลายที่จะเปดโอกาสใหอางอิงถึงความรู ความสามารถ ในการคิด และลักษณะนิสยั ของผูเรียน งานที่นํามาใชในการประเมินการปฏิบัติจึงตองเปนงานที่ให ผูเรียนแสดงความสามารถในแนวลึก มีความซับซอนพอที่จะใหผูเรียนใชความสามารถทักษะตางๆ รวมกัน 3. งานควรมีความซับซอนพอที่จะใชรูปแบบการประเมินตางๆ วิธีการประเมินสวนมากมักใช ผูเรียนเขียนคําตอบ แตการประเมินการปฏิบัติ จะตองออกแบบใหผูเรียนสาธิต หรือแสดงออกถึงการ เรียนรูในหลายรูปแบบ เชน ในวิชาวิทยาศาสตร ครูสามารถสังเกตผูเรียนทําการแกไขปญหา ดวยการ สังเกตการใชเครื่องมือในการทดลอง ใหผูเรียนอธิบายถึงสิ่งที่เขาทํา บันทึกผลการทดลอง และสรุปผล
93
ลงในสมุ ด ตลอดจนจั ด สาธิ ต ถึ ง ผลงาน หรื อ โครงการของเขาและตอบปญหาจากขอสอบ กระดาษดินสอเกี่ยวกับขอความรูที่เขาสรุปหรือไดมาจากการปฏิบัติ 4. งานควรใหคําตอบไดหลากหลาย งานในการประเมินไมใชอยูในรูปแบบของแบบฝกหัดที่ เป น งานง า ยๆ ตองการคําตอบเพียงการคําตอบเดียวแตควรเกีย่ วของกับการใชความสามารถในการ ตัดสินใจและตีความการใหเหตุผลเพื่อประกอบคําตอบของงานนั้นดวย 5. งานควรตองการใหผูเรียนไดแสดงความสามารถในการควบคุมตนเอง เพื่อใหงานสําเร็จดวย ความมานะพยายาม อดทนอดกลั้น ผูเรียนควรตองการใหใชความสามารถของเขาเพื่อทํางานใหสําเร็จ แทนที่จะขึ้นอยูกับการโคชหรือแนะนําของครูตลอดชวงของการทํางานเพื่อใหงานสําเร็จ ขั้นที่ 4 การกําหนดวิธีการใหคะแนน การใหคะแนนแบงได 2 วิธี คือ การใหคะแนนผลรวม (Holistic scoring) และการใหคะแนน แบบวิเคราะห (Analytic scoring) 4.1 การใหคะแนนผลรวม (Holistic scoring) เปนการใหคะแนนจากการพิจารณาการ ปฏิบัติงาน หรือผลการปฏิบัติงานในภาพรวม โดยไมแยกใหคะแนนตามองคประกอบยอยของงาน ดังเชน การใหคะแนนปฏิบัติการประกอบอาหารที่มีคะแนนเต็ม 50 คะแนน เด็กชายดําไดคะแนนรวม 42 คะแนน การใหคะแนนการเขียนเรียงความที่มีคะแนนเต็ม 20 คะแนนเด็กหญิงสมคิดได 15 คะแนน ซึ่งการใหคะแนนผลรมนั้นมีความเหมาะสมที่จะนําพิจารณากับการใหคะแนนที่เปนผลผลิต (Product) มากกวากระบวนการ (Process) 4.2 การใหคะแนนแบบวิเคราะห (Analytic scoring) การใหคะแนนแบบวิเคราะหเปนวิธีการใหคะแนนจากการวิเคราะหองคประกอบของ สิ่งที่ตองการวัดวาประกอบไปดวยสวนยอยอะไรบาง ดังเชน ใหคะแนนจากขัน้ ตอนหรือกระบวนการ ทํางาน คุณลักษณะของการปฏิบัติงานและผลงาน โดยกําหนดเกณฑการใหคะแนน (Rubric) การให คะแนนตามองคประกอบยอยของสิ่งที่ตองการวัดแตละสวน แลวจึงนําคะแนนทั้งหมดมาสรุปรวม ภายหลัง ดังตัวอยางการใหคะแนนการปฏิบัติประกอบอาหาร ซึ่งมีคะแนนเต็ม 50 คะแนน โดยมีเกณฑ การใหคะแนน ดังนี้ 1) การเตรียมวัสดุอุปกรณ และวัตถุดิบในการประกอบอาหาร 10 คะแนน 2) การเตรียมการประกอบอาหาร 10 คะแนน 3) การดําเนินการประกอบอาหาร 10 คะแนน 4) คุณภาพของอาหาร - ความสะอาด 4 คะแนน - รสชาติ 4 คะแนน - การตบแตงใหนารับประทาน 2 คะแนน 5) การเก็บทําความสะอาด 10 คะแนน
94
การกํา หนดเกณฑ ก ารให ค ะแนน (Rubric) ต อ งมี ค วามชั ด เจน เพื่อใหคะแนน มีความนาเชื่อถือ ถูกตองแมนยํา และมีความเปนปรนัย ซึ่งการกําหนดเกณฑการใหคะแนนควรมีขอ พึง ระวัง มีดังนี้ 1. เกณฑการใหคะแนนตองเปนสิ่งที่มีความสําคัญ และความสัมพันธกับการปฏิบัติงานอยาง แทจริง 2. เกณฑการใหคะแนนตองมีความสอดคลองกับจุดประสงคของการวัดและประเมินผลการ เรียน ถาจุดประสงคของการวัดการประเมินตองการพิจารณาในภาพรวมเทานั้นซึ่งในสถานการณนคี้ วร เลือกใชการใหคะแนนผลรวม (Holistic scoring) แตถาจุดประสงคของการประเมินเพื่อตองการ พิจารณารายละเอียดของสิ่งที่ตองการประเมินและใหขอมูลยอนกลับแกผูเรียน เพือ่ นําผลการประเมิน มาพัฒนาการปฏิบัติงานของผูเรียนก็ควรเลือกใชการใหคะแนนแบวิเคราะห (Analytic scoring) 3. เกณฑที่กาํ หนดตองสามารถอธิบายคุณลักษณะของสิ่งที่ตองการใหคะแนนไดอยางชัดเจน เปนพฤติกรรมหรือสิ่งที่สามารถสังเกตได และวัดได 4. เกณฑการใหคะแนนตองปราศจากความลําเอียง 5. ควรใหผเู รียนไดมีสว นรวมในการกําหนดเกณฑการใหคะแนน หรือทราบเกณฑการให คะแนนลวงหนา ขั้นที่ 5 การกําหนดเงื่อนไขในการสอบ เนื้อหาจากการประเมินจากปฏิบัติออกแบบเพื่อใหผูเรียนแสดงออกในสถานการณที่เทียบเทา หรือใกลเคียงกับสถานการณจริงที่นกั วิชาการหรือนักวิชาชีพในสาขาไดปฏิบัติ การจํากัดเวลาในการ สอบหรือการอนุญาตใชวิธกี ารแกไขปญหาโดยการปรึกษาผูรู จึงมิใชเงื่อนไขตางๆ ในการประเมินการ ปฏิบัติ จึงเปนสิ่งที่ผูพัฒนาเครื่องมือควรกําหนดใหชดั เจน และแจงใหผูเรียนไดรับทราบหรือกําหนด เกณฑตางๆ รวมกัน ดังนี้ 1. เวลาในการสอบ ผูเรียนจะตองใชเวลาเทาใดในการเตรียมแผนการดําเนินงานการปรับแกไข แผน การดําเนินงาน และการใชเวลาที่จะทําใหแกไขปญหานั้นสําเร็จ 2. การใชเอกสารอางอิง ผูเรียนสามารถใชเอกสารอางอิงตางๆ ไดหรือไม ทั้งพจนานุกรม แบบเรียน สมุดบันทึก เมื่อทําการสอบ 3. บุคคลอื่นๆ ผูเรียนสามารถสอบถามเพื่อน ครู ผูปกครอบ ผูเชี่ยวชาญ เพื่อใหเขาสามารถทํา การสอบหรือโครงการที่ไดรับมอบหมายใหสําเร็จหรือไม 4. เครื่องมือและอุปกรณ เชน คอมพิวเตอร เครื่องคิดเลข ที่จะชวยในการแกปญ หา ผูเรียน ใชได หรือไม 5. การรูลวงหนาเกี่ยวกับงานที่จะประเมิน ผูเรียนควรจะตองไดรับขอมูลอะไรมากนอยเพียงใด ลวงหนากอนที่จะไดรับการประเมินการปฏิบัติหรือไม
95
6. เกณฑในการใหคะแนน ผูเรียนควรรู ลวงหนาถึงเกณฑในการใหคะแนนหรือไม การกําหนดเงือ่ นไขของสถานการณในการประเมินการปฏิบัติเนนที่สภาพการสอนที่เปนจริง หรือเทียบเทาใกลเคียงกับชีวติ จริง (Authentic test) การสนับสนุนใหเกิดการปฏิบัติจริงดวย รูปแบบการประเมินทางตรงดวยการกําหนดสถานการณจริง ในผูเรียนไดแสดงความสามารถทักษะ คุณลักษณะนิสัยออก จึงไมจําเปนตองกําหนดเงื่อนไขมากมายเชนเดียวกับการสอบดวย ขอสอบ รูปแบบปรนัย เชน แบบถูกผิด จับคู เติมคํา หรือเลือกตอบ และเงื่อนไขดังกลาวควรไดรับการพิจารณา และตกลงรวมกันกับผูเรียน เชนเดียวกับการกําหนดเกณฑในการใหคะแนน หรือการกําหนดวิธีในการ ใหคะแนนตางๆ เพื่อใหการประเมินการปฏิบัติเปนวิธกี ารที่สามารถตรวจสอบความรู ความสามารถ และคุณลักษณะของผูเรียนไดอยางแทจริง ตัวอยางแบบประเมินโครงการ แบบประเมินโครงการ ชื่อโครงการ ............................................................................................................................ ผูจัดทํา .................................................................................................................................
รายการประเมิน 1. ชื่อโครงการ 1.1 มีความชัดเจน กระชับ 1.2 ระบุตัวแปรที่ศึกษา 1.3 สอดคลองกับแบบแผนการวิจัย 2. บทคัดยอ 2.1 เนื้อหาครอบคลุมกระบวนการวิจยั 2.2 เนื้อหากระชับ สรุปถูกตอง 3. ความเปนมาและความสําคัญของโครงการ 3.1 เนื้อหาสอดคลองกับชื่อเรื่อง โครงการ
5
เกณฑประเมิน 4 3 2 1 N A
ขอเสนอแนะ
96
เกณฑการประเมิน รายการประเมิน
ขอเสนอแนะ 5
3.2 ปญหาโครงการที่มีความชัดเจน (ระบุ สภาพปญหา ระบุผลกระทบ และความ จําเปน) 3.3 นําขอมูลที่เชื่อถือไดมาใชสนับสนุน ปญหาโครงการ 4. สมมติฐานการวิจยั (ถามี) 4.1 สอดคลองกับปญหาการวิจัย 4.2 มีแนวคิด ทฤษฎีและงานวิจยั สนับสนุน 5. วัตถุประสงคของโครงการ 5.1 สอดคลองกับปญหาโครงการและ สมมติฐานการวิจัย 5.2 มีความชัดเจน 6. นิยามศัพท 6.1 สอดคลองกับมโนทัศน หรือแนวคิด ทฤษฎีของตัวแปร 6.2 เชื่อมโยงกับขอบเขตของโครงการ 6.3 สามารถประเมิน วัดคา หรือสังเกตได 7. การตรวจเอกสาร 7.1 เนื้อหาครอบคลุมและสอดคลองกับ เรื่องที่ทํา 7.2 เนื้อหาทันสมัย 7.3 เนื้อหาถูกตอง 7.4 เรียบเรียงอยางเชื่อมโยงและเปนลําดับ 7.5 สํานวนภาษาถูกตองตามหลักภาษาไทย
4
3 2 1 N A
รายการประเมิน 8. วิธีดําเนินการโครงการ 8.1 แบบแผนการวิจยั เหมาะสมกับ โครงการ 8.2 ควบคุมตัวแปรแทรกซอนได เหมาะสม (ถามี) 8.3 ขนาดตัวอยางมีความเหมาะสม 8.4 วิธีสุมตัวอยางมีความเหมาะสม 8.5 เครื่องมือวิจัยมีคณ ุ ภาพ 8.6 วิธีการรวบรวมขอมูล เหมาะสมกับตัวแปรและกลุม ตัวอยาง 8.7 ระยะเวลารวบรวมขอมูลมี ความเหมาะสม 9. การวิเคราะหขอมูล 9.1 ใชสถิติวิเคราะหขอมูลได ถูกตอง 9.2 นําเสนอผลการวิเคราะหขอมูล ดวยตาราง/กราฟ/แผนภูมิที่ เหมาะสม 9.3 แปลผลการวิเคราะหขอมูลได ถูกตอง
5
เกณฑประเมิน 4 3 2 1 N A
ขอเสนอแนะ
98
รายการประเมิน
การวิพากษ 5
เกณฑประเมิน 4 3 2 1 N ขอเสนอแนะ A
10. สรุป อภิปรายและเสนอแนะ 10.1 สรุปผลโครงการอยางเปน ลําดับขั้นตอนและครอบคลุม วัตถุประสงคของโครงการ 10.2 นําแนวคิดทฤษฎีและผลการ ดําเนินงานโครงการมา สนับสนุนการอภิปรายผล 10.3 เสนอแนะการนําผลของ โครงการไปใชประโยชนได ชัดเจนและเปนรูปธรรม 11. คุณคาของโครงการ 11.1 ผลของโครงการมีประโยชน ตอสังคม 11.2 ผลของโครงการมีความคุมคา กับทรัพยากรที่ใชในการวิจยั 12. เอกสารอางอิง 12.1 เขียนเอกสารอางอิงถูกตอง 12.2 ใชเอกสารจากแหลงปฐมภูมิ 12.3 เอกสารที่นํามาอางอิงใน เนื้อหาตองตรงกับ เอกสารอางอิงทายเลม
หมายเหตุ: NA = Non Applicable ซึ่งหมายถึงหัวขอประเมินไมสามารถใชประเมินงานโครงการ
99
เอกสารอางอิง นงลักษณ วิรชั ชัย. 2546. การประเมินผลการเรียนรูแนวใหม. (สุวิมล วองวาณิช บรรณาธิการ). กรุงเทพ ฯ : โรงพิมพจุลาลงการณมหาวิทยาลัย. พรทิพย ไชยโส. 2545. เอกสารคําสอนวิชา 153521 หลักการวัดและประเมินผลการศึกษาขั้นสูง. ภาควิชาการศึกษา คณะศึกษาศาสตร มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร. David,A. P. 1997. Applied educational Assessment. United States of America : Wadsworth Pubishing. Ward, A. W. and Ward, M. M. 1998. Assessment in the classroom. Boston : Wadsworth Publishing. Bott,P. A. 1996. Testing and assessment in occupational and technical education. Boston : Allyn and Bacon. Oosterhof, A. 1990. Classroom applications of educational measurement. Ohio : Merrill Publishing.