Περί Υγείας 6 by Techpress

COVER_PY_06 18/03/2021 1:46 μ.μ. Page 1

_ADDS 18/03/2021 1:47 μ.μ. Page 1

EDITO_PY6_L 18/03/2021 2:32 μ.μ. Page 1

Edito

Περιεχόμενα

Για το εμβόλιο της Astra Zeneca…

Εμβόλια

Aνοσία

ην ώρα που γράφονταν οι γραμμές αυτές, με τα νοσοκομεία της Αττικής γεμάτα έως 98% από τους ασθενείς με COVID-19, έπεσε σαν κεραυνός η είδηση ότι μερικές χώρες, όπως η Γερμανία κ.ά., σταματούν τη χορήγηση των εμβολίων της Astra Zeneca, επειδή σημειώθηκαν κάποια περιστατικά θρομβώσεων στους εμβολιασθέντες με το εν λόγω εμβόλιο. Μεγάλες προεκτάσεις πήρε αμέσως το θέμα αυτό, και εμείς κυριολεκτικά επί του πιεστηρίου, δεν έχουμε παρά να αντιγράψουμε και να σας μεταφέρουμε αυτούσια την επιστημονική θέση και άποψη που διατύπωσε την ίδια στιγμή ο κ. Ηλίας Μόσιαλος. «Σε κάποιες χώρες της Ευρώπης, οι εμβολιασμοί με το εμβόλιο της AstraZeneca για τη νόσο του COVID-19 διακόπτονται έως ότου διερευνηθεί και ανακοινωθεί εάν τα περιστατικά θρόμβων, συσχετίζονται με το εμβόλιο. Είναι εύλογο οι πολίτες να έχουν ανησυχία, όταν οι υγειονομικές αρχές μιας χώρας ανακοινώνουν την προσωρινή αναστολή της χορήγησης ενός εμβολίου. Είναι, όμως, επίσης εύλογο να εξετάζουμε αναλυτικά τα γεγονότα και να ψάχνουμε να βρούμε απαντήσεις», ανέφερε σε ανάρτησή του στο Facebook, ο Ηλίας Μόσιαλος, καθηγητής Πολιτικής της Υγείας της Σχολής Οικονομικών και Πολιτικών Επιστημών του Λονδίνου (LSE) και σημειώνει ότι τόσο ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, όσο και ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων (ΕΜΑ), δήλωσαν ότι δεν υπάρχουν λόγοι ανησυχίας με τα μέχρι στιγμής δεδομένα». Ειδικότερα, στην ανάρτησή του ο κ. Μόσιαλος σημειώνει: «Οπως αναφέρω συχνά, η καταγραφή όλων των γεγονότων που συμβαίνουν μετά τους εμβολιασμούς είναι υποχρεωτική. Και αυτό δεν συμβαίνει επειδή αυτά τα περιστατικά συμβαίνουν εξαιτίας των εμβολιασμών. Αυτό συμβαίνει, όπως έλεγα τόσο καιρό και για τις κλινικές δοκιμές ή για τις εγκρίσεις των εμβολίων, γιατί αυτός είναι ο ρόλος των ρυθμιστικών αρχών: να καταγράφουν, να αναλύουν συστηματικά κάθε περιστατικό που αναφέρεται, να διερευνούν εάν υπάρχει αιτιώδης συνάφεια με τον εμβολιασμό και να δημοσιεύουν σε μορφή εκθέσεων και σε τακτά χρονικά διαστήματα την πορεία και τα αποτελέσματα -εν προκειμένω- των εμβολιασμών. Μέχρι στιγμής δεν έχει επισήμως ταυτοποιηθεί και αποδειχθεί αιτιώδης συνάφεια. Δηλαδή, δεν υπάρχει κάποια δημοσίευση, έκθεση ειδικών ή ρυθμιστικής αρχής που να λέει πως το εμβόλιο της AstraZeneca συσχετίζεται με τη δημιουργία θρόμβων αίματος μετά τον εμβολιασμό. Σε κάποιους μεμονωμένους ασθενείς για τους οποίους υπάρχουν άλλοι λόγοι, όπως προϋπάρχουσες υποκείμενες ασθένειες, είναι συχνά αδύνατο να γνωρίζουμε εάν κάποιο ανεπιθύμητο συμβάν προκλήθηκε από το εμβόλιο ή θα συνέβαινε ούτως ή άλλως. Ομως, μπορούμε να κάνουμε παρατηρήσεις, κοιτώντας τον ρυθμό εμφάνισης κάποιων περιστατικών που χρονικά συσχετίζονται με ένα εμβόλιο- δηλαδή έπονται του εμβολιασμού. Μπορούμε, δηλαδή, να κοιτάξουμε τις τάσεις εμφάνισης και να τις συγκρίνουμε με την πιθανότητα εμφάνισης αντίστοιχων γεγονότων στο γενικό πληθυσμό. Τα ερωτήματα όμως που έχουν σημασία για τη λήψη αποφάσεων είναι τα εξής: 1. Είναι οι περιπτώσεις που δηλώθηκαν περισσότερες από τις αναμενόμενες σε αντίστοιχο πληθυσμό μη εμβολιασθέντων; 2. Εμφανίστηκαν περιστατικά θρομβώσεων μόνο στην Αυστρία και στη Δανία; 3. Είχαμε περιστατικά θρομβώσεων στις κλινικές δοκιμές; 4. Ανακοίνωσε μια από τις ρυθμιστικές αρχές ότι τα περιστατικά συνδέονται με το εμβόλιο; 5. έγινε οριστική διακοπή της χρήσης του εμβολίου; 6. Αν σταματήσουμε να χορηγούμε το εμβόλιο θα σταματήσουν τα περιστατικά θρομβώσεων στο γενικό πληθυσμό; Η απάντηση σε όλα αυτά τα ερωτήματα είναι «όχι». «Τότε γιατί κάποιες χώρες διέκοψαν προσωρινά τη χορήγηση του εμβολίου; Γιατί θέλουν να διερευνήσουν περισσότερο τα αίτια. Και καλά κάνουν. Αλλά από τα στοιχεία που έχουμε μέχρι στιγμής δεν προκύπτει ότι έχουμε αυξημένο αριθμό θρομβώσεων σε σχέση με τον αναμενόμενο, αν δεν γίνονταν εμβολιασμοί. Μια από αυτές τις χώρες είναι η Νορβηγία. Να θυμηθούμε ότι στη Νορβηγία είχαν επίσης ανακοινώσει θανάτους σε υπερήλικες μετά τη χορήγηση του εμβολίου της Pfizer. Τότε είχα υποστηρίξει ότι αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι οι θάνατοι συνδέονται με τον ίδιο τον εμβολιασμό. Οι θάνατοι στη Νορβηγία αφορούσαν εξάλλου ηλικιωμένους ανθρώπους -ηλικίας άνω των 80 ετών ή και άνω των 90 ετών- με πάρα πολλά υποκείμενα νοσήματα και πολλά προβλήματα υγείας. Είχα πει να περιμένουμε τις διευκρινίσεις των Νορβηγών για τα αίτια θανάτου των εμβολιασθέντων και αυτό που είχα υποστηρίξει - ότι δεν συνδέονται οι θάνατοι με τους εμβολιασμούς- επιβεβαίωσαν μετά από μερικές ημέρες οι αρχές της Νορβηγίας. Τέλος, υπάρχουν αναδυόμενα στοιχεία ότι σε περίπτωση σοβαρής λοίμωξης από COVID-19 μπορεί να δημιουργηθούν θρόμβοι αίματος. Δηλαδή, οι ασθενείς που νοσούν βαριά διατρέχουν μεγαλύτερο να έχουν θέματα πήξης του αίματος από την λοίμωξη (που το εμβόλιο θα τους προστατεύσει από αυτή εάν το κάνουν). Θα ξέρουμε περισσότερα τις επόμενες ημέρες, αλλά στην Αγγλία μετά από 11 εκατομμύρια εμβολιασμούς με το συγκεκριμένο εμβόλιο δεν προέκυψαν στοιχεία που να προκαλούν ανησυχία. Δηλαδή δεν είχαμε αναφορές επιπλέον περιπτώσεων θρομβώσεων πέραν των (στατιστικά) αναμενόμενων». Αφροδίτη Ντάικου

ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΓΕΙΑ

Crash test................................................................σελ. 2 TEYXOΣ 6 ΜΑΡΤΙΟΣ 2021

Πώς και πότε θα επιτευχθεί;....................................σελ. 3

ΕΣΥ Αποσυμπίεση σε slow motion ................................σελ. 4

Ευαίσθητη περιοχή Τα μυστικά του… κόλπου ....................................σελ. 6

Στοματική υγιεινή Τα πιο συχνά προβλήματα ......................................σελ. 8

ΙΔΡΥΤΗΣ Τρύφων Αλευρίτης IΔIOKTHΣIA «ONLINE-TECHPRESS ΕΠΕ» info@online-techpress.gr ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ Αφροδίτη Ντάικου

Τεστ ΠΑΠ Μύθοι και αλήθειες..............................................σελ. 10

Γυναικείος οργασμός Αλλο η προσδοκία και άλλο η πραγματικότητα… ..................................σελ. 12

Εμμηνόπαυση Μία προσωπική και απρόβλεπτη εμπειρία ..........σελ. 13

Καρκίνος μαστού Ελπιδοφόρες εξελίξεις ........................................σελ. 14

Συνέντευξη Ολύμπιος Παπαδημητρίου (Πρόεδρος ΣΦΕΕ) ................................................σελ. 16

COVID και καρκινοπαθείς Αγωνία για τις μεγάλες καθυστερήσεις ................σελ. 18

Παχυσαρκία Παράγοντας κινδύνου για τον κορωνοϊό ..............σελ. 19

Αυτοάνοσα νοσήματα Πώς λειτουργούν τα εμβόλια ..............................σελ. 20

HPV Απαντήσεις σε καίρια ερωτήματα ........................σελ. 24

Υπνος Πως επηρεάζει την υγεία μας ..............................σελ. 30

Ανοια Η επίδραση της πανδημίας ..................................σελ. 32

Γυναικεία διατροφή Συμβουλές για κάθε στάδιο της ζωής σας ............σελ. 34

Νηστεία Ολα όσα θέλετε να ξέρετε ....................................σελ. 36

Ασκηση H αδικημένη της πανδημίας ................................σελ. 38

Στο φαρμακείο της γειτονιάς Προϊόντα υγείας που θα βελτιώσουν την ποιότητα της ζωής σας ..................................σελ. 42

Tips ομορφιάς Για μαλλιά, πρόσωπο και σώμα ............................σελ. 44

ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ ΥΛΗΣ Μάρθα Φραγκάκη martha@allabouthealth.gr ART DIRECTOR Σωτήρης Ανδρίτσος ΣΥΝΤΑΚΤΕΣ Βίκυ Καρατζαφέρη Λήδα Κοντογιαννοπούλου Αλεξία Σβώλου Αννα Σταυράκη Χριστίνα Χατζηπαλαμουτζή ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΙ ΣYNEPΓΑTEΣ ΑΥΤΟΥ ΤΟΥ ΤΕΥΧΟΥΣ Τερέζα Βαλαβάνη Δήμητρα Γλυνού Ευθύμιος Καπάνταης Ελένη Κομνηνού Αντωνία Λαζάρου Μαρίνα Μόσχα Αθανασία Παππά Παρασκευή Σακκά Γιώργος Σάμπαλης ΕΔΡΑ Αργοστολίου 108 Τ.Κ. 183 45 Μοσχάτο Tηλ.: 210 7474890 Φαξ: 210 7470108 Οι απόψεις που εκφράζονται σε ενυπόγραφα άρθρα δεν συμπίπτουν απαραίτητα με αυτές του περιοδικού. Υλικό που αποστέλλεται προς δημοσίευση δεν επιστρέφεται, ανεξαρτήτως με το αν δημοσιεύθηκε. Απαγορεύεται η ολική ή μερική αναδημοσίευση οποιουδήποτε κειμένου, διαγράμματος ή φωτογραφίας, με οποιονδήποτε τρόπο και σε οποιαδήποτε γλώσσα, χωρίς τη γραπτή άδεια του εκδότη. Νόμοι 238/1970, 4301/1979, Ν. 100/1975, ΝΔ 3565/1956 και 4254, 1962 και κανόνες του Διεθνούς Δικαίου.

| περί υγείας | 1

EMBOLIA EKSELIKSEIS_SBOLOY_L 18/03/2021 1:48 μ.μ. Page 2

Το crash test των COVID εμβολίων Στη σκιά των αναταράξεων, λόγω των περιστατικών θρόμβωσης.

παρέχοντας 95% προστασία. Είναι αποτελεε κρίσιμη καμπή βρίσκονται πανευρωπαϊκά συνεχίζονται στην πατρίδα μας με τους ευπαθείς σματικό έναντι της βρετανικής και της νοτιοαοι COVID εμβολιασμοί, μετά το ντόμινο ασθενείς που ανήκουν στην ομάδα Α υψηλού φρικανικής μετάλλαξης, χάρη στον μηχανισμό των ακυρώσεων των εμβολιακινδύνου να παίρνουν σειρά. Στο ιασμών με το εμβόλιο της Astra Zeneca τρικό «οπλοστάσιο» έχουμε τρία εμτης «κυτταρικής» ανοσίας και αποθηκεύεται εύσε περισσότερες από 13 χώρες, επειδή βόλια κατά του κορωνοϊού, των κολα, καθώς παραμένει σταθερό στους -20οC για καταγράφηκαν τουλάχιστον 37 περιPfizer/BioNtech, της Moderna και της 6 μήνες, ενώ μπορεί να διατηρηθεί έως και 30 στατικά θρόμβωσης μετά τη χορήγηση Astra Zeneca και περιμένουμε μετά τα ημέρες σε οικιακό ψυγείο και για 12 ώρες σε της 2 ης δόσης κι ένας θάνατος μιας νομέσα Απριλίου την άφιξη του τέταρτου θερμοκρασία δωματίου. εμβολίου, της Johnson & Johnson, που σηλεύτριας στην Αυστρία. Οι κλυδωνιαναμένεται να επιταχύνει δραστικά την σμοί εντάθηκαν και μετά την ανακοίΤο πιο πολυσυζητημένο εμβόλιο πορεία των εμβολιασμών. νωση της Astra Zeneca πως θα καθυΤο εμβόλιο της Astra Zeneca και του ΠανεπιΤο εμβόλιο των Pﬁzer/BionTech στερήσει τις παραδόσεις των δόσεων στημίου της Οξφόρδης (ADZ1222) είναι αυτό στην Ευρωπαϊκή Eνωση και πως από (BNT162b2) είναι το πρώτο που ήρθε που έχει προκαλέσει τη μεγαλύτερη αναστάτωση. τα 110 εκατ. δόσεων θα παραδώσει στην Ελλάδα και αποτελεί τον πρώτο Περιέχει έναν αδενοϊό από πίθηκο, τον οποίο Γράφει η μόνο 70 εκατ. δόσεις. Για τα περιστατικά εκπρόσωπο της Αλεξία Σβώλου χρησιμοποιεί σαν φορέα, θρόμβωσης η καθηγήτρια παιmRNA τεχνολοώστε να εισάγει «λαθραία» «Εχει πέσει στο τραδιατρικής, Ιωάννα Παυλοπούγίας, που όταν γονίδιο του κορωνοϊού στα λου, από την Εθνική Επιτροπή Εμβοχορηγείται στον άνθρωπο πέζι των διαβουλεύ- ανθρώπινα κύτταρα και με λιασμών εξηγεί πως παρατηρήθηκαν μιμείται αυτό που συμβαίσεων η πρόταση να αυτόν τον τρόπο τα κύτταρα κάποιες ασυνήθεις διαταραχές της νει κατά τη λοίμωξη COVID, δημιουργούν το mRNA και γίνεται στα φαρμαπηκτικότητας του αίματος που μοιαλλά χωρίς την παρουσία τελικά την πρωτεϊνη- ακίδα. κεία και από ιδιώτες άζουν να οφείλονται σε μια βιοιού. Χορηγείται σε δύο δόσεις, Χορηγείται κι αυτό σε δύο χημική αλυσιδωτή αντίδραση οι οποίες απέχουν μεταξύ τους γιατρούς το μονοδοσικό εμδόσεις με τη 2η δόση να του οργανισμού. 21 ημέρες και προσφέρει 95% απέχει 12 εβδομάδες από βόλιο της Johnson & JohnΣτο μεταξύ, οι εμβολιασμοί προστασία από τον ιό και πατην 1η και έχει αποτελεson, ώστε να επιταχυνθούν οι ραμένει αποτελεσματικό ένανσματικότητα άνω του 90%, τι των μεταλλάξεων του κοεμβολιασμοί». ενώ μόλις πρόσφατα πήρε ρωνοϊού και ειδικότερα έναντι το «πράσινο» φως για να της βρετανικής μετάλλαξης, χορηγείται σε άτομα ηλικίας Μάριος Θεμιστοκλέους, στην οποία αντιστοιχεί το 90% άνω των 65 ετών. Δυστυχώς, γενικός γραμματέας πρωτοτων νέων διαγνώσεων στην Ατόμως, το εμβόλιο αυτό δεν τική, όπως αναφέρει η καθηβάθμιας φροντίδας υγείας «δουλεύει» στη νοτιοαφριγήτρια παιδιατρικής λοιμωξιοκανική μετάλλαξη, αλλά λογίας, Βάνα Παπαευαγγέλου. είναι φθηνό και το πιο εύΜέσα στον Απρίλιο αναμένουμε να παραλάκολο στην αποθήκευση, καθώς διατηρείται σε βουμε 1,1 εκατ. δόσεις και μόνη «αχίλλειος θερμοκρασίες μεταξύ 2 - 8ºC. πτέρνα» του είναι η δυσκολία στην αποθήκευσή του, καθώς πρέπει να διατηρείται Η άφιξη που όλοι περιμένουμε στους -70ºC, σε ειδικούς καταψύκτες Η πολυαναμενόμενη άφιξη του εμβολίου της και εφόσον βγει από τη βαθιά καJohnson & Johnson πρόκειται να επιταχύνει την τάψυξη, μπορεί να διατηρηθεί σε πορεία των εμβολιασμών, καθώς είναι το μοναδικό απλή ψύξη (2 έως 8ºC) για 5 μόλις μονοδοσικό και έχει πέσει στο τραπέζι των διαημέρες. Ενα συστατικό που χρηβουλεύσεων η πρόταση να γίνεται στα φαρμακεία σιμοποιείται ως μέσο μεταφοράς και από ιδιώτες γιατρούς, του mRNA επισημαίνει ο Μάριος στο εμβό«Σε κάποια περιστα- όπως Θεμιστοκλέους, γενικός λιο, το οποίο τικά θρόμβωσης πα- γραμματέας πρωτοβάθμιας ονομά ζεται ρατηρήθηκαν κάποι- φροντίδας υγείας. Το εμβόπολυαιθυλενογλυκόλη (PEG), μποες ασυνήθεις διατα- λιο της Janssen (η φαρμακευτική εταιρία του Ομίλου ρεί να προκαλέσει σοβαρή ραχές της πηκτικότητας Johnson & Johnson) ανήκει αλλεργία και γι’ αυτό τα άτομα του αίματος». στα εμβόλια ιικού φορέαμε ιστορικό αλλεργιών πρέπει σαν της Astra Zeneca- και να παραμένουν στο εμβολιαχρησιμοποιεί έναν άλλο στικό κέντρο για μισή ώρα μετά Ιωάννα Παυλοπούλου, αβλαβή ιό για τη μεταφορά τη χορήγηση της δόσης, ώστε καθηγήτρια παιδιατρικής, οδηγιών στα ανθρώπινα να αποσοβείται ο κίνδυνος. μέλος της Εθνικής κύτταρα. Εχει αποτελεσμαΑρκετά όμοιο με το εμβόλιο της Pﬁzer είναι και το εμβόλιο Επιτροπής Εμβολιασμών τικότητα 90% και είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικό της Moderna (mRNA-1273), το έναντι της νοτιοαφρικανιοποίο παράγεται και διανέμεται κής μετάλλαξης. Είναι εύκολο στην αποθήκευση σε μικρότερο αριθμό δόσεων, καθώς η εταιρία και αναμένουμε να λάβουμε μέχρι το καλοκαίρι έχει μικρότερη παραγωγική δυνατότητα. Εχει κι 1,2 εκατ. δόσεις, με τις πρώτες 400.000 δόσεις να αυτό αναπτυχθεί με τη mRNA τεχνολογία και φθάνουν μετά τα μέσα Απριλίου. u χορηγείται σε δύο δόσεις, με διαφορά 28 ημερών,

2 | περί υγείας |

ANOSIA EMBOLIA_R 18/03/2021 1:49 μ.μ. Page 3

Πώς και πότε θα επιτευχθεί η συλλογική ανοσία; Τι ακριβώς είναι η συλλογική ανοσία και ποιο είναι το πλάνο των εμβολιασμών σε σχέση με αυτή;

την επιχείρηση εμβολιασμού του πληθυσμού, με κωδική ονομασία «Ελευθερία», ο στόχος είναι η συλλογική ανοσία, που θα βάλει φραγμό στη διασπορά της COVID λοίμωξης και συνεπώς θα μας επιτρέψει να ξαναπάρουμε τη ζωή μας στα χέρια μας, να κλειδώσουμε στο ντουλάπι τα περιοριστικά μέτρα και να επιστρέψουμε στην κανονικότητα, όπως την ξέραμε. Με τους εμβολιασμούς να εξελίσσονται με διαφορετική ταχύτητα σε κάθε κράτος-μέλος της Ευρωπαϊκής Eνωσης και μετά από τις αναταράξεις που προκάλεσαν οι ανακοινώσεις για καθυστέρηση στην αποστολή των δόσεων από την Astra Zeneca, το πότε θα επιτύχουμε τη συλλογική ανοσία δεν είναι σίγουρο, με τους πιο αισιόδοξους να τοποθετούν το ορόσημο επίτευξής της κατά τον Ιούνιο και τους πιο απαισιόδοξους να λένε πως θα χρειαστεί να περιμένουμε μέχρι τον Οκτώβρη ή ακόμα τον Νοέμβρη. Ανάμεσα στις φωνές των ειδικών ξεχωρίζει αυτή του Καθηγητή Επιδημιολογίας του ΕΚΠΑ, Δημήτρη Παρασκευή, που επισημαίνει πως το σημαντικό ορόσημο θα είναι να φτιάξουμε ένα πρώτο τείχος ανοσίας, εμβολιάζοντας όλα τα άτομα άνω των 60 ετών, κάτι που αναμένεται να συμβεί τον Μάιο βάσει πλάνου. Πάμε, όμως, να δούμε τι ακριβώς είναι η συλλογική ανοσία και ποιο είναι το πλάνο των εμβολιασμών σε σχέση με αυτή. Καταρχάς, στο στάδιο που βρισκόμαστε με εμβολιασμένο έστω και με μια δόση του εμβολίου το περίπου 8% του πληθυσμού, η συλλογική ανοσία παραμένει το… «Αγιο Δισκοπότηρο» στη μάχη με τον κορωνοϊό. Ουσιαστικά, αφορά τον εμβολιασμό ενός μεγάλου αριθμού πολιτών, ώστε να καλυφθεί με ανοσία το 60-70%, πράγμα που σημαίνει ότι θα σταματήσει να διασπείρεται ο ιός, όπως εξηγεί η Καθηγήτρια Παιδιατρικής Λοιμώξεων, Μαρία Θεοδωρίδου, Πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής Εμβολιασμών. Αντίστοιχα, το πρώτο τείχος ανοσίας αντιστοιχεί στον εμβολιασμό τουλάχιστον 2 εκατ. πολιτών που εφόσον ανοσοποιηθούν δεν θα κινδυνεύουν να εισαχθούν στο νοσοκομείο, να νοσήσουν βαριά και να χρειαστούν διασωλήνωση στις ΜΕΘ. Με βάσει τα ενεργά κρούσματα στην πατρίδα μας και τον συνολικό αριθμό των ανθρώπων που διαγνώστηκαν θετικοί με κορωνοϊό, ο Καθηγητής Πολιτικής της Υγείας του London School of Economics, Ηλίας Μόσιαλος, εκτιμά ότι το 40-50% θα ανοσοποιηθεί μέσα από τον εμβολιασμό και ένα επιπλέον 10% θα έχει φυσική ανοσία, μετά από νόσηση. Τι ξέρουμε μέχρι στιγμής για τα εμβόλια;

«Το εμβόλιο προστατεύει πρωτίστως τον εμβολιαζόμενο και μειώνει την πιθανότητα να νοσήσει βαριά, ενώ μειώνει και το ρινικό φορτίο στον ρινοφάρυγγά του». Ντόρα Ψαλτοπούλου, Kαθηγήτρια Επιδημιολογίας και Προληπτικής Ιατρικής ΕΚΠΑ

Πως μας εξασφαλίζουν ανοσία, αλλά δεν μας καθιστούν μη μεταδοτικούς. «Το εμβόλιο προστατεύει πρωτίστως τον εμβολιαζόμενο και μειώνει την πιθανότητα να νοσήσει βαριά, ενώ μειώνει και το ρινικό φορτίο στον ρινοφάρυγγα του, πράγμα που σημαίνει ότι μειώνεται ο κίνδυνος να μεταδώσουμε τη λοίμωξη», εξηγεί η Καθηγήτρια Επιδημιολογίας και Προληπτικής Ιατρικής, Ντόρα Ψαλτοπούλου. Oσα ξέραμε και θεωρούσαμε δεδομένα σχετικά με την επίτευξη συλλογικής ανοσίας καταρρίπτονται

λόγω των μεταλλάξεων που αλλάζουν τους κανόνες σε αυτά τα παιχνίδια, καθώς μας φέρουν αντιμέτωπους με μεταλλαγμένα στελέχη που είναι πολύ πιο μεταδοτικά. Εκτιμάται ότι τα δύο στελέχη που εντοπίζονται στην Ελλάδα, η βρετανική μετάλλαξη και η νοτιοαφρικανική μετάλλαξη, είναι από 50 έως 70% μεταδοτικότερα, με τους επιστήμονες της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων να σχολιάζουν πως αν ένα άτομο θετικό στον κορωνοϊό είχε προσβληθεί από το πρώτο στέλεχος, χρειάζονται 8 ημέρες για να καταπολεμήσει ο οργανισμός του τον ιό. Τώρα, με τη βρετανική μετάλλαξη που αντιστοιχεί στο 90% των νέων διαγνώσεων στην Αττική και στο 70% των νέων διαγνώσεων στην επικράτεια, ο οργανισμός του χρειάζεται 13 ημέρες για να τον καταπολεμήσει, πράγμα που σημαίνει πως ο ασθενής ή ασυμπτωματικός φορέας εξακολουθεί να μεταδίδει τον ιό για 5 επιπλέον ημέρες. Για την αντιμετώπιση του προβλήματος των μεταλλάξεων ο επικεφαλής λοιμωξιολόγος των ΗΠΑ, Anthony Fauci, έχει διατυπώσει τη θεωρία πως θα χρειαστεί να εμβολιάσουμε μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού, πιθανώς το 70-80%, για να είμαστε ασφαλείς. Μια ακόμα κρίσιμη ερώτηση που έχει σχέση με τη συλλογική ανοσία αφορά τη διάρκειά της. Μέχρι στιγμής, οι μελέτες δείχνουν πως όσοι νόσησαν κι απέκτησαν φυσική ανοσία έχουν υψηλούς τίτλους αντισωμάτων έως και 8 μήνες μετά, με την Παθολόγο-Λοιμωξιολόγο, Επιμελήτρια Α' στην Κλινική Λοιμώξεων COVID του Νοσοκομείου «Σωτηρία», Κατερίνα Αργυράκη, να εκτιμά ότι θα χρειαστεί να κάνουμε μια αναμνηστική δόση του εμβολίου κάθε 1-2 χρόνια. Η προσπάθεια απόκτησης της συλλογικής ανοσίας τους τελευταίους δυο μήνες έχει εξελιχθεί σε μια μάχη με τον χρόνο, καθώς επίκειται τον Μάιο το άνοιγμα του τουρισμού, που θεωρείται επιβεβλημένο για την ανάκαμψη της οικονομίας. Ταυτόχρονα, πέρα από τα ποσοστά σαν απόλυτα νούμερα, είναι πολύ σημαντικό να εμβολιαστούν και να ανοσοποιηθούν, εκτός από τους ηλικιωμένους και τους ευπαθείς, οι νεότεροι άνθρωποι της παραγωγικής ηλικίας, οι οποίοι κυκλοφορούν καθημερινά εκεί έξω και εργάζονται, με προτεραιότητα στους επαγγελματίες του τουρισμού και της εστίασης, αφού βεβαίως έχουν εμβολιαστεί οι εκπαιδευτικοί, μια κατηγορία εργαζομένων, η οποία σε άλλες χώρες έχει πάρει απόλυτη προτεραιότητα, προκειμένου να μπορέσουν να ανοίξουν τα σχολεία. Αλεξία Σβώλου

| περί υγείας | 3

COVID_NOSOKOMEIA_SBOLOY_x2 19/03/2021 11:34 π.μ. Page 4

Τα νοσοκομεία του ΕΣΥ στα όριά τους, με την αποσυμπίεση σε slow motion Οι εφημερίες εξακολουθούν να είναι δύσκολες ειδικά για το λεκανοπέδιο Αττικής, όπου κυριαρχεί το μεταλλαγμένο βρετανικό στέλεχος. Γράφει η Αλεξία Σβώλου

“

Η αποσυμπίεση του Συστήματος Υγείας θα είναι αργή διαδικασία ειδικά για τις Μονάδες Εντατικής Θεραπείας, καθώς οι ασθενείς που νοσηλεύονται εκεί έχουν υποκείμενα νοσήματα και επιπλοκές. Ματίνα Παγώνη, Πρόεδρος ΕΙΝΑΠ

Ασφυξία και στην κοινωνία Παρότι τα στατιστικά στοιχεία των νοσοκομείων δεν γεννούν μεγάλη αισιοδοξία, έχουν ξεκινήσει οι συζητήσεις για την αποκλιμάκωση των μέτρων, καθώς δεν είναι ασφυκτική μόνο η κατάσταση στις ΜΕΘ, αλλά και σε ότι αφορά την κούραση και τη ψυχική φόρτιση της κοινωνίας. Σε αυτό το ιδιότυπο «μπρα ντε φερ» ασφυκτικών εισαγωγών ασθενών από τη μία και υπομονής των πολιτών που αρχίζουν να νιώθουν ότι πνίγονται, οι επιστήμονες της επιτροπής εμπειρογνωμόνων δίνουν πλέον σημαντική βαρύτητα στο παράγοντα της κόπωσης, που έχει καταβάλει την κοινωνία και έχει γίνει αιτία μαζί με τις μεταλλάξεις να μην μειώνονται τα κρούσματα. Οι εφημερίες εξακολουθούν να είναι δύσκολες ειδικά για το λεκανοπέδιο Αττικής όπου κυριαρχεί το μεταλλαγμένο Βρετανικό στέλεχος, ενώ, μετά τις αναταράξεις με το πρόγραμμα εμβολιασμών με το εμβόλιο της Astra Zeneca πολλοί φοβούνται ότι θα καθυστερήσει κι άλλο η αποσυμπίεση των νοσοκομείων. Πώς όμως χτίζεται αυτή η πίεση και ποια είναι η διαδρομή του ασθενούς που από την ώρα που θα κολλήσει τη λοίμωξη και θα χρειαστεί να πάει στο νοσοκομείο -πρώτα για εξετάσεις θα καταλήξει νοσηλευόμενος;

Τα προγνωστικά μοντέλα δείχνουν ότι θα φτάσουμε ξανά μέσα στον Μάρτιο τα 3.000 κρούσματα και η κορύφωση της επιδημιολογικής καμπύλης θα είναι κοντά στην 25η Μαρτίου.

“

Δημοσθένης Σαρηγιάννης, καθηγητής Περιβαλλοντικής Μηχανικής ΑΠΘ

4 | περί υγείας |

“

ταθερά πάνω από 90% παραμένει η πληρότητα των κλινών στις ΜΕΘ των νοσοκομείων Αττικής, με εφεδρείες να δημιουργούνται διαρκώς από τη μετακίνηση non COVID ασθενών από τα δημόσια νοσοκομεία στις ιδιωτικές κλινικές, μετά τη μετατροπή δύο ιδιωτικών κλινικών-του Λητώ και του Ιατρικού Περιστερίου- σε COVID νοσοκομεία, και τις αλλαγές χρήσης στο Σισμανόγλειο και το Ερρίκος Ντυνάν. Καθώς η επιδημιολογική καμπύλη αναμένεται να φτάσει στην κορύφωσή της κοντά στα τέλη Μαρτίου, οι αυξημένες εισαγωγές συνεχίζονται με τους αριθμούς στο λεκανοπέδιο Αττικής, όπου συγκεντρώνονται τα μισά ενεργά κρούσματα της επικράτειας να σπάνε το ένα ρεκόρ μετά το άλλο και να δικαιώνουν τη φράση του υπουργού Υγείας, Βασίλη Κικίλια, πως κάθε μέρα γεμίζει με ασθενείς ένα νοσοκομείο, αφού οι εισαγωγές διατηρούνται κοντά στις 200 κάθε 24ωρο. Ο πρόεδρος του Συνδέσμου των Ελληνικών Κλινικών, Στέργιος Σταμπουλούς, επισημαίνει ότι: «Από την πρώτη στιγμή βρεθήκαμε δίπλα στο ΕΣΥ για να το στηρίξουμε και οι γιατροί που ενσωματώνονται προσωρινά στα δημόσια νοσοκομεία είναι πρωτίστως παθολόγοι και πνευμονολόγοι που πήραν το βάπτισμα του πυρός στον μαύρο Νοέμβρη της Θεσσαλονίκης». Το πρόσημο ανάμεσα σε εισαγωγές κι εξιτήρια εξακολουθεί να είναι αρνητικό με την πρόεδρο της Ενωσης Ιατρών Νοσοκομείων Αθηνών και Πειραιά, Ματίνα Παγώνη, να επισημαίνει πως για τα νοσοκομεία και ειδικά για τις εντατικές η αποσυμπίεση θα είναι αργή διαδικασία καθώς οι ασθενείς που νοσηλεύονται εκεί έχουν υποκείμενα νοσήματα και επιπλοκές και παραμένουν τουλάχιστον για 2-3 εβδομάδες στη ΜΕΘ. Ωστόσο, έχει παρατηρηθεί πως στις απλές κλίνες (σε παθολογικές και πνευμονολογικές κλινικές) έχει μειωθεί η ηλικία των ασθενών καθώς φαίνεται πως αποδίδει πλέον ο εμβολιασμός. «Ετσι δεν βλέπουμε πια 80αρηδες, αλλά άτομα 60 ετών και κάτω τα οποία έχουν καλύτερη πρόγνωση κι επιπλέον μένουν λιγότερο στο νοσοκομείο», λέει ο καθηγητής πνευμονολογίας, Στέλιος Λουκίδης, μεταφέροντας την εμπειρία του από το Αττικόν.

Η διαδρομή από τη μετάδοση της COVID, στο νοσοκομείο Ο καθηγητής πνευμονολογίας και πρόεδρος της Ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρίας, Στέλιος Λουκίδης, και η επίκουρη καθηγήτρια πνευμονολογίας και συντονίστρια της Ομάδας Λοιμώξεων της ΕΠΕ, Βίκυ Κατσαούνου, περιγράφουν αυτή τη διαδρομή από την πρώτη επαφή με κρούσμα μέχρι το νοσοκομείο και αν χρειαστεί τη... μοναξιά της εντατικής. «Οταν έρθεις σε επαφή με επιβεβαιωμένο

COVID_NOSOKOMEIA_SBOLOY_x2 18/03/2021 1:50 μ.μ. Page 5

“

Από την πρώτη στιγμή τα ιδιωτικά θεραπευτήρια βρεθήκαμε δίπλα στο Εθνικό Σύστημα Υγείας. Οι γιατροί που στέλνουμε να βοηθήσουν έχουν πάρει το «βάπτισμα του πυρός» τον περασμένο Νοέμβρη στη Θεσσαλονίκη.

“

Σέργιος Σταμπουλούς, πρόεδρος Συνδέσμου Ελληνικών Κλινικών

ή υπερήλικα ασθενή, ο γιατρός συστήνει απευθείας την εισαγωγή του στο νοσοκομείο, ώστε να έχει την καλύτερη δυνατή φροντίδα. Η επίσκεψη στο νοσοκομείο δεν γίνεται για να εισαχθείς υποχρεωτικά για νοσηλεία αλλά προκειμένου να πραγματοποιηθούν κάποιες εξετάσεις, όπως ακτινογραφία θώρακος, γενική αίματος για την ανίχνευση λευκοπενίας και μέτρηση οξυγόνου στο αίμα, ώστε να διαπιστωθεί, αν η λοίμωξη COVID έχει προκαλέσει πνευμονία. Ερχεσαι, λοιπόν, στο νοσοκομείο, συνήθως με βήχα και υψηλό πυρετό και πηγαίνεις στο λεγόμενο περιπατητικό Τμήμα Επειγόντων Περιστατικών (ΤΕΠ), για να κάνεις τις προβλεπόμενες εξετάσεις και η πορεία καθορίζεται από εκεί και πέρα. Αν η κατάσταση σου, όταν προσέρχεσαι στο νοσοκομείο, είναι επιβαρυμένη και παρουσιάζεις υποξυγοναιμία, τότε μεταφέρεσαι σε COVID ΤΕΠ (όπου κάνεις φυσικά και τεστ COVID) και μπαίνεις για νοσηλεία σε απλή κλίνη παθολογικής ή πνευμονολογικής κλινικής». Oπως εξηγεί η επίκουρη καθηγήτρια πνευμονολογίας Βίκυ Κατσαούνου στο νοσοκομείο «Ευαγγελισμός» έχει δημιουργηθεί μια υβριδική κλινική COVID που στελεχώνεται από πνευμονολόγους και παθολόγους, με τους πνευμονολόγους να αναλαμβάνουν τα περιστατικά με πιο επιβαρυμένο αναπνευστικό σύστημα και τους παθολόγους να αναλαμβάνουν τους υπόλοιπους (με εγκεφαλικά, άνοια κ.τ.λ.). Οι πνευμονολόγοι είναι οι καθ’ ύλην αρμόδιοι για να χειριστούν τις συσκευές υψηλής ροής οξυγόνου και μη επεμβατικού αερισμού, που βοηθούν να αντιμετωπιστεί η αναπνευστική ανεπάρκεια, χωρίς να χρειαστεί η διασωλήνωση του ασθενούς στη ΜΕΘ. «Το σημείο αυτό είναι εξαιρετικά κρίσιμο, γιατί αν ο ασθενής εισαχθεί στη ΜΕΘ για διασωλήνωση, αρχίζουν οι επι-

“

πλοκές και οι επιλοιμώξεις, με τη θνησιμότητα να κυμαίνεται από 40%-50%», τονίζει η επίκουρη καθηγήτρια Βίκυ Κατσαούνου. Στην κλινική COVID, αναλόγως και του κέντρου και των θεραπευτικών πρωτοκόλλων που ισχύουν (τα οποία είναι και ερευνητικά) χορηγείται στον ασθενή ένα κοκτέιλ φαρμάκων που όπως επισημαίνει ο καθηγητής πνευμονολογίας Στέλιος Λουκίδης από το νοσοκομείο «Αττικόν» περιλαμβάνει: ρεμδεσιβίρη (για 5 ημέρες), μονοκλωνικά αντισώματα, αντιβιοτικά και δεξαμεθαζόνη (κορτικοστεροειδές). «Τα μονοκλωνικά αντισώματα δουλεύουν καλύτερα όσο πιο έγκαιρα δίνονται», εξηγεί ο κ. Λουκίδης. Εναλλακτικά, αναλόγως του κέντρου, μπορεί να χορηγηθεί πλάσμα από ορό αίματος αναρρωσάντων ασθενών. Οι ασθενείς που νοσηλεύονται σε απλή COVID κλινική συνήθως μένουν 7-10 ημέρες και αν τα πράγματα εξελιχθούν καλά, παίρνουν εξιτήριο και επιστρέφουν στο σπίτι τους. Η διασωλήνωση στην εντατική αποτελεί το τελευταίο στάδιο αυτής της διαδρομής, για εκείνα τα περιστατικά στην κλινική COVID που όπως λένε με πίκρα οι γιατροί, θα «στραβώσουν». «Αν χρειαστείς διασωλήνωση, τα πράγματα δυσκολεύουν και η μέση νοσηλεία στη ΜΕΘ διαρκεί τουλάχιστον 2-3 εβδομάδες, με τον κίνδυνο επιπλοκών κι επιλοιμώξεων να αυξάνεται πολύ, όσο μεγαλώνει το διάστημα παραμονής στην εντατική. Το θεραπευτικό πρωτόκολλο που ακολουθείται στην εντατική εξαρτάται και από τον ασθενή και από το κέντρο όπου αυτός νοσηλεύεται και σίγουρα περιλαμβάνει δεξαμεθαζόνη, περισσότερα αντιβιοτικά (για να αντιμετωπιστούν οι επιλοιμώξεις) και αντιπηκτικά. Οι πιθανότητες εκεί να κερδίσεις τη μάχη είναι 50-50. Ο ένας στους δύο τα καταφέρνει. Αν είσαι νέος, έχεις περισσότερες πιθανότητες, ακόμα κι αν πάθεις νεφρική ανεπάρκεια, ακόμα κι αν πάθεις καρδιακή ανακοπή, μπορούν να σε επαναφέρουν. Αν είσαι ηλικιωμένος ή με υποκείμενα νοσήματα και συνεπώς με επιβαρυμένη υγεία, δεν θα καταφέρουν να σε επαναφέρουν μετά από καρδιακή ανακοπή». u

Αρχίσαμε να βλέπουμε μείωση των ηλικιών στους ασθενείς που νοσηλεύονται στις κλινικές COVID. Δεν έχουμε πλέον 80αρηδες γιατί προστατεύονται από τον εμβολιασμό.

“

κρούσμα μπορεί να κολλήσεις κορωνοϊό και μέσα σε μια εβδομάδα να γίνεις κι εσύ θετικός. Μπορείς, λοιπόν, να κάνεις τεστ μια εβδομάδα μετά (όχι νωρίτερα-γιατί κινδυνεύει να βγει αρνητικό) ή να καθίσεις καραντίνα δύο εβδομάδες στο σπίτι, εφόσον παραμείνεις ασυμπτωματικός ή με ήπια συμπτώματα. Το μεγαλύτερο ποσοστό των ασθενών (80%) παραμένει στο σπίτι -δεν χρειάζεται νοσηλεία- κι αυτό αποτελεί ένα αισιόδοξο μήνυμα για τον κόσμο. Στην περίπτωση που εμφανίσεις συμπτώματα, αυτά συνήθως ξεκινούν 4-5 ημέρες μετά την επαφή με το κρούσμα και περιλαμβάνουν μυαλγία, πυρετό, καχεξία, απώλεια όσφρησης και γεύσης, βήχα και δύσπνοια. Κάποιοι ασθενείς 7 έως 10 ημέρες μετά την έναρξη των συμπτωμάτων κάνουν μια «βουτιά», δηλαδή παρουσιάζουν ξαφνικά ραγδαία επιδείνωση. «Είναι πολύ σημαντικό σε όλο αυτό το διάστημα να διατηρείς στενή επαφή με τον γιατρό σου-ευτυχώς μέσω της τεχνολογίας είναι πολύ εύκολο με τη βοήθεια του skype ή μιλώντας στο τηλέφωνο να τον έχεις «κοντά» σου ανά πάσα στιγμή, ώστε να ξέρεις πότε θα πρέπει να πας στο νοσοκομείο. Ο γιατρός σου είναι αυτός που θα το κρίνει», λέει η επίκουρη καθηγήτρια πνευμονολογίας, Βίκυ Κατσαούνου. Αν και η αντιμετώπιση σε κάθε περιστατικό εξατομικεύεται, τα βασικά κριτήρια που στέλνουν έναν ασθενή στο νοσοκομείο περιλαμβάνουν υψηλό πυρετό, ο οποίος δεν υποχωρεί για τουλάχιστον 6 ημέρες, μειωμένο κορεσμό οξυγόνου κάτω από το 94% (είναι ο δείκτης που μετριέται με το οξύμετρο) και η ύπαρξη υποκείμενων νοσημάτων. «Αν πληροίς κάποια από αυτά τα κριτήρια ο γιατρός σου θα σου πει να πας στο νοσοκομείο, ενώ αν πρόκειται για ηλικιωμένο

Στέλιος Λουκίδης, καθηγητής πνευμονολογίας, πρόεδρος Ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρίας.

| περί υγείας | 5

GYNAIKEIA YGIEINH_L 18/03/2021 1:53 μ.μ. Page 6

Τα μυστικά του… κόλπου Συμβουλές που θα σας βοηθήσουν στη σωστή υγιεινή και φροντίδα της ευαίσθητης περιοχής. Γράφει η Μάρθα Φραγκάκη

χρυσός κανόνας της ευαίσθητης περιοχής είναι η καθαριότητα, μέχρι και αυτή όμως έχει τις ιδιαιτερότητές της, παρ’ όλα αυτά αν υιοθετήσετε τις παρακάτω συμβουλές και τις βάλετε στην καθημερινότητά σας, σίγουρα θα έχετε κατακτήσει το βραβείο της γυναικείας υγιεινής! Καθημερινό πλύσιμο: Αν και το εσωτερικό του κόλπου διαθέτει τον δικό του μηχανισμό αυτοκαθαρισμού, αυτό δεν σημαίνει πως δεν πρέπει να πλένεται καθημερινά. Ωστόσο, μην ξεχνάτε πως πρέπει να περιοριστείτε στο πλύσιμο μόνο της εξωτερικής περιοχής του κόλπου, δηλαδή του αιδοίου. Αυτό περιλαμβάνει τα εσωτερικά και εξωτερικά χείλη του αιδοίου και την κλειτορίδα. Μετά το μπάνιο σκουπιστείτε με μία μαλακή και στεγνή πετσέτα. Φροντίστε την πετσέτα να την αλλάζετε συχνά και να μην την μοιράζεστε με κανέναν άλλο. Υπόθεση εσώρουχα: Η χρήση βαμβακερών εσωρούχων είναι σημαντική για τη γυναικεία υγιεινή. Το βαμβακερό ύφασμα αφήνει το δέρμα να αναπνέει, κι έτσι η υγρασία που συγκεντρώνεται λόγω ιδρώτα ή εκκρίσεων εξατμί-

ζεται αντί να μετατρέπεται σε γόνιμο έδαφος για την ανάπτυξη βακτηρίων (και δυσάρεστων οσμών). Για εσάς που έχετε στο μυαλό σας τα βαμβακερά εσώρουχα σαν κάτι το αντιαισθητικό, να αναφέρουμε πως δεν χρειάζεται να είναι φτιαγμένο από βαμβάκι ολόκληρο το εσώρουχο, παρά μόνο η επιφάνεια του καβάλου –εκείνο το τριγωνικό κομμάτι υφάσματος που είναι ραμμένο πάνω στον καβάλο και έρχεται σε επαφή με τον κόλπο σας. Στο σημείο αυτό, αξίζει να σημειωθεί πως τα στενά και τα συνθετικά ρούχα δημιουργούν περιβάλλον υγρασίας και ζέστης (ιδανικό για κολπική μυκητίαση), οπότε φροντίστε να κοιμάστε με χαλαρά, βαμβακερά νυχτικά ή πιζάμες, ώστε να δημιουργείται αεράτο, στεγνό και υγιεινό περιβάλλον κατά τη διάρκεια του ύπνου. Τέλος, καλό θα ήταν να μην δοκιμάζετε ή φοράτε ρούχα, χωρίς να κάνετε χρήση εσωρούχου. Φάτε και πιείτε σωστά: Κι όμως! Η διατροφή παίζει ρόλο και στην υγεία της γυναικείας ευαίσθητης περιοχής. Η υπερβολική κατανάλωση ζάχαρης έχει συσχετιστεί με την κολπική μυκητίαση, ενώ η κατανάλωση «ζωντανού» γιαουρτιού ίσως μπορεί να την αποτρέψει. Φροντίστε να πίνετε αρκετό νερό,

για να

6 | περί υγείας |

ώστε να βοηθήσετε το σώμα σας να αποβάλλει τις τοξίνες που συγκεντρώνονται και να αποφύγετε τις ουρολοιμώξεις. Επίσης, η διατροφή μπορεί να επηρεάσει και τη μυρωδιά που αποπνέει η κολπική περιοχή. Γι’ αυτό, καταναλώνετε πολλά φρέσκα εσπεριδοειδή, όπως γκρέιπφρουτ, πορτοκάλι και ανανά. Ιδανικές τροφές είναι επιπλέον τα λαχανικά, όπως το αγγούρι και ο μαϊντανός, για να αποπνέετε ένα μυρωδάτο άρωμα φρεσκάδας. Εσο έτοιμη για την περίοδο: Ακόμα και αν ο κύκλος σας χαρακτηρίζεται από την απόλυτη σταθερότητα, καλό θα ήταν πάντα να βρίσκονται στην τσάντα σας προϊόντα γυναικείας υγιεινής. Οταν έχετε περίοδο, προτείνεται να αλλάζετε σερβιέτες κάθε τέσσερις ώρες, ωστόσο αυτό εξαρτάται και από τη ροή αίματος του κάθε οργανισμού. Σε περίπτωση που δεν είστε προετοιμασμένες, μην ντραπείτε να ζητήσετε σερβιέτα από μία άλλη γυναίκα. Το να συζητάτε για θέματα τέτοια δεν είναι ούτε ταμπού ούτε ντροπή. Κολπικές εκκρίσεις: Eίναι μέρος της φυσιολογικής λειτουργίας και καθαριότητας του σώματός σας. Ετσι, αποβάλλονται από τον κόλπο οι τοξίνες και διατηρείται καθαρός και ενυδατωμένος. Αν οι εκκρίσεις είναι έντονες, η λύση βρίσκεται στα σερβιετάκια, που είναι σαφώς πιο λεπτά από τις σερβιέτες, μα απορροφούν τις κολπικές εκκρίσεις και έτσι εσείς δεν θα νιώθετε άβολα με ένα υγρό εσώρουχο. Αν παρ’ όλα αυτά παρατηρήσετε δυσάρεστη οσμή ή αλλαγές στο χρώμα ή την πυκνότητα των εκκρίσεων, καλό θα ήταν να συμβουλευτείτε τον γιατρό σας. Σκουπιστείτε σωστά: Το λάθος σκούπισμα μπορεί να αφήσει μικρόβια σε λάθος σημεία, προκαλώντας άβολες μολύνσεις. Πώς, λοιπόν, είναι ο σωστός τρόπος σκουπίσματος; Το σκούπισμα πρέπει να γίνεται από μπροστά προς τα πίσω και αυτός είναι απαράβατος κανόνας της γυναικείας υγιεινής. Προσοχή στις δημόσιες τουαλέτες και όχι μόνο: Κάποιες φορές είναι αναγκαστικό να γίνει χρήση τουαλετών σε δημόσιους χώρους ή σε σπίτια ανθρώπων που δεν γνωρίζουμε τόσο ώστε να είμαστε σίγουροι για την επιμελή καθαριότητα των χώρων. Ακολουθήστε τις παρακάτω κινήσεις και δεν θα αντιμετωπίσετε κανένα πρόβλημα: l Δεν θα πρέπει, καταρχάς, να κάθεστε στο καπάκι της τουαλέτας, εκτός αν δεν γίνεται αλλιώς. Αν πρέπει να καθίσετε, κόψτε μερικά κομμάτια χαρτί και στρώστε τα πάνω στο καπάκι. l Πατήστε το καζανάκι οπωσδήποτε πριν τη χρήση της λεκάνης. l Αν μπορείτε, να έχετε πάντοτε μαζί σας χαρτομάντηλα ή μαντηλάκια για την ευαίσθητη περιοχή, για να αποφύγετε να χρησιμοποιήσετε το χαρτί του συγκεκριμένου χώρου. l Πλένετε οπωσδήποτε τα χέρια σας μόλις βγείτε και σκουπίστε τα με ένα χαρτομάντιλο ή το χαρτί για τα χέρια που θα βρείτε λογικά δίπλα στο νιπτήρα. Εννοείται πως λόγω εποχής θα βρίσκεται στην τσάντα και ένα αντισηπτικό. Μην το σκεφτείτε και κάντε χρήση αυτού, ακόμα και αν πλύνατε τα χέρια σας με νερό. u

_ADDS 18/03/2021 1:54 μ.μ. Page 1

STOMATIKH YGEIINH_L 18/03/2021 1:55 μ.μ. Page 8

Στοματική υγιεινή Τα πιο συχνά προβλήματα Η καθημερινή φροντίδα και οι τακτικές οδοντιατρικές επισκέψεις μπορούν να συμβάλλουν στην αποφυγή και στην έγκαιρη αντιμετώπιση πολλών προβλημάτων.

πρόληψη, καθώς και η ολοκληρωμένη, καθημερινή φροντίδα των δοντιών και των ούλων θεωρούνται απαραίτητα, ώστε να εξασφαλιστεί η στοματική υγεία, η οποία αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της συνολικής καλής λειτουργίας του οργανισμού μας. Ποια είναι, ωστόσο, τα συχνότερα προβλήματα που μπορεί κανείς να συναντήσει στη στοματική κοιλότητα; Ενα από τα βασικότερα προβλήματα που αντιμετωπίζει η πλειοψηφία των ανθρώπων είναι η ασθένεια των ούλων, η οποία αρχικά εμφανίζεται ως οίδημα, ερυθρότητα και αιμορραγία στα ούλα (ουλίτιδα), ενώ σε προχωρημένο στάδιο (περιοδοντίτιδα) μπορεί να οδηγήσει ακόμα και σε απώλεια κάποιου δοντιού. Η περιοδοντική νόσος, λοιπόν, οφείλεται σε μικρόβια (οδοντική πλάκα και πέτρα) που βρίσκονται στη στοματική κοιλότητα. Εάν η φλεγμονή παραμείνει, και σε συνδυασμό με άλλους παράγοντες, κληρονομικούς κι εξωγενείς (π.χ. κάπνισμα, stress), αρχίζει να επηρεάζεται το οστό που στηρίζει τα δόντια, οδηγώντας στη σταδιακή απώλειά του, στη «χαλάρωση» και υποχώρηση των ούλων και στην αύξηση της κινητικότητας των δοντιών. Αναλόγως με τη βαρύτητα της νόσου η αντιμετώπιση περιλαμβάνει την απομάκρυνση των μικροβίων (καθαρισμός δοντιών), τη σωστή καθημερινή στοματική υγιεινή (βούρτσισμα, μεσοδόντιος καθαρισμός με νήμα-βουρτσάκια, στοματικά διαλύματα) και τον επανέλεγχο σε τακτά χρονικά διαστήματα. Ακόμα, σε περιπτώσεις περιοδοντίτιδας, οι ριζικές αποξέσεις (βαθύς καθαρισμός), το οδοντιατρικό laser και οι μικροχειρουργικές παρεμβάσεις αποτελούν επιλογές για την αντιμετώπισή της. Σχετικά με τα δόντια, το πιο συχνό πρόβλημα είναι η τερηδόνα. Τα μικρόβια της στοματικής κοιλότητας σε συνδυασμό με διατροφή πλούσια σε ζάχαρη και υδατάνθρακες και ελλιπή στοματική υγιεινή μπορεί να προκαλέσουν σταδιακή αποδόμηση της σκληρής οδοντικής ουσίας, με αποτέλεσμα τη δημιουργία κοιλότητας. Ως συνέπεια, συμπτώματα, όπως ευαισθησία στο κρύο και πόνος στη μάσηση, αλλά και αισθητικά προβλήματα και κατάγματα δοντιών κάνουν την εμφάνιση τους. Οι αρχόμενες τερηδόνες είναι δυνατόν να αντιμετωπιστούν με τη χορήγηση φθορίου (φθοριούχες οδοντόκρεμες, φθορίωση) και την τροποποίηση της δίαιτας. Σε μεγαλύτερες τερηδονικές προσβολές, οι εμφράξεις (σφραγίσματα), είναι απαραίτητες για την αποκατάσταση της αντοχής, της λειτουργικότητας και της αισθητικής των δοντιών. Σε περιπτώσεις πιο εκτεταμένης απώλειας οδοντικής ουσίας και καταγμάτων, οι αποκαταστάσεις ενθέτων – επενθέτων ή στεφανών (θήκες) από σύγχρονα υλικά, σε συνεργασία με εξειδικευμένο

8 | περί υγείας |

Γράφουν οι Βασιλείου Χρήστος και Πλιάτσικα Κωνσταντίνα, Χειρουργοί Οδοντίατροι, D.D.S, απόφοιτοι Πανεπιστημίου Αθηνών, www.vpdental.gr. οδοντοτεχνίτη κρίνονται αναγκαίες για την εξασφάλιση της αντοχής του δοντιού. Στις περιπτώσεις όπου η τερηδόνα έχει προχωρήσει στο εσωτερικό του δοντιού και έχει «μολύνει» τον πολφό του (το νεύρο), προκαλώντας πόνο ή και απόστημα, η ενδοδοντική θεραπεία (απονεύρωση) αποτελεί τη λύση, ώστε να αντιμετωπίσουμε τα συμπτώματα και να αποτρέψουμε την εξαγωγή του δοντιού. Στις μέρες μας, όλο και περισσότεροι ασθενείς με αισθητικά προβλήματα αναζητούν λύσεις για τη βελτίωση του χαμόγελού τους. Οι όψεις ρητίνης και οι όψεις πορσελάνης αποτελούν τις βασικές μας επιλογές, ώστε ο ασθενής να βελτιώσει το σχήμα, τη θέση, το χρώμα των δοντιών του ή ακόμα και να «κλείσει» υπάρχοντα κενά ανάμεσα στα δόντια, ικανοποιώντας έτσι τις αισθητικές του ανάγκες. Επιπλέον, για να βελτιώσουμε το φυσικό χρώμα των δοντιών, τα σύγχρονα υλικά και πρωτόκολλα λεύκανσης μάς βοηθούν να το επιτύχουμε χωρίς την αφαίρεση οδοντικής ουσίας, με ασφαλείς και συντηρητικές διαδικασίες. Ανάλογα με την περίπτωση, επιλέγουμε τη λεύκανση στο σπίτι με ειδικούς μαλακούς νάρθηκες ή τη λεύκανση στο οδοντιατρείο, είτε το συνδυασμό αυτών. Ενα σημαντικό πρόβλημα που μπορεί κανείς να

αντιμετωπίσει είναι η απώλεια ενός η περισσοτέρων δοντιών. Η έλλειψη δοντιών θεωρείται κάποιου βαθμού αναπηρία και δυσχεραίνει τη διαδικασία της μάσησης, της ομιλίας και επηρεάζει την αισθητική. Αξιόπιστη λύση αποτελεί η προσθετική με την κατασκευή μεμονωμένων στεφανών (θήκες) είτε γεφυρών ακίνητων επί δοντιών με στόχο να βελτιώσουμε τη λειτουργία της μάσησης καθώς και την αισθητική του χαμόγελου. Μπορούμε να επιλέξουμε ανάμεσα σε στεφάνες/γέφυρες κατασκευασμένες από μεταλλοπορσελάνη είτε εξ ολοκλήρου από σύχρονα κεραμικά υλικά (ολοκεραμικές αποκαταστάσεις), αποδίδοντας φυσικότητα και ένα όμορφο αισθητικό αποτέλεσμα και εξασφαλίζοντας παράλληλα την αντοχή και τη μακροβιότητα του δοντιού. Παρ’ όλα αυτά, σε πολλές περιπτώσεις στις οποίες προσπαθούμε να είμαστε πιο συντηρητικοί όσον αφορά στην αφαίρεση οδοντικής ουσίας η καταλληλότερη και πιο σύγχρονη θεραπευτική επιλογή είναι τα οδοντικά εμφυτεύματα. Αποτελούν μια νέα τεχνητή «ρίζα» δοντιού απόλυτα βιοσυμβατή (τιτάνιο) που τοποθετείται χειρουργικά στο οστό της γνάθου. Το μεγάλο πλεονέκτημα των εμφυτευμάτων είναι η αποκατάσταση της απώλειας δοντιών χωρίς να θιχτούν (τροχιστούν) καθόλου τα παρακείμενα δόντια, όπως συμβαίνει κατά την κατασκευή μιας κλασικής γέφυρας. Στη συνέχεια, και μετά από αναμονή κάποιων εβδομάδων, ώστε να ολοκληρωθεί η βιολογική διαδικασία της οστεοενσωμάτωσης, πραγματοποιείται η τελική προσθετική αποκατάσταση με στεφάνες ή γέφυρες επί των εμφυτευμάτων με στόχο να αποκατασταθεί πλήρως η λειτουργικότητα και η αισθητική του στόματος. Οι κινητές μερικές ή ολικές οδοντοστοιχίες αποτελούν, επίσης, ένα χρήσιμο εργαλείο στην αποκατάσταση ελλειπόντων δοντιών. Ενα ακόμα σημαντικό πρόβλημα που παρατηρείται σε ολοένα και περισσότερους ανθρώπους αποτελεί και το σφίξιμο ή τρίξιμο των δοντιών κατά τη διάρκεια της νύχτας. Το φαινόμενο αυτό του βρυγμού – βρουξισμού αποτελεί μια παραλειτουργική έξη, η οποία ενδέχεται να προκαλέσει φθορές, προβλήματα και πόνο στα δόντια, τους μύες του προσώπου, την κροταφογναθική διάρθρωση, ακόμα και πονοκεφάλους. Η αντιμετώπιση του συνήθως γίνεται με την κατασκευή ενός εξατομικευμένου σκληρού νάρθηκα, και τη χρήση του κατά το νυχτερινό ύπνο.u

_ADDS 18/03/2021 1:56 μ.μ. Page 1

TEST PAP_L 19/03/2021 11:35 π.μ. Page 10

Το σωτήριο και διαχρονικό τεστ ΠΑΠ «Κάλλιον το προλαμβάνειν ή το θεραπεύειν» έλεγε ο Ιπποκράτης και οι γυναίκες έχουν στο οπλοστάσιο της πρόληψης έναν πολύ δυνατό σύμμαχο. Επιμέλεια: Αφροδίτη Ντάικου

ο τεστ Παπανικολάου (Τεστ Παπ) είναι ίσως η συχνότερη εξέταση που κάνει ένας γυναικολόγος και ο πιο συνήθης λόγος για τον οποίο τον επισκέπτεται μία γυναίκα. Με το Τεστ Παπ, είναι δυνατή η κυτταρολογική εξέταση μίας ποσότητας κυττάρων

που λήφθηκαν από τον κόλπο και τον τράχηλο. Ο στόχος της εξέτασης είναι η έγκαιρη διάγνωση ενδοεπιθηλιακών αλλοιώσεων, οι οποίες προηγούνται κατά πολλά χρόνια από την εκδήλωση καρκίνου του τραχήλου. Εκτός από ενδεχόμενη κακοήθεια, μπορούν επίσης

Οι μύθοι γύρω από το τεστ ΠΑΠ Το τεστ ΠΑΠ πρέπει να γίνεται στη μέση του κύκλου – ΜΥΘΟΣ

Η αλήθεια είναι πως το τεστ ΠΑΠ μπορείτε να το κάνετε οποιαδήποτε μέρα μετά το τέλος της εμμήνου ρύσεως. Φροντίστε απλά δύο μέρες πριν να μην έχετε έρθει σε σεξουαλική επαφή και να μην έχει προηγηθεί εσωτερική κολπική πλύση, καθώς και τοποθέτηση ενδοκολπικών υποθέτων ή αλοιφών.

Το τεστ ΠΑΠ πρέπει να γίνεται μία φορά τον χρόνο και να ξεκινά με την έναρξη των σεξουαλικών επαφών της γυναικάς. Ο μύθος που αναφέρει πως δεν είναι αναγκαίος ο ετήσιος έλεγχος έχει προκύψει από Εθνικά Συστήματα Υγείας, όπου οι οικονομικοί πόροι είναι περιορισμένοι και δεν επαρκούν για την κάλυψη του γυναικείου πληθυσμού με τεστ Παπανικολάου κάθε έτος.

Δεν χρειάζεται να γίνεται κάθε χρόνο – ΜΥΘΟΣ

Το τεστ ΠΑΠ πονάει – ΜΥΘΟΣ

Οι ιστορίες περί αβάσταχτου πόνου είναι σπάνιες και συνήθως προέρχονται από γυναίκες που εξετάζονται πρώτη φορά και είναι πολύ φοβισμένες. Αυτό που θέλουμε να πούμε με λίγα λόγια είναι ότι ο φόβος και το άγχος είναι αυτά, τα οποία προκαλούν την ιδέα του πόνου. Σε κανονικές συνθήκες προκύπτει μία μικρή ενόχληση και τίποτα παραπάνω.

Οι γυναίκες που είναι πιο ευάλωτες στον καρκίνο του τραχήλου είναι μεγάλης ηλικίας – ΜΥΘΟΣ

Ο καρκίνος του τραχήλου δεν έχει καμία σχέση με την ηλικία. Οι γυναίκες, μάλιστα, που ανήκουν στις ομάδες υψηλού κινδύνου είναι: l Οσες ξεκίνησαν τη σεξουαλική τους ζωή από μικρή ηλικία l Οσες έχουν πολλούς σεξουαλικούς συντρόφους l Οσες παρουσιάζουν μόλυνση και στη συνέχεια λοίμωξη από HPV υψηλού κινδύνου l Οσες πάσχουν από σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα l Οσες είναι καπνίστριες

να ανιχνευτούν ορισμένα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα και λοιμώξεις του κόλπου και του τραχήλου. Η εξέταση είναι απλούστατη και ανώδυνη και μπορεί να γίνει οποιαδήποτε μέρα του κύκλου, εκτός από τις ημέρες της εμμήνου ρύσεως.

Γυναικολογικός έλεγχος στα… χρόνια του κορωνοϊού Εφόσον εσείς δεν είστε άρρωστη και δεν έχετε έρθει σε επαφή με άτομο που έχει ύποπτα συμπτώματα (βήχας, πυρετός κ.λπ.), μην σκεφτείτε στιγμή πλέον να ακυρώσετε τον γυναικολογικό σας έλεγχο. Θα κάνετε τα πάντα, όπως κάθε χρόνο, απλά με αρκετά μεγαλύτερη προσοχή! Θα φοράτε σωστά τη μάσκα σας, θα κρατάτε τις απαιτούμενες αποστάσεις όπου μπορείτε, θα καθαρίζετε τα χέρια σας με σαπούνι και νερό ή θα τα απολυμαίνετε με αντισηπτικό και θα κλείσετε το ραντεβού σας σε μέρος ή άτομο που εμπιστεύεστε και θεωρείτε πως όλα τα μέτρα θα τηρούνται και από την άλλη πλευρά. Πλέον, είναι πολύ σημαντικό να καταλάβετε πως εν μέσω πανδημίας δεν εξαφανίστηκαν οι υπόλοιπες ασθένειες και πως όλοι οι προληπτικοί έλεγχοι πρέπει να γίνονται κανονικά, απλά με υψηλό το αίσθημα της ατομικής ευθύνης.

Εξτρα εξετάσεις γένους θηλυκού Υπέρηχος γεννητικών οργάνων: Με αυτή την απλή εξέταση, μπορούν να ελεγχθούν πιθανά μορφώματα στη μήτρα. Επίσης, ελέγχεται η υφή και η κατάσταση των ωοθηκών. Μαστογραφία ή αλλιώς Must… oγραφία: Αν είστε άνω των 40 ετών, επιβάλλεται να προβείτε στην εξέταση αυτή κάθε δύο χρόνια, ενώ αν υπάρχει κληρονομικότητα καλό θα ήταν να γίνεται συχνότερα! Πρόκειται για μια ακτινολογική εξέταση που ανιχνεύει πρώιμες αλλοιώσεις του μαστού!

10 | περί υγείας |

PUBLI METROPOLITAN 18/03/2021 1:58 μ.μ. Page 1

Κέντρο Ακτινοθεραπευτικής Ογκολογίας ΥΓΕΙΑ:

25 χρόνια στη Φροντίδα του ασθενή με σύμμαχο την επιστήμη και την εμπειρία Το Κέντρο Ακτινοθεραπευτικής Ογκολογίας του ΥΓΕΙΑ, στα 25 χρόνια λειτουργίας του αποτελεί το πλέον σύγχρονο και πλήρως εξοπλισμένο κέντρο στην Ελλάδα και ένα από τα καλύτερα στην Ευρώπη.

ο Κέντρο Ακτινοθεραπευτικής Ογκολογίας του ΥΓΕΙΑ αποτελεί το μοναδικό ολοκληρωμένο κέντρο στη χώρα μας που διαθέτει εκτός των τεσσάρων τελευταίας γενιάς Γραμμικών Επιταχυντών και της υπερσύγχρονης μονάδα Βραχυθεραπείας υψηλού ρυθμού δόσης, το μοναδικό στην Ελλάδα μηχάνημα ακτινοχειρουργικής γ-Knife. Το ιατρικό δυναμικό του Κέντρου, έχοντας στη διάθεσή του μηχανήματα τελευταίας τεχνολογίας, είναι σε θέση να εξατομικεύει

τη θεραπεία για κάθε ασθενή, επιλέγοντας το κατάλληλο μηχάνημα και εφαρμόζοντας την τεχνική ακτινοθεραπείας που θα αντιμετωπίσει καλύτερα τη νόσο. Στο Κέντρο Ακτινοθεραπευτικής Ογκολογίας αποτελεί καθημερινή πρακτική, η εφαρμογή εξελιγμένων τεχνικών, όπως η ακτινοθεραπεία καθηγουμένη από εικόνες (IGRT), η διαμορφούμενης έντασης ακτινοθεραπεία (IMRT) και η ογκομετρικά διαμορφούμενη τοξοειδή ακτινοθεραπεία (VMAT).

Για τη φροντίδα των ασθενών που υποβάλλονται σε ακτινοθεραπεία συνεργάζονται στενά έμπειροι Ακτινοθεραπευτές Ογκολόγοι, Ακτινοφυσικοί, Τεχνολόγοι και Νοσηλευτές του Κέντρου. Παράλληλα, οι ασθενείς μας έχουν πρόσβαση σε όλες τις σύγχρονες διαγνωστικές και απεικονιστικές μεθόδους, στις άρτια οργανωμένες Ογκολογικές και Χειρουργικές Κλινικές, αλλά και σε ειδικούς κλινικούς διατροφολόγους, ειδικούς ψυχολόγους και φυσικοθεραπευτές με στόχο τη βέλτιστη και εξατομικευμένη αντιμετώπισή τους.

Καινοτόμες Τεχνικές του Κέντρου Ακτινοθεραπευτικής Ογκολογίας ΥΓΕΙΑ Ακτινοθεραπεία καθοδηγούμενη από εικόνες (IGRT) Η τεχνική αυτή εξασφαλίζει την ακρίβεια χορήγησης της δόσης ακτινοβολίας με χρήση εικόνων αξονικής τομογραφίας με τη βοήθεια αξονικού τομογράφου ο οποίος είναι ενσωματωμένος στο μηχάνημα ακτινοθεραπείας. Οι τρισδιάστατες εικόνες αξονικής τομογραφίας χρησιμοποιούνται για την ακριβή στόχευση του όγκου – στόχου.

Ακτινοθεραπεία με παρακολούθηση της κίνησης του σώματος (Surface Guided Radiotherapy)

Ακτινοθεραπεία Διαμορφούμενης έντασης & Ογκομετρικά διαμορφούμενη τοξοειδή ακτινοθεραπεία (IMRT & VMAT)

Για πρώτη φορά στην Ελλάδα, στο ΥΓΕΙΑ, εφαρμόζεται ακτινοθεραπεία με έλεγχο της κίνησης του σώματος. Η τεχνική αυτή διασφαλίζει ότι ο ασθενής τοποθετείται καθημερινά στην ίδια θέση, όπως προκύπτει από το πλάνο θεραπείας του. Επιπλέον, παρακολουθείται τόσο ο κύκλος της αναπνοής του ασθενούς όσο και η επιφάνεια του σώματός του σε όλη τη διάρκεια της θεραπείας για ανίχνευση κίνησης διαφορετικής από την αναμενόμενη, με ακρίβεια μικρότερη του ενός χιλιοστού. Αν ανιχνευτεί κίνηση μη αποδεκτή η θεραπεία διακόπτεται αυτόματα και ξεκινά πάλι μόλις ο ασθενής επανέλθει στη σωστή θέση.

Οι πλέον εξελιγμένες μορφές ακτινοθεραπείας που εναποθέτουν τη δόση ακριβώς στον όγκο-στόχο και ταυτόχρονα ελαχιστοποιούν τη δόση που λαμβάνουν οι υγιείς ιστοί. Οι τεχνικές αυτές δίνουν τη δυνατότητα της αύξησης της δόσης στον όγκο-στόχο, αυξάνοντας αντίστοιχα την πιθανότητα ίασης.

Στερεοτακτική ακτινοθεραπεία σώματος (SBRT) Edge Επιταχυντής

Βραχυθεραπεία υψηλού ρυθμού δόσης με Ir -192 Η βραχυθεραπεία είναι μια μέθοδος ακτινοθεραπείας κατά την οποία η ακτινοβόληση γίνεται εκ των έσω (μέσα στο σώμα). Η μέθοδος αυτή μπορεί να εφαρμοστεί σε παθήσεις, όπως στον γυναικολογικό καρκίνο, στον καρκίνο του προστάτη κ.ά., μόνη της ή σε συνδυασμό με την εξωτερική ακτινοθεραπεία.

Στερεοτακτική ακτινοχειρουργική εγκεφάλου με γ-knife Το Τμήμα Ακτινοχειρουργικής Εγκεφάλου γ-knife είναι το μοναδικό στην Ελλάδα και διαθέτει το πλέον εξελιγμένο μηχάνημα γknife Perfexion. Επιλέχθηκε ως Κέντρο Αναφοράς της εταιρείας Elekta. Η ακτινοχειρουργική με γ-knife ή «χειρουργική χωρίς νυστέρι», αποτελεί μια εναλλακτική μορφή θεραπείας έναντι της ανοιχτής χειρουργικής κρανιοτομίας. Είναι μη επεμβατική, ανώδυνη και εφαρμόζεται χωρίς γενική αναισθησία.

Καθημερινή επιβεβαίωση της χορηγούμενης δόσης στον ασθενή

Halycon Επιταχυντής

Ακτινοθεραπεία με ελεγχόμενη αναπνοή (Gated Radiotherapy) Από το 2015, για πρώτη φορά στην Ελλάδα, στο ΥΓΕΙΑ, εφαρμόζεται ακτινοθεραπεία με έλεγχο της αναπνοής. Η ακτινοβόληση γίνεται σε συγκεκριμένη φάση της αναπνοής, προστατεύοντας τα ευαίσθητα όργανα, όπως η καρδιά και ο πνεύμονας, επιτυγχάνοντας την ακριβή στόχευση όγκων της περιοχής του θώρακα και της άνω κοιλίας που κινούνται λόγω της αναπνοής. Η τεχνική αυτή εφαρμόζεται κυρίως στην ακτινοβόληση του μαστού, σε ακτινοβόληση βλαβών στον πνεύμονα και το μεσοθωράκιο, στο πάγκρεας και στο ήπαρ. Ειδικότερα, για τον καρκίνο του μαστού εφαρμό-

Για πρώτη φορά στην Ελλάδα, στο Κέντρο Ακτινοθεραπευτικής Ογκολογίας, διαθέτουμε τον κατάλληλο εξοπλισμό ώστε να είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε τη δόση που χορηγείται καθημερινά στους ασθενείς. Αυτό γίνεται με τη χρήση εξειδικευμένου συστήματος μέτρησης της ακτινοβολίας που διαπερνά τον ασθενή κατά τη διάρκεια της κάθε θεραπείας. Η πληροφορία αυτή συνδυάζεται με τις εικόνες αξονικής τομογραφίας που λαμβάνονται καθημερινά στο μηχάνημα ακτινοθεραπείας και με τη χρήση κατάλληλου λογισμικού, είμαστε σε θέση καθημερινά να γνωρίζουμε πού ακριβώς χορηγήθηκε η δόση και αν τυχόν μικρές αλλαγές στην ανατομία του ασθενούς επηρεάζουν τη δόση στον όγκο-στόχο ή στους γύρω υγιείς ιστούς. Αν κριθεί απαραίτητο, επανασχεδιάζεται η θεραπεία. Η διαδικασία είναι πλήρως αυτοματοποιημένη και διασφαλίζει την ακρίβεια χορήγησης της απαιτούμενης θεραπευτικής δόσης.

www.hygeia.gr

PUBLI

Η Στερεοτακτική ακτινοθεραπεία σώματος είναι μια εξειδικευμένη τεχνική χορήγησης πολύ υψηλής δόσης ακτινοβολίας σε 1 έως 5 συνεδρίες, η οποία χορηγείται με απόλυτη ακρίβεια και ασφάλεια μέσα στο σώμα. Η συγκεκριμένη τεχνική έχει ένδειξη σε μεγάλη κατηγορία ασθενών και ειδικότερα σε ασθενείς με αρχικό καρκίνο του πνεύμονα, του προστάτη, του παγκρέατος καθώς και σε ασθενείς με μεταστάσεις στο επινεφρίδιο, στο ήπαρ, στα οστά και στον πνεύμονα.

ζεται η τεχνική ακτινοβόλησης σε βαθιά εισπνοή (Deep Inspiration Breath Hold). Με την τεχνική αυτή επιτυγχάνεται η «ακινητοποίηση» του μαστού σε θέση όπου απομακρύνεται όσο το δυνατό περισσότερο από την καρδιά και τον πνεύμονα, με αποτέλεσμα να αποφεύγεται η ακτινοβόλησή τους ενώ ταυτόχρονα διασφαλίζεται η ακριβής ακτινοβόληση του μαστού.

SEX MOSXA_L 18/03/2021 1:58 μ.μ. Page 12

Oταν το σεξ δεν είναι όπως το φαντάζεστε Γυναικείος οργασμός! Πόσα λέγονται γι’ αυτόν και πόσοι είναι εκείνοι που θεωρούνται «ειδικοί» στο να φέρουν μία γυναίκα στην κορύφωση, πιστεύοντας πως κρατούν το «κλειδί της ηδονής της». Και πόσο έξω πέφτουν τις περισσότερες φορές…

γυναικείος οργασμός εξακολουθεί και παραμένει μυστήριο, παρ’ όλο που μιλάμε πλέον ανοιχτά για σεξουαλικά ζητήματα και η γυναίκα σήμερα τον διεκδικεί όλο και περισσότερο. Λογικά θα αναρωτηθείτε: «Εφόσον έχουμε μεγαλύτερη πληροφόρηση και οι περισσότερες γυναίκες τον διεκδικούν, γιατί παραμένει μυστήριο;» Πολύ απλά, γιατί η γυναίκα έχει διαφορετική και πιο περίπλοκη σεξουαλική λειτουργία από αυτή του άνδρα. Χρειάζεται να εναρμονιστεί εγκεφαλικά, ψυχοσυναισθηματικά και σωματικά, για να κορυφώσει. Φυσικά, και ένας καλός ερωτικός παρτενέρ με μία καλή τεχνική είναι απαραίτητος!

Τι είναι ο οργασμός; Θα λέγαμε απλά ότι είναι η ψυχική και σωματική ολοκλήρωση με κυρίαρχη συμμετοχή των βιολογικών ορμονών και κυρίως του εγκεφάλου. Χρειάζεται, δηλαδή, ολοκληρωτική ψυχοσυναισθηματική και βιολογική συμμετοχή στον δρόμο για την κορύφωση. Κάτι που δεν είναι εφικτό πάντα, καθώς σχετίζεται με το πώς νιώθει η γυναίκα εκείνη τη στιγμή, πώς είναι με τον σύντροφό της, αν υπάρχουν αρκετά προ-

Γράφει η Μαρίνα Μόσχα, M.Α. Κλινικής Ψυχολογίας, MSc Θετικής Ψυχοθεραπείας, Ψυχοθεραπεύτρια, εξειδίκευση στη σεξουαλική υγεία.

καταρκτικά για καλή σεξουαλική προετοιμασία, αν εκείνη του ζητάει αυτό το οποίο της αρέσει, αν είναι συγκεντρωμένη σε αυτό που γίνεται τη συγκεκριμένη στιγμή, αν αφήνεται να απολαύσει το σεξ, αν είναι «χαμένη στα ταμπού», σε προκαταλήψεις και σε αυστηρές εγγραφές όπου η σεξουαλική απόλαυση είναι ανήθικη ή κακή, αν κυνηγάει τον οργασμό της χωρίς, όμως, να τον φτάνει ποτέ, αν ψάχνει το σημείο G, αγνοώντας πως δεν υπάρχει, αν…, αν…, αν… Βλέπουμε, λοιπόν, πως για να βιώσω ως γυναίκα τον οργασμό, χρειάζεται πρώτα από όλα να το επιτρέψω η ίδια στον εαυτό μου. Οσο νιώθω επιτακτικά την ανάγκη πως «πρέπει» να κορυφώσω, τόσο απομακρύνομαι από τον στόχο μου, καθώς καθηλώνομαι αγχωτικά στην αναζήτησή του, μέσα από ένα ατέρμονο κυνήγι! Παγιδεύομαι όλο και περισσότερο και εγκλωβίζομαι στην πεποίθηση πως όλη η σεξουαλική συμπεριφορά και η σεξουαλική μου αναγνώριση από τον σύντροφο έρχεται μέσω της οργασμικής μου κορύφωσης! Η σφραγίδα του «πρέπει να του δώσω τον οργασμό μου» μπορεί να μπει εμπόδιο στην οργασμική κορύφωση και γενικότερα στη σεξουαλική απόλαυση.

Αλλο η προσδοκία και άλλο η πραγματικότητα…

ο άγχος, η προσδοκία να είναι τέλεια η σεξουαλική επαφή, η σκέψη πως «πρέπει» να κορυφώσω γιατί διαφορετικά θα με θεωρήσει ψυχρή, είναι αρκετά για να χαλάσουν τη διάθεση και να με απομακρύνουν από την ολοκλήρωση. Ωστόσο, ο οργασμός δεν αποτελεί υποχρεωτική παράμετρο, ούτε είναι καθοριστικός παράγοντας για την ικανοποίησή μου. Αντί να σκέφτομαι «πρέπει να ολοκληρώσω», που μετατρέπεται σε καταναγκαστική σκέψη, φέρνοντας το αντίθετο αποτέλεσμα, μπορώ να δοκιμάσω το «θέλω, μπορώ και διεκδικώ τον οργασμό μου». Ετσι, καταφέρνω να απολαύσω και το ταξίδι, όχι μόνο τον προορισμό… Αν δεν είμαι εξοικειωμένη με τα γεννητικά μου όργανα, αν δεν γνωρίζω ή δεν μου αρέσει το σώμα μου παίζει επίσης καθοριστικό

12 | περί υγείας |

ρόλο στο αν θα κορυφώσω ή όχι. Για παράδειγμα, αν δεν νιώθω άνετα με το σώμα μου και προσπαθώ να κρύψω τις ατέλειές του, αν ντρέπομαι να εμφανιστώ μπροστά στον σύντροφο και αναζητώ τα… σκοτάδια ή κρύβομαι κάτω από τα σκεπάσματα, πώς θα αφεθώ στο παιχνίδι αναζήτησης της ηδονής; Αν μεγάλωσα με ταμπού και προκαταλήψεις, αν νιώθω πως «δεν κάνει» ή δεν αξίζω την ηδονή… Σκέψεις που ευθύνονται για πληθώρα σεξουαλικών δυσλειτουργιών, όπως διαταραχές του οργασμού, του πόνου ή της επιθυμίας. Αν ενώ κορυφώνω κλειτοριδικά, πιστεύω πως «πρέπει» να κορυφώσω και κολπικά για να «είμαι γυναίκα» ή γιατί εκείνος μου το ζητά για να… νιώσει άνδρας μέσα από την οργασμική κορύφωση που μου προσφέρει! Και όμως, ο οργασμός είναι ένας, είτε κλειτορι-

δικός – στο μεγαλύτερο ποσοστό γυναικών, είτε κολπικός! Τέλος, μην ξεχνάμε πως υπάρχουν και ορισμένες ιατρικές καταστάσεις που επηρεάζουν αρνητικά τη γυναικεία σεξουαλικότητα γενικότερα και όχι μόνο τον οργασμό, π.χ. η χημειοθεραπεία, ο υποθυρεοειδισμός, η λήψη φαρμακευτικής αγωγής και κυρίως, αντικαταθλιπτικής αγωγής, η κατάχρηση αλκοόλ και ναρκωτικών ουσιών, ορμονικές μεταβολές λόγω της εμμηνόπαυσης κ.λπ. Ο γυναικείος οργασμός είναι ένα μεγάλο κεφάλαιο που σίγουρα δεν μπορεί να καλυφθεί μέσα σε λίγες γραμμές, καθώς είναι μία περίπλοκη λειτουργία που απαιτεί τόσο τη σωματική όσο και την ψυχική συμμετοχή. Χρειάζεται να «είμαι καλά εγώ με εμένα αλλά και με εσένα» και προπάντων «συγκεντρωμένη σε αυτό που γίνεται, σε αυτό που

συμβαίνει, σε αυτό που κάνω, εκείνη ακριβώς τη στιγμή, στο εδώ και τώρα!» Διαφορετικά, είναι σαν να κλείνω την πόρτα στα ερεθίσματα και δεν τους επιτρέπω να «περάσουν» και να με κεράσουν τη σεξουαλική ευχαρίστηση, την ηδονή και την ικανοποίηση! Το σεξ είναι ένα παιχνίδι αισθήσεων, που αν επιτρέψω στον εαυτό μου να το βιώσει και να το απολαύσει, τότε και μόνο τότε, μπορώ να βιώσω την ηδονή και κατ’ επέκταση και τον οργασμό με τον ερωτικό μου σύντροφο. Εάν υπάρχει κάποιος από τους παραπάνω παράγοντες που εμποδίζει μία γυναίκα να βιώσει αυτό το συναίσθημα της ηδονικής απόλαυσης και ευχαρίστησης, καλό θα ήταν να αναζητήσει τη βοήθεια ειδικού σεξουαλικής υγείας, ώστε να μπορεί να απολαύσει αυτό που η ίδια η φύση της προσφέρει! u

EMMHNOPAFSH_PAPPA_R 18/03/2021 1:58 μ.μ. Page 13

Εμμηνόπαυση Μία προσωπική και απρόβλεπτη εμπειρία Οι γυναίκες τυπικά περνούν σε αυτό το στάδιο μεταξύ των 45-55 ετών και με μέσο όρο ηλικίας τα 51 χρόνια.

εμμηνόπαυση είναι εκείνη θα λέγαμε που ενώνει όλες τις γυναίκες, ανεξάρτητα από τη θρησκεία ή τη φυλή τους, το επίπεδο μόρφωσής τους και την οικονομική τους κατάσταση. Κάθε γυναίκα, όμως, τη βιώνει διαφορετικά. Απαραίτητο για κάθε γυναίκα και δικαίωμά της είναι να έχει πρόσβαση στην έγκυρη πληροφόρηση και να αποφασίσει ποια είναι η καλύτερη λύση για εκείνη. Οι γυναίκες θα πρέπει να ενθαρρυνθούν να αναλάβουν την ευθύνη της υγείας τους, να αποκτήσουν αυτοπεποίθηση και να καταλάβουν ότι το να μεγαλώνεις δεν σημαίνει απαραίτητα ότι γερνάς. Η εμμηνόπαυση είναι ένα ακόμα σκαλοπάτι στη ζωή μας. Ως εμμηνόπαυση ορίζεται ως η παύση της εμμήνου ρύσης. Οι γυναίκες τυπικά περνούν στην εμμηνόπαυση μεταξύ των 45-55 ετών, με μέσο όρο

Τα συμπτώματα, όμως, που μπορεί να βιώσει μια γυναίκα τυχώς, είναι μια περαστική φάση στον κύκλο σε αυτή τη φάση της ζωής της δεν τελειώνουν εδώ! γονιμότητάς μας. Τελικά,

Hot ﬂash και νυχτερινές εφιδρώσεις: Υπολογίζεται ότι το 35 –50% των περιεμμηνοπαυσιακών γυναικών πάσχουν από ξαφνικά κύματα θερμότητας του σώματος με εφίδρωση και έξαψη που διαρκούν 5-10 λεπτά, συχνά τη νύχτα καθώς και κατά τη διάρκεια της ημέρας. Συνήθως, ξεκινούν στο τριχωτό της κεφαλής, στο πρόσωπο, στο λαιμό ή στο στήθος και μπορεί να διαφέρουν δραματικά μεταξύ των γυναικών που τα έχουν. Μερικές γυναίκες αισθάνονται μόνο ελαφρώς ζεστές, ενώ άλλες καταλήγουν πολύ ιδρωμένες. Οι εξάψεις συχνά συνεχίζονται για ένα ή δύο χρόνια μετά την εμμηνόπαυση. Σε ποσοστό έως και 10% των γυναικών, επιμένουν για χρόνια πέρα από αυτό. l Κολπική ξηρότητα: Κατά τη διάρκεια της εμμηνόπαυσης, τα μειωμένα επίπεδα οιστρογόνων μπορεί να προκαλέσουν λεπτότερο και ξηρότερο κολπικό ιστό. Η κολπική ξηρότητα (η οποία συνήθως γίνεται ακόμη χειρότερη μετά την εμμηνόπαυση) μπορεί να προκαλέσει κνησμό και ερεθισμό. Μπορεί επίσης να είναι πηγή πόνου κατά τη σεξουαλική επαφή, συμβάλλοντας στη μείωση της σεξουαλικής επιθυμίας στη μέση ζωή. l Διαταραχές ύπνου: Περίπου το 40% των περιεμμηνοπαυσιακών γυναικών έχουν προβλήματα ύπνου. Ορισμένες μελέτες έχουν l

Γράφει η Αθανασία Παππά, Πρόεδρος Ελληνικής Εταιρίας Εμμηνόπαυσης (ΕΛΕΤΕΜ - www.eletem.org), Πρόεδρος Ελληνικής Εταιρίας Αντιρευματικού Αγώνα (ΕΛΕΑΝΑ).

ηλικίας της εμμηνόπαυσης τα 51 χρόνια. Η περιεμμηνόπαυση είναι η περίοδος μετάβασης στην εμμηνόπαυση και αφορά στα 2-8 χρόνια πριν την εμμηνόπαυση, καθώς και στον χρόνο που ακολουθεί τον τελευταίο έμμηνο κύκλο. Οι ωοθήκες παράγουν ελαττωμένα επίπεδα οιστρογόνων, προγεστερόνης και ανδρογόνων. Κατά την περίοδο αυτή, εναλλάσσονται κύκλοι χωρίς ωορρηξία ποικίλης διάρκειας, με φυσιολογικούς κύκλους ωορρηξίας. Η κατάσταση αυτή οδηγεί σε ακανόνιστη έμμηνο ρύση, με ποικίλη διάρκεια του κύκλου, καθώς και ποικίλη ποσότητα ή διάρκεια της ροής, η οποία μπορεί να χαρακτηρίζεται από ελαφρές κηλίδες αίματος έως βαριά αιμορραγία. Αιτία αυτών των αλλαγών είναι οι διακυμάνσεις των ορμονικών επιπέδων που προκύπτουν από την μείωση ωαρίων.

δείξει μια σχέση μεταξύ των νυχτερινών ιδρώτων και του διαταραγμένου ύπνου. Το πρόβλημα είναι πολύ περίπλοκο, για να κατηγορηθεί μόνο για ταλαντώσεις ορμονών. Οι κύκλοι ύπνου αλλάζουν καθώς γερνάμε και η αϋπνία είναι ένα κοινό παράπονο που σχετίζεται με την ηλικία και στα δύο φύλα. l Συμπτώματα διάθεσης: Οι αλλαγές στην ορμόνη που σχετίζονται με την εμμηνόπαυση είναι επίσης πιθανό να κάνουν τις γυναίκες ανήσυχες ή ευερέθιστες. Επίσης, ορισμένες γυναίκες μπορεί να είναι πιο ευάλωτες από άλλες σε αλλαγές στη διάθεση που σχετίζονται με ορμόνες. Οι καλύτεροι προγνωστικοί παράγοντες των συμπτωμάτων της διάθεσης στη μέση ζωή είναι το άγχος της ζωής, η κακή συνολική υγεία και το ιστορικό της κατάθλιψης. l Aλλα προβλήματα: Πολλές γυναίκες παραπονιούνται για προβλήματα βραχυπρόθεσμης μνήμης καθώς και δυσκολία συγκέντρωσης κατά τη μετάβαση στην εμμηνόπαυση. Παρ’ όλο που τα οιστρογόνα και η προγεστερόνη παίζουν ρόλο στη διατήρηση της λειτουργίας του εγκεφάλου, υπάρχουν πολύ λίγες πληροφορίες για να διαχωριστούν τα αποτελέσματα της γήρανσης και των ψυχοκοινωνικών

παραγόντων από εκείνα που σχετίζονται με τις αλλαγές ορμονών. Οι μη ορμονικές θεραπείες γίνονται ολοένα και πιο σημαντικές για τις εμμηνοπαυσιακές και τις μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες, ιδιαίτερα λόγω των στοιχείων που διαθέτουμε πλέον για τα οφέλη τους. Τα οφέλη της μη ορμονικής θεραπείας είναι αθροιστικά και έχουν να κάνουν με τον τρόπο ζωής μας. Τροποποιήσεις του τρόπου ζωής συμπεριλαμβάνουν την υγιεινή διατροφή, την τακτική άσκηση, τη διακοπή του καπνίσματος, την ελάττωση πρόσληψης οινοπνεύματος και επιπλέον την ελάττωση του στρες. Σε όλη αυτή τη διάρκεια της περιεμμηνόπαυσης και έπειτα της εμμηνόπαυσης, αυτό που πολλές φορές νιώθουμε είναι πώς καταλήγουμε να αγωνιζόμαστε με καταστάσεις και συμπτώματα για τα οποία ούτε αναγνωρίζουμε ούτε είμαστε προετοιμασμένες. Διάφορα συμπτώματα νιώθουμε να έρχονται από διαφορετικές κατευθύνσεις, συχνά ταυτόχρονα, και μπορεί να είναι απίστευτα τραυματικά, αν δεν υπάρχει η κατάλληλη υποστήριξη, ενημέρωση και εκπαίδευση. Μπορώ να σας διαβεβαιώσω ότι αυτή, ευ-

αυτή η μετάβαση, όσο δύσκολη και αν είναι για κάποιες γυναίκες και όχι φυσικά για όλες μιας και αυτά όλα τα συμπτώματα δεν είναι ο κανόνας, ανοίγει τον δρόμο για έναν νέο, απελευθερωμένο και εμπλουτισμένο χρόνο ζωής. Λαμβάνοντας ιατρικά τη σωστή υποστήριξη, μοιραστείτε τις αλλαγές σας με τον σύντροφό σας και τους φίλους σας και γενικά να είστε δυνατές και περήφανες για τη γενετικά προγραμματισμένη αναταραχή σας.u

| περί υγείας | 13

BREAST CANCER_SVOLOY_x2 18/03/2021 1:59 μ.μ. Page 14

Ελπιδοφόρες εξελίξεις και στον μεταστατικό καρκίνο μαστού Διεθνώς υπολογίζεται ότι μια στις οκτώ γυναίκες θα νοσήσει κάποια στιγμή στη ζωή της από καρκίνο μαστού.

με χαρακτηριστικό παράδειγμα τη χρήση τους ε περισσότερες από 7.500 νέες διαστον καρκίνο του μαστού. Το 15-20% των ασθενών γνώσεις καρκίνου μαστού κάθε χρόνο με καρκίνο μαστού υπερεκφράζουν τον υποδοχέα στην Ελλάδα, το ογκολογικό νόσημα Her-2 και η πρόγνωση των ασθενών αυτών άλλαξε που θεωρείται η γυναικεία επιδημία είναι ο δεύδραματικά προς το καλύτερο μετά την ανάπτυξη τερος σε συχνότητα καρκίνος στην Ελλάδα μετά τον καρκίνο του πνεύμονα. Διεθνώς υπολογίζεται του Trastuzumab, ενός μονοκλωνικού αντισώματος ότι μια στις 8 γυναίκες θα νοσήσει κάποια στιγμή έναντι του υποδοχέα Her-2. Το Trastuzumab αποστη ζωή της από καρκίνο μαστού, με τις περιστελεί καθιερωμένη θεραπεία των ασθενών με σότερες ασθενείς να μπορούν να ελπίζουν ακόμα Her-2 θετικό καρκίνο τόσο ως επικουρική θεραπεία και σε ίαση, χάρη στην έγκαιρη διάγνωση και τις όσο και ως θεραπεία της μεταστατικής νόσου σε συνδυασμό με χημειοθεραπεία. Ακόμα εξατομικευμένες θεραπείες. μια σημαντική εξέλιξη στη θεραπεία «Μπορεί η διάγνωση του καρκίνου του αυτής της νόσου αποτέλεσε η ανάπτυξη μαστού να παραμένει ένα χαστούκι, να ενός δεύτερου μονοκλωνικού αντισώείναι σοκ, τη στιγμή που το ακούς αλλά ματος έναντι του Ηer-2 υποδοχέα, του έχουν αλλάξει πολλά τα τελευταία χρόνια. Δεν είναι το «τέλος». Μάλιστα, Pertuzumab με τα δύο μονοκλωνικά πολλές γυναίκες θεραπεύονται πλήρως αντισώματα να δρουν συνεργικά και και γι’ αυτό δεν πρέπει να τον φοβόμανα συγχορηγούνται. Το Pertuzumab στε, όπως κάποτε», επισημαίνει ο Πρόπήρε έγκριση για τη θεραπεία και της εδρος της Ελληνικής Αντικαρκινικής μεταστατικής Her-2 θετικής νόσου σε Εταιρίας, Βαγγέλης Φιλόπουλος, Διευσυνδυασμό με Trastuzumab και Docetaxel (χημειοθεραπεία), ενώ πήρε και θυντής της Χειρουργικής Κλινικής ΜαΓράφει η επιταχυνόμενη έγκριση ως προεγχειστού στην Ευρωκλινική. Αλεξία Σβώλου ρητική θεραπεία των Her-2 θετικών Στο σύνολο των περιστατικών μόνο μία όγκων. Παράλληλα, χρησιμοποιούνται στις 6 ασθενείς χάνουν τη ζωή τους για την αντιμετώπιση του καρκίνου του μαστού από τον καρκίνο του μαστού, ενώ στο 30% των ασθενών ο καρκίνος επιστρέφει μεταστατικός, και άλλες κατηγορίες φαρμάκων, όπως οι αναοπότε εκεί τα πράγματα είναι πιο δύσκολα. Ομως, στολείς των κυκλινοεξαρτώμενων κινασών 4/6 και τότε οι επιστημονικές εξελίξεις προσφέρουν (CDK4/6 inhibitors), με κύριους εκπρόσωπους τα ελπίδα σε περιπτώσεις που κάποτε θεωρούνταν Palbociclib, Ribociclib και Abemaciclib, οι ανακαταδικασμένες. Μια από τις πιο σημαντικές εξεστολείς του m-TOR, με κύριο εκπρόσωπο το Everolimus και οι αναστολείς της PI3K. Πρόσφατα λίξεις στη θεραπεία του καρκίνου αφορά την ανακοινώθηκαν τα θετικά αποτελέσματα της μεανοσοθεραπεία, που χρησιμοποιείται στον μελέτης BELLE-3 για τον συνδυασμό του αναστολέα ταστατικό καρκίνο του μαστού, ο οποίος δεν εκBuparlisib με φουλβεστράντη σε ασθενείς που φράζει ορμονικούς υποδοχείς, όπως εξηγεί η Φλώρα Σταυρίδη, Ογκολόγος Παθολόγος, Συνερείχαν λάβει θεραπεία με αναστολέα αρωματάσης γάτιδα του νοσοκομείου «Υγεία» και Διευθύνουσα και είχαν πρόοδο νόσου μετά ή υπό αγωγή με Σύμβουλος στο Care and Cure Oncology Center. αναστολέα m-TOR. Συμπερασματικά, υπάρχουν πια πολλές θεραπευτικές επιλογές για τις ασθενείς με μεταστατικό ορμονοθετικό καρκίνο του μαστού, Οι θεραπείες στο μικροσκόπιο ενώ υπάρχει και θεραπεία για τον πολύ δύσκολο Σε μια εποχή που τα μονοκλωνικά αντισώματα έως πρότινος τριπλό αρνητικό καρκίνο μαστού αναδεικνύονται ως πολύτιμα «όπλα» στον πόλεμο (που δεν εκφράζει ορμονικούς υποδοχείς). Το με την COVID, που μοιραία επισκιάζει όλα τα κύριο ερώτημα είναι ποιοι είναι οι κατάλληλοι άλλα νοσήματα, είναι σημαντικό να θυμηθούμε βιοδείκτες που βοηθούν να σχεδιαστεί ο εξατοπως τα μονοκλωνικά αντισώματα αποτελούν πομικευμένος θεραπευτικός αλγόριθμος, δηλαδή η λύτιμη θεραπεία και για τα ογκολογικά νοσήματα, εξατομικευμένη θεραπευτική προσέγγιση για κα-

“

Μπορεί η διάγνωση του καρκίνου του μαστού να παραμένει ένα χαστούκι, να είναι σοκ, αλλά έχουν αλλάξει πολλά τα τελευταία χρόνια. Δεν είναι το «τέλος».

“

Βαγγέλης Φιλόπουλος, Πρόεδρος Ελληνικής Αντικαρκινικής Εταιρίας, Διευθυντής της Χειρουργικής Κλινικής Μαστού στην Ευρωκλινική

14 | περί υγείας |

θεμία από τις ασθενείς. Το μήνυμα των ειδικών που πρέπει να κρατήσουμε είναι πως: «Παρ’ ότι αρκετές ασθενείς με πρώιμο καρκίνο του μαστού υποτροπιάζουν, τα τελευταία χρόνια, με τις σύγχρονες θεραπευτικές επιλογές που διαθέτουμε, επιτυγχάνεται για τις γυναίκες αυτές μακρά επιβίωση με άριστη ποιότητα ζωής. Στο 10% των ασθενών εμφανίζεται εξ αρχής γενικευμένος καρκίνος και η αντιμετώπιση όλων των περιστατικών απαιτεί διεπιστημονική αντιμετώπιση από ομάδα που αποτελείται από πληθώρα γιατρών διαφορετικών ειδικοτήτων. Τα τελευταία χρόνια, έχουν αναπτυχτεί καινοτόμες, σύγχρονες θεραπείες με θεαματικά αποτελέσματα στην επιβίωση. Μία από αυτές είναι η ανοσοθεραπεία, που χρησιμοποιείται στον μεταστατικό καρκίνο του μαστού, που δεν εκφράζει ορμονικούς υποδοχείς. Οι στοχευτικές θεραπείες, όπως οι αναστολείς CDK 4/6, είναι παράγοντες που χρησιμοποιούνται με τη μορφή χαπιών για το μεταστατικό ορμονοεξαρτώμενο καρκίνο του μαστού. «Είναι νέες θεραπείες που δεν προκαλούν απώλεια των μαλλιών, όπως η κλασική χημειοθεραπεία», επισημαίνει η Φλώρα Σταυρίδη, Ογκολόγος Παθολόγος, Συνεργάτιδα του νοσοκομείου «Υγεία».

Καθυστερεί η έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου λόγω της πανδημίας Παρ’ ότι η επιστήμη έχει προχωρήσει με αλματώδη ταχύτητα στην αντιμετώπιση των ογκολογικών νοσημάτων, η έγκαιρη διάγνωση παραμένει το «κλειδί» για τη σωστή αντιμετώπιση του καρκίνου. Ομως, έχει πλέον καταγραφεί με επιστημονικά στοιχεία ότι η πανδημία κρατά μακριά από γιατρούς, νοσοκομεία και διαγνωστικά κέντρα τους ασθενείς και τους υγιείς πολίτες, με συνέπεια να κινδυνεύει να τιναχθεί στον αέρα το πρόγραμμα προ-ασυμπτωματικού ελέγχου για τον καρκίνο του μαστού. Σύμφωνα με στοιχεία που έχουν συγκεντρώσει οι ειδικοί της Εταιρίας Ογκολόγων- Παθολόγων Ελλάδας, καθυστερούν ακόμα και οι διαγνώσεις μεταστατικών καρκίνων, αφού οι τρομαγμένοι από την πανδημία πολίτες δεν πηγαίνουν στο νοσοκομείο για τσεκ-απ. Ο καθηγητής Παθολογίας Ογκολογίας, Κώστας Συρίγος, από το νοσοκομείο «Σωτηρία» και ο Πρόεδρος της ΕΟΠΕ, Ιωάννης Μπουκοβίνας, τονίζουν ότι δεν θα πρέπει να αμελούμε τους προ-ασυμπτωματικούς ελέγχους και την τακτική παρακολούθηση της υγείας μας, επειδή το Εθνικό Σύστημα Υγείας έχει γίνει «μονοθεματικό» λόγω της μεγάλης διασποράς του κορωνοϊού και την ασφυκτική επιβάρυνση που δέχονται τα νοσοκομεία. Η βασική προληπτική εξέταση για την έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου του μαστού είναι η ψηφιακή μαστογραφία που πρέπει να γίνεται από την ηλικία των 40 ετών και μετά, ενώ για τις γυναίκες με επιβαρυμένο οικογενειακό ιστορικό σε καρκίνο μαστού και καρκίνο ωοθηκών πρέπει να ξεκινούν νωρίτερα τις εξετάσεις και ενδεχομένως

BREAST CANCER_SVOLOY_x2 18/03/2021 2:00 μ.μ. Page 15

“

Μια από τις πιο σημαντικές εξελίξεις στη θεραπεία του καρκίνου αφορά την ανοσοθεραπεία, που χρησιμοποιείται στο μεταστατικό καρκίνο του μαστού, ο οποίος δεν εκφράζει ορμονικούς υποδοχείς.

“

Φλώρα Σταυρίδη, Ογκολόγος Παθολόγος, Συνεργάτιδα νοσοκομείου «Υγεία», Διευθύνουσα Σύμβουλος του Care and Cure Oncology Center να κάνουν και τα γενετικά τεστ για τα ογκογονίδια BRCA 1 και BRCA 2, τα οποία σχετίζονται με τους κληρονομικούς καρκίνους του μαστού και των ωοθηκών. Παρ’ όλα αυτά, οι ειδικοί εξηγούν ότι οι κληρονομικοί καρκίνοι αυτών των κατηγοριών αποτελούν μόνο το 5% και συνεπώς δεν είναι για «μαζική κατανάλωση». Πάμε, όμως, τώρα στο θέμα της ψηφιακής μαστογραφίας. Η εξέταση πρέπει να επαναλαμβάνεται ετησίως μέχρι τουλάχιστον και τα 55 έτη, γιατί οι περισσότεροι καρκίνοι μαστού διαγιγνώσκονται σε αυτές τις ηλικίες. Στις ηλικίες από 55-75 ετών, η μαστογραφία μπορεί να γίνεται και ανά διετία, ενώ σε πολλές γυναίκες μόνο η ψηφιακή μαστογραφία δεν αρκεί (λόγω πυκνών μαστών), οπότε χρειάζεται και υπερηχογραφικός έλεγχος ή μαγνητική τομογραφία. Στην Ελλάδα, οι κινητές μονάδες μαστογραφίας που δημιούργησε και έβγαλε στον δρόμο η Ελληνική Αντικαρκινική Εταιρία έχουν βοηθήσει πολλές γυναίκες σε δυσπρόσιτα χωριά και ακριτικά νησιά να κάνουν προληπτικές εξετάσεις, καθώς στους κλειστούς πληθυσμούς (με απουσία ειδικευμένου για-

τρού), δύσκολα οι γυναίκες εξετάζονται για τους γυναικολογικούς και γυναικείους καρκίνους. Ωστόσο, όπως λέει ο Πρόεδρος της Ελληνικής Αντικαρκινικής Εταιρίας, Βαγγέλης Φιλόπουλος: «Οταν ο κινητός μαστογράφος έρχεται στην πόλη τους και παρκάρει στην κεντρική πλατεία, κοντά στο σπίτι τους, τότε όλες ξεπερνούν τα ταμπού και έρχονται παρέα με τις γειτόνισσες και τις φίλες τους».

Πρόληψη μέσα από ζωή την καθημερινή

πρόληψη του καρκίνου του μαστού περνά από το χέρι μας και σε ό,τι αφορά τις μικρές σωστές ή λανθασμένες επιλογές που κάνουμε καθημερινά. Ετσι, η υγιεινή διατροφή, με καθημερινή κατανάλωση φρούτων και λαχανικών με έντονα χρώματα που περιέχουν αντιοξειδωτικές πολυφαινόλες, η αποφυγή του αλκοόλ και του καπνίσματος, η συστηματική άσκηση και ο θηλασμός των μωρών που φέρνει στον κόσμο μια γυναίκα θεωρούνται απαραίτητα συστατικά για την πρόληψη του πιο συχνού γυναικείου καρκίνου. Ειδικά οι ορμονοεξαρτώμενοι καρκίνοι του μαστού θεωρούνται στενά συνδεδεμένοι και με την ανθυγιεινή διατροφή και την καθιστική ζωή, ενώ στο στόχαστρο των επιστημόνων έχει βρεθεί τα τελευταία χρόνια η κατανάλωση αλκοόλ στο σπίτι και ο λεγόμενος κρυφο-αλκοολισμός της νοικοκυράς που πίνει ένα και δύο και τρία ποτηράκια, ενώ κάνει τις δουλειές του σπιτιού. Ειδικά για την εγκυμοσύνη, τόσο η ίδια η τεκνοποίηση όσο και ο θηλασμός δρουν προστατευτικά, μειώνοντας τον κίνδυνο καρκίνου του μαστού και σε αυτήν την κατεύθυνση είναι πολύ αισιόδοξο το εύρημα ότι οι Ελληνίδες πλέον θηλάζουν περισσότερο τα μωρά τους, με τον Ομότιμο Καθηγητή Μαιευτικής Γυναικολογίας, Γιώργο Κρεατσά, να τονίζει ότι ο θηλασμός καλό είναι να διαρκεί 6 μήνες. u

| περί υγείας | 15

SYNENTEFKSI_Papadimitruou SFEE_xatzipalam_x2_new 18/03/2021 2:00 μ.μ. Page 16

Ολύμπιος Παπαδημητρίου (Πρόεδρος ΣΦΕΕ)

«Η χώρα μπορεί να αναδειχθεί σε επενδυτικό hub έρευνας και ανάπτυξης»

ι φαρμακευτικές εταιρείες βρίσκονται Αυτό αποτελεί ένα απίστευτο επιστημονικό επίτευγμα, στο παγκόσμιο προσκήνιο τους τεπου πραγματοποιήθηκε με τη συνεργασία της παγλευταίους μήνες, αφού τα εμβόλια κόσμιας ερευνητικής κοινότητας και της φαρμακοτου κορωνοϊόυ αποτεβιομηχανίας, των θεσμικών οργάνων λούν την ελπίδα για το τέλος της της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.), των πανδημίας και την επιστροφή στην κυβερνήσεων και ρυθμιστικών αρχών κανονικότητα. Ο πρόεδρος του Συνκαι των συστημάτων υγείας. δέσμου Φαρμακευτικών ΕπιχειρήΌταν, όμως, εξετάζουμε πώς θα συσεων Ελλάδας (ΣΦΕΕ) κ. Ολύμπιος νεχίσουμε να αυξάνουμε την προΠαπαδημητρίου επισημαίνει στο σφορά εμβολίων σε πολίτες σε όλη «περί υγείας» τα χρόνια προβλήματα την Ευρώπη και σε όλο τον κόσμο, που αντιμετωπίζει ο φαρμακευτικός πρέπει να αποφύγουμε σκέψεις, κλάδος στη χώρα μας όπως η υποόσο καλοπροαίρετες και αν είναι, Συνέντευξη: χρηματοδότηση της δημόσιας φαρ- Χριστίνα Χατζηπαλαμουτζή που στην πράξη θα εμπόδιζαν την παροχή εμβολίων COVID-19, όπως μακευτικής δαπάνης, το αυξανότην άρνηση των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας (IP) μενο clawback, τις μεγάλες καθυστερήσεις στην για τα εμβόλια COVID-19 και την έκδοση υποπρόσβαση των ασθενών σε νέα φάρμακα, αλλά χρεωτικών αδειών. και τις μεταρρυθμίσεις που είναι αναγκαίο να υλοποιηθούν στο τομέα του φαρμάκου. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας καθώς και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχουν αναγνωρίσει δημόσια - Η πανδημία ανέδειξε την αξία της καινοτομίας ότι η IP δεν αποτελεί εμπόδιο στην παραγωγή και φαρμακευτικής έρευνας για τους πολίτες εμβολίων COVID-19. Οι δεξιότητες, οι υποδομές και την οικονομία. Τι σημαίνει πρακτικά αυτό και η τεχνική τεχνογνωσία είναι καθοριστικής σηγια την επόμενη ημέρα μετά τον κορωνοϊό; μασίας για την παραγωγή των δισεκατομμυρίων δόσεων που απαιτούνται. Επί του παρόντος, υπάρΗ πανδημία του COVID-19 ανέδειξε τον καταλυτικό χουν μόνο 5 ή 6 φαρμακευτικοί όμιλοι ικανοί να ρόλο της φαρμακευτικής καινοτομίας στη διαπαράγουν εμβόλια COVID-19 με τον απαιτούμενο σφάλιση της ομαλότητας στην κοινωνική και οιρυθμό και στην απαιτούμενη ποιότητα και περίπου κονομική ζωή της παγκόσμιας κοινότητας. Η φαρμακοβιομηχανία κινήθηκε σε απίστευτα 60 τοποθεσίες παραγωγής εξοπλισμένες για την γρήγορους ρυθμούς και βλέπουμε τους συμπαπαραγωγή εμβολίων COVID-19. τριώτες μας, αλλά και εκατομμύρια ανθρώπους Παρόλα αυτά, η διαδικασία παραγωγής εμβολίων σε όλο τον κόσμο, να έχουν ξεκινήσει να εμβοπροχωρά με πρωτοφανή γρήγορο ρυθμό και μάλιάζονται κατά του COVID-19 σε λιγότερο από λιστα μέσω της συνεργασίας πολλών φαρμακευένα χρόνο μετά την πρώτη του εμφάνιση. τικών κολοσσών. Μερικά παραδείγματα που ανακοινώθηκαν τις τελευταίες εβδομάδες είναι: η GSK Πάνω από 30 εκατομμύρια δόσεις έχουν παρασυνεργάζεται με την CureVac, η Bayer με την Cureδοθεί στην ΕΕ από την πρώτη έγκριση εμβολίου Vac, η Sanofi συνεργάζεται με την Pfizer / BioNTech, COVID-19 από τον EMA, μέσα σε λίγους μήνες.

16 | περί υγείας |

η Rovi συνεργάζεται με τη Moderna, η Novartis με την Pfizer / BioNTech, η Moderna με τη Lonza, η AstraZeneca έχει δημιουργήσει περισσότερες από δώδεκα περιφερειακές αλυσίδες εφοδιασμού, συνεργαζόμενη με περισσότερους από 20 συνεργάτες εφοδιασμού σε περισσότερες από 15 χώρες κοκ. Το υπάρχον παραγωγικό δυναμικό λοιπόν αγγίζει τα μέγιστα όρια χάρη στην πρωτοφανή συστράτευση όλων των διαθέσιμων δυνάμεων. Η εμπειρία της πανδημίας μπορεί και πρέπει να οδηγήσει στην υιοθέτηση μιας ασθενοκεντρικής βιώσιμης φαρμακευτικής πολιτικής που θα ενισχύσει αυτήν την καινοτομία αντί να την υπονομεύει. Η χώρα μας τώρα πρέπει να αδράξει την ευκαιρία να αναθεωρήσει την πολιτική της στο χώρο της υγείας και του φαρμάκου, αναδιατάσσοντας δυνάμεις εκεί που πρέπει, διορθώνοντας στρεβλώσεις ετών και διαθέτοντας τα απαραίτητα κονδύλια για τη δημόσια υγεία. - Παρόλα αυτά, η Ελλάδα παραμένει στις τελευταίες θέσεις της Ευρώπης στη διεξαγωγή κλινικών μελετών. Ποια είναι τα προβλήματα που πρέπει να ξεπεράσει η χώρα μας ώστε να προσελκύσει περισσότερες κλινικές μελέτες; Είναι γεγονός πως η Ελλάδα βρίσκεται χαμηλά στην προσέλκυση κλινικών μελετών σε σχέση με άλλες, παρομοίου μεγέθους ευρωπαϊκές. Την τελευταία διετία έχουν γίνει βήματα στην παροχή κινήτρων, όπως η δυνατότητα συμψηφισμού των επενδύσεων σε κλινικές μελέτες με το clawback που καλείται να καταβάλει κάθε εταιρεία καθώς και ο τριπλασιασμός του φορολογικού συντελεστή υπερέκπτωσης ο οποίος από το 33% πήγε στο 100% για επενδύσεις σε Έρευνα & Ανάπτυξη. Επιδίωξή μας είναι να αναδειχθεί η χώρα σε επενδυτικό «hub» έρευνας και ανάπτυξης για την κλινική

SYNENTEFKSI_Papadimitruou SFEE_xatzipalam_x2_new 18/03/2021 2:01 μ.μ. Page 17

- Πάγιο αίτημα του κλάδου είναι η αύξηση της δημόσιας φαρμακευτικής δαπάνης και ο εξορθολογισμός του μηχανισμού των αυτόματων υποχρεωτικών επιστροφών(clawback). Ποιες είναι οι νεότερες εξελίξεις σε αυτό το θέμα; Η δημόσια φαρμακευτική δαπάνη (εξωνοσοκομειακή 2,001 δισ. ευρώ και νοσοκομειακή 605 εκατ. ευρώ) δεν επαρκεί να καλύψει τις ανάγκες των Ελλήνων ασθενών. Απόδειξη αυτού είναι η ολοένα και αυξανόμενη υπέρβασή της, η οποία επιβαρύνει τους ασθενείς, μέσα από αυξημένες εισφορές, αλλά κυρίως την φαρμακευτική βιομηχανία μέσω των υποχρεωτικών επιστροφών και εκπτώσεων που έχουν ξεπεράσει το 1,8 δισ. ευρώ! Μόνο το clawback φαίνεται να υπερβαίνει το ποσό του 1,2 δισ. ευρώ για το 2020 – δυστυχώς επίσημα στοιχεία δεν έχουμε ακόμη – και κάθε χρόνο κινείται με ανοδικούς και ανεξέλεγκτους ρυθμούς, προκαλώντας στις φαρμακευτικές εταιρείες οικονομική ασφυξία. Στις πέντε τελευταίες εκθέσεις ενισχυμένης εποπτείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (Surveillance Reports της Commission), αλλά ακόμη και στην πρόσφατη έκθεση της επιτροπής Πισσαρίδη, αναφέρεται με τον πιο εμφατικό τρόπο ότι ο μηχανισμός υποχρεωτικών επιστροφών χρησιμοποιείται με λάθος τρόπο, δημιουργεί ηθικό κίνδυνο και δεν είναι βιώσιμος. Μάλιστα στην έκθεση της επιτροπής Πισσαρίδη για το νέο αναπτυξιακό μοντέλο της χώρας γίνεται ειδική αναφορά στις μεταρρυθμίσεις για μία βιώσιμη φαρμακευτική πολιτική και την αναπτυξιακή δυναμική της, αλλά και στην έννοια της συνυπευθυνότητας. Η Πολιτεία έδωσε θετικά δείγματα την τελευταία χρονιά όσον αφορά τη χρηματοδότηση του συστήματος αλλά δεν κάλυψε επαρκώς τις ανάγκες αφενός, αφετέρου κινείται με ιδιαίτερη βραδύτητα στον τομέα των δομικών μεταρρυθμίσεων που θα εξορθολογίσουν την κατανάλωση. Η δραστική λύση θα είναι να μπει ένα όριο στο ύψος του clawback, όπως έχει γίνει σε πολλές άλλες χώρες.

- Τέλη του περασμένου Ιανουαρίου εντάχθηκαν με καθυστέρηση δυόμισι χρόνων νέα καινοτόμα φάρμακα στην Θετική Λίστα στην οποία συμπεριλαμβάνονται τα φάρμακα που αποζημιώνει ο ΕΟΠΥΥ. Ποια μέτρα πρέπει να λάβει η Πολιτεία για την επιτάχυνση της εισόδου νέων και καινοτόμων φαρμάκων και πρακτικά, τι σημαίνει καινοτόμο φάρμακο για τους ασθενείς και την οικονομία; Η χώρα μας έστω και με μεγάλη καθυστέρηση εισήγαγε την αξιολόγηση τεχνολογιών υγείας (επιτροπή ΗΤΑ) και τη διαπραγμάτευση, αλλά δυστυχώς τα ως τώρα αποτελέσματα δεν είναι ικανοποιητικά και ο τελικός χαμένος είναι ο ασθενής, καθώς έχει μειωμένη πρόσβαση σε νέες θεραπείες. Η δημιουργία των απαραίτητων φορέων δεν συνοδεύεται συνήθως από την εύρυθμη λειτουργία τους, και τελικά δεν καλύπτονται έγκαιρα οι ανάγκες των ασθενών. Θα πρέπει να δημιουργηθεί Οργανισμός ΗΤΑ και να διασφαλιστεί η επαρκής και ποιοτική στελέχωσή του, καθώς και της Επιτροπής Διαπραγμάτευσης. Τα κονδύλια του Ταμείου Ανάκαμψης που μας παρέχει η Ε.Ε. θα μπορούσαν κάλλιστα να χρησιμοποιηθούν για τη χρηματοδότηση του εγχειρήματος δεδομένου ότι πρόκειται για σημαντική δομική μεταρρύθμιση. Επιπλέον θα πρέπει να εξασφαλιστεί αξιοπρεπής αποζημίωση των αξιολογητών για την υψηλής εξειδίκευσης δουλειά που καλούνται να κάνουν και η τήρηση συγκεκριμένων διαδικασιών και χρονοδιαγραμμάτων για την εύρυθμη λειτουργία του συστήματος αξιολόγησης και εισόδου των νέων φαρμάκων στην ελληνική αγορά. Ιδιαίτερη έμφαση πρέπει να δοθεί στην διαδικασία της διαπραγμάτευσης που δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι δεν αποτελεί παζάρι τιμής του φαρμάκου, αλλά μια διαδικασία σύνδεσης της κλινικής αξίας ενός προϊόντος με μια βιώσιμη διάθεσή του στο δημόσιο σύστημα υγείας και για το

“

κράτος αλλά και για τον πάροχο του προϊόντος. Οι ασθενείς σε όλη την Ευρώπη ζουν περισσότερο, με καλύτερη υγεία και πιο παραγωγικά, χάρη στα καινοτόμα φάρμακα που αναπτύσσονται από τις φαρμακευτικές εταιρείες. Με περισσότερα από 7.000 φάρμακα υπό ανάπτυξη για ένα ευρύ φάσμα ασθενειών, ένα συναρπαστικό νέο κύμα ιατρικής καινοτομίας αναμένεται να διαδραματίσει αποφασιστικό ρόλο στην αντιμετώπιση των προκλήσεων που συναντούν οι ασθενείς και τα συστήματα υγείας. Ωστόσο, χρειάζεται προετοιμασία και μεταρρυθμίσεις στα ευρωπαϊκά συστήματα υγείας, ώστε να διασφαλιστεί η ταχεία και βιώσιμη πρόσβαση σε αυτές τις καινοτομίες. Για την Ελλάδα ιδιαίτερα, αποτελεί μεγάλη πρόκληση για το υποχρηματοδοτούμενο σύστημα υγείας να μπορέσει να αφομοιώσει όλη αυτήν την καινοτομία.

Πρότασή μας είναι η δημιουργία Επιτελικής Δομής σε όλα τα μεγάλα νοσοκομεία της χώρας η οποία θα λειτουργεί ως onestop-shop.

“

έρευνα στη Νοτιοανατολική Ευρώπη. Έτσι θα μεγιστοποιήσουμε τη συμμετοχή της χώρας μας στο χώρο της κλινικής έρευνας. Τα οφέλη είναι πολλαπλά, πρώτιστα για τους ασθενείς που συμμετέχουν σε αυτές, αλλά και για την οικονομία της χώρας. Ο ΣΦΕΕ, ως υπεύθυνος κοινωνικός εταίρος, σε συνεργασία με την PwC ολοκλήρωσε μελέτη με καλές πρακτικές άλλων χωρών για την προσέλκυση κλινικών μελετών, την οποία επικοινώνησε στην Πολιτεία. Εκεί που πρέπει να επικεντρωθούμε για να διεκδικήσουμε τη θέση που μας αξίζει στη διεξαγωγή κλινικών μελετών, είναι σε ένα εθνικό στρατηγικό σχέδιο το οποίο θα βασίζεται: 1) στη διευκόλυνση της συμμετοχής των ασθενών, 2) στην απλοποίηση των διαδικασιών, τη μείωση της γραφειοκρατίας και τη βελτίωση του χρόνου εγκρίσεων, 3) στην παροχή κινήτρων για έρευνα και ανάπτυξη και 4) την εκπαίδευση του διοικητικού προσωπικού των νοσοκομείων. Πρότασή μας είναι η δημιουργία Επιτελικής Δομής σε όλα τα μεγάλα νοσοκομεία της χώρας η οποία θα λειτουργεί ως one-stop-shop. Η Δανία για παράδειγμα, η οποία το 2012 ίδρυσε Εθνικό Γραφείο Κλινικών Μελετών με αντίστοιχες αρμοδιότητες, ώστε να αντιμετωπίσει παρεμφερή προβλήματα, σήμερα είναι στην 3η θέση πανευρωπαϊκά σε κατά κεφαλήν επενδύσεις σε κλινικές μελέτες. Γιατί όχι κι εμείς;

- Στην πρόσφατη έκθεση της Επιτροπής Πισσαρίδη για το νέο αναπτυξιακό μοντέλο της χώρας γίνεται ειδική αναφορά στις μεταρρυθμίσεις για μία βιώσιμη φαρμακευτική πολιτική. Παράλληλα ο ΣΦΕΕ έχει καταθέσει δέσμη δράσεων στην κυβέρνηση. Ποιες είναι αναλυτικά αυτές οι προτάσεις και τι αναμένετε; Στην πρόσφατη έκθεση Πισσαρίδη αναφέρονται τα κυριότερα προβλήματα στην υγεία, καθώς και προτάσεις εκσυγχρονισμού και αναβάθμισης του νοσοκομειακού τομέα, ενίσχυσης της πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας, ψηφιοποίησης του τομέα υγείας και γίνεται και εκτενής αναφορά στο φάρμακο και την αναπτυξιακή δυναμική του. Για πρώτη φορά μάλιστα γίνεται ειδική μνεία στον εξορθολογισμό των κινήτρων στη φαρμακευτική δαπάνη, με συνυπευθυνότητα των μερών ή αντίστοιχα όριο στο τμήματα της δαπάνης που καλούνται να επωμιστούν, που αφορά σε πάγια θέση του ΣΦΕΕ. Οι προτάσεις στην έκθεση Πισσαρίδη βρίσκονται σε πλήρη εναρμόνιση με τις θέσεις του ΣΦΕΕ, οι οποίες απορρέουν από ενδελεχή μελέτη (μελέτη Deloitte) και έχουν παρουσιαστεί στην Πολιτεία από τον Ιούνιο του 2020. Έχοντας μελετήσει τις αστοχίες της μέχρι σήμερα εφαρμοζόμενης πολιτικής στο φάρμακο, ο ΣΦΕΕ έχει παραθέσει ρεαλιστικές προτάσεις στην Πολιτεία, οι οποίες αναλύονται σε 7 πυλώνες δράσεων: 1ος: Επαναπροσδιορισμός της δημόσιας φαρμακευτικής δαπάνης. 2ος: Αύξηση αποτελεσματικότητας. 3ος: Αναθεώρηση του μηχανισμού επιστροφών (clawback). 4ος: Ενίσχυση της πρόσβασης των ασθενών σε καινοτόμες θεραπείες. 5ος: Προώθηση επενδύσεων. 6ος: Ενίσχυση εποπτείας συστήματος και αξιοποίηση ψηφιακών δυνατοτήτων. 7ος: Προώθηση κοινωνικής και ηθικής Ευθύνης. Ήμασταν και συνεχίζουμε να είμαστε στη διάθεση της Πολιτείας, ώστε όλοι μαζί να αξιοποιήσουμε τη μεγάλη ευκαιρία του Ταμείου Ανάκαμψης και του ψηφιακού μετασχηματισμού με ένα Εθνικό Στρατηγικό Σχέδιο για την Υγεία και τη φαρμακευτική πολιτική. Τώρα είναι ώρα δράσης και ευθύνης. u

| περί υγείας | 17

COVID CANCER_KARTATZAFERH_L 18/03/2021 2:01 μ.μ. Page 18

Καρκίνος εν μέσω πανδημίας Αγωνία για τις μεγάλες καθυστερήσεις Είναι ενδεικτικό ότι το 2020 καταγράφηκε παγκοσμίως μείωση στις νέες διαγνώσεις καρκίνου κατά 40% σε σχέση με το 2019.

Προσθέτει δε ότι το σύστημα υγείας συμπεριφέπανδημία της COVID-19 εξακολουθεί να ρεται σαν να ήρθε ο κορωνοϊός και να σταμάτησαν «σκεπάζει» τα πάντα έναν χρόνο μετά ξαφνικά οι άνθρωποι να νοσούν από καρκίνο. την έλευσή της, βυθίζοντας στην αγωνία Στις παράπλευρες απώλειες της πανδημίας ανατους ασθενείς με καρκίνο. Πρόκειται για ανθρώφορικά με τον καρκίνο, αναφέρεται στο «Περί πους, που έτσι και αλλιώς, είναι μαθημένοι στην Υγείας» και ο πρόεδρος της Ελληνικής Αντικαρκαραντίνα και ζουν υπό το καθεστώς ενός μόνιμου κινικής Εταιρίας, Ευάγγελος Φιλόπουλος. φόβου, «φωλιασμένου» εντός τους, στην - πολλές «Είχαμε μία έξαρση δραστηριοτήτων, που ενιφορές - άνιση μάχη με το «θηρίο». σχύουν την καρκινογένεση, όπως η Προληπτικοί έλεγχοι σε αναστολή, θεμείωση της σωματικής άσκησης, οι ραπείες άλλες από τις προαποφασιαλλαγές στις διατροφικές συνήθειες, σμένες, αναβολή χειρουργείων, καθυη αύξηση της κατανάλωσης αλκοόλ, στερημένες διαγνώσεις, αλλά και «φρέουσιών και καπνίσματος, εξαιτίας του νο» στην αυτοπροφύλαξη των πασχόνστρες από την απομόνωση, η αύξηση των, λόγω του ότι αποφεύγουν να επιτου σωματικού βάρους και, δυστυχώς, σκεφθούν τα νοσοκομεία, από τον η αλόγιστη χρήση των τζακιών, που φόβο της διασποράς του κορωνοϊού ο καπνός τους αποτελεί τον κύριο ρυSARS-CoV-2 συνθέτουν το, ομολογουπαντή της ατμόσφαιρας των μεγάλων μένως δύσκολο, παζλ του καρκίνου, πόλεων τον χειμώνα. εν μέσω COVID-19. Επιπλέον, οι προληπτικές εξετάσεις Είναι ενδεικτικό ότι το 2020 καταγράΓράφει η ματαιώθηκαν ή καθυστέρησαν πολύ, φηκε παγκοσμίως μείωση στις νέες Βίκυ Καρατζαφέρη ενώ και η διάγνωση του καρκίνου, διαγνώσεις καρκίνου κατά 40% σε σχέσύμφωνα με τα δεδομένα από την ση με το 2019, καθυστέρηση σε προπαγκόσμια αρθρογραφία, άρχισε να γίνεται πιο γραμματισμένα χειρουργεία και αύξηση στους καθυστερημένα, γεγονός που αναμένεται να έχει καρκινοπαθείς, που διέκοψαν τη θεραπεία τους. αντίκτυπο στα ποσοστά μακροχρόνιας επιβίωσης Κι όλα αυτά, ενώ γνωρίζουμε ότι κάποιες μορφές των ασθενών». καρκίνου μπορούν να έχουν καλύτερη πρόγνωση Πιάνοντας τον σφυγμό της εποχής, η νέα εκστρακαι να ιαθούν, εφόσον εντοπιστούν σε αρχικό τεία της Ελληνικής Ομοσπονδίας Καρκίνου (ΕΛΛΟΚ) στάδιο. Επιπλέον, οι τακτικοί έλεγχοι είναι σωτήριοι με τίτλο «Οι Συνήθειες Αλλαξαν. Ο Καρκίνος Οχι», για κάποιους ασθενείς, που υπό τη «δαμόκλειο υπό την αιγίδα πολλών επιστημονικών εταιριών, σπάθη» της COVID-19 αποφεύγουν τα νοσοκομεία. εστιάζει ακριβώς σε αυτό. Και προτρέπει τους Η τηλεϊατρική βοηθάει, βέβαια, αλλά σε καμία ασθενείς να βάλουν σε προτεραιότητα τις προπερίπτωση δεν μπορεί να υποκαταστήσει τη δια γραμματισμένες εξετάσεις τους για τον επανέλεγχο ζώσης επικοινωνία με τον θεράποντα ιατρό. της νόσου. Γιατί ο καρκίνος εξακολουθεί να προΠαράλληλα, οι καρκινοπαθείς κάνουν λόγο για σβάλλει πάρα πολλούς, συνιστώντας την ίδια, αν ανισότητες στη διάγνωση και στη θεραπεία, για όχι μεγαλύτερη, απειλή. ψυχική εξουθένωση, για αβέβαιη έκβαση… Καθηγητές ογκολογίας είναι σαφείς και κατηγο«Αναφορικά με τα ογκολογικά χειρουργεία, την ρηματικοί. Αναμένουν αύξηση στους θαακτινοθεραπεία και τις συστηματικές θεραπείες, νάτους από καρκίνο, εξαιτίας της πανκαθυστερήσεις μόλις τεσσάρων εβδομάδων σχεδημίας. Τα καλά νέα είναι ότι οι επιτίζονται με μεγάλη αύξηση της θνησιμότητας. στημονικές μελέτες προχωράνε, όπως Μια καθυστέρηση 12 εβδομάδων σε χειρουργική και η ανοσοθεραπεία, που πια εφαρεπέμβαση για καρκίνο του μαστού λόγω της καμόζεται σε περισσότερες μορφές ραντίνας, με αντίστοιχη καθυστέρηση αποκατάτης νόσου. στασης, θα μπορούσε να μεταφραστεί σε πάνω Μέσα σε όλα, σύμφωνα με την από 1.400 επιπλέον θανάτους από καρκίνο μαστού, κα Γραμματόγλου, δεν πρέπει χωρίς να υπολογίζονται οι μεταγενέστερες επινα υποτιμηθεί και ο κίνδυπτώσεις οποιασδήποτε συστηματικής θεραπείας νος διεύρυνσης των ανιή καθυστέρησης ακτινοθεραπείας, που οδηγεί σοτήτων, αναφορικά με σε περαιτέρω θνησιμότητα ή υποτροπές ασθετη διάγνωση και με τη νειών και σε άλλες κοινωνικές και υγειονομικές θεραπεία του επιπτώσεις», τονίζει στο «Περί Υγείας» η πρόεδρος καρκίνου. του Συλλόγου Κ.Ε.Φ.Ι. Αθηνών, Ζωή Γραμματόγλου.

18 | περί υγείας |

«Η αυξημένη ανεργία και η εισοδηματική ανισότητα οδηγούν ολόκληρες στρατιές ασθενών πρακτικά εκτός συστήματος, αντιμέτωπους με τη νόσο και με την αδυσώπητη απώλεια χρόνου», λέει χαρακτηριστικά. Το θέμα με τον καρκίνο είναι πως, έτσι κι αλλιώς, είναι ένα δύσβατο μονοπάτι, γεμάτο καθημερινές προκλήσεις, που καθένας το περνά μόνος του. Οχι απαραίτητα γιατί δεν έχει κάποιον να τον συντρέξει, αλλά γιατί, παρ’ όλη τη στήριξη των δικών του και των ιατρών του, είναι κάτι που ο ίδιος πρέπει να βάλει σε σειρά, ώστε να αντιπαρέλθει των δυσκολιών και να διατηρήσει την ελπίδα ότι θα τα καταφέρει, άσβεστη ως το τέλος. Στην ιστοσελίδα https://dikaiomamou.gr/, οι ασθενείς μπορούν να ενημερωθούν για τα δικαιώματά τους, που προβλέπονται από τον νόμο. Μόλις το 4% από αυτούς τα γνωρίζει, όπως έχουν δείξει έρευνες. Τέλος, στην τηλεφωνική γραμμή της Ελληνικής Αντικαρκινικής Εταιρίας 215-215-2121 προσφέρεται δωρεάν υποστήριξη σε ασθενείς και στους οικείους τους. u

COVID_PAXYSARKIA_KAPANTAHS_L 18/03/2021 2:02 μ.μ. Page 19

Παχυσαρκία και COVID-19 Eκτός από τη μεγάλη ηλικία και την ύπαρξη χρόνιων παθήσεων, η παχυσαρκία είναι ένας σημαντικός παράγοντας κινδύνου να ασθενήσει κάποιος σοβαρά με κορωνοϊό.

ελέτη από την Κίνα, που εξέτασε κλινισοβαρότερης νόσησης από την COVID-19, ιδικοεργαστηριακά στοιχεία 112 ασθενών αίτερα σε άτομα με ΔΜΣ ≥35kg/m2. Τα Κέντρα με COVID-19, αναφέρει Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων ότι το αυξημένο βάρος πάνω από των ΗΠΑ (CDC) κατατάσσουν τώρα το φυσιολογικό και η παχυσαρκία τη «σοβαρή παχυσαρκία» ως παήταν σχεδόν 5 φορές πιο συχνά ράγοντα κινδύνου για σοβαρή νόαπαντώμενα σε ασθενείς με σηση από COVID-19. COVID-19 που πέθαναν (88%) σε Δεν γνωρίζουμε ακριβώς τι ρόλο σύγκριση με εκείνους που επέζηπαίζει η παχυσαρκία στη σοβαρόσαν (19%). Επομένως, το υπερτητα των συμπτωμάτων COVID-19, βάλλον βάρος φαίνεται να είναι όμως, οι μηχανισμοί είναι πιθανό παράγοντας αύξησης των θανάτων να είναι πολύπλευροι, ειδικά επειδή από κορωνoϊό. η ίδια η παχυσαρκία είναι το αποΕρευνητές από τη Γαλλία διαπίτέλεσμα μιας σύνθετης αλληλεπίΓράφει o Ευθύμιος Καπάνταης, δρασης μεταξύ γενετικών, ορμοστωσαν ότι λίγο περισσότεροι από MD, Παθολόγος με Εξειδίκευση νικών, συμπεριφορικών, κοινωνικών τους μισούς ασθενείς που εισήχστον Σακχαρώδη Διαβήτη, και περιβαλλοντικών παραγόντων. θησαν σε μονάδα εντατικής θεSCOPE National Fellow, Γνωρίζουμε ότι η παχυσαρκία μποραπείας με COVID-19 ήταν παχύΔιευθυντής Τμήματος Διαβήτη – σαρκοι. Επιπλέον, η ανάγκη για ρεί να έχει σημαντικό αντίκτυπο Παχυσαρκίας – Μεταβολισμού μηχανικό αερισμό αυξανόταν παστη λειτουργία των πνευμόνων. Το Ιδιωτικού Νοσοκομείου ράλληλα με την αύξηση του ΔΜΣ. υπερβολικό βάρος γύρω από την Metropolitan, Πρόεδρος Σημαντικό στοιχείο της μελέτης κοιλιά μπορεί να συμπιέσει το στήΕλληνικής Ιατρικής Εταιρίας ήταν το εύρημα ότι το ποσοστό θος, καθιστώντας πιο δύσκολη την Παχυσαρκίας. των ασθενών που ήταν αναγκαία κίνηση του διαφράγματος και την η διασωλήνωση αυξανόταν παράλληλα με την αύέκταση των πνευμόνων και να μειώσει τους λειξηση του ΔΜΣ. Και το πιο σημαντικό στοιχείο της τουργικούς όγκους των πνευμόνων. Το γεγονός μελέτης ήταν ότι η ανάγκη για διασωλήνωση ήταν αυτό μπορεί να συμβάλει σε μείωση των επιπέδων σχεδόν καθολική σε ασθενείς με ΔΜΣ ≥35kg/m2 που προσβλήθηκαν από τον κορωνοϊό, αφού το 86% αυτών διασωληνώθηκε, ενώ διασωληνώθηκαν σχεδόν οι μισοί (47%) των ασθενών με φυσιολογικό σωματικό βάρος. Νέες επιστημονικές μελέτες δείχνουν ότι η παχυσαρκία αποτελεί ανεξάρτητο ισχυρό προγνωστικό παράγοντα σοβαρής ασθένειας από την COVID19, ιδιαίτερα σε άτομα ηλικίας κάτω των 60 ετών, που θεωρείται ότι έχουν ήπια νόσηση από τον ιό. Φαίνεται ότι η παχυσαρκία μπορεί να έχει μεγαλύτερο αντίκτυπο στη σοβαρότητα της νόσησης με COVID19 στους νέους. Σε μελέτη από τη Νέα Υόρκη 3.615 ατόμων που ήταν θετικά στην COVID-19 διαπιστώθηκε ότι εκείνοι με ηλικία κάτω των 60 ετών και με ΔΜΣ μεταξύ 30 και 34kg/m2 είχαν σχεδόν διπλάσιες πιθανότητες να εισαχθούν στη ΜΕΘ σε σύγκριση με ασθενείς με ΔΜΣ <30 kg/m2. Αυτή η πιθανότητα αυξήθηκε έως 3,6 φορές σε αυτούς τους ασθενείς με ΔΜΣ 35kg/m2 ή και μεγαλύτερο.

Γιατί η παχυσαρκία αυξάνει τον κίνδυνο από την COVID-19; Συνολικά, τα παραπάνω δεδομένα υποδηλώνουν ότι υπάρχει συσχέτιση μεταξύ παχυσαρκίας και

Παγκόσμια Ημέρα Παχυσαρκίας

Με κεντρικό μήνυμα «Every BODY Needs Everybody» εορτάστηκε φέτος η Παγκόσμια Ημέρα Παχυσαρκίας στις 4 Μαρτίου 2021. Η στενή σχέση μεταξύ του COVID-19 και της παχυσαρκίας αποτελεί για τον Διεθνή Οργανισμό Παχυσαρκίας μια ευκαιρία για άμεση συλλογική δράση στην αντιμετώπιση της παχυσαρκίας. Τα μέτρα που ελήφθησαν διεθνώς για τον περιορισμό της πανδημίας οδήγησαν σε

του οξυγόνου στο αίμα, στοιχείο που μπορεί να επιδεινώσει τα συμπτώματα της COVID-19. Τα παχύσαρκα άτομα συχνά έχουν αναπνευστική δυσλειτουργία, με χαμηλούς αναπνευστικούς όγκους και αυξημένες αντιστάσεις στους αεραγωγούς τους, με συνέπεια τον υποαερισμό, αλλά επίσης έχουν και μεταβολικές διαταραχές και άλλες συν-νοσηρότητες, που οδηγούν σε μειονεκτική ανοσοαντίδραση στο SARS-CoV-2. Η παχυσαρκία, επίσης, συνοδεύεται από χρόνιες φλεγμονώδεις διεργασίες, που μπορούν να επηρεάσουν την ανοσολογική απόκριση του σώματος. Αυτό θα μπορούσε δυνητικά να καταστήσει πιο δύσκολο για τον οργανισμό να αντιμετωπίσει τον κορωνοϊό. Τέλος, οι δυσκολίες στη φροντίδα ασθενών με σοβαρή παχυσαρκία μπορούν να επηρεάσουν τα αποτελέσματά της στη λοίμωξη από την COVID-19.

Τι πρέπει να κάνουν τα παχύσαρκα άτομα; Τα άτομα με σωματικό βάρος πάνω από το φυσιολογικό δεν θα πρέπει να πανικοβληθούν ή να ωθηθούν σε δίαιτες αστραπή ή υπερβολικά ολιγοθερμιδικές. Oλα αυτά φαίνεται ότι δεν έχουν άμεσο αποτέλεσμα. Το πιο σημαντικό που μπορεί να κάνει κάποιο παχύσαρκο ή υπέρβαρο άτομο για να μειώσει τον κίνδυνο από την COVID19, είναι να ακολουθήσει όλες τις οδηγίες πρόληψης και προστασίας που συστήνονται από τους επιστημονικούς φορείς και τους πολιτειακούς παράγοντες. Σε μακροχρόνια βάση, ένα σωματικό βάρος όσο το δυνατόν πλησιέστερα στο φυσιολογικό θα προσφέρει όχι μόνο καλύτερη πρόγνωση από λοίμωξη στον κορωνοϊό, αλλά και καλύτερη υγεία, ποιότητα και ποσότητα ζωής.

Τι επιβάλλεται για την αντιμετώπιση της παχυσαρκίας εντός του πλαισίου της νόσου COVID-19; Τα άτομα που νοσούν από παχυσαρκία να συμπεριληφθούν στις ομάδες που έχουν προτεραιότητα για εμβολιασμό έναντι της νόσου COVID-19. l Επάνδρωση του συστήματος υγείας με προσωπικό εκπαιδευμένο στη διαχείριση παχύσαρκων ασθενών, με γνώση στην πολυπλοκότητα της νόσου και στις ανάγκες φροντίδας τους. l Εξοπλισμός του συστήματος υγείας με υποδομές ικανών προδιαγραφών για τη διαχείριση των προβλημάτων υγείας των παχύσαρκων συνανθρώπων μας. u l

αλλαγές στη διατροφή, στα επίπεδα σωματικής άσκησης καθώς και σε επιδείνωση της ψυχικής υγείας. Αιτίες που αυξάνουν τον κίνδυνο της παχυσαρκίας και άλλων μη μεταδοτικών ασθενειών. Οπως τονίζει η Ελληνική Ιατρική Εταιρία Παχυσαρκίας, η παχυσαρκία αποτελεί πλέον έναν από τους σοβαρότερους παράγοντες επιπλοκών και θνητότητας της νόσου COVID-19.

| περί υγείας | 19

COVID AFTOANOSA_KOMNHNOY_L 18/03/2021 2:08 μ.μ. Page 20

Αυτοάνοσα νοσήματα και εμβολιασμοί Πολλά τα ερωτηματικά που υπάρχουν αλλά και ανακύπτουν γενικά στο πεδίο των εμβολίων στα αυτοάνοσα νοσήματα.

ι εμβολιασμοί στα αυτοάνοσα νοσήματα Ετσι, το ASIA Syndrome (Autoimmune Syndrome αποτελούν ένα επίμαχο θέμα. Δεν υπάρχει Induced by Adjuvants) αποτελεί ένα νέο σύνδρομο αμφιβολία ότι τα εμβόλια αποτελούν μία που αναφέρεται σε διάφορες καταστάσεις, που από τις σημαντικότερες εξελίξεις στην ιατρική τα προκαλούνται από τη συνεχή διέγερση του ανοτελευταία 300 χρόνια, όπως αναφέρει η Ελένη Κοσοποιητικού συστήματος από ουσίες που μπορεί μνηνού, Ρευματολόγος και Διευνα δράσουν σαν ανοσοενισχυτικά θύντρια Κλινικής Αυτοάνοσων (adjuvants). Αποτελεί αρμοδιότητα Ρευματικών Παθήσεων του Μeρευματολόγων και νευρολόγων. tropolitan General. Στα αυτοάνοσα νοσήματα o ορΗ πανδημία COVID-19 συνεχίζεται, γανισμός αναγνωρίζει ως ξένα κάκαθώς και η εποχική γρίπη. Πολλά ποια δικά του κύτταρα και στρέφεται τα ερωτηματικά που υπάρχουν εναντίον τους. Η βασική αντιμετώπιση των νοσηαλλά και ανακύπτουν γενικά στο μάτων αυτών είναι η χορήγηση φαρπεδίο των εμβολίων στα αυτοάνοσα μάκων που τροποποιούν και όχι νοσήματα, όπως «Υπάρχουν εξατομικευμένες αντιδράσεις σε ένα καταστέλλουν το ανοεμβόλιο;», «Μπορεί να πυροδοτηθεί σοποιητικό σύστημα, Γράφει η μία αυτοάνοση αντίδραση σαν ώστε να μειωθεί η Ελένη Κομνηνού απάντηση σε ένα εμβόλιο ή ακόμη δράση του έναντι Ρευματολόγος, Διευθύντρια και μία αυτοάνοση νόσος;», κ.λπ. των ίδιων του των Κλινικής Αυτοάνοσων Ρευματικών Παθήσεων του κυττάρων, και Γνωρίζουμε πλέον ότι το ανοσοποιΜetropolitan General. γι’ αυτό τον ητικό σύστημα αποτελεί την άμυνα λόγο ονοτου σώματος κατά οποιασδήποτε μάζονται ανοσοτροποποιμόλυνσης. ητικά φάρμακα. Οι ασθεΕίναι γνωστό στην ιατρική κοινότητα ότι τα εμβόλια νείς με αυτοάνοσα νοσήπεριέχουν τα λεγόμενα ανοσοενισχυτικά (adjuματα πρέπει να ενθαρvants), τα οποία μπορούν να διεγείρουν το ανορύνονται να εμβολιάσοποιητικό σύστημα με έναν μη - ειδικό τρόπο, ζονται σύμφωνα με τις ιδιαίτερα σε μερικούς ανθρώπους, επιρρεπείς σε εθνικές οδηγίες, με εξαίανάπτυξη αυτοανοσίας.

Ιός SARS-CoV-2: Πώς λειτουργούν τα εμβόλια COVID-19 Διαφορετικοί τύποι εμβολίων κυκλοφορούν και λειτουργούν με διαφορετικούς τρόπους για να προσφέρουν προστασία έναντι του συγκεκριμένου ιού. Με όλους τους τύπους εμβολίων, το σώμα στηρίζεται στο ανοσοποιητικό μας σύστημα - με τη συμμετοχή των Τ-λεμφοκυττάρων μνήμης (Τ-memory Cells ), καθώς και των Β-λεμφοκυττάρων που θα θυμούνται πώς να καταπολεμήσουν αυτόν τον ιό στο μέλλον, και είναι υπεύθυνα για την παραγωγή των αντισωμάτων που μας προστατεύουν από τη μόλυνση. Συνήθως, χρειάζονται μερικές εβδομάδες για να παράγει ο οργανισμός Τ-λεμφοκύτταρα και Β-λεμφοκύτταρα μετά τον εμβολιασμό. Επομένως, είναι πιθανό ένα άτομο να μολυνθεί από τον ιό που προκαλεί την COVID-19 λίγο πριν ή αμέσως μετά τον εμβολιασμό και στη συνέχεια να αρρωστήσει, επειδή το εμβόλιο δεν είχε αρκετό χρόνο για να παρέχει προστασία.

20 | περί υγείας |

ρεση το εμβόλιο για την πολιομυελίτιδα, έναντι συγκεκριμένων ιών και μικροβίων, όπως είναι: Ο ιός της γρίπης: Απαξ ετησίως πριν την έναρξη της επιδημικής περιόδου. Ο πνευμονιόκοκκος: Συστήνεται ο εμβολιασμός έναντι του πνευμονιόκοκκου σε όλους τους ενήλικες ασθενείς με ρευματικές παθήσεις υπό ανοσοτροποποιητικές θεραπείες τόσο με το 13δύναμο συζευγμένο (PCV13/γίνεται μια φορά και καλύπτει εφόρου ζωής), όσο και με το 23δύναμο πολυσακχαριδικό εμβόλιο (PPSV23/γίνεται σε δεύτερο χρόνο/χρήζει επανάληψης σε 5 έτη, εάν ο ασθενής είναι <65 ετών). Ο έρπητας ζωστήρας (VZV): Μία εφάπαξ δόση του κυκλοφορούντος στην Ελλάδα εμβολίου έναντι του έρπητα ζωστήρα σε ασθενείς ≥ 50 ετών με ρευματικές παθήσεις, εκτός από ασθενείς που λαμβάνουν Κορτικοστεροειδή (≥20mg πρεδνιζόνης ημερησίως). Σε ασθενείς που πρόκειται να αρχίσουν αγωγή με βιολογικούς παράγοντες, το εμβόλιο συνιστάται να χορηγείται τουλάχιστον 2-4 εβδομάδες πριν την έναρξη της αγωγής. Επιπλέον, το εμβόλιο μπορεί να χορηγηθεί και σε ασθενείς με ιστορικό έρπητα ζωστήρα. Ο ιός της ηπατίτιδας Β (HBV): Για ασθενείς που δεν έχουν εμβολιαστεί ή εκτεθεί στον ιό της ηπατίτιδας Β συστήνεται ο εμβολιασμός έναντι του ιού της ηπατίτιδας Β.

Προβληματισμοί για τον εμβολιασμό ασθενών Συστήνεται, λοιπόν, 1.Μέχρι σήμερα δεν με αυτοάνοσα νοσήματα

υπάρχει επιστημονικά τεκμηριωμένη πληροφορία για το εάν ασθενείς με αυτοάνοσα νοσήματα είναι δυνατόν να αναπτύξουν επαρκή ανοσία κατά του ιού SARSCoV-2 με τα διαθέσιμα εμβόλια. 2.Δεν είναι επίσης γνωστό εάν τα εμβόλια αυτά είναι δυνατόν να προκαλέσουν έξαρση της υποκείμενης αυτοάνοσης ρευματικής νόσου. 3.Αντίθετα, διάφορες μελέτες ανέδειξαν ότι ασθενείς με αυτοάνοσα ρευματικά νοσήματα ακόμη και υπό βιολογική θεραπεία - νοσούν με ηπιότερη COVID-19 νόσο (Lancet Rheum 2020:2e 549-56). Υπάρχουν κοινοί παθογενετικοί μηχανισμοί και κλινικές-ανοσολογικές πτυχές μεταξύ των αυτοάνοσων ασθενειών και του εμβολίου έναντι της COVID-19, οι οποίοι μπορεί να υποδηλώνουν ότι ο SARS-CoV-2 θα μπορούσε να δράσει ως παράγοντας ενεργοποίησης για την ανάπτυξη μιας ταχείας αυτοάνοσης αντίδρασης – παρόμοιας με αυτοάνοσο νόσημα, σε γενετικά προδιαθετημένα άτομα.

ο εμβολιασμός έναντι του SARSCoV-2 στους ενήλικες ασθενείς με αυτοάνοσες ρευματικές παθήσεις μόνο εάν η νόσος βρίσκεται σε πλήρη ύφεση, και κυρίως μετά από επικοινωνία με τον ρευματολόγο τους, εκτός βέβαια, εάν συνυπάρχει ιστορικό σοβαρής αλλεργικής αντίδρασης που μπορεί να χρειαστεί εκτίμηση και από αλλεργιολόγο. «Θεωρώ ότι μέχρις ότου αποκτήσουμε πληρέστερη επιστημονική γνώση, θα πρέπει να τονίζουμε (οι Ρευματολόγοι) στους ασθενείς μας με αυτοάνοσα ρευματικά νοσήματα, να τηρούν αυστηρά και ευλαβικά τα μέτρα προσωπικής υγιεινής, να αποφεύγουν τον συγχρωτισμό, να κρατούν τις αποστάσεις και να φορούν προστατευτική μάσκα. Οι Επιστημονικές Κοινότητες, το Τμήμα και η Κλινική μας θα συνεχίσουν την επαγρύπνηση και ενημέρωση για οτιδήποτε νεότερο προκύπτει», καταλήγει η κα Κομνηνού. Τα εμβόλια και η αυτοανοσία είναι ένας πολύτιμος τομέας έρευνας και είναι πιο επίκαιρος από ποτέ. u

MONOKLONIKA_LILLY_R 18/03/2021 2:09 μ.μ. Page 21

Πράσινο φως για τα μονοκλωνικά αντισώματα από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων O EMA εξέδωσε οδηγία για τη χρήση του αντισώματος της Lilly bamlanivimab ως μονοθεραπεία ή σε συγχορήγηση με το αντίσωμα etesevimab για τη θεραπεία επιβεβαιωμένης νόσου COVID-19 στην Ευρωπαϊκή Ενωση.

επιτροπή για τα ανθρώπινα φάρμακα του EMA (CHMP) ολοκλήρωσε την ανασκόπηση των δεδομένων της σχετικά με τη χρήση των μονοκλωνικών αντισωμάτων bamlanivimab και etesevimab για τη θεραπεία ασθενών με COVID-19. Ο Οργανισμός κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το bamlanivimab και το etesevimab μπορούν να χρησιμοποιηθούν μαζί για τη θεραπεία επιβεβαιωμένης COVID-19 σε ασθενείς που δεν χρειάζονται συμπληρωματικό οξυγόνο και οι οποίοι, όμως, διατρέχουν υψηλό κίνδυνο εμφάνισης της νόσου COVID-19 και σοβαρών επιπλοκών από αυτή. Ο Οργανισμός εξέτασε, επίσης, τη χρήση του bamlanivimab σαν μονοθεραπεία και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι μπορεί να θεωρηθεί ως θεραπευτική επιλογή, παρά τα το γεγονός ότι δεν υπάρχουν θετικά δεδομένα σχετικά με τα οφέλη της μονοθεραπείας. Ο EMA έκανε τις συστάσεις του μετά από μια ανασκόπηση των δεδομένων σχετικά με αυτά τα αντισώματα, συμπεριλαμβανομένων ποιοτικών δεδομένων και δεδομένων από μια μελέτη που εξέτασε τα αποτελέσματα της μονοθεραπείας και της συνδυαστικής θεραπείας σε εξω-νοσοκομειακούς ασθενείς με COVID-19 που δεν χρειάζονταν συμπληρωματικό οξυγόνο. Παρ’ όλο που τα δεδομένα σχετικά με τα οφέλη της μονοθεραπείας δεν είναι τόσο ισχυρά, τα αποτελέσματα δείχνουν ότι ο συνδυασμός μείωσε το ιικό φορτίο (δηλαδή την ποσότητα ιού στο πίσω μέρος της μύτης και του λαιμού) περισσότερο από ό,τι το

εικονικό φάρμακο (placebo). Τα αποτελέσματα έδειξαν, επίσης, ότι ο συνδυασμός αλλά και η μονοθεραπεία είχαν σαν αποτέλεσμα λιγότερες ιατρικές επισκέψεις και εισαγωγές σε νοσοκομείο, που να σχετίζονται με την COVID-19. Οσον αφορά στην ασφάλεια, οι περισσότερες ανεπιθύμητες ενέργειες που αναφέρθηκαν ήταν ήπιες ή μέτριες. Ωστόσο, αντιδράσεις που σχετίζονται με την έγχυση (συμπεριλαμβανομένων αλλεργικών αντιδράσεων) είναι πιθανές και οι ασθενείς θα πρέπει να λαμβάνουν τα φάρμακα υπό ιατρική παρακολούθηση. Το bamlanivimab και το etesevimab είναι αμφότερα μονοκλωνικά αντισώματα. Ενα μονοκλωνικό αντίσωμα είναι ένας τύπος πρωτεΐνης που έχει σχεδιαστεί, ώστε να αναγνωρίζει και να προσκολλάται σε μια συγκεκριμένη δομή (που ονομάζεται αντιγόνο). Το bamlanivimab και το etesevimab έχουν σχεδιαστεί για να προσκολλώνται στην πρωτεΐνη- ακίδα του SARS-CoV-2 σε δύο διαφορετικές θέσεις. Οταν τα αντισώματα αυτά είναι προσκολλημένα στην ακίδα, τότε ο ιός δεν μπορεί να εισέλθει στα κύτταρα του σώματος. Σύμφωνα με την οδηγία του ΕΜΑ, τόσο το bamlanivimab ως μονοθεραπεία, όσο και το bamlanivimab σε συνδυασμό με το etesevimab ενδείκνυται για τη θεραπεία επιβεβαιωμένης COVID19 σε ασθενείς ηλικίας 12 ετών και άνω που δεν χρειάζονται συμπληρωματικό οξυγόνο για την COVID-19 και που διατρέχουν υψηλό κίνδυνο ανάπτυξης σοβαρής COVID-19. Οι παράγοντες

κινδύνου για εξέλιξη σε σοβαρή νόσο περιλαμβάνουν την προχωρημένη ηλικία, παχυσαρκία, καρδιαγγειακές παθήσεις, συμπεριλαμβανομένης της υπέρτασης, χρόνια πνευμονοπάθεια, συμπεριλαμβανομένου του άσθματος, σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1 ή 2, χρόνια νεφρική νόσο, συμπεριλαμβανομένων αυτών που υποβάλλονται σε αιμοκάθαρση, χρόνια ηπατική νόσο, ανοσοκαταστολή, όπως ενεργό θεραπεία για καρκίνο, μεταμόσχευση μυελού των οστών ή συμπαγών οργάνων, ανοσολογικές ανεπάρκειες, λοίμωξη με HIV (εάν δεν ελέγχεται η νόσος ή αν έχει εκδηλωθεί AIDS), δρεπανοκυτταρική αναιμία, θαλασσαιμία και παρατεταμένη χρήση ανοσοκατασταλτικών φαρμάκων. Η συνιστώμενη δόση για το bamlanivimab σε ενήλικες και παιδιατρικούς ασθενείς (12 ετών και ηλικίας άνω των 40 κιλών) είναι μία εφάπαξ έγχυση 700mg το συντομότερο δυνατόν μετά από ένα θετικό τεστ για SARS-CoV-2 και εντός 10 ημερών από την έναρξη των συμπτωμάτων. Oταν το bamlanivimab χορηγείται μαζί με το etesevimab, τότε η συνιστώμενη δόση για το bamlanivimab και το etesevimab σε ενήλικες και παιδιατρικούς ασθενείς (12 ηλικίας και άνω, βάρους τουλάχιστον 40 κιλών) είναι μία εφάπαξ έγχυση 700mg bamlanivimab και 1.400mg etesevimab, και πάλι το συντομότερο δυνατόν μετά από ένα θετικό τεστ για SARS-CoV-2 και εντός 10 ημερών από την έναρξη των συμπτωμάτων. u

Δηλώσεις του David A. Ricks, προέδρου και διευθύνοντος συμβούλου της Lilly

σύσταση αυτή αποτελεί ένα ακόμα σημαντικό ορόσημο στις προσπάθειές μας να επεκτείνουμε την πρόσβαση στις θεραπείες αντισωμάτων για τους ασθενείς με COVID-19 σε όλο τον κόσμο. Παρέχεται τώρα η δυνατότητα σε περισ-

σότερες χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης να επιτρέψουν τη χρήση των θεραπειών αυτών για τον κορωνοϊό που μπορούν πιθανώς να σώσουν ζωές. Επιπροσθέτως, άλ-

λες χώρες αναζητούν τις συστάσεις της CHMP, για να υποστηρίξουν τις δικές τους ανασκοπήσεις. Η Lilly είναι περήφανη που εκατοντάδες χιλιάδες ασθενείς παγκοσμίως έχουν ήδη

λάβει θεραπεία με τα αντισώματα και θα συνεχίσουμε να τηρούμε τη δέσμευσή μας να βοηθούμε ασθενείς υψηλού κινδύνου που μπορούν να ωφεληθούν από αυτά, στο πλαίσιο της συνολικής προσπάθειας καταπολέμησης αυτής της πανδημίας. u

| περί υγείας | 21

COVID MOSIALOS_x2 18/03/2021 2:10 μ.μ. Page 22

Η μάχη των ειδικών για τη σωστή ενημέρωση για την COVID-19 Γιατροί και επιστήμονες πλέον έχουν τη δική τους μερίδα του λέοντος στην ενημέρωση του κοινού για τον κορωνοϊό.

ην περίοδο που διανύουμε αυτό που αποζητούν όλοι είναι σωστή και έγκυρη ενημέρωση για το τι μέλλει γενέσθαι! Ετσι οι γιατροί και οι επιστήμονες έχουν αναλάβει τα ηνία στην ενημέρωση και προσπαθούν να μεταφέρουν πληροφορίες και γνώσεις στο κοινό με οποιονδήποτε τρόπο, από τη συμμετοχή τους σε τηλεοπτικές εκπομπές μέχρι την αρθρογραφία τους σε εφημερίδες και περιοδικά και από τη διεξαγωγή webinar μέχρι τη δημοσίευση σχετικών posts στις προσωπικές τους σελίδες στα social media, μιας και οι ίδιοι έχουν αντιληφθεί τη δύναμη αυτών και ξέρουν πως πλέον πολλοί είναι αυτοί

22 | περί υγείας |

που επισκέπτονται τις σελίδες τους για να τους διαβάσουν. Ο καθηγητής Πολιτικής Υγείας του LSE, Ηλίας Μόσιαλος, θα μπορούσαμε να πούμε πως έχει μετατρέψει τη σελίδα στο Facebook σε ανοιχτή πηγή πληροφοριών για τον κορωνοϊό και ποιος είναι αυτός που δεν εμπιστεύεται τον έγκριτο καθηγητή για να μπει στη διαδικασία να διαβάσει τις αναρτήσεις του. Ας δούμε λοιπόν κάποιες ενδιαφέρουσες αναρτήσεις του κ. Μόσιαλου που αφορούν την ανάπτυξη, αλλά και την αποτελεσματικότητα των εμβολίων κατά της COVID-19.

COVID MOSIALOS_x2 19/03/2021 11:37 π.μ. Page 23

Κλινικές μελέτες και εμβόλια

«A

κούγοντας τις ερωτήσεις για τα εμβόλια, ίσως να έχει νόημα να εξηγηθεί σε διαφορετική βάση το που αποσκοπούν οι κλινικές μελέτες και ποια σημαντικά στοιχεία εξάγουμε από αυτές. Μια κλινική μελέτη, όπως αυτές που λαμβάνουν χώρα για τα εμβόλια, πρέπει να στοιχειοθετήσει αρχικά πως το νέο εμβόλιο είναι ασφαλές για τους λήπτες. Συνήθως ένα εμβόλιο είναι ασφαλές για όλες τις ηλικιακές ομάδες, αλλά ίσως να μην έχουμε αρκετά δεδομένα από την αρχή. Γιατί; Γιατί πολύ απλά ο εθελοντισμός είναι προσωπικό ζήτημα. Δεν μπορεί η εταιρεία που διεξάγει τη μελέτη να αναγκάσει τους ανθρώπους άνω των 80 ή τους ανοσοκατεσταλμένους να συμμετέχουν. Εάν συμμετέχει αρκετά μεγάλο δείγμα ανθρώπων με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά και όχι μόνο νέοι και υγιείς ενήλικες, τότε ίσως να έχουμε αποτελέσματα και για τις μεγαλύτερες ηλικιακές ομάδες ή για τις πιο ευπαθείς ομάδες. Αλλιώς θα πρέπει να περιμένουμε να γίνουν οι αντίστοιχες συγκριτικές μελέτες μελλοντικά. Ετσι θα γνωρίζουμε για την αποτελεσματικότητα του εμβολίου σε αυτές. Οπως έχω ξαναπεί η αποτελεσματικότητα έχει και πάλι να κάνει με τον ίδιο τον λήπτη και είναι αναμενόμενο να διαφέρει λίγο ανά οργανισμό. Αλλά, ειδικά για τους πιο ευπαθείς, δεδομένου πως ο σχετικός κίνδυνος είναι μεγαλύτερος για τους ίδιους εάν νοσήσουν, ο εμβολιασμός είναι ακόμα πιο σημαντικός. Αυτός είναι και άλλος ένας λόγος που τους δίνεται προτεραιότητα: για να προστατευθούν από τις δυσμενείς επι-

«O

πτώσεις σε περίπτωση που κολλήσουν τον ιό. Επιστρέφοντας πάλι στις κλινικές δοκιμές, να πούμε πως η ανάλυση των αποτελεσμάτων που προκύπτουν γίνεται από τη σύγκριση του πως αντέδρασαν όσοι έλαβαν το εμβόλιο σε σχέση με αυτούς που δεν έλαβαν εμβόλιο. Για την ακρίβεια είναι ακόμα πιο τεκμηριωμένη και αντικειμενική. Λέμε συχνά πως οι μελέτες είναι τυχαιοποιημένες και τυφλές. Τι σημαίνει αυτό; Πως οι εθελοντές δεν γνωρίζουν αν θα λάβουν το εμβόλιο. Γιατί; Γιατί οι άνθρωποι μερικές φορές αντιδρούμε άθελά μας σωματικά, όταν ξέρουμε πως υπάρχει έστω και μικρή πιθανότητα να πάθουμε κάτι. Πιο εύκολα θα βγούμε να περπατήσουμε μια μεγάλη απόσταση με φώτα στον δρόμο και πιο δύσκολα, αν γνωρίζουμε πως έχει σκοτάδι. Πιο εύκολα θα δοκιμάσουμε ένα φαγητό που έχουμε ξαναακούσει πως είναι νόστιμο, παρά ένα φαγητό που δεν ξέρουμε πως φτιάχνεται. Σωστά; Οπότε οι συμμετέχοντες, δίνουν για παράδειγμα τακτικά αίμα για τις αναλύσεις. Μην γνωρίζοντας αν έχουν λάβει το εμβόλιο, αναφέρουν στην ομάδα που τους παρακολουθεί αν νιώθουν κάποιο περίεργο σύμπτωμα, και αποφασίζεται αν χρειάζεται για παράδειγμα να πάρουν αντιπυρετικό ή και να επισκεφθούν το νοσοκομείο για ενδιάμεσες -των προγραμματισμένων- αναλύσεις. Και πότε αναλύονται τα αποτελέσματα της κλινικής δοκιμής; Ας δούμε -λίγο απλοποιημένα- πως κατατίθενται και τι περιλαμβάνουν τα πρωτόκολλα των κλινικών δοκιμών. Μια κλινική μελέτη ελπίζει σε

πως έχουμε ξαναπεί, γνωρίζουμε πως το εμβόλιο δεν μεταδίδει τον ιό. Αυτό που δεν γνωρίζουμε όμως είναι εάν αν αποτρέπει τη λοίμωξη. Γνωρίζουμε όμως ότι αν συμβεί, εάν δηλαδή κολλήσουμε, τότε τα εμβόλια αποτρέπουν τη βαριά λοίμωξη και τις νοσηλείες. Αλλά μπορεί να παραμείνει ιός στο ανώτερο αναπνευστικό μας σύστημα. Επομένως, αν μεταδώσουμε τον ιό αφού έχουμε εμβολιαστεί αυτό δεν θα οφείλεται στο εμβόλιο. Το εμβόλιο δεν μας δίνει το ιό! Θα οφεί-

ένα αριθμό συμμετεχόντων και με βάση και αυτόν υπολογίζεται από τους ερευνητές η σημαντικότητα των αποτελεσμάτων και των τελικών σημείων αναφοράς. Ενα τέτοιο σημείο αναφοράς για παράδειγμα είναι το πόσοι άνθρωποι θα κολλήσουν τον ιό και θα παρουσιάσουν συμπτώματα μετά τον εμβολιασμό. Υπογραμμίζω εδώ πως μιλάμε για ανθρώπους που θα κολλήσουν τον ιό - όχι λόγω του εμβολιασμού. Ο εμβολιασμός δεν μας μεταφέρει τον ιό. Οταν συμπληρωθεί, λοιπόν, ο αριθμός των συμμετεχόντων, και αφού λάβουν τη δοσολογία που ορίζει το πρωτόκολλο (π.χ. 1 ή 2 δόσεις) οι ερευνητές- αναλύοντας παράλληλα τα αποτελέσματα από τους συμμετέχοντες- αρχίζουν και μετράνε πόσοι «κόλλησαν» τον ιό. Οταν φτάσουν στον αριθμό περιπτώσεων που έχει οριστεί ως ενδεικτικό σημείο, «ανοίγουν οι φάκελοι» και βλέπουν πόσοι από αυτούς που έλαβαν το εμβόλιο (σε σχέση με αυτούς που τους έκαναν ας πούμε ένεση με αλατόνερο) κόλλησαν στο συγκεκριμένο χρονικό διάστημα: για παράδειγμα κόλλησαν 100 συνολικά συμμετέχοντες μια εβδομάδα μετά την πρώτη δόση. Ετσι, τελικά υπολογίζεται η τελική αποτελεσματικότητα του εμβολίου. Αλλά εδώ θέλω να τονίσω κάτι ακόμα πιο σοβαρό: η αποτελεσματικότητα του εμβολίου δεν μπορεί να μετρηθεί μόνο ως προς το αν κόλλησαν. Προφανώς και έχει σημασία και πόσο βαριά νόσησαν. Ας πάρουμε για παράδειγμα έναν συμμετέχοντα στη δοκιμή, εμβολιασμένο, υπέρβαρο, διαβητικό, ηλικίας 85 ετών που κόλλησε τον ιό και είχε

Μετά το εμβόλιο τι; λεται στο ότι κολλήσαμε τον ιό, αφού κάναμε το εμβόλιο. Επομένως το εμβόλιο θα μας προστατεύσει εμάς, αλλά ίσως μείνει κάποια ποσότητα του ιού που κολλήσαμε μέσα μας. Πόσο πιθανό είναι να συμβεί αυτό; Γνωρίζουμε ότι το εμβόλιο της ΑstraZeneca μειώνει κατά πολύ αυτή την πιθανότητα. Λιγότεροι από 25% ίσως να μεταδίδουν τον ιό μετά τον εμβολιασμό αλλά - θα το ξαναπώ-

απλά δυσφορία για μια μέρα. Αυτός σύμφωνα με το πρωτόκολλο - θα καταγραφεί στους συμμετέχοντες που κόλλησαν τον ιό 2 βδομάδες μετά τη δεύτερη δόση για παράδειγμα. Αλλά, το εμβόλιο σαφώς και τον προστάτευσε από τις δυσμενείς επιπτώσεις της λοίμωξης που χωρίς το εμβόλιο ίσως οδηγούσαν αυτόν τον άνθρωπο στο νοσοκομείο, και δυστυχώς ίσως και στη ΜΕΘ. Εκεί θεωρώ πως πρέπει να εστιάσουμε όταν μιλάμε για την αποτελεσματικότητα των εμβολίων. Είναι τεράστια η επιτυχία των εμβολίων. Στα 6 εμβόλια που παραθέτω (Pfizer, Moderna, AstraZeneca, Johnson & Johnson, Novavax και Sputnik) κάνω μια συγκριτική ανάλυση. Να σημειώσω βέβαια πως τα ποσοστά (100% σε όλα) αναφέρονται στο επικρατούν στέλεχος στην Ευρώπη και στο αγγλικό στέλεχος και πως για το στέλεχος της νότιας Αφρικής χρειαζόμαστε περισσότερα επιδημιολογικά και κλινικά στοιχεία για να βγάλουμε ασφαλή συμπεράσματα. Αυτά τα εμβόλια είναι 100% αποτελεσματικά όσον αφορά την προστασία που μας παρέχουν από την νοσηλεία εάν κολλήσουμε (το επικρατούν στέλεχος στην Ευρώπη ή την παραλλαγή που κυκλοφορεί κυρίως στην Αγγλία) αφού εμβολιαστούμε. Που θέλω να καταλήξω; Ισως κάποιοι να εκτεθούμε στον ιό, αφού εμβολιαστούμε. Αλλά ελπίζω να είναι καθησυχαστικό να γνωρίζουμε πως έχοντας κάνει το εμβόλιο, δεν χρειάζεται να φοβόμαστε τόσο για τον εαυτό μας. Και θα συνεχίσουμε να προσέχουμε και τους άλλους που δεν έχουν εμβολιαστεί ακόμα, προσέχοντας για κάποιους μήνες».

μόνο αν κολλήσουν τον ιό. Αν δεν κολλήσουν, κανείς δεν θα μεταδίδει τον ιό στους γύρω του. Το ίδιο φαίνεται να ισχύει και για το εμβόλιο της Pfizer, αλλά χρειαζόμαστε περισσότερα στοιχεία και για αυτό το εμβόλιο και για τα άλλα εμβόλια. Επομένως, μέχρι να ξέρουμε οριστικά για το αν τα εμβόλια σταματούν πλήρως τη διασπορά, αν κολλήσουμε τον ιό αφού εμβολιαστούμε, καλό είναι να προσέχουμε για να προστατεύουμε τους δικούς μας ανθρώπους, τους φίλους μας, τους συναδέλφους μας και όσους συναναστρεφόμαστε».

| περί υγείας | 23

HPV_L 18/03/2021 2:14 μ.μ. Page 24

Ο HPV και οι ερωτήσεις του Αν οι φράσεις HPV τεστ και εμβόλιο για τον HPV σάς ακούγονται άγνωστες ή σας δημιουργούν απορίες, ήρθε η ώρα να μάθετε κάποιες βασικές πληροφορίες. Πώς μπορεί κανείς να διαπιστώσει αν έχει τον ιό HPV;

ήμερα είναι δυνατή η ανίχνευση τoυ γoνιδιώματoς (DNA) τoυ HPV σε κυτταρικό υλικό από την πιθανόν πάσχoυσα πρωκτoγεννητική περιoχή με την εφαρμoγή ειδικών εξεταστικών μεθόδων σε εργαστήρια μoριακής βιoλoγίας. Oι εφαρμoζόμενες μέθoδoι, οι οποίες έχoυν επικρατήσει, είναι η μέθoδoς της αλυσιδωτής αντίδρασης της πoλυμεράσης (PCR) και η μέθoδoς Hybrid Capture II. Και oι δύo μέθoδoι είναι πoλύ ευαίσθητες και τα απoτελέσματά τoυς έχoυν ελεγχθεί σε πληθώρα εργαστηρίων ανά τoν κόσμo.

Τo «HPV τεστ» βασίζεται στην εφαρμoγή μιας από τις δύo αυτές μεθόδoυς και πρoτείνεται σήμερα για τoυς εξής σκoπoύς: α. Για τoν πρωτoγενή μαζικό πληθυσμιακό έλεγχo των γυναικών, με στόχo την εντόπιση των γυναικών πoυ βρίσκoνται σε κίνδυνo. β. Για την αναγνώριση των γυναικών πoυ κινδυνεύουν, όταν τo τεστ ΠΑΠ είναι αμφιλεγόμενo. γ. Για την αναγνώριση γυναικών με υψηλό κίνδυνo υπoτρoπής, μετά από θεραπεία τραχηλικής νεoπλασίας.

Παράλληλα, πρέπει να τoνιστεί ότι, πέραν αυτών των μεθόδων μoριακής βιoλoγίας, δεν υπάρχει κάποια άλλη μέθoδoς μoρφoλoγική είτε βιoχημική, η oπoία να είναι σε θέση να πιστoπoιήσει την ύπαρξη τoυ ιoύ σε κυτταρικό υλικό από την γεννητική περιoχή. Επομένως, η πoλύ συχνά αναγραφόμενη «ύπαρξη τoυ HPV» είτε η «εμφάνιση κυτταρικών HPV-αλλoιώσεων» στα πoρίσματα κυτταρoλoγικών ή/και ιστoλoγικών εξετάσεων είναι μόνoν ενδεικτική και όχι απoδεικτική της ύπαρξης τoυ ιoύ.

Θα απαλλαγώ ποτέ από τον ιό;

ε τoν έναν ή τον άλλoν τρόπo κάθε άτoμo πoυ πρoσβάλλεται από τoν ΗΡV απαλλάσσεται από αυτόν μετά την πάρoδo μικρoύ ή μεγάλoυ χρoνικoύ διαστήματoς. Ετσι, είτε απoμακρύνεται αυτόματα o ιός μετά από χρoνικό διάστημα περίπoυ 8-14 μηνών χωρίς την εμφάνιση κανενός είδoυς αλλoιώσεων είτε δημιoυργoύνται αλλoιώσεις, oι oπoίες αντιμετωπίζoνται τόσo μέσω της ανoσιακής απάντησης τoυ oργανισμoύ-ξενιστoύ όσo και μέσω ιατρικής παρέμβασης. Oι καλoήθoυς φύσεως κoνδυλωματώδεις αλλoιώσεις απαιτoύν συνήθως την ιατρική παρέμβαση, αν και δεν είναι σπάνιες oι φoρές, κατά τις oπoίες μεμoνωμένες αλλoιώσεις εξαφανίζoνται

αυτόματα, ως απoτέλεσμα πρoφανώς επιτυχoύς ενεργoπoίησης τoυ ανoσιακoύ μηχανισμoύ. Κατά ανάλoγo τρόπo, oι κακoήθoυς φύσεως δυσπλαστικές αλλoιώσεις είναι δυνατόν, ιδίως όταν είναι ελαφρoύ βαθμoύ, είτε να υπoστραφoύν αυτόματα – μέχρι και 60% περίπoυ των ελαφρoύ βαθμoύ τραχηλικών ενδoεπιθηλιακών νεoπλασιών (LGCIN/CIN 1) επανέρχoνται αυτόματα στo φυσιoλoγικό – είτε να απαιτήσoυν ιατρική θεραπευτι-

Υπάρχει θεραπεία για τον HPV;

έχρι σήμερα δεν υπάρχει φαρμακευτική θεραπεία για τoν HPV. Είναι επιβεβλημένo στην παρoύσα φάση να τoνιστεί ότι, τόσo στo γενικότερo πλαίσιo, όσo και στην κάθε μεμoνωμένη περίπτωση, αυτό πoυ ενδιαφέρει κυρίως δεν είναι αν τo κάθε άτoμo έχει μoλυνθεί από τoν ιό, αλλά αν o ιός αυτός έχει πρoκαλέσει κάπoια αλλoίωση. Ετσι, αυτό πoυ πρέπει να αντιμετωπίσoυμε θεραπευτικά δεν είναι o ιός αυτός καθαυτόν, αλλά η αλλoίωση πoυ πρoκάλεσε. Είναι, επίσης, σημαντικό να αναφέρουμε ότι o κυριότερoς, ίσως, παράγων πoυ θα καθoρίσει την εξέλιξη της αλλoίωσης, με ή χωρίς ιατρική παρέμβαση, είναι η κατάσταση τoυ ανoσιακoύ αμυντικoύ συστήματoς τoυ oργανισμoύ τoυ κάθε πρoσβεβλημένoυ ατόμoυ, και εκεί πρέπει να δoθεί ιδιαίτερη βαρύτητα και πρoσoχή, τόσo για τo άμεσo όσo και για τo απώτερo μέλλoν. Η ισχυρoπoίηση της «άμυνας» αυτής τoυ oργανισμoύ, με όπoιoν τρόπo απoδειχθεί πρόσφoρoς (π.χ. με διακoπή τoυ καπνίσματoς), θα επιδράσει θετικά στην όλη πoρεία της νόσoυ. Από την άλλη πλευρά, η ελαττωμένη «άμυνα», είτε λόγω αυτoάνoσων νoσημάτων (π.χ. ερυθηματώδoυς λύκoυ) είτε λόγω λήψεως ανoσoκατασταλτικών φαρμάκων (π.χ. κoρτιζόνης) επί μακρύ χρoνικό διάστημα, απoτελεί επιβαρυντικό παράγoντα για την εξέλιξη της αλλoίωσης της oφειλόμενης στην πρoσβoλή από τoν HPV και αυτό πρέπει να ληφθεί σoβαρά υπ’ όψιν κατά τη στρατηγική της αντιμετώπισης της αλλoίωσης αυτής.

24 | περί υγείας |

κή παρέμβαση. Ακόμα, οι αφαιρετικές θεραπευτικές μέθoδoι, όπως είναι η εκτoμή τoυ παθoλoγικoύ τμήματoς τoυ τραχήλoυ με νυστέρι, η ηλεκτρoδιαθερμική αγκύλη (LLETZ/LEEP) ή το Laser, απεδείχθησαν ότι είναι περισσότερo απoτελεσματικές από τις αντίστoιχες καταστρoφικές μεθόδoυς (ηλεκτρoκαυτηρίαση, κρυoπηξία, εξάχνωση με Laser) όσoν αφoρά στην απoμάκρυνση τoυ ιoύ από την περιoχή και την απoυσία υπoτρoπών. Η επανεμφά-

νιση μετά την πάρoδo μεγάλoυ χρoνικoύ διαστήματoς HPV αλλoιώσεων σε άτoμo, που παλαιότερα ήταν φoρέας τoυ ιoύ oφείλεται είτε σε μόλυνση από άλλo στέλεχoς τoυ ιoύ είτε σε έκπτωση της ανoσιακής κατάστασης λόγω άλλης νόσoυ ή λήψεως ανoσoκατασταλτικών φαρμάκων. Ενδιαφέρoν παρoυσιάζει η αυξημένη συχνότητα ανίχνευσης τoυ HPV-DNA σε γυναίκες πρoχωρημένης ηλικίας, περί τα 60-65 έτη, σε αρκετές μελέτες από διάφoρες χώρες. Δεν είναι σαφές, αν πρόκειται για λανθάνoυσα μόλυνση, επιμένoυσα επί μεγάλo χρoνικό διάστημα ή για νέα μόλυνση, εξηγoύμενη βάσει ιδιαίτερων ψυχoκoινωνικών συνθηκών, στις oπoίες ζoυν oι γυναίκες αυτές.

Εμβόλια εναντίον του HPV

λέον υπάρχουν προφυλακτικά εμβόλια εναντίον της μόλυνσης από τον HPV. Αυτά περιέχουν μόνο πρωτεΐνες της κάψας του ιού και όχι γενετικό υλικό (DNA) και κατά συνέπεια δεν μπορούν να προκαλέσουν νόσο (ούτε σε ήπια μορφή, όπως συμβαίνει με άλλα εμβόλια που περιέχουν εξασθενημένα στελέχη μικροβίων ή ιών). Τα εμβόλια αυτά, με τις δύο μορφές που κυκλοφορούν σήμερα στην αγορά, δηλαδή ως Gardasil, της εταιρίας Sanofi Pasteur MSD και ως Cervarix, της εταιρίας GlaxoSmithKlein, προκαλώντας τη δημιουργία ειδικών αντισωμάτων, παρέχουν υψηλή προστασία εναντίον των δύο πλέον επικίνδυνων για καρκινογένεση (ογκογόνων ή υψηλού κινδύνου) τύπων 16 και 18 του HPV, που ευθύνονται για το 70% των περιπτώσεων καρκίνου του τραχήλου της μήτρας. Επιπλέον, το εμβόλιο Gardasil παρέχει προστασία και εναντίον των τύπων χαμηλού κιδύνου 6 και 11, που ευθύνονται για το 90% των κονδυλωμάτων. Είναι σημαντικό να τονισθεί ότι μια γυναίκα, παρ’ όλο που έχει εμβολιαστεί, μπορεί να μολυνθεί από κάποιον άλλο ογκογόνο τύπο του HPV – εκτός των τύπων 16 και 18 που περιέχουν τα εμβόλια – και έτσι να κινδυνεύσει να εμφανίσει προκαρκινικές αλλοιώσεις. Στο σημείο, βέβαια, αυτό αξίζει να σημειωθεί ότι οι εξελισσόμενες μελέτες δείχνουν διεύρυνση της παρεχόμενης προστασίας του εμβολιασμού και σε ορισμένους άλλους ογκογόνους τύπους του HPV – λόγω μοριακής συγγένειάς τους προς τους τύπους 16 και 18. Αυτό σημαίνει ότι η προστασία που παρέχει ο εμβολιασμός τελικά αναμένεται να ξεπεράσει το 70% και να φθάσει μέχρι και 80% (83%). u

_ADDS 18/03/2021 2:29 μ.μ. Page 1

DIABETES_L 18/03/2021 2:16 μ.μ. Page 26

Διαβήτης τύπου 2 Ποιες ενδείξεις μάς προειδοποιούν; Πρόκειται για μια «ύπουλη» νόσο, διότι δεν εμφανίζει έντονα συμπτώματα, και σε κάποια άτομα μπορεί να διαγνωσθεί με κάποια επιπλοκή, όπως για παράδειγμα με έμφραγμα ή εγκεφαλικό.

σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2 μπορεί να επηρεάσει όλους τους ανθρώπους, ανεξαρτήτως ηλικίας. Τα πρώιμα συμπτώματα, ωστόσο, του διαβήτη τύπου 2 μπορεί να μην γίνουν αμέσως αντιληπτά, οπότε όσοι πάσχουν μπορεί να μην γνωρίζουν καν ότι έχουν την πάθηση. Παρ’ όλα αυτά, υπάρχουν κάποιες ενδείξεις που μας κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου.

Ποια είναι τα προειδοποιητικά σημάδια; Δίψα Αν και τα άτομα με διαβήτη τύπου 2 μπορεί να μην έχουν συγκεκριμένα συμπτώματα, η αύξηση της δίψας είναι ένα σύμπτωμα που είναι χαρακτηριστικό της κατάστασης. Η αυξημένη δίψα μπορεί να συνοδεύεται και με άλλα συμπτώματα, όπως συχνή ούρηση, αισθήματα ασυνήθιστης πείνας, ξηροστομία και αύξηση βάρους ή απώλεια.

Λοιμώξεις Ορισμένες λοιμώξεις και πληγές που χρειάζονται πολύ χρόνο για να επουλωθούν είναι ένα προειδοποιητικό σημάδι. Aλλα πιθανά σημεία περιλαμβάνουν συχνές μολύνσεις ζύμης, λοιμώξεις του ουροποιητικού συστήματος και φαγούρα στο δέρμα.

Πολυφαγία Τα άτομα με διαβήτη συχνά δεν παίρνουν αρκετή ενέργεια από τα τρόφιμα που τρώνε. Το πεπτικό σύστημα διασπά τα τρόφιμα σε απλή ζάχαρη που ονομάζεται γλυκόζη, την οποία το σώμα χρησιμοποιεί ως καύσιμο. Στα άτομα με διαβήτη, αρκετή ποσότητα γλυκόζης δεν μετακινείται από την κυκλοφορία του αίματος στα κύτταρα του σώματος, με αποτέλεσμα να πεινάνε συνέχεια ανεξάρτητα από το πόσο πρόσφατα έχουν φάει.

Αίσθημα κούρασης Ο διαβήτης τύπου 2 μπορεί να επηρεάσει τα επίπεδα ενέργειας ενός ατόμου και να το κάνει να αισθάνεται πολύ κουρασμένο. Αυτή η κόπωση προκύπτει ως αποτέλεσμα της ανεπαρκούς ζάχαρης που κινείται από την κυκλοφορία του αίματος στα κύτταρα του σώματος.

Θολή όραση Η περίσσεια σακχάρου στο αίμα μπορεί να βλάψει τα μικροσκοπικά αιμοφόρα αγγεία στα μάτια, γε-

γονός που μπορεί να προκαλέσει θολή όραση, η οποία μπορεί να εμφανιστεί στο ένα ή και στα δύο μάτια και μπορεί να έρθει και να φύγει. Εάν ένα άτομο με διαβήτη δεν λάβει θεραπεία, η βλάβη σε αυτά τα αιμοφόρα αγγεία μπορεί να γίνει πιο σοβαρή και μπορεί τελικά να συμβεί μόνιμη απώλεια όρασης.

Μούδιασμα ή πόνος στα χέρια ή τα πόδια Τα υψηλά επίπεδα σακχάρου στο αίμα μπορούν να επηρεάσουν την κυκλοφορία του αίματος και να βλάψουν τα νεύρα του σώματος. Σε άτομα με διαβήτη τύπου 2, αυτό μπορεί να οδηγήσει σε πόνο, μυρμήγκιασμα ή μούδιασμα στα χέρια και τα πόδια. Αυτή η κατάσταση είναι γνωστή ως νευροπάθεια και μπορεί να επιδεινωθεί με την πάροδο του χρόνου και να οδηγήσει σε πιο σοβαρές επιπλοκές, εάν ένα άτομο δεν λάβει θεραπεία για το διαβήτη του.

Κνησμός και μολύνσεις ζύμης Η υπερβολική ζάχαρη στο αίμα και τα ούρα μπορεί να οδηγήσει σε μόλυνση. Οι μολύνσεις ζύμης τείνουν να εμφανίζονται σε ζεστές, υγρές περιοχές του δέρματος, όπως το στόμα, τις γεννητικές περιοχές και τις μασχάλες.

Σεξουαλική δυσλειτουργία Δεδομένου ότι ο διαβήτης είναι δυνατόν να βλάψει τα αιμοφόρα αγγεία αλλά και τα νεύρα στα σεξουαλικά όργανα, μπορεί να αναπτυχθεί μειωμένη αίσθηση, οδηγώντας πιθανώς σε δυσκολίες με τον οργασμό. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, μεταξύ 35% και 70% των αντρών με διαβήτη θα υποφέρουν τελικά από ανικανότητα. Οι στατιστικές για τις γυναίκες δείχνουν ότι περίπου το ένα τρίτο των γυναικών με διαβήτη θα έχουν κάποια σεξουαλική δυσλειτουργία.

Τι μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο εμφάνισης διαβήτη τύπου 2; 3 Κάπνισμα τσιγάρου 3 Παχυσαρκία 3 Ελλειψη άσκησης 3 Διατροφή με υψηλή περιεκτικότητα σε επεξεργασμένο κρέας, λίπος, γλυκά και κόκκινα κρέατα 3 Επίπεδα τριγλυκεριδίων άνω των 250mg/dL 3 Χαμηλά επίπεδα «καλής» HDL χοληστερόλης (κάτω από 35mg/dL) 3 Κληρονομικοί παράγοντες

26 | περί υγείας |

EUROKLINIKI_R 18/03/2021 2:17 μ.μ. Page 27

Διαφραγματοκήλη - Παλινδρόμηση

Σύγχρονη αντιμετώπιση Αίτια, συνέπειες και θεραπεία ενός συχνού καθημερινού προβλήματος, που μπορεί, όμως, να δημιουργήσει σοβαρές επιπλοκές.

ο διάφραγμα αποτελεί έναν πανίσχυρο μυϊκό χιτώνα, ο οποίος χωρίζει το σώμα σε δύο διαμερίσματα: τον θώρακα και την κοιλιά. Ο ρόλος του πέρα από διαχωριστικός και προστατευτικός είναι και λειτουργικός, διότι αποτελεί τον σημαντικότερο μυ της αναπνοής. Το διάφραγμα φέρει εκτός των άλλων και ένα βασικό άνοιγμα διαμέσου του οποίου ο οισοφάγος φέρεται από τον θώρακα στην κοιλιά και ενώνεται Τα συμπτώματα με το στομάχι. Η χαλαρότητα ή η ανατομική ανωΤα βασικά συμπτώματα της παλινδρόμησης με ή μαλία, η οποία ενδεχόμενα υπάρξει και κατά την χωρίς διαφραγματοκήλη, εξαρτώνται κύρια από οποία το άνοιγμα αυτό «ανοίγει», επιτρέποντας την παλινδρόμηση υγρών του στομάχου στον την παλίνδρομη μετατόπιση του στομάχου στον οισοφάγο, με επακόλουθο κάψιμο μπροστά στο θώρακα, ονομάζεται διαφραγματοκήλη. στήθος, οπισθοστερνικό καύσο, οπισθοστερνικό Η διαφραγματοκήλη μπορεί να προκαλέσει παάλγος και σαφώς αισθήματα πνιγμονής, χρόνιου λινδρόμηση των γαστρικών βήχα και χρόνιας ασθματικής καυγρών στον οισοφάγο, τα οποία τάστασης. μπορούν να προκαλέσουν οισοφαγίτιδα, η οποία είναι ο ερεθιΤι συντελεί στη δημιουργία σμός του οισοφάγου και μπορεί της γαστροοισοφαγικής να εξελιχθεί σε βαριά οισοφαγίτιδα ή οισοφαγίτιδα Barrett, που παλινδρόμησης; μπορεί να εξελιχθεί σε δυσπλασία Εχει αποδειχθεί η σχέση με την παή καρκίνο. χυσαρκία, την εγκυμοσύνη και τις Η παλινδρόμηση αποτελεί ένα καταχρήσεις στο φαγητό. Εντούτοις από τα πιο συχνά καθημερινά μπορεί να συμβεί και επειδή εκ γεπροβλήματα και μπορεί να δηνετής ίσως υπάρξει αδύνατος σφιγΓράφει o μιουργήσει επιπλοκές, όπως η κτήρας (ΚΟΣ) ή λόγω λήψης κάΓιώργος Σάμπαλης οισοφαγίτιδα και ο οισοφάγος ποιων φαρμάκων ή καπνίσματος Γενικός ΧειρουργόςBarrett. ή κατανάλωσης αλκοόλ, οπότε προΛαπαροσκόπος, ΔιευθυντήςΑυτό που έχει σημασία να ειπωθεί Χειρουργός, Ευρωκλινική καλείται ατονία του Κατώτερου ΟιΑθηνών είναι ότι η παλινδρόμηση είναι σοφαγικού Σφιγκτήρα, δημιουρύπουλη, πρέπει οπωσδήποτε να γώντας παλινδρόμηση των οξέων. ελέγχεται και να αντιμετωπίζεται γιατί μπορεί να οδηγήσει σε βαριές καταστάσεις και επιπλοκές. Πώς θεραπεύεται η

Τι προκαλεί τη γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση; Oταν τρώτε, η τροφή ταξιδεύει από το στόμα στο στομάχι μέσω ενός σωλήνα, ο οποίος ονομάζεται οισοφάγος. Στο χαμηλότερο τμήμα του οισοφάγου υπάρχει ένας μικρός μυώδης δακτύλιος, ο οποίος ονομάζεται Κατώτερος Οισοφαγικός Σφιγκτήρας (ΚΟΣ). Ο Κατώτερος Οισοφαγικός Σφιγκτήρας ενεργεί σαν μία μονόδρομη βαλβίδα, επιτρέποντας στην τροφή να περνά μέσα από το στομάχι. Κανονικά, ο ΚΟΣ κλείνει αμέσως μετά την κατάποση για να αποτρέψει την παλινδρόμηση των υγρών του στομάχου, τα οποία έχουν υψηλή περιεκτικότητα οξέων. Η γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση εμφανίζεται όταν ο ΚΟΣ δεν λειτουργεί σωστά, επιτρέποντας στα οξέα να κυλήσουν προς τα πίσω και να κάψουν το κατώτερο τμήμα του οισοφάγου. Αυτό ερεθίζει τον οισοφάγο, προκαλώντας καούρες και ενδεχομένως βλάβη στον οισοφάγο, όπως αναφέρθηκε και προηγουμένως.

γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση; Η γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση γενικώς θεραπεύεται σε τρία στάδια: Προληπτικά, φαρμακευτικά και χειρουργικά. 1. Αλλαγές στον τρόπο ζωής: Σε πολλές περιπτώσεις, η αλλαγή της διατροφής και η τακτική λήψη αντιόξινων φαρμάκων μπορεί να μειώσει την συχνότητα και την ένταση των συμπτωμάτων. Η απώλεια βάρους, η μείωση του καπνίσματος και της κατανάλωσης του αλκοόλ και οι αλλαγές στον τρόπο διατροφής και ύπνου μπορούν, επίσης, να βοηθήσουν. 2. Φαρμακευτική αγωγή: Εάν τα συμπτώματα επιμένουν μετά από αυτές τις αλλαγές στον τρόπο ζωής σας, τότε ενδεχομένως θα χρειαστεί να ακολουθήσετε κάποια φαρμακευτική αγωγή. Η λήψη αντιόξινων εξουδετερώνει τα οξέα του στομάχου και η συστηματική λήψη φαρμάκων μειώνει την ποσότητα των οξέων, που παράγονται στο στομάχι. Και οι δύο τρόποι μπορεί να είναι αποτελεσματικοί για την ανακούφιση των συμπτωμάτων. 3. Χειρουργική αντιμετώπιση: Ασθενείς, οι οποίοι δεν ανταποκρίνονται καλά στη συντη-

ρητική (αλλαγές του τρόπου ζωής) ή στη φαρμακευτική αγωγή, ή οι οποίοι χρειάζονται συνεχώς φάρμακα για να αντιμετωπίζουν τα συμπτώματα θα πρέπει να υποβληθούν σε χειρουργική επέμβαση. Ειδικά όταν συνυπάρχουν δύο καταστάσεις όπου η μία είναι παλινδρόμηση με διαφραγματοκήλη και η δεύτερη παλινδρόμηση λόγω ανεπάρκειας του κατώτερου οισοφαγικού σφιγκτήρα, τότε αυτά αντιμετωπίζονται και θεραπεύονται μόνο χειρουργικά και η επέμβαση γίνεται πλέον λαπαροσκοπικά, αντικαθιστώντας το ανοιχτό χειρουργείο. Η εποχή που η επέμβαση απαιτούσε μία μεγάλη τομή στην κοιλιά και είχε σαν αποτέλεσμα αρκετό μετεγχειρητικό πόνο και μία περίοδο ανάρρωσης, έξι ή και περισσότερων εβδομάδων, έχει περάσει πλέον ανεπιστρεπτί και με τη λαπαροσκοπική μέθοδο εξασφαλίζεται μειωμένος μετεγχειρητικός πόνος, μικρότερη νοσηλεία, πιο σύντομη επιστροφή στην εργασία και καλύτερο αισθητικό αποτέλεσμα

Πώς γίνεται η χειρουργική επέμβαση; Κατά τη λαπαροσκοπική επέμβαση, οι χειρουργοί χρησιμοποιούν μικρές τομές (1/2 ή 1 εκ.) προκειμένου να εισάγουν στην κοιλιά τους σωλήνες, μέσω των οποίων θα γίνει η επέμβαση. Το λαπαροσκόπιο, το οποίο είναι συνδεδεμένο με μία μικροσκοπική βιντεο-κάμερα, εισέρχεται μέσω της μικρής τομής, επιτρέποντας στον χειρουργό να έχει μία μεγεθυμένη εικόνα των εσωτερικών οργάνων του ασθενούς στην οθόνη μίας τηλεόρασης.

Η διαδικασία της επέμβασης και η μετεγχειρητική πορεία Η διαδικασία της επέμβασης απαιτεί έναν απαραίτητο και ενδελεχή προεγχειρητικό έλεγχο και στη συνέχεια ο χρόνος επέμβασης, η οποία απαιτεί γενική αναισθησία, είναι μία-μιάμιση ώρα. Ο ασθενής κινητοποιείται την ίδια ημέρα, σιτίζεται με υγρά από την επομένη το πρωί, και μπορεί να μεταβεί στην οικία του μετά από 1-2 24ωρα. Η μετεγχειρητική πορεία είναι ομαλότατη, με μηδαμινό πόνο, ενώ η σίτιση ξεκινά με απλές χυλώδεις και πολτώδεις τροφές, με πλήρη αποκατάσταση της σίτισης μετά από 15-30 ημέρες.

Ποια είναι τα αναμενόμενα αποτελέσματα μετά τη χειρουργική επέμβαση; Οι έρευνες έχουν δείξει ότι η μεγάλη πλειοψηφία των ασθενών, οι οποίοι υποβάλλονται σε επέμβαση απαλλάσσονται τελείως ή έχουν μία πολύ σημαντική βελτίωση των συμπτωμάτων της γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης σε ποσοστά που παγκοσμίως ξεπερνούν το 97%. u

| περί υγείας | 27

KAKOPOIHSH KAKOPOIHTH_L 18/03/2021 2:17 μ.μ. Page 28

Η κακοποίηση του κακοποιητή Ο θεσμός της ελληνικής οικογένειας αποκτά μια άλλη διάσταση, εκείνης των καλά κρυμμένων μυστικών.

τον εαυτό του. Συνήθως μέσα από μηχανισμούς ούμε στις μέρες μας εν Ελλάδι και εν μέσω παγώματος, ακινητοποίησης, απώθησης έως και βαθύ κόκκινου της πανδημίας του κορωαμνησίας η επώδυνη μνήμη σπρώχνεται στο πιο νοϊού, ένα πρωτόγνωρο δημόσιο λιντσάκαλοκλειδωμένο συρτάρι του ασυνείδητου. Γιατί ρισμα του «κακού λύκου», του κάθε διεστραμμένου το θύμα ντρέπεται, σιχαίνεται, φοβάται, ενοχοποιεί ανισόρροπου ατόμου, που κάποιοι θα καταγγείλουν τον εαυτό του και δεν αντέχει να αναότι κάποτε στη ζωή τους τους παρεβιώσει τον πόνο και τη φρίκη. νοχλούσε ή τους κακοποιούσε σεΤο «τραύμα», που θα επιστρέψει συξουαλικά. Εκατοντάδες λερωμένα νήθως απρόσκλητο σαν νυχτερινός εσώρουχα, επώνυμων κατά προτίμηση, ξεθάβονται από μπαούλα, καεφιάλτης, σαν καχυποψία, φοβία, σοκ, ταπακτές και άβατα της μνήμης για αντικοινωνική συμπεριφορά, υπερευαισθησία, κατάθλιψη, σαν θυμός και φονα κρεμαστούν σαν σημαίες σε δηνική οργή, χρόνιο άγχος, πανικός, εξάρμόσια θέα. Κάθε είδος διαστροφής τηση από ουσίες και ανθρώπους, αυξεχύνεται μέσα από οθόνες τηλεότοκτονικός ιδεασμός, σαν διαταραχή ρασης, υπολογιστών και κινητών, διατροφής, ανθρωποφοβία, πολυγαμία, δημιουργώντας έναν δυσώδη βόθρο πρόωρη ή μπλοκαρισμένη σεξουαλιαπό καταγγελίες και εξομολογήσεις Γράφει η κότητα, σαν χαμηλή αυτοεκτίμηση, κάθε μορφής άσκησης σεξουαλικής Τερέζα Βαλαβάνη ενοχές, αίσθηση βρωμιάς και απαξίωση βίας μέσα και έξω από την οικογένεια, Ψυχολόγος του σώματος και της σεξουαλικότητας. βίας που απευθύνεται σε όλες τις Δυστυχώς ακόμα και μετά από χρόνια ηλικίες, ακόμα και στις πιο τρυφερές. Ξαφνικά ο θεσμός της άγιας ελληνικής οικογένειας επιτυχούς ψυχοθεραπείας το θύμα της σεξουαλικής αποκτά μιαν άλλη διάσταση, εκείνης των καλά κακοποίησης θα πρέπει να μάθει να ζει με τις πληγές του. Να αποδεχτεί τις ουλές του. Να σιγάσει κρυμμένων μυστικών. Δημοσιογράφοι και δημοτις ενοχές του. Να αψηφήσει τους φόβους του. φιλείς τηλεπαρουσιαστές αποκτούν πολλαπλούς Να συγχωρέσει. Να κερδίσει εκ νέου τη χαρά της ρόλους. Γίνονται ταυτόχρονα εξομολογητές, ψυζωής. Το θέμα δεν είναι η εκδίκηση. Φυσικά το χαναλυτές, ντετέκτιβ, εισαγγελείς και πρόεδροι θεσμικό πλαίσιο της κοινωνίας θα πρέπει να λαϊκών δικαστηρίων, αλλά και δήμιοι, σφαγείς, παρέχει μέσα από ειδικούς, δομές και τηλεφωνικές πανέτοιμοι να γδάρουν ζωντανό τηλεοπτικά τον επικοινωνίες τη δυνατότητα στο εκάστοτε θύμα εκάστοτε «κακό λύκο». Φυσικά κανένας άνθρωπος με σώας τας φρένας και στοιχειώδη ψυχοσυναινα σπάσει το ταμπού της ένοχης σιωπής. Ωστε να σθηματική ισορροπία δεν μπορεί να αμφισβητήσει μπορέσει να λάβει θεραπευτική υποστήριξη, αλλά και για να αποδοθεί δικαιοσύνη. Ομως αυτό δεν πόσο εγκληματική είναι η σεξουαλική κακοποίηση είναι αρμοδιότητα κανενός τηλεπαρουσιαστή. και πόσο στιγματίζει εφόρου ζωής το εκάστοτε Ενας δημοσιογράφος δεν μπορεί και δεν επιτρέθύμα, ιδιαίτερα εάν πρόκειται για ένα αθώο παιδί. πεται να αντικαταστήσει ούτε τον ψυχολόγο, ούτε Και όντως ένα από τα βασικά ψυχολογικά χαρατον δικαστή. κτηριστικά του εκάστοτε κακοποιημένου ατόμου Οι σεξουαλικοί θύτες είναι συνήθως ιδιαίτερα διαείναι το πόσο αβοήθητο είναι, η αδυναμία του να ταραγμένα άτομα. Οι περισσότεροι από αυτούς αναφερθεί σε ό,τι τραυματικό έχει διαδραματιστεί. Να έχουν υπάρξει οι ίδιοι θύματα επισταμένης σετο καταγγείλει, να ξουαλικής παρενόχλησης ή κακοποίησης σε νεαρή το σταματήσει ηλικία. Το θύμα του βιασμού ενίοτε επιλέγει ενώ του συμνα εγκαταλείψει τον επώδυνο ρόλο του και να ταυτιστεί με την βαίνει, να παντοδυναμία του υπερασπιθύτη. Ο κίνδυστεί στοινος αυτός χειωδώς

28 | περί υγείας |

του μετασχηματισμού του αβοήθητου θύματος σε ανελέητο θύτη ελλοχεύει σε κάθε περίπτωση κακοποίησης, που δεν έχει δοθεί η δυνατότητα να δουλέψει κανείς με τον εαυτό του και να κατευνάσει τους δαίμονες που φωλεύουν στην ψυχή του. Εάν ο σεξουαλικός κακοποιητής διαπράττει εγκληματική πράξη, μετουσιώνοντας το παιδί ή τον άλλο ενήλικα σε αντικείμενο του πόθου του, που θα το κατακτήσει πάση θυσία παρά τη θέλησή του, ασκώντας κάθε μορφή πειθούς, από τη γοητεία έως την ακραία βία, η κοινωνία που εξωθεί τα θύματα της σεξουαλικής κακοποίησης να αναφέρονται δημόσια επί οθόνης στο ιστορικό της σεξουαλικής βίας που έχουν υποστεί, στην ουσία τα κακοποιεί εκ νέου, ωθώντας τα να γδυθούν μπροστά στους άλλους, να αναβιώσουν τους μεγαλύτερους εφιάλτες τους, ενώ βρίσκονται εκτεθειμένα σε κοινή θέα και κρίση. Αυτή η διαδικασία μετατρέπει ταυτόχρονα τους θεατές σε ηδονοβλεψίες φρίκης. Και τους θύτες σε θύματα, αφού θα διασυρθούν και θα καταδικαστούν από τον εξοργισμένο όχλο με συνοπτικές διαδικασίες χωρίς κανείς να αναλογιστεί πόσο θύματα οι ίδιοι υπήρξαν πριν γίνουν θύτες, ποιοι ήσαν οι κρυμμένοι άλλοι που τους ώθησαν να μετατραπούν σε αδηφάγους λύκους. Είναι πολύ σημαντικό να βοηθήσουμε τα θύματα της σεξουαλικής βίας να σπάσουν το ταμπού της σιωπής. Οχι έτσι όμως, όπως κατέληξε στις μέρες μας η κίτρινη δημοσιογραφία στην Ελλάδα να έχει πλήρως αντικαταστήσει τις ελλιπείς θεραπευτικές και κρατικές δομές. Και ο μεγαλύτερος εγκληματίας δικαιούται δίκαιη δίκη και θεραπεία, εάν νοσεί ψυχοσυναισθηματικά ή πνευματικά, όπως συνήθως συμβαίνει στο μεγαλύτερο ποσοστό των σεξουαλικών θυτών. Βολεύει μια κοινωνία που βιώνει μια συλλογική καταπίεση, όπως τώρα στις μέρες μας, όπου στερείται κανείς και όλοι μαζί, τη στοιχειώδη ελευθερία ακόμα και για μια ανάσα, όπου ο εγκλεισμός διαρκείας, ο συνεχής βομβαρδισμός με το φόβο του θανάτου και την ενοχή της συνεργίας στο θάνατο του αγαπημένου άλλου, μαζί με τη φτωχοποίηση έχει φτάσει όλους στα όριά τους, να ξεσπάσει το συλλογικό μένος και ο συνοδός πανικός πάνω σ´ ένα κατάλληλο θύτη/θύμα, κατά προτίμηση επώνυμο και πλούσιο, που θα λειτουργήσει σαν αποδιοπομπαίος τράγος και θα πρέπει να πάρει πάνω του όλο το συλλογικό κακό. Οι εξαγριωμένοι θεατές που είναι έτοιμοι να λιντσάρουν τον κακοποιητή υπό την καθοδήγηση των δημοσιογράφων-ιεροεξεταστών, μετατρέπονται οι ίδιοι σε μελλοντικούς θύτες δίχως να το συνειδητοποιούν. Ο όχλος εμπεριέχει ένα τεράστιο τυφλό δυναμικό βίας και μπορεί να εξωθήσει σχετικά εύκολα τα λεγόμενα «φυσιολογικά άτομα» που τον αποτελούν από κοινού, ενδεδυμένα το μανδύα της ανωνυμίας, στα πιο ειδεχθή εγκλήματα. Ας προστατεύσουμε τόσο τα θύματα όσο και τους θύτες της σεξουαλικής βίας από τις σαρκοφάγες διαθέσεις μας. «Μην κρίνετε, ίνα μη κριθήτε»! u

GROOMING_R 18/03/2021 2:18 μ.μ. Page 29

Groomers: Οι επικίνδυνοι γνωστοί – άγνωστοι του internet Πώς οι γονείς μπορούν να προστατέψουν τα παιδιά τους, ώστε η διαδικτυακή τους περιπλάνηση να μην εξελιχθεί… σε αποπλάνηση;

βική γλώσσα και τον εφηβικό τρόπο σκέψης) και να μεγάλο ποσοστό παιδιών που χρησιγια αυτό μπορεί να χρησιμοποιούν διάφορες τεμοποιούν το διαδίκτυο προσεγγίζονται χνικές, προκειμένου να αποκτήσουν αρχικά την κάποια στιγμή από κακόβουλους χρήστες. εμπιστοσύνη του εφήβου. Ενδεικτικά του κινδύνου που διατρέχουν τα παιδιά είναι τα αποτελέσματα σειράς ερευνών του Ελληνικού Κέντρου Ασφαλούς Διαδικτύου του ΙΤΕ, Τα στάδια του grooming σύμφωνα με τις οποίες το 21% των παιδιών δηΔημιουργία φιλίας: Ο κακόβουλος χρήστης λώνει ότι έχει δεχτεί διαδικτυακή παρενόχληση «πλησιάζει» το παιδί σε κάποιο «χώρο» επικοικαι ένα μεγάλο ποσοστό επινωνίας. Προσποιείται συχείρησε να την αντιμετωπίνήθως ότι είναι συνομήσει χωρίς να το αναφέρει Συνιστάται οποιοδήποτε περιστατικό λικος με το παιδί και ότι σε κανέναν, το 21% των διαδικτυακής αποπλάνησης να αναφέμοιράζονται κοινά ενδιαπαιδιών έχει συναντηθεί ρεται άμεσα στη Δ/νση δίωξης ηλεκτροφέροντα για να κερδίσει με κάποιον που γνώρισε νικού εγκλήματος (τηλ. 11188). Επίσης, για την εμπιστοσύνη του. στο διαδίκτυο και το 41% ψυχολογική υποστήριξη και συμβουλές Εφόσον ο ανήλικος αποδέχεται αιτήματα φιμπορείτε να απευθυνθείτε στους εξειδιανταποκριθεί θετικά στις λίας από αγνώστους. Μάκευμένους ψυχολόγους της Γραμμής Βοήγενικού περιεχομένου λιστα, μια πρόσφατη έρευνα θειας Help-line.gr διαθέσιμη δωρεάν τησυζητήσεις, με πρωτοσε γονείς αποκαλύπτει ότι λεφωνικά στο 210-6007686. Αν συναντήβουλία του κακόβουλου μόνο το 32% των ερωτησετε έστω τυχαία εικόνες ή βίντεο κακοχρήστη η επικοινωνία μεθέντων ανησυχεί, αν το ποίησης παιδιών στο διαδίκτυο, μπορείτε ταφέρεται σε ιδιωτικό παιδί έχει επαφή με αγνώνα το αναφέρετε στη SafeLine.gr. χώρο συνομιλίας. στους κατά τη διαδικτυακή Δημιουργία δεσμού του ενασχόληση. εξάρτησης: Ο κακόβου-

Τι είναι το grooming; Το διαδικτυακό «grooming» συμβαίνει όταν ένας ενήλικας έρχεται σε επαφή µέσω του διαδικτύου µε ένα παιδί είτε έφηβο, προκειμένου να το συναντήσει από κοντά και να το εκμεταλλευτεί µε πολύ άσχημο τρόπο. Το διαδικτυακό «grooming» ή αλλιώς η «αποπλάνηση» µέσω διαδικτύου είναι ένα έγκλημα που τιμωρείται αυστηρά σε όλες τις χώρες της Ευρώπης. Το online grooming μπορεί να συμβεί σε όλους τους ιστοχώρους που είναι δημοφιλείς στους εφήβους και στα παιδιά, όπως στα διαδικτυακά παιχνίδια και στα κοινωνικά δίκτυα. Κάποιοι διαδικτυακοί «groomers» μπορεί να προσποιούνται ότι είναι συνομήλικοι µε τα παιδιά. Για αυτό, είναι σημαντικό να είμαστε πολύ προσεκτικοί µε ποιον συνομιλεί το παιδί μας στο διαδίκτυο. Ακόµα, οι διαδικτυακοί «groomers» συνήθως ξέρουν πώς να χειρίζονται ψυχολογικά και συναισθηματικά τους εφήβους (π.χ. γνωρίζουν την εφη-

λος χρήστης γίνεται ο καλύτερος φίλος του παιδιού, δείχνοντας ενδιαφέρον για τους προβληματισμούς και τις αναζητήσεις του. Παράλληλα, σε αυτό το στάδιο εκμαιεύει πληροφορίες από το παιδί για το αν κάποιος ενήλικας γνωρίζει για τις ιδιωτικές τους συνομιλίες και πείθει τον ανήλικο ότι κάτι τέτοιο θα ήταν καταστροφικό για τη φιλία τους. Απόπειρα συνάντησης: Αφού έχει κερδίσει την εμπιστοσύνη του παιδιού, στη συνέχεια οι συζητήσεις γίνονται πολύ προσωπικές. Κατά τη διάρκεια των συνομιλιών αυτών ζητά ή αποσπά από το παιδί υλικό ευαίσθητων προσωπικών δεδομένων (φωτογραφίες ή βίντεο), για προσωπική δήθεν χρήση ή για επαγγελματική προώθηση, μέσω «ειδικών» (μόντελινγκ κ.λπ.). Εφόσον το παιδί ενδώσει, τότε ο δράστης αποκαλύπτει τους πραγματικούς του σκοπούς, που είναι κυρίως σεξουαλικού ή οικονομικού ενδιαφέροντος.

Ενδεικτικά, επιδιώκει να αποσπάσει νέο ακατάλληλο υλικό ή επιχειρεί να συναντηθεί με το θύμα. Υπάρχει και η περίπτωση να αρχίσει να εκβιάζει το θύμα του για χρήματα με την απειλή ότι θα κοινοποιήσει το υλικό στο διαδίκτυο ή ότι θα κάνει κακό σε αγαπημένα του πρόσωπα. u

Γονικές συμβουλές προς τα παιδιά, για αποφυγή της διαδικτυακής αποπλάνησης Να είναι προσεκτικό στις διαδικτυακές συναναστροφές του: Το παιδί θα πρέπει να συνειδητοποιήσει ότι οι άνθρωποι με τους οποίους συναναστρέφεται online παραμένουν άγνωστοι από τη στιγμή που δεν τους γνωρίζει στον πραγματικό κόσμο. Αν κάποιος το κάνει να νιώσει περίεργα ή του ζητήσει να κάνει πράγματα τα οποία δεν επιθυμεί, τότε πρέπει να το εκμυστηρευτεί σε έναν ενήλικα που εμπιστεύεται. Θα πρέπει να επιμείνετε ότι σε καμία περίπτωση δεν θα πρέπει να επιχειρήσει να συναντήσει το διαδικτυακό του «φίλο» χωρίς πρώτα να σας έχει ενημερώσει. n Να διαφυλάσσει τα προσωπικά του στοιχεία: Οταν συνομιλεί με κάποιον στο διαδίκτυο ή όταν δημοσιεύει κάτι θα πρέπει να κρατά τα προσωπικά του στοιχεία ιδιωτικά. Αν χρησιμοποιεί τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ή αν έχει προφίλ σε κάποιο παιχνίδι, είναι επιτακτική ανάγκη να θέσει όρια ασφαλείας στο ποιος θα έχει πρόσβαση στο περιεχόμενο που δημοσιεύει. n Να ενημερωθεί για τα εργαλεία ασφαλείας: Αν κάποιος το ενοχλήσει διαδικτυακά είναι σημαντικό να γνωρίζει ότι μπορεί να αποθηκεύσει το μήνυμα ή τη συζήτηση. Ενας εύκολος τρόπος να το κάνει αυτό είναι να χρησιμοποιήσει το print screen και να αποθηκεύσει την εικόνα σε ένα αρχείο. Πολλές υπηρεσίες έχουν εργαλεία που δίνουν τη δυνατότητα να μπλοκάρει και να αναφέρει χρήστες που γίνονται ενοχλητικοί. n Να διατηρεί τον έλεγχο: Αν το παιδί νιώσει άβολα με κάποιον που συνομιλεί στο διαδίκτυο, θα πρέπει να έχει το θάρρος να μιλήσει σε κάποιον ενήλικα που εμπιστεύεται ή ακόμα και να το αναφέρει στην αστυνομία. n

| περί υγείας | 29

YPNOS STABRAKH_x2 18/03/2021 2:19 μ.μ. Page 30

Κοιμήσου και παρήγγειλα… αν όμως δεν κοιμάστε τότε τι σημαίνει; Οταν ο ύπνος δεν είναι καλός, όταν η ποιότητά του δεν είναι αυτή που πρέπει ή όταν δεν είναι αρκετός, τότε όλη η καθημερινότητα δυναμιτίζεται.

Γράφει η Άννα Σταυράκη

α έχετε ακούσει σίγουρα τη φράση «Στις αγκάλες του Μορφέως» ή το γνωστό νανούρισμα «κοιμήσου και παρήγγειλα στην Πόλη τα προικιά σου». Ο ύπνος είναι το μεγάλο ζητούμενο για όλους τους ανθρώπους. Στα παιδιά είναι αυτός που τα τρέφει, όπως λέει και η λαϊκή παροιμία. Στους ενήλικες, εξασφαλίζει την ξεκούραση από τον κάματο της ημέρας. Ομως, όταν ο ύπνος δεν είναι καλός, όταν η ποιότητά του δεν είναι αυτή που πρέπει, όταν δεν είναι αρκετός, τότε όλη η καθημερινότητα τόσο στην εργασία όσο και στην

Ο κ. Γ.Ι. Βαρουχάκης τονίζει: Ο ύπνος είναι μια φυσιολογική κατάσταση που χαρακτηρίζεται από μείωση της αντίληψης και περιορισμένη αλληλεπίδραση με το περιβάλλον, κατά τη διάρκεια της οποίας το σώμα φαίνεται να υπολειτουργεί. l Τα άτομα που δεν κοιμούνται τόσο, για να ξεκουραστεί ο οργανισμός, συχνά αντιμετωπίζουν την επόμενη μέρα με νύστα και αδιαθεσία. l Ο ύπνος είναι αναγκαία διαδικασία, καθώς αν κάποιος δεν κοιμηθεί επί σειρά ημερών, εμφανίζει συμπτώματα πέραν της κούρασης, όπως να ονειρεύεται (να έχει ψευδαισθήσεις) ενώ είναι ξύπνιος και να φτάσει σε επιπτώσεις που οδηγούν ακόμη και στον θάνατο. l Ο ύπνος καταλαμβάνει σημαντικό μέρος της ζωής των ανθρώπων. Για την επιστήμη, η ερμηνεία του φαινομένου του ύπνου παραμένει ακόμα ασαφής, παρά το γεγονός ότι πολλές l

πνοια του ύπνου σημαίνει διακοπή της αναπνοής κατά τον ύπνο. Θεωρείται η πιο συνηθισμένη αρρώστια της εποχής μας!

Απόφραξη του αεραγωγού Συμπτώματα της άπνοιας του ύπνου (ημέρα) είναι: υπνηλία, κόπωση, μειωμένη μνήμη, συμπτώματα GER, πονοκέφαλοςπρωϊ, κατάθλιψη, μειωμένη libido και κακή ποιότητα ζωής. Ακόμα, συμπτώματά της είναι το ροχαλητό, οι άπνοιες ή το λαχάνιασμα, οι συχνές αφυπνίσεις, η πνιγμονή, οι ιδρώτες, το αίσθημα παλμών και η νυχτουρία. Σαν συνέπειες είναι η υψηλή αρτηριακή πίεση, ενδεχομένως το αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, η καρδιακή ανεπάρκεια

30 | περί υγείας |

καθημερινή ζωή δυναμιτίζεται. Οι κοινωνιολόγοι χωρίζουν το 24ωρο σε τρία 8ωρα. Το ένα αφιερωμένο στην εργασία, το δεύτερο στον ελεύθερο χρόνο, και το τρίτο στον ύπνο. Αν το τρίπτυχο δεν ισορροπεί, τότε μπορεί να σημάνει ακόμα και ασθένειες. Ενας άνθρωπος που έχει μελετήσει τον ύπνο, εν τω βάθει θα λέγαμε, είναι ο Διευθυντής της Πνευμονολογικής Κλινικής του νοσοκομείου Ερρίκος Ντυνάν, Γ.Ι. Βαρουχάκης. Η εμπειρία του πάνω στη μελέτη του ύπνου τον καθιστά ειδικό σε αυτό που λέμε καλό ύπνο.

από τις θεωρίες που έχουν διατυπωθεί συμπίπτουν ως προς την ύπαρξη ενδογενών χρονοβιολογικών ρυθμών. l Ο ύπνος είναι αναγκαίος για την παραγωγη πρωτεϊνών, νευροδιαβιβαστών και ορμονών, τον πολλαπλασιασμό και τη διαίρεση κυττάρων, ακόμα είναι ένδειξη για καλή υγεία, σωματική κοινωνική και ψυχική ευεξία, και τέλος προστατεύει από νοσήματα και ατυχήματα. l Ο νυχτερινός ύπνος δεν πρέπει να είναι λιγότερος από 6 ώρες και περισσότερος από 9 ώρες. Ενας καλός ύπνος προϋποθέτει έλλειψη θορύβων, κατάλληλη θερμοκρασία, ελαφρά γεύματα φυσική άσκηση, άνεση, σταθερότητα του χώρου κατάκλισης και τήρηση τακτικού ωραρίου.

του ύπνου και παράγει μερική μόνο εγρήγορση. Ετσι, δημιουργούνται Υπνοβασίες, Υπνικοί ή νυχτερινοί τρόμοι, Εφιάλτες, Ενούρηση (κυρίως στα παιδιά),Υπνική παράλυση.

Αϋπνίες Στις αϋπνίες περιλαμβάνονται οι διαταραχές του ύπνου που σχετίζονται με την έλευση και τη διατήρηση του ύπνου. Οι αϋπνίες, που αποτελούν και ένα από τα κύρια συμπτώματα της κατάθλιψης, εκδηλώνονται με καθυστέρηση επέλευσης του ύπνου, με συχνές διακοπές και με πρώιμη αφύπνιση.

Υπνοβασία Παραϋπνίες Στις περιπτώσεις αυτές μια ανεπιθύμητη φυσική δραστηριότητα παρεμβάλλεται κατά τη διαδικασία

η καρδιακή αρρυθμία ή η κολπική μαρμαρυγή, ο διαβήτης και η κατάθλιψη. Τέλος, παρατηρείται επιδείνωση της διαταραχής ελλειμματικής προσοχής/ υπερκινητικότητας – ΔΕΠΥ/διαταραχή μνήμης, συγκέντρωσης, προσοχής και κακή απόδοση στις καθημερινές δραστηριότητες, όπως στην εργασία και το σχολείο. Τέλος, αυτό ίσως σημαίνει και πολλά ατυχήματα. Η θεραπεία της υπνικής άπνοιας γίνεται με συντηρητικά μέτρα. Η χειρουργική έχει εγκαταλειφθεί, πλην της αμυγδαλεκτομής. Στα παιδιά γίνεται χειρουργική θερα-

Η υπνοβασία είναι μια διαταραχή ύπνου στην οποία υπάρχει συνδυασμός καταστάσεων ύπνου και ξύπνιου. Το άτομο ξυπνά εν μέρει από το

πεία με αφαίρεση αμυγδαλών και αδενοειδών εκβλαστήσεων. Ως θεραπεία προτείνεται η εφαρμογή συσκευής κατά τον ύπνο, που

Aπνοια του Υπνου

χορηγεί τον αέρα δωματίου με πίεση, που δεν αφήνει τον αεραγωγό να κλείσει. Ακούγεται δύσκολο, αλλά είναι πολύ εύκολο και απολύτως αποτελεσματικό.

YPNOS STABRAKH_x2 18/03/2021 2:19 μ.μ. Page 31

βαθύ ύπνο και εκτελεί κάποιο είδος κινητικής δραστηριότητας – συχνά περπάτημα ή κάποια άλλη λεπτομερή δραστηριότητα – που φαινομενικά μοιάζει σκόπιμη. Αιτίες της είναι η μη ρύθμιση των κύκλων του ύπνου, κούραση, άγχος, αντίδραση στη λήψη ουσιών, όπως ναρκωτικά και αλκοόλ, ή και τη φαρμακευτική αγωγή. Σαν πρόληψη και θεραπεία θεωρείται η χαλάρωση πριν τον ύπνο, η αποφυγή ψυχικής πίεσης, η λήψη ψυχότροπων ουσιών και αλκοόλ και η απομάκρυνση από σκάλες παράθυρα ή άλλα εμπόδια που μπορούν να τραυματίσουν τον υπνοβάτη.

Εφιάλτες Οι εφιάλτες είναι σύνθετα όνειρα, τα οποία προκαλούν έντονη ανησυχία ή ακόμα και φόβο. Μπορεί να επαναλαμβάνονται πολλές φορές μέσα σε μια νύχτα ή να εμφανίζονται σπάνια στη ζωή ενός ατόμου.Προέρχονται από ψυχιατρικές διαταραχές ή ψυχικά τραύματα ή άγχος στην καθημερινότητα. Σαν θεραπεία συνιστάται η σταθερότητα στο πρόγραμμα ύπνου, διαφορετική διατροφή φαρμακευτική αγωγή, αν χρειαστεί και χαλάρωση με φυσική άσκηση.

Ροχαλίζετε; Μήπως πάσχετε από άπνοια ύπνου; Το ροχαλητό είναι παθολογική κατάσταση που εκφράζεται με επανειλημμένες διακοπές της αναπνοής στη διάρκεια του ύπνου, είναι η γνωστή άπνοια του ύπνου. Διαταράσσεται ο ύπνος, ο άνθρωπος ξυπνά κουρασμένος και υποφέρει από υπνηλία, στη

χημάτων στους ασθενείς με υπνηλία είναι 15πλάδιάρκεια της ημέρας, κινδυνεύει όμως και από σια. Επιπροσθέτως, οι αρρυθμίες είναι συχνές. επιπλοκές, όπως υπέρταση, αρρυθμίες, έμφραγμα, Αμεσες συνέπειες είναι το ροχαλητό, εγκεφαλικά επεισόδια. η διακοπή αναπνοής, ο ανήσυχος Συνηθέστερη μορφή είναι η απούπνος- κινήσεις άκρων, ο πρωινός φρακτική άπνοια, η οποία οφείλεται πονοκέφαλος, η ημερήσια κόπωση, σε απόφραξη των αεραγωγών από η υπνηλία, οι αρρυθμίες, τα νευδιάφορους λόγους. Κύρια εκδήροψυχιατρικά προβλήματα, οι νυλωση είναι το έντονο ροχαλητό. κτερινές ουρήσεις. Η αποφρακτική άπνοια είναι δυΑπώτερες συνέπειες είναι η αρτηνητικά θανατηφόρα νόσος, η οποία όμως στις μέρες μας αντιριακή υπέρταση, η πνευμονική μετωπίζεται πάντοτε και αυτό πρέυπέρταση, η αναπνευστική ανεπει να τονιστεί. πάρκεια, η στεφανιαία νόσος- έμφραγμα, τα αγγειακά εγκεφαλικά Οι επανειλημμένες άπνοιες κατά επεισόδια, οι σεξουαλικές διατατη διάρκεια του ύπνου, συνήθως ραχές, η αύξηση σωματικού βά150 έως 300 ή και περισσότερα ρους , ο σακχαρώδης διαβήτης. επεισόδια, οδηγούν σε μερική Η διάγνωση μετά τη λήψη του αφύπνιση, δηλαδή η αφύπνιση ιστορικού γίνεται σε ιατρείο ύπνου. σπανίως είναι πλήρης και ο ασθεO Διευθυντής της Η καταγραφή των φαινομένων γινής δεν συνειδητοποιεί τίποτα Πνευμονολογικής νεται κατά τον ύπνο για ώρες. Ο από τα συμβαίνοντα. Κλινικής του νοσοκομείου ασθενής κοιμάται σε χώρο ήσυχο Οπως είναι λογικό, η αρχιτεκτονική Ερρίκος Ντυνάν, κ. Γ.Ι. Βαρουχάκης. και φιλικό. Η παρακολούθηση γίτου ύπνου καταστρέφεται. Ετσι, ο ασθενής ξυπνά κουρασμένος νεται από διπλανό δωμάτιο όπου και όλη την ημέρα έχει ανεξήγητη βρίσκονται τα μηχανήματα. κόπωση ή και ημερήσια Η άπνοια του ύπνου αφορά το 4%υπνηλία που όταν αναπτύσσεται 6% του πληθυσμού, άρα θεωρείται κάτι συνηθισμένο. Συχνότερα παρουσιάζεται στους μεσήλιείναι βασανιστική και εξαικους άντρες. Η νόσος είναι σημαντικό κοινωνικό ρετικά επικίνδυνη. ιατρικό πρόβλημα. Το κόστος της νόσου έιναι Η συχνότητα των κοινωνικό και οικονομικό, με τις χαμένες ώρες, τροχαίων ατυτις άσκοπες και επανειλημμένες εργαστηριακές εξετάσεις και κυρίως την εμφάνιση των επιπλοκών (υπέρταση, αρρυθμίες, έμφραγμα, εγκεφαλικά επεισόδια) είναι πολλαπλάσιο της διάγνωσης και της θεραπείας σε αρχικά στάδια. Ο απλούστερος τρόπος για την αποκάλυψη της νόσου είναι η συμπλήρωση ενός απλού ερωτηματολογίου. Από το ερωτηματολόγιο την κλινική εξέταση και την παρουσία επιπλοκών εύκολα μπορεί κανείς να ξεχωρίσει και να παραπεμφθεί για μελέτη ύπνου. u

19 Μαρτί

Παγκόσμ

ου

ια Ημέρα

Υπνου

«Υπνω κα ι θανάτω διδυμάοσ Ο ύπνος ιν» και ο θάν α το Ομηρος, περ. 800-7 ς είναι δίδυμα αδέ λφια. 50 π.Χ., Ποιητής (Ιλιάδα Π ’ 673) «Τόσο ο ύ πνος όσο και η αγρ αν ξεπερ ύπνια, νούν το μ έτρο σημ Ιπποκράτη αίνουν ασ ς, 460-37 θένεια» 0 π.Χ., Πατέρας της Ιατρικ ής «Ο ύπνος είν Δαλάι Λά αι ο καλύτερος δια μα λογισμός » «Μπορού με ένα μπάν να ελαφρύνουμε τη ιο κι ένα π θλίψη με οτήρι κρα έναν καλό Θωμάς Α σί» κινάτης ύπνο, «Ποτέ μη ν πιστεύε ις στη δυ τον αν μπ στυχία εν ορεί να κ ός αν οιμηθεί. Α όλα είναι ν η απάντη θρώπου. Ρώτα εντάξει. Α ση είναι « υ τό Louis-Ferd φτάνει» ναι», τότε inand Cé line

| περί υγείας | 31

ALZHEIMER_SAKKA_L 18/03/2021 2:20 μ.μ. Page 32

COVID-19 και άνοια Η επίδραση της πανδημίας στη ζωή των ατόμων με άνοια και των φροντιστών τους.

πανδημία COVID-19 επέβαλε δραματικές αλλαγές στον χώρο των υπηρεσιών υγείας και συγχρόνως ανέδειξε τις διακρίσεις εις βάρος των ηλικιωμένων στις κοινωνικές δομές και στους θεσμούς πολλών χωρών. Οι ηλικιωμένοι και ειδικά και των οικοεκείνοι που πάσχουν από άνοια, είναι γενειών τους. εξαιρετικά ευάλωτοι κατά τη διάρκεια Ολες οι οργανώσεις της πανδημίας και εμφανίζουν ιδιαίAlzheimer σε όλη την τερα υψηλό κίνδυνο για νόσηση και Γράφει η Ελλάδα αναζήτησαν και αυξημένη θνητότητα. Δρ. Παρασκευή Σακκά βρήκαν τρόπους υποστήριΟι παράγοντες κινδύνου για εκδήλωση Νευρολόγος – Ψυχίατρος, ξης των ατόμων αυτών! Στην άνοιας, όπως η ηλικία, η παχυσαρκία, Εταιρεία Alzheimer Αθηνών, Εταιρεία Alzheimer Αθηνών αξιοη καρδιοαγγειακή νόσος, η υπέρταση Εθνικό Παρατηρητήριο για την ποιήσαμε τους διαθέσιμους εναλκαι ο σακχαρώδης διαβήτης, αποτεΆνοια και τη νόσο Alzheimer. λακτικούς τρόπους για να δηλώλούν παράγοντες κινδύνου για εκδήσουμε παρόντες και να καλύψουμε, λωση σοβαρής νόσου COVID-19. Επικατά το δυνατόν, τα κενά στη φροντίδα των χρηστών πλέον, τα άτομα με προβλήματα μνήμης και άνοια των υπηρεσιών μας: τηλεφωνική ή online διασύνδεση δεν είναι σε θέση να κατανοήσουν και να εφαρμόμε τις οικογένειες, διαρκής ενημέρωση διαθέσιμη σουν μέτρα υγιεινής και προφύλαξης, όπως η κοιonline και όλους τους δυνατούς τρόπους. Ο ιστότοπος νωνική αποστασιοποίηση, η χρήση μάσκας, το συτης Εταιρείας Αlzheimer Αθηνών τροφοδοτείται συστηματικό πλύσιμο των χεριών, λόγω των νοητικών νεχώς με ασκήσεις νοητικής ενδυνάμωσης, προτάσεις δυσκολιών που παρουσιάζουν. για ψυχαγωγία και σωματική άσκηση στο σπίτι. Οι Ο εγκλεισμός και η κοινωνική απομόνωση στο επαγγελματίες υγείας της Εταιρείας μας παρέχουν πλαίσιο της καραντίνας, ο περιορισμός κοινωνικών διαδικτυακές ομαδικές και ατομικές συνεδρίες για επαφών, δραστηριοτήτων και μετακίνησης έχει ματην υποστήριξη των χρηστών μας. Καταφέραμε να κροπρόθεσμες επιπτώσεις στην ψυχική υγεία των επιλύσουμε πολλά ζητήματα, ακόμα και ιατρικής ηλικιωμένων, επιδεινώνει την ποιότητα ζωής τους τάξης και ελάχιστα αιτήματα έμειναν χωρίς ικανοκαι οδηγεί σε αύξηση νέων περιστατικών άνοιας ποιητική, δεδομένων των συνθηκών, απάντηση. Διαστο γενικό πληθυσμό. πιστώνει κανείς πόσο σημαντικό είναι σε παθήσεις, Η μειωμένη δυνατότητα επικοινωνίας με τους οιόπως η άνοια, να υπάρχει σταθερό σημείο αναφοράς. κείους, η διατάραξη της καθημερινής ρουτίνας και Και πόσο γρήγορα προσαρμόστηκαν ακόμα και χρήη αδυναμία εξόδου προκαλούν εκνευρισμό, ευεστες, ασθενείς και φροντιστές, χωρίς προηγούμενη ρεθιστότητα και σωματική δυσφορία στα άτομα σχετικά εμπειρία στη χρήση των νέων τεχνολογιών με άνοια. Στα πιο προχωρημένα στάδια, η νοητική για το σκοπό αυτό… έκπτωση αυξάνεται και η συμπεριφορά των ατόμων Από την αρχή της πανδημίας μέχρι σήμερα, προμε άνοια επηρεάζεται σημαντικά. Συμπτώματα, σφέραμε τις παρακάτω διαδικτυακές υπηρεσίες, όπως η άσκοπη κινητικότητα, το παραλήρημα και στις οποίες οι χρήστες μας ανταποκρίθηκαν εξαιοι ψευδαισθήσεις, αναδύονται ή επιδεινώνονται. ρετικά. Κατά τη διάρκεια της πανδημίας, η περίθαλψη, ιαl 4.200 online συνεδρίες συμβουλευτικής φροντρική και κοινωνική, για τα άτομα που πάσχουν τιστών μέσω viber, skype, mesαπό άνοια έγινε ιδιαίτερα προβληματική. Τα ειδικά senger και webex Ιατρεία σταμάτησαν να λειτουργούν, τα Κέντρα l 1.800 οnline συνεδρίες ομαδικών Ημέρας ανέστειλαν τις δραστηριότητές τους, η ψυχοκοινωνικών παρεμβάσεων πρόσβαση σε δομές εξειδικευμένης φροντίδας για άτομα με άνοια (π.χ. νοητική περιορίστηκε. Οι οικογένειές καλούνται να πάρουν ενδυνάμωση, σωματική άσκηση, δύσκολες αποφάσεις σχετικά με την υγειονομική εργοθεραπεία κ.ά.) περίθαλψη και την εισαγωγή των ατόμων με άνοια l 2.500 οnline συνεδρίες ατομικών στο νοσοκομείο. ψυχοκοινωνικών παρεμβάσεων Μελέτη σε 204 οικογένειες ατόμων με άνοια στη l 300 άτομα με προβλήματα μνήμης υποβλήθηκαν χώρα μας, έδειξε ότι η πανδημία COVID-19 επισε διαδικτυακή αξιολόγηση μνήμης και άλλων δείνωσε τη διανοητική κατάσταση και τη συμπενοητικών λειτουργιών από νευροψυχολόγο και ριφορά στο 78% των ασθενών με άνοια. Κατά γιατρό την περίοδο της πανδημίας, οι φροντιστές των ατόl 220 ασθενείς εξετάστηκαν με τηλεϊατρική μων με άνοια, σε ποσοστό 64% βίωσαν αυξημένο Συνολικά δεχτήκαμε πάνω από 15.000 κλήσεις για σωματικό φορτίο και σε ποσοστό 79% αυξημένο βοήθεια και λήψη υπηρεσιών. ψυχολογικό φορτίο. Το 59% των φροντιστών δεν Επιπλέον, ενισχύσαμε το πρόγραμμα «Φροντίδα είχαν καμία πηγή βοήθειας, ενώ για τους υπόλοιπους, στο Σπίτι για άτομα με άνοια», το οποίο δεν σταμάοι οργανώσεις Alzheimer ήταν η κύρια πηγή βοήθειας τησε να παρέχει βοήθεια σε περιστατικά με βαριά (International Journal of Geriatric Psychiatry). υποκείμενα νοσήματα και φροντιστές που ανήκουν H συνεχιζόμενη πανδημία COVID-19 αύξησε δρασε ευπαθείς ομάδες, χωρίς υποστηρικτικό περιματικά τις ανάγκες για βοήθεια των ατόμων με άνοια

32 | περί υγείας |

βάλλον και χωρίς πρόσβαση σε διαδικτυακές υπηρεσίες. Από τον Μάρτιο του 2020, 450 οικογένειες εξυπηρετήθηκαν από το πρόγραμμα «Φροντίδα στο Σπίτι για άτομα με άνοια». Η ομάδα παρέμβασης του προγράμματος αποτελείται από ψυχίατρο, κοινωνικό λειτουργό, ψυχολόγους, νοσηλευτές και φυσικοθεραπευτή. Σε εβδομαδιαία βάση η ομάδα επισκέπτεται 20-25 νέες οικογένειες ενώ συνεχίζεται βέβαια η τακτική παροχή υπηρεσιών στους υπάρχοντες εξυπηρετούμενους του προγράμματος. Παραμένοντας πάντα στο πλευρό των ατόμων με άνοια και των οικογενειών τους, στην Εταιρεία Alzheimer Αθηνών δημιουργήσαμε τη Γραμμή Βοήθειας για την άνοια 1102 με την υποστήριξη του Υπουργείου Υγείας, της Περιφέρειας Αττικής και του Ελληνικού Διαδημοτικού Δικτύου Υγιών Πόλεων. Η Γραμμή πλαισιώνεται από εξειδικευμένους σύμβουλους/επαγγελματίες υγείας, γιατρούς νευρολόγους και ψυχιάτρους, ψυχολόγους, κοινωνικούς λειτουργούς, που παρέχουν άμεσα ενημέρωση, καθοδήγηση, συμβουλές και διασύνδεση με δομές και υπηρεσίες για την άνοια σε όλη την Ελλάδα. Η Γραμμή Βοήθειας για την άνοια 1102 λειτουργεί Δευτέρα - Παρασκευή 9:00-19:00 (εκτός αργιών). Παράλληλα με την τηλεφωνική επικοινωνία, παρέχει τη δυνατότητα επικοινωνίας μέσω live webchat. Επιπλέον, ο ενδιαφερόμενος μπορεί να στείλει email στο 1102@alzheimerathens.gr ακόμη και εκτός ωραρίου και ο εξειδικευμένος σύμβουλος θα επικοινωνήσει μαζί του. Η τηλεφωνική κλήση στο 1102 έχει την αστική χρέωση του εκάστοτε παρόχου τηλεφωνίας. Στόχος μας κανένα άτομο με άνοια στην Ελλάδα, να μην μένει χωρίς ενημέρωση και υποστήριξη.u

_ADDS 18/03/2021 2:23 μ.μ. Page 1

DIATROFH GYNAIKES_GLINOY_x2 18/03/2021 4:35 μ.μ. Page 34

Συμβουλές υγιεινής διατροφής για γυναίκες Οι γυναίκες έχουν διαφορετικές διατροφικές ανάγκες σε κάθε στάδιο της ζωής τους, από την εφηβεία μέχρι την εμμηνόπαυση.

ι γυναίκες έχουν μοναδικές διατροφικές ανάγκες. Τρώγοντας καλά σε κάθε στάδιο της ζωής, μπορείτε, να διαχειρίζεστε το βάρος σας, να αυξάνετε την ενέργειά σας και να αισθάνεστε καλύτερα.

Πρέπει να αποφεύγετε τα γαλακτοκομικά λόγω της περιεκτικότητάς τους σε κορεσμένα λιπαρά;

Μερικές από τις καλύτερες πηγές ασβεστίου είναι τα γαλακτοκομικά προϊόντα. Ωστόσο, τα γαλακτοκομικά προϊόντα, όπως το πλήρες γάλα, το τυρί και το γιαούρτι, τείνουν επίσης να περιέχουν Πώς οι διατροφικές ανάγκες των γυναικών υψηλά επίπεδα κορεσμένου λίπους. Το USDA συνιστά να περιορίσετε την πρόσληψη κορεσμένων διαφέρουν από τους άνδρες λιπαρών σε όχι περισσότερο από το 10% των Οι διατροφικές ανάγκες των παιδιών, των αγοριών ημερήσιων θερμίδων σας, πράγμα που σημαίνει και των κοριτσιών είναι σε μεγάλο βαθμό παρόμοιες. ότι μπορείτε να απολαύσετε γαλαΑλλά όταν ξεκινά η εφηβεία, οι γυκτοκομικά προϊόντα πλήρους γάναίκες αρχίζουν να αναπτύσσουν λακτος με μέτρο και να επιμοναδικές διατροφικές απαιτήσεις. λέξετε γαλακτοκομικά Και καθώς μεγαλώνουμε και το προϊόντα με χαμηλά σώμα μας περνά περισσότερες φυλιπαρά, όταν είναι δυσικές και ορμονικές αλλαγές, οι νατόν. Απλώς να γνωδιατροφικές μας ανάγκες συνεχίρίζετε ότι τα ζουν να εξελίσσονται, καθιστώντας γαλακτοκομισημαντικό οι δίαιτές μας να εξεκά προϊόντα με λίσσονται για να ικανοποιούν αυτές μειωμένα λιπαρά πετις μεταβαλλόμενες ανάγκες. ριέχουν συχνά πολλή προσθήκη ζάχαρης, η Γράφει η Πόσο ασβέστιο, μαγνήσιο Δήμητρα Γλυνού οποία μπορεί να έχει αρνητικές και βιταμίνη D χρειάζεστε; Κλινική διαιτολόγος- διατροφο- επιπτώσεις τόσο στην υγεία όσο Ασβέστιο: Για ενήλικες γυναίκες λόγος, MSc διατροφή, δημόσια και στη μέση. ηλικίας 19-50 ετών, το Υπουργείο υγεία και πολιτικές. Γεωργίας των ΗΠΑ (USDA) συνιΠόσο σίδηρο χρειάζεστε; στάται η ημερήσια δόση να είναι 1.000 mg/ Για έφηβες γυναίκες ηλικίας 14-18 ετών, η ημερήσια ημέρα. Για γυναίκες άνω των 50 ετών, το συνιποσότητα που συνιστάται από το Συμβούλιο Τροστώμενο ημερήσιο επίδομα είναι 1.200 mg/ φίμων και Διατροφής των ΗΠΑ (FNB) είναι 15 mg ημέρα. Καλές πηγές ασβεστίου περιλαμβάνουν (27 mg εάν είναι έγκυος, 10 mg εάν θηλάζει). Για γαλακτοκομικά προϊόντα, πράσινα φυλλώδη λαενήλικες γυναίκες ηλικίας 19-50 ετών, το FNB συνιστά χανικά, ορισμένα ψάρια, δημητριακά, tofu, λάχανο 18 mg / ημέρα (27 mg εάν είστε έγκυος, 9 mg εάν και σκουός το καλοκαίρι Το σώμα σας δεν μπορεί θηλάζετε). Για γυναίκες ηλικίας άνω των 51 ετών, η να πάρει περισσότερα από 500 mg ταυτόχρονα συνιστώμενη ημερήσια ποσότητα είναι 8 mg. και δεν υπάρχει κανένα όφελος από την υπέρβαση της συνιστώμενης ημερήσιας ποσότητας. Συμβουλές διατροφής για Μαγνήσιο: Το μαγνήσιο αυξάνει την απορρόφηση ασβεστίου από το αίμα στα οστά. Στην πραγματην ενίσχυση της γονιμότητας τικότητα, το σώμα σας δεν μπορεί να χρησιμοΑποφυγή αλκοόλ, καφεΐνης και νικοτίνης, καποιήσει ασβέστιο χωρίς αυτό. Η συνιστώμενη θώς είναι γνωστό ότι μειώνουν τη γονιμότητα. ημερήσια δόση USDA για μαγνήσιο είναι 320 Τρώτε βιολογικά τρόφιμα και κρέας και αυγά έως 400 mg/ημέρα. Καλές πηγές περιλαμβάνουν ελεύθερης βοσκής ή χόρτου, προκειμένου να φυλλώδη πράσινα λαχανικά, καλοκαιρινά σκουός, περιορίσετε τους ρύπους και τα φυτοφάρμακα μπρόκολο, ιππόγλωσσα, αγγούρι, πράσινα φαπου μπορεί να επηρεάσουν τη γονιμότητα. σόλια, σέλινο και ποικιλία σπόρων. Λήψη προγεννητικού συμπληρώματος: Τα Βιταμίνη D: Η βιταμίνη D είναι επίσης ζωτικής πιο σημαντικά συμπληρώματα για τη γονιμόσημασίας για τον κατάλληλο μεταβολισμό του τητα είναι το φολικό οξύ, ο ψευδάργυρος, το ασβεστίου. Στόχος για 600 IU (διεθνείς μονάδες) σελήνιο, τα ω-3 λιπαρά οξέα, η βιταμίνη Ε και καθημερινά. Μπορείτε να πάρετε βιταμίνη D από η βιταμίνη C. περίπου μισή ώρα άμεσου ηλιακού φωτός και Μην παραβλέπετε τη διατροφή του συντρόφου από τρόφιμα όπως σολομός, γαρίδες, εμπλουτισας: Περίπου το 40% των προβλημάτων γονιμόσμένο με βιταμίνη D γάλα, γάδο και αυγά.

34 | περί υγείας |

τητας βρίσκονται στο πλευρό των ανδρών, οπότε ενθαρρύνετε τον σύντροφό σας να προσθέσει συμπληρώματα, όπως ψευδάργυρο, βιταμίνη C, ασβέστιο και βιταμίνη D.

Συμβουλές διατροφής εγκυμοσύνης Τα ω-3 λιπαρά οξέα είναι απαραίτητα για τη νευρολογική και

DIATROFH GYNAIKES_GLINOY_x2 18/03/2021 2:23 μ.μ. Page 35

πρώιμη οπτική ανάπτυξη του μωρού σας και για την παραγωγή μητρικού γάλακτος μετά τη γέννηση. Στοχεύστε σε δύο εβδομαδιαίες μερίδες ψαριών κρύου νερού όπως σολομός, τόνος, σαρδέλες, ρέγγα ή αντσούγιες. Οι σαρδέλες θεωρούνται ευρέως τα ασφαλέστερα και πιο βιώσιμα ψάρια για κατανάλωση, ενώ τα φύκια είναι μια πλούσια χορτοφαγική πηγή ω-3. Αποφύγετε το αλκοόλ: Κανένα ποσό δεν είναι ασφαλές για το μωρό. Μειώστε την καφεΐνη, η οποία έχει συνδεθεί με υψηλότερο κίνδυνο αποβολής και μπορεί να επηρεάσει την απορρόφηση σιδήρου. Τρώτε μικρότερα, πιο συχνά γεύματα και όχι μερικά μεγάλα. Αυτό θα βοηθήσει στην πρόληψη και τη μείωση της πρωινής ασθένειας και της καούρας. Η υψηλής ποιότητας πρωτεΐνη είναι σημαντική για τον αναπτυσσόμενο εγκέφαλο και το νευρικό σύστημα του μωρού σας. Επιλέξτε πρωτεΐνες υψηλής ποιότητας από ψάρια, πουλερικά, γαλακτοκομικά προϊόντα και φυτικές πηγές πρωτεϊνών, αντί να βασίζεστε στο κόκκινο κρέας.

Συμβουλές για τη διατροφή του θηλασμού Διατηρήστε τη θερμιδική σας κατανάλωση λίγο υψηλότερη, για να βοηθήσετε το σώμα σας να διατηρήσει σταθερή παροχή γάλακτος. Δώστε έμφαση σε υγιείς πηγές πρωτεϊνών και ασβεστίου, οι οποίες έχουν μεγαλύτερη ζήτηση κατά τη γαλουχία. Οι θηλάζουσες γυναίκες χρειάζονται περίπου 20 γραμμάρια πρωτεΐνης υψηλής ποιότητας την ημέρα από ό, τι πριν από την εγκυμοσύνη για να υποστηρίξουν την παραγωγή γάλακτος. Πάρτε προγεννητικά συμπληρώματα βιταμινών, τα οποία εξακολουθούν να είναι χρήσιμα κατά τη διάρκεια του θηλασμού, εκτός εάν ο γιατρός σας σας συμβουλεύσει διαφορετικά.

Συμβουλές διατροφής για την ανακούφιση των συμπτωμάτων της εμμηνόπαυσης

απαραίτητα λιπαρά οξέα μπορούν να βοηθήσουν στην ενίσχυση της παραγωγής ορμονών και να δώσουν στο δέρμα σας μια υγιή λάμψη. Το έλαιο νυχτολούλουδου και το λάδι φραγκοστάφυλου είναι καλές πηγές GLA, ένα απαραίτητο λιπαρό οξύ που μπορεί να βοηθήσει στην εξισορρόπηση των ορμονών σας και στην ανακούφιση των εξάψεων. Δοκιμάστε λιναρόσπορο για εξάψεις: Ο λιναρόσπορος είναι πλούσιος σε λιγνάνες, οι οποίοι βοηθούν στη σταθεροποίηση των επιπέδων ορμονών και στη διαχείριση των εξάψεων. Προσθέστε 1 έως 2 κουταλιές της σούπας λιναρόσπορο στην καθημερινή σας διατροφή. Δοκιμάστε να το πασπαλίσετε με σούπες, σαλάτες ή κύρια πιάτα. Τρώτε περισσότερη σόγια: Τα προϊόντα σόγιας έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε φυτοοιστρογόνα, φυτικά οιστρογόνα που είναι παρόμοια με τα οιστρογόνα που παράγονται από τον οργανισμό. Ορισμένες μελέτες δείχνουν ότι η σόγια μπορεί να βοηθήσει στη διαχείριση των συμπτωμάτων της εμμηνόπαυσης. Δοκιμάστε φυσικές πηγές σόγιας όπως γάλα σόγιας, tofu, tempeh και ξηρούς καρπούς. u

Ενισχύστε την πρόσληψη ασβεστίου (μαζί με βιταμίνη D και μαγνήσιο), για την υποστήριξη της υγείας των οστών και την πρόληψη της οστεοπόρωσης. Περιορίστε το κρασί, τη ζάχαρη, τα προϊόντα λευκού αλευριού και τον καφέ, για να διευκολύνετε τις εξάψεις. Τρώτε περισσότερα καλά λίπη: Τα ω-3 και τα ω-6

| περί υγείας | 35

NHSTEIA PROTEINH_L 18/03/2021 2:24 μ.μ. Page 36

Νηστίσιμες πηγές πρωτεϊνών Αν θεωρείτε πως νηστεία και πρωτεΐνη δεν πάνε μαζί, κάνετε λάθος!

σως πιστεύετε πως κατά τη νηστεία δεν μπορείτε να καλύψετε τις ημερήσιες ανάγκες σας για πρωτεΐνη και πως υπάρχουν περιορισμένες επιλογές τροφίμων που αποδίδουν μεγάλες ποσότητες πρωτεϊνών. Πλήθος, ωστόσο, φυτικών τροφών μπορούν να καλύψουν τις διατροφικές σας ανάγκες. Διαβάστε τις καλύτερες πηγές πρωτεϊνών που μπορείτε να χρησιμοποιείτε σε όλη τη νηστεία! Tofu Πρωτεΐνη: 8 έως 15 γρ. ανά μερίδα 30 γρ. Αποτελεί πηγή πολύτιμων θρεπτικών συστατικών. Περιέχει 8 από τα απαραίτητα αμινοξέα για τον ανθρώπινο οργανισμό, φτωχό σε χοληστερίνη και πλούσιο σε ω-3 λιπαρά οξέα και ασβέστιο. Περιέχει ισοφλαβονοειδή, ουσίες που θεωρείται ότι συμβάλλουν στη βελτίωση της μνήμης, ενώ είναι και εξαιρετική πηγή χαλκού, ένα στοιχείο που είναι απαραίτητο για την καλή λειτουργία των ερυθρών αιμοσφαιρίων. Είναι, επίσης, πλούσια πηγή σεληνίου, που έχει αντιοξειδωτική δράση, σιδήρου και ψευδαργύρου. Πλιγούρι Πρωτεΐνη: 12 γρ. ανά 100 γρ. (ξηρό) Συγκρινόμενο με το μη εμπλουτισμένο λευκό ρύζι το πλιγούρι, έχει περισσότερες φυτικές ίνες και πρωτεΐνες, με χαμηλότερο γλυκαιμικό δείκτη και τα υψηλότερα επίπεδα των περισσοτέρων βιταμινών και ανόργανων συστατικών. Φακές Πρωτεΐνη: 9 γρ. ανά ½ φλιτζάνι (μαγειρεμένο) Οι φακές είναι υψηλής περιεκτικότητας σε φυτικές ίνες και υψηλής περιεκτικότητας σε πρωτεΐνες. Μπορούν να μεταμορφωθούν σε ένα πλούσιο θρεπτικό πιάτο, συνδυάζοντας τες με κάποιο αμυλούχο τρόφιμο, όπως ρύζι ή με ξηρούς καρπούς. Εχει αποδειχθεί ότι μειώνουν τη χοληστερόλη καθώς και τον κίνδυνο καρδιακών παθήσεων. Μαύρα φασόλια Πρωτεΐνη: 7,6 γρ. ανά ½ φλιτζάνι (μαγειρεμένο) Τα μαύρα φασόλια είναι πλούσια σε φυτικές

36 | περί υγείας |

ίνες, κάλιο, φυλλικό οξύ, βιταμίνη Β6 και μια σειρά από φυτοθρεπτικά συστατικά. Aγριο ρύζι Πρωτεΐνη: 6,5 γρ. ανά 1 φλιτζάνι Πρόκειται για εξαιρετική πηγή πρωτεΐνης και είναι πλούσιο σε αντιοξειδωτικά με μεγαλύτερη περιεκτικότητα σε βιταμίνες του συμπλέγματος Β, μαγνήσιο και κάλιο. Ρεβύθια Πρωτεΐνη: 6 γρ. ανά ½ φλιτζάνι Τα ρεβύθια είναι από τις καλύτερες πηγές πρωτεΐνης μεγάλης διατροφικής αξίας, ισάξια του κρέατος. Αποτελεί μία πλούσια πηγή σε φυτικές ίνες, υδατάνθρακες, φυλλικό οξύ, ασβέστιο, σίδηρο, μαγνήσιο, βιταμίνες του συμπλέγματος Β και νιασίνη. Ακόμα, δεν περιέχει νάτριο και χοληστερόλη. Είναι, δηλαδή, μία πλούσια πηγή θρεπτικών συστατικών, η οποία προστατεύει από πολλές παθήσεις. Αμύγδαλα Πρωτεΐνη: 6 γρ. ανά ¼ φλιτζάνι σερβιρίσματος Τα αμύγδαλα είναι πηγή μονοακόρεστων λιπαρών οξέων, με πολύ χαμηλά επίπεδα κορεσμένων λιπαρών και καθόλου χοληστερόλη. Μία χούφτα αμύγδαλων παρέχει το 35% της συνιστώμενης ημερήσιας πρόσληψης σε βιταμίνη Ε, που είναι σημαντικό αντιοξειδωτικό συστατικό για τον ανθρώπινο οργανισμό. Σπόροι Chia Πρωτεΐνη: 6 γρ. ανά 2 κουταλιές της σούπας Οι σπόροι Chia είναι μια τροφή πλούσια σε ω-3 λιπαρά οξέα, συμπεριλαμβάνοντας το α-λινολενικό οξύ. Βρώμη Πρωτεΐνη: 5 γρ. ανά 30 γρ. Η βρώμη έχει σημαντικές ιδιότητες διότι περιέχει ένα τύπο φυτικής διαλυτής ίνας, που είναι γνωστή ως β-γλυκάνη. Η β-γλυκάνη ανήκει στην κατηγορία των μη εύπεπτων πολυσακχαριτών και έχει την ιδιότητα να μειώνει τα επίπεδα ολικής και LDL χοληστερόλης στο αίμα, χωρίς βέβαια να επηρεάσει τα επίπεδα των λιποδιαλυτών αντιοξειδωτικών βιταμινών.

Κάσιους Πρωτεΐνη: 5 γρ. ανά ¼ φλιτζάνι Εκτός από την αξιοπρεπή διάτρηση πρωτεΐνης, τα κάσιους περιέχουν το 20% της συνιστώμενης πρόσληψης μαγνησίου, μαζί με το 12% της συνιστώμενης πρόσληψης βιταμίνης Κ – δύο απαραίτητα θρεπτικά συστατικά για τη δημιουργία οστών. Κολοκυθόσπορος Πρωτεΐνη: 5 γρ. ανά ¼ φλιτζάνι Οι σπόροι κολοκύθας δεν είναι απλώς μια εξαιρετική πηγή πρωτεΐνης, καθώς περιέχει υψηλές ποσόστητες μαγνησίου, ψευδαργύρου ω-3 λιπαρών οξέων και τρυπροφάνης. Σπανάκι Πρωτεΐνη: 3 γρ. ανά ½ φλιτζάνι (μαγειρεμένο) Το σπανάκι είναι πλούσιο σε βήτα-καροτίνη και λουτεΐνη, αντιοξειδωτικές ουσίες, οι οποίες αποτρέπουν τη δημιουργία ελευθέρων ριζών και συμβάλλουν στην καλή λειτουργία των αγγείων. Αβοκάντο Πρωτεΐνη: 2 γρ. ανά ½ αβοκάντο Το αβοκάντο είναι πλούσιο σε βιταμίνη Κ, βιταμίνη C, φυτικές ίνες. Επίσης, περιέχει μονοακόρεστα λιπαρά οξέα, τα οποία μειώνουν την κακή χοληστερίνη (LDL) και βελτιώνουν την καλή (ΗDL). Μπρόκολο Πρωτεΐνη: 2 γρ. ανά ½ φλιτζάνι (μαγειρεμένο) Το μπρόκολο είναι πλούσιο σε αντιοξειδωτικές ουσίες όπως, καροτινοειδή και λουτεΐνη. Μεταξύ των αντιοξειδωτικών έχει ανιχνευθεί η σουλφοραφάνη που σε πολλές μελέτες έχει αποδειχθεί πως έχει δράση αντικαρκινική. Μανιτάρια πλευρώτους Πρωτεΐνη: 3,1 γρ. ανα 100 γρ. Τα μανιτάρια πλευρώτους εμφανίζουν άριστες οργανοληπτικές ιδιότητες, ενώ ταυτόχρονα είναι πλούσια σε διαιτητικές ίνες, βιταμίνες του συμπλέγματος Β, οργανικά οξέα, υδατάνθρακες όπως οι β-γλυκάνες και ιχνοστοιχεία. Στις ενώσεις, που έχει βρεθεί ότι περιέχονται, εμφανίζουν αντιοξειδωτική δράση, περιλαμβάνεται το β-καροτένιο, οι τοκοφερόλες και οι φαινόλες. l

NHSTEIA_R 18/03/2021 2:25 μ.μ. Page 37

Γιατί η νηστεία ωφελεί την υγεία;

έχρι τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, οι επιστήμονες είχαν ανακαλύψει αρκετές βιταμίνες και είχαν αντιληφθεί ότι μια ανεπαρκής διατροφή μπορούσε να είναι καταστροφική για την υγεία. Συνειδητοποιήθηκε ότι οι ασθένειες δεν έρχονταν μόνο ως αποτέλεσμα λοιμώξεων που προκαλούσαν τα παθογόνα, αλλά και λόγω πλημμελούς διατροφής. Για παράδειγμα, το 1912 είχαν διαγνωστεί 25.000 περιπτώσεις πελλάγρας στις ΗΠΑ, μιας ασθένειας που η θνησιμότητά της άγγιζε το 40%. Η αρχική σκέψη ήταν πως κάποιο μικρόβιο ήταν υπεύθυνο, αλλά ανακαλύφθηκε ότι έφταιγε η κακή διατροφή. Οι Αμερικανοί αγρότες ορισμένων περιοχών βάσιζαν το μενού τους στο καλαμπόκι, το οποίο δεν περιέχει το απαραίτητο αμινοξύ τρυπτοφάνη. Χωρίς αυτό, το σώμα δεν μπορεί να φτιάξει βιταμίνη Β3 και η έλλειψή της προκαλούσε την ασθένεια. Οι πλούσιοι δεν πάθαιναν πελλάγρα, διότι έτρωγαν αρκετά ζωικά τρόφιμα, λαμβάνοντας όλα τα απαραίτητα αμινοξέα.

H παράλειψη γευμάτων βελτιώνει την υγεία μέσω μιας διαδικασίας που ονομάζεται αυτοφαγία.

Θερμιδικός περιορισμός Το επιστημονικό δόγμα, λοιπόν, ήταν να τρώει κανείς όλο το φαγητό του, αν θέλει να έχει την υγεία του, μια αντίληψη που κυριαρχούσε ακόμα και πριν από λίγα χρόνια. Υπήρχαν, όμως, ορισμένα μυστηριώδη ευρήματα. Το 1935, ο καθηγητής διατροφολογίας, Κλάιβ Μακέϊ, του Πανεπιστημίου Κορνέλλ βρήκε κάτι που πήγαινε κόντρα στη λογική της εποχής. Τα ποντίκια, που βρίσκονταν στο όριο της πείνας, παρουσίαζαν όχι μόνο λιγότερους καρκίνους, αλλά φαίνονταν και πιο νέα, είχαν καλύτερη υγεία και ζούσαν περισσότερο από τα καλοταϊσμένα. Eτσι, ο Μακέϊ συνέστησε στο κοινό: «Τρώτε ό,τι πρέπει, μετά από αυτό τρώτε ό,τι θέλετε αλλά όχι πάρα πολύ». Τα πειράματα του

“

Μακέϊ έδειξαν ότι ένας περιορισμός θερμίδων κατά 30% αύξησε τη διάρκεια ζωής των αρουραίων από 500 σε 820 ημέρες, δηλαδή πάνω από 60%. Τα επόμενα χρόνια, τα πειράματα συνεχίστηκαν σε αμοιβάδες, αράχνες, ψάρια και σκύλους, και το συμπέρασμα ήταν συνεπές: ο υποσιτισμός παρατείνει τη ζωή. Στη δεκαετία του 1960, ο Ρόυ Γουώλφορντ, Καθηγητής Παθολογίας στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Λος Αντζελες, στέρησε το φαγητό σε ποντίκια που κανονικά ζουν 39 μήνες και αυτά κατάφεραν να ξεπεράσουν τους 56 μήνες. Αυτό μεταφράζεται σε 165 ανθρώπινα χρόνια. Ο θερμιδικός περιορισμός είναι σήμερα ο μόνος τρόπος που αποδεδειγμένα παρατείνει τη ζωή στα ζώα. Κάτι που έχει ενδιαφέρον είναι ότι ένα 30% των τρωκτικών που τρέφονται με λίγες θερμίδες πεθαίνουν σε προχωρημένη ηλικία, χωρίς κανένα παθολογικό σημάδι ασθένειας ικανό να θεωρηθεί αιτία, με άλλα λόγια πεθαίνουν από γηρατειά. Η νηστεία, λοιπόν, θα μπορούσε να είναι ένας τρόπος να βελτιώσει κάποιος την υγεία του και όχι μόνο να παρατείνει τη ζωή του. Περιορισμός θερμίδων δεν σημαίνει πλημμελή θρέψη. Οι βιταμίνες και τα άλλα απαραίτητα θρεπτικά στοιχεία πρέπει να περιέχονται

Ο θερμιδικός περιορισμός είναι σήμερα ο μόνος τρόπος που αποδεδειγμένα παρατείνει τη ζωή στα ζώα.

σε ικανοποιητικές ποσότητες στη μειωμένη τροφή. Οι μαϊμούδες που υποβάλλονται σε νηστεία δείχνουν νεότερες και υγιέστερες και το ερώτημα είναι αν το ίδιο ισχύει στον άνθρωπο. Αλλά γιατί ο άνθρωπος να αποτελεί εξαίρεση;

Αυτοφαγία Η νηστεία ήταν μέρος μιας θρησκευτικής πρακτικής αιώνων, αλλά οι επιστήμονες της διατροφής δεν επικροτούσαν κάτι τέτοιο, λέγοντας ότι υποσκάπτει την υγεία. Τα τελευταία χρόνια, όμως, έγινε κατανοητό ότι στην πραγματικότητα η παράλειψη γευμάτων βελτιώνει την υγεία μέσω μιας διαδικασίας που ονομάζεται αυτοφαγία. Οπως μια πόλη, έτσι και τα κύτταρά μας γεμίζουν με σκουπίδια, από τα οποία θα πρέπει κάποια στιγμή να απαλλαγούν. Τα κύτταρα διαθέτουν έναν μηχανισμό που αναγνωρίζει τα υποβαθμισμένα συστατικά τους (π.χ. τις ελαττωματικές πρωτεΐνες) και τα καταστρέφουν. Πρόκειται για μια δημιουργική καταστροφή. Χρησιμοποιούν τα παλιά υλικά είτε για να φτιάξουν καινούργια είτε τα αξιοποιούν ως καύσιμα, ώστε να παράγουν ενέργεια. Η διαδικασία εκκαθαρίζει όχι μόνο τις προβληματικές ουσίες αλλά και τα διάφορα παθογόνα που μπορεί να βρίσκονται μέσα στα κύτταρα. Η παράλειψη γευμάτων είναι ένα είδος στρες για τον οργανισμό, ο οποίος αντιτίθεται προκαλώντας το αίσθημα της πείνας. Αλλά ο οργανισμός δεν κάνει μόνο αυτό. Αισθανόμενος την έλλειψη τροφής, αλλάζει τη λειτουργία ορισμένων βιοχημικών μονοπατιών και κάνει οικονομία στη χρήση των θρεπτικών συστατικών του, κάτι που είναι γνωστό ως επιβράδυνση του μεταβολισμού. Σε όλα τα ζώα εμφανίζεται αυτό το φαινόμενο όταν λείπει η τροφή, διότι όλα τα είδη είναι απόγονοι του πρώτου κυττάρου που εμφανίστηκε στον πλανήτη και απέκτησαν αυτόν τον μηχανισμό της αυτοσυντήρησης, για να επιβιώσουν σε συνθήκες έλλειψης θρεπτικών συστατικών. u

| περί υγείας | 37

“

ASKHSH_L 18/03/2021 2:25 μ.μ. Page 38

Ασκηση: H αδικημένη της πανδημίας Μήπως τελικά οι αθλητικοί χώροι δεν είναι τόσο ένοχοι για τη μετάδοση της COVID-19; Γράφει η Μάρθα Φραγκάκη

κορωνοϊός έδειξε τα δόντια του και στην άθληση, καθώς στη χώρα μας σύμφωνα με τα ισχύοντα μέτρα, η μόνη άσκηση που επιτρέπεται είναι η ατομική σε εξωτερικούς χώρους. Ετσι, αρκετοί, προκειμένου να μην χάσουν τη φόρμα τους, βγήκαν σε υπαίθρια πάρκα, σε πεζόδρομους και αίθρια και ξεκίνησαν το περπάτημα, το τρέξιμο ή σετ ασκήσεων, χωρίς βέβαια την επίβλεψη ειδικών, γεγονός που αποτελεί τη βασική αιτία για την αύξηση των μυϊκών τραυματισμών που έχει σημειωθεί, καθώς οι αθλούμενοι ούτε σωστό ζέσταμα δεν κάνουν, ούτε σωστό εξοπλισμό έχουν, ούτε έχουν

- Κύριε Κογκαλίδη, αισθάνεστε πως η άθληση και η οργανωμένη άσκηση έχουν αδικηθεί την περίοδο αυτή; Η περίοδος που διανύουμε είναι παρά πολύ δύσκολη για όλους. Ανεξάρτητα αν κάποιος είναι επαγγελματίας ή όχι, και έχει συνηθίσει το σώμα του σε μια καθημερινή οργανωμένη άσκηση, όταν αυτή διακόπτεται για μεγάλο χρονικό διάστημα, είναι παρά πολύ δύσκολο να επανέλθει στα επίπεδα που ήταν και θέλει. Δεν θέλω να κρίνω τις επιλογές των υπευθύνων για τις αποφάσεις που λαμβάνουν όσον αφορά στον αθλητισμό, αλλά είναι πολύ άδικο για τις εθνικές μας ομάδες κυρίως, να πρέπει να ανταγωνιστούμε αθλητές άλλων χωρών που συνεχίζουν σε όλα τα αθλήματα και στις περισσότερες κατηγορίες να προπονούνται και να αγωνίζονται κανονικά. Αυτό είναι μεγάλη αδικία και δεν έχει καμία βάση. Οπως και το άθλημα του beach volleyball. Ποια η διαφορά του με το τένις ή το padel; Δεν μπορούμε να συγκρίνουμε την πορεία της χώρας μας με άλλες χώρες όσον αφορά στον τομέα της υγείας και στον αθλητισμό να μην αναφερόμαστε καθόλου. - Θεωρείτε πως θα μπορούσαν να υπάρξουν ασφαλείς λύσεις που θα επέτρεπαν στον κόσμο να αθληθεί σε γυμναστήρια και γήπεδα; Οπως γίνεται σε έναν κλειστό χώρο με τα απαραίτητα μέτρα να εργάζεται ο κόσμος, έτσι θεωρώ ότι μπορεί και να αθληθεί, είτε αυτό είναι κλειστό γυμναστήριο είτε ανοιχτός χώρος. Βλέπουμε σε όλα τα μέσα κοινωνικής

38 | περί υγείας |

εικόνα αν κάνουν σωστά τις ασκήσεις τους.

Πόσο επικίνδυνα, όμως, είναι τελικά τα γυμναστήρια και οι αθλητικοί χώροι για τη μετάδοση της COVID-19; Η τελευταία μελέτη (της Europe Active THiNK Active study on COVID-19 prevalence που αφορά τη μεταδοτικότητα του ιού σε αθλητικές εγκαταστάσεις στην Ευρώπη) έρχεται από το Ηνωμένο Βασίλειο κι έγινε σε γυμναστήρια, πισίνες και κέντρα αναψυχής και έδειξε ότι η μεταδοτικότητα του ιού είναι, κατά μέσο όρο, 1,7 περιπτώσεις

δικτύωσης και στα ΜΜΕ φωτογραφίες και βίντεο από αγώνες, απονομές, άρθρα για τα πρωταθλήματα, τελικούς κυπέλλων, σε κάποιες χώρες και με κόσμο στις εξέδρες, και αναρωτιόμαστε τι μπορεί να πηγαίνει στραβά στην Ελλάδα. Νομίζω τα μέτρα προφύλαξης και λύσεις είναι το λιγότερο που θα μπορούσαν να εγγυηθούν παράγοντες και ομάδες, ειδικά στο άθλημα της πετοσφαίρισης και στην κατηγορία μας ΟΛΕΣ οι ομάδες συμφώνησαν να τηρήσουν τα μέτρα και να κάνουν τα εβδομαδιαία rapid test, ξεκινώντας προπονήσεις και αγώνες άμεσα. Αλλά η ομοσπονδία μας έβαλε φρένο, και το οξύμωρο της υπόθεσης, είναι ότι στην ανακοί-

ανά 100.000 επισκέψεις. Τα δεδομένα προέρχονται από μετρήσεις και καταγραφές σε ένα σύνολο 75.000.000 επισκέψεων σε αυτούς τους χώρους από τον Ιούλιο του 2020 έως το τέλος Δεκεμβρίου 2020. Συμμετείχαν πάνω από 2.000 επιχειρήσεις, οι οποίες κατέγραφαν συνεχώς τα δεδομένα που τους ζητήθηκαν. Αυτή η εξαιρετικά χαμηλή μεταδοτικότητα οφείλεται στο ότι αυτοί οι χώροι ακολουθούν τα μέτρα ασφαλείας και πρωτόκολλα του Αγγλικού ΕΟΔΥ. Σε ερωτήσεις γύρω από το εν λόγω θέμα μας απάντησε και ο αρχηγός της ομάδας πετοσφαίρισης της ΑΕΚ, Κώστας Κογκαλίδης.

νωση που έβγαλε η ομοσπονδία, αναφέρει μεταξύ άλλων, τη δυσκολία των ομάδων να πληρώσουν τα rapid test που επιβάλλονται. - Τι έχετε να προτείνετε στον κόσμο που θέλει να ασκηθεί ή ασκείτε, χωρίς την επίβλεψη κάποιου προπονητή, γυμναστή κ.λπ.; Βλέπουμε αυτή την εποχή παρά πολύ κόσμο να αθλείται μόνος του χωρίς οδηγίες κάποιου γυμναστή προπονητή, σε πάρκα πλατείες ακόμα και στον δρόμο με ποδήλατο. Θεωρώ ότι υπάρχουν στυλ προπόνησης που δεν χρειάζεται κάποια ιδιαίτερη γνώση στο να εκτελέσεις μια προπόνηση ή άσκηση π.χ. ποδήλατο και τρέξιμο. Βέβαια, η διαφορά είναι μεγάλη όταν προ-

πονούμαστε με τον προπονητή δια ζώσης. Αντιλαμβάνεσαι πολλά περισσότερα και σε διορθώνει πολλές φορές σε σημεία που εσύ ο ίδιος δεν καταλαβαίνεις ότι κάνεις λάθος. Η συμβουλή μου είναι να γυμνάζεται ο κόσμος όσο περισσότερο μπορεί με προσοχή. - Πώς φαντάζεστε το μέλλον του αθλητισμού στη μετά-COVID εποχή; Ειλικρινά δεν ξέρω τι να περιμένω. Θα είναι παρά πολύ δύσκολο, θα υπάρχει φόβος, θα υπάρχουν τραυματισμοί και πολλά αλλά. Κυρίως θα είμαστε πολύ λιγότεροι. Αυτό είναι πολύ λυπηρό, διότι αθλήματα, όπως η πετοσφαίριση, δεν ήταν στην άνθισή τους έτσι κι αλλιώς, και μετά από αυτό αναρωτιέμαι και πόσες ομάδες θα συνεχίσουν να υφίστανται. Μεγάλη πηγή εσόδων για τις ομάδες ήταν οι ακαδημίες τους, τώρα ποσό εύκολο θα είναι οι γονείς να πειστούν ότι θα είναι ασφαλές(;). Προσωπικά θεωρώ πως ο αθλητισμός είναι υγεία, αλλά όταν μιλάμε για επαγγελματικό αθλητισμό υπάρχουν άνθρωποι που έχουν ρισκάρει πολλά. Με την τωρινή κατάσταση τον τελευταίο χρόνο, πολλοί από αυτούς έχουν στραφεί αλλού, προκειμένου να μπορέσουν να έχουν τα προς το ζην. Κλείνοντας θέλω να πιστεύω ότι υπάρχουν άνθρωποι που αγαπούν πραγματικά το βόλεϋ και γενικότερα όλα τα αθλήματα, και δεν θα τα παρατήσουν, γιατί πραγματικά είμαστε σε πολύ δύσκολη κατάσταση. u

PEF_R 18/03/2021 2:26 μ.μ. Page 39

ΠΕΦ: Επενδύσεις €600 εκατ. και 2.000 νέες θέσεις εργασίας 12 νέα εργοστάσια, 29 νέες μονάδες παραγωγής, καθώς και 17 νέα ερευνητικά τμήματα αποτελούν το επενδυτικό πρόγραμμα της ελληνικής φαρμακοβιομηχανίας για την επόμενη τετραετία.

ι επενδύσεις ύψους €600 εκατ. της ελληνικής βιομηχανίας φαρμάκου παρουσιάστηκαν σε πρόσφατη διαδικτυακή συνέντευξη Τύπου από την Πανελλήνια Ενωση Φαρμακοβιομηχανίας (ΠΕΦ) από τον πρόεδρο της ΠΕΦ, Θεόδωρο Τρύφων, και τον αντιπρόεδρο, Δημήτρη Δέμο. Στη συνέντευξη, παρενέβη με μήνυμά του ο υπουργός Ανάπτυξης και Επενδύσεων, Αδωνις Γεωργιάδης. Η ελληνική φαρμακοβιομηχανία αποτελεί στρατηγικό κλάδο ανάπτυξης της εθνικής οικονομίας, καθώς οι επενδύσεις ύψους €600 εκατ. που σχεδιάζονται έχουν μοναδική πολλαπλασιαστική αξία για την ελληνική οικονομία, τα δημόσια έσοδα, το ΑΕΠ και οδηγούν στη δημιουργία 2.000 θέσεων εργασίας. Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη του ΙΟΒΕ (2020), για κάθε €1 εκατ. που επενδύεται για τη δημιουργία νέων παραγωγικών μονάδων, η ανταποδοτικότητα της επένδυσης αγγίζει το 86%, δημιουργούνται 20 νέες θέσεις εργασίας, ενώ η αύξηση των εσόδων του Δημοσίου αντιστοιχεί στο 22,5% της επενδυτικής δαπάνης. Επίσης, σημαντική είναι η πολλαπλασιαστική επίδραση της λειτουργίας των νέων μονάδων, με τη συνολική συμβολή τους στο ΑΕΠ να αντιστοιχεί στο 129% της επενδυτικής δαπάνης. Ο συμψηφισμός του clawback με επενδύσεις μόνο για β΄ εξάμηνο του 2019 οδήγησε σε 36 νέες επενδύσεις ύψους €80 εκατ. Η παροχή κινήτρων στη βιομηχανία φαρμάκου συμβαδίζει με τη νέα Ευρωπαϊκή Φαρμακευτική Στρατηγική που στοχεύει στην εξασφάλιση επάρκειας φαρμάκων στην ευρωπαϊκή αγορά μέσω της άρσης των περιοριστικών πολιτικών της τελευταίας δεκαετίας και της επιστροφής των παραγωγής φαρμάκων στην Ευρώπη. Απαραίτητη προϋπόθεση για την υλοποίηση των

Ο πρόεδρος της ΠΕΦ, Θεόδωρος Τρύφων.

επενδύσεων είναι και η αξιοποίηση των χρηματοδοτικών ευκαιριών του Ταμείου Ανάκαμψης. Ο πρόεδρος της ΠΕΦ, Θεόδωρος Τρύφων, τόνισε ότι: «Για πρώτη φορά τα τελευταία χρόνια, το 2019 και το 2020, δόθηκαν κίνητρα στην ελληνική φαρμακοβιομηχανία για επενδύσεις. Το μέτρο του συμψηφισμού του clawback με παραγωγικές επενδύσεις, εφόσον παραμείνει σταθερό και ενισχυθεί περαιτέρω, θα φέρει πολύ περισσότερες επενδύσεις σε βάθος χρόνου. Οι επενδύσεις αυτές έχουν μοναδική πολλαπλασιαστική αξία για την ελληνική οικονομία, ενώ εξασφαλίζουν την επάρκεια φαρμάκων στην ελληνική αγορά. Για παράδειγμα, στον επενδυτικό σχεδιασμό της εγχώριας βιομηχανίας φαρμάκου περιλαμβάνεται η κατασκευή δύο μονάδων παραγωγής ογκολογικών

Οι επενδύσεις είναι: Adelco: Nέα γραμμή παραγωγής στο Μοσχάτο Βennett: Nέο εργοστάσιο στη Μεταμόρφωση και τμήμα έρευνας και ανάπτυξης ΒΙΑΝΕΞ: Eπέκταση του πρώτου εργοστασίου και νέο ερευνητικό κέντρο στην Πάτρα ΒΙΟΚΟΣΜΟΣ: Nέο εργοστάσιο παραγωγής ραδιοφαρμάκων στη Χαλκιδική Boehringer Ingelheim: Eπέκταση στο Κορωπί Demo: Eνισχύει παραγωγή και ερευνητική δραστηριότητα, επέκταση εγκαταστάσεων στο Κρυονέρι, 4 νέα εργοστάσια παραγωγής στην Τρίπολη, ένα κέντρο στη Θεσσαλονίκη και κέντρο βιοτεχνολογίας στην Αθήνα Elpen: Nέο εργοστάσιο παραγωγής στην Κερατέα και νέο ερευνητικό κέντρο Opus Materia: Eπέκταση της έρευνας Pharmathen: Eπέκταση μονάδων στις Σάπες Ροδόπης Pharmazac: Nέο εργοστάσιο στην Κερατέα και νέο εργοστάσιο παραγωγής ραδιοφαρμάκων στη Λαμία Rafarm: Nέο κέντρο έρευνας και ανάπτυξης στην Παιανία και επέκταση εργοστασίου στην Παιναία Syn Innovation: Nέο εργοστάσιο παραγωγής ραδιοφαρμάκων στην Κόρινθο

φαρμάκων που θα καλύψουν το 20% των αναγκών των ασθενών με ελληνικά φάρμακα από το 2% που είναι σήμερα». Ο αντιπρόεδρος της ΠΕΦ, Δημήτρης Δέμος, επισήμανε πως: «Tα τελευταία δέκα χρόνια το clawback αγγίζει τα €5,3 δισ., οδηγώντας σε αφαίμαξη των ελληνικών φαρμακοβιομηχανιών. Αυτά τα χρήματα θα μπορούσαν να διοχετευθούν σε επενδυτικά προγράμματα με μοναδική πολλαπλασιαστική αξία για την ελληνική οικονομία και κοινωνία. Η χώρα μας διαθέτει ισχυρή παραγωγική βάση και δεν αποβιομηχανοποιήθηκε σε τέτοιο βαθμό, παρά τις πολιτικές δημοσιονομικού περιορισμού που εφαρμόστηκαν. Με την ολοκλήρωση των επενδύσεων στον κλάδο, σε πολύ λίγα χρόνια δεν θα υπάρχει φάρμακο που δεν θα παράγεται στην Ελλάδα». Ο αρμόδιος υπουργός Ανάπτυξης και Επενδύσεων, Αδωνις Γεωργιάδης, στο μήνυμά του τόνισε πως: «Kαταφέραμε να περάσουμε από τη Βουλή σε συνεργασία με τον υπουργό Υγείας, Βασίλη Κικίλια, και τον αναπληρωτή υπουργό Οικονομικών, Θόδωρο Σκυλακάκη, μέτρα επενδυτικά και αναμένουμε την έγκριση από το Ταμείο Ανάκαμψης, για να προχωρήσουμε σε νέα προγραμματική συμφωνία με όλη τη φαρμακοβιομηχανία, όπου θα προσφέρει σταθερό πλαίσιο για να πραγματοποιηθούν οι επενδύσεις του κλάδου. Η εγχώρια βιομηχανία φαρμάκου κατά τη διάρκεια της κρίσης της πανδημίας του κορωνοϊού διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο για την επάρκεια της χώρας σε φάρμακα και είναι ένας κλάδος που αξίζει να στηρίξουμε. Στο μέλλον, θα είμαστε δίπλα στην εγχώρια βιομηχανία φαρμάκου, καθώς πιστεύουμε στην εξωστρεφή, παραγωγική και βιομηχανική Ελλάδα». u

Ο αντιπρόεδρος της ΠΕΦ, Δημήτρης Δέμος.

| περί υγείας | 39

ELPEN_TSETH IOYLIA_L 18/03/2021 2:26 μ.μ. Page 40

Ιουλία Τσέτη: Πρόεδρος του ΔΣ του Global Compact Network Hellas! Μία σημαντική διάκριση για την πρόεδρο και CEO του Ομίλου Φαρμακευτικών Επιχειρήσεων, Ι. Τσέτη.

κα Ιουλία Τσέτη εξελέγη πρόεδρος του πρώτου Διοικητικού Συμβουλίου του Global Compact Network Hellas, που αποτελεί το Τοπικό Δίκτυο του UN Global Compact (Οικουμενικό Σύμφωνο των Ηνωμένων Εθνών). Oπως αναφέρει η κα Τσέτη με αφορμή τη διάκρισή της: «Στόχος του νέου ΔΣ είναι η βιώσιμη ανάπτυξη σε όλες τις εκφάνσεις της, η αειφορία, η κυκλική οικονομία και το νέο παραγωγικό

μοντέλο -το οποίο έχει ανάγκη η χώρα μας τώρα περισσότερο από ποτέ- να λειτουργήσουν προς όφελος της ελληνικής βιομηχανίας και της οικονομίας. Αξίζει να σημειωθεί ότι όλα τα μέλη του νέου ΔΣ προέρχονται από μία ευρύτατη γκάμα της βιομηχανίας και των υπηρεσιών, με βαθιά γνώση της αγοράς και με εμπειρία από τους τομείς τους οποίους υπηρετούν. Στόχος μου είναι με τη βοήθεια όλων των συνεργατών, να προσελκύουμε

όλο και περισσότερες ελληνικές επιχειρήσεις και βιομηχανίες, έτσι ώστε να υιοθετήσουμε τη βιώσιμη ανάπτυξη και το ηθικό επιχειρείν, για την επανεκκίνηση της ελληνικής οικονομίας. Επίσης, με οδηγό μας τις 10 βασικές Αρχές του UN (του Οικουμενικού Συμφώνου των Ηνωμένων Εθνών), με κοινό στόχο και με προσήλωση, θα δουλέψω άοκνα ως πρόεδρος, προκειμένου να υπηρετήσω επάξια τον ρόλο, που μου ανατέθηκε».u

Σχετικά με το UN Global Compact και το Global Compact Network Hellas Το Οικουμενικό Σύμφωνο των Ηνωμένων Εθνών (UN Global Compact) είναι μια παγκόσμια εθελοντική πρωτοβουλία, που βασίζεται στη δέσμευση των επιχειρήσεων για εφαρμογή οικουμενικών αρχών βιωσιμό-

τητας και ανάληψη δράσεων υποστήριξης των στόχων των Ηνωμένων Εθνών. Τα τοπικά δίκτυα του UN Global Compact, όπως το Global Compact Network Hellas στην Ελλάδα, ενι-

σχύουν την παγκόσμια δράση του, προωθώντας την εταιρική βιωσιμότητα και υποστηρίζοντας τις επιχειρήσεις-μέλη του σε εθνικό επίπεδο. Ο ρόλος του Global Compact Network Hellas είναι να υποστηρίξει τα

ελληνικά μέλη του UNGC σε σχέση με την εφαρμογή των Δέκα Αρχών και να δημιουργήσει ευκαιρίες για συνεργίες και συλλογική δράση με ποικίλα ενδιαφερόμενα μέρη. Το ελληνικό δίκτυο αριθμεί 46 μέλη.

Ε.Ε.: Η ενίσχυση της ασφάλειας και της ανθεκτικότητας των φαρμακευτικών αλυσίδων εφοδιασμού Η ELPEN συμμετείχε στον διάλογο που διοργάνωσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

τον διάλογο που πραγματοποιήθηκε με πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και με θέμα την ενίσχυση της ασφάλειας και της ανθεκτικότητας των φαρμακευτικών αλυσίδων εφοδιασμού, συμμετείχε ο αντιπρόεδρος της ELPEN, Θεόδωρος Τρύφων. Στη συζήτηση συμμετείχαν και ο αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Μαργαρίτης Σχοινάς, η επίτροπος Υγείας και Ασφάλειας των Τροφίμων, Στέλλα Κυριακίδου, ο επίτροπος Εσωτερικής Αγοράς, Thierry Breton, υψηλόβαθμα στελέχη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και εκπρόσωποι χωρών - μελών της Ε.Ε., της φαρμακευτικής βιομηχανίας, των ασθενών και της ερευνητικής κοινότητας. Η ELPEN ήταν μεταξύ των 6 ευρωπαϊκών εταιριών που εκπροσώπησαν την Ενωση «Medicines for Europe». Οι εταιρίες μέλη της «Medicines for Europe» παράγουν το 70% των φαρμάκων που διατίθενται στην Ε.Ε. και τα οποία χρησιμοποι-

40 | περί υγείας |

ούνται ευρέως, μεταξύ άλλων, για τη θεραπεία του καρκίνου, των καρδιακών παθήσεων και των αναπνευστικών ασθενειών, συμπεριλαμβανομένης της COVID-19. Ολοι οι εκπρόσωποι των ευρωπαϊκών φαρμακοβιομηχανιών με τις τοποθετήσεις τους συμφώνησαν ότι οι βασικές προϋποθέσεις, που θα οδηγήσουν στην ανάπτυξη μιας υγιούς φαρμακευτικής βιομηχανίας στην Ευρώπη, ικανής να εξασφαλίσει την επάρκεια των βασικών φαρμάκων είναι οι εξής: η παροχή κίνητρων και οι ορθολογικές πολιτικές αγοράς, τα υποστηρικτικά επενδυτικά κονδύλια και το ευέλικτο ρυθμιστικό πλαίσιο. Υπενθυμίζεται ότι στην Ελλάδα, κατά τη διάρκεια της πανδημίας, η ελληνική φαρμακοβιομηχανία με τις ισχυρές παραγωγικές της δυνατότητες συντέλεσε στην αυτάρκεια της χώρας και την επάρκεια στα αναγκαία φάρμακα πρώτης γραμμής. Περισσότεροι από 3 εκατομμύρια ασθενείς κάλυψαν τις ανάγκες τους με ελληνικά φάρμακα

που παράγονται από ελληνικά εργοστάσια. Και επιπλέον ο κλάδος ανταποκρίθηκε και σε επείγουσες ανάγκες άλλων ευρωπαϊκών χωρών που αντιμετώπισαν ελλείψεις. Ο αντιπρόεδρος της ELPEN και πρόεδρος της Πανελλήνιας Ενωσης Φαρμακοβιομηχανίας (ΠΕΦ), Θεόδωρος Τρύφων, ανέφερε μεταξύ άλλων: «Είναι μεγάλη τιμή για την ELPEN που συμμετείχε σε αυτή τη σημαντική συζήτηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την ενίσχυση της παραγωγικότητας και της ανθεκτικότητας στο ευρωπαϊκό έδαφος. Ο κλάδος της φαρμακοβιομηχανίας έχει επηρεαστεί δραματικά από τις πολιτικές συγκράτησης κόστους, που εφαρμόστηκαν από το 2009 στο πλαίσιο της οικονομικής κρίσης. Παρ΄ όλα αυτά, συνέχισε να επενδύει στη δημιουργία θέσεων εργασίας σε Ελλάδα και Ευρώπη, καθώς και στον τομέα της Ερευνας και Ανάπτυξης. Συνεπώς, είναι καιρός να αναγνωριστεί ο ρόλος του στον εφοδιασμό της αγοράς. Για να συμβεί, όμως, αυτό χρειάζεται η προώθηση εκείνων των μεταρρυθμίσεων σε επίπεδο αγοράς, που θα ενθαρρύνουν την κλιμάκωση των επενδύσεων στην παραγωγή». u

MERCK_GENESIS_R 18/03/2021 2:27 μ.μ. Page 41

50 χρόνια στην Ελλάδα! Η παλαιότερη φαρμακευτική παγκοσμίως, Merck, με 353 χρόνια καινοτομίας και εξειδίκευσης στην επιστήμη, γιορτάζει την 50η επέτειο της παρουσίας της στη χώρα μας.

τις 3 Μαρτίου του 1971, ξεκίνησε στην Ελλάδα το ταξίδι της η Merck ΕΠΕ ως θυγατρική της πολυεθνικής «Merck KGaA» που εδρεύει στη Γερμανία. Η συνεχής και έντονη παρουσία της εταιρίας στην ελληνική αγορά φαρμακευτικών και χημικών προϊόντων αντικατοπτρίζεται σε βήματα εξέλιξης, όπως η ανάπτυξη του χαρτοφυλακίου της σε διαφορετικές θεραπευτικές κατηγορίες. Η συνεχής της ανάπτυξη οδήγησε στη μετατροπή της Merck στην Ελλάδα από εταιρία περιορισμένης ευθύνης σε ανώνυμη

εταιρία τον Δεκέμβριο του 2007. Σε επίπεδο ομίλου, ακολούθησε μια σειρά από συγχωνεύσεις μέσω εξαγορών που επιτάχυναν τον ρυθμό ανάπτυξης της εταιρίας. Η πρώτη έγινε το 2008 με την εξαγορά της Serono και την εκποίηση του κλάδου των γενόσημων φαρμάκων, ενώ ακολούθησαν οι εξαγορές της Millipore το 2010, της AZ Electronic Materials το 2014, της Sigma-Aldrich το 2015 και της Versum Materials το 2019. To 2018, η

ελληνική θυγατρική της Merck συμμετείχε στους εορτασμούς για τα 350 χρόνια του ομίλου με την παρουσία εργαζόμενων, πελατών, εταίρων και εκπροσώπων της επιστημονικής κοινότητας σε μια λαμπρή εκδήλωση με κεντρικό μήνυμα «Ανεξάντλητη περιέργεια – Ας φανταστούμε τα επόμενα 350 χρόνια». «Σήμερα, η Merck ΑΕ, συμπληρώνοντας το 50ο έτος της, είναι περισσότερο από ποτέ σταθερά προση-

λωμένη στην προσπάθειά της να συνεχίσει να προσδίδει αξία στις ζωές των ασθενών και του Εθνικού Συστήματος Υγείας στην Ελλάδα, διαθέτοντας καινοτόμα φάρμακα, μεγιστοποιώντας το υπάρχον χαρτοφυλάκιό της και επεκτείνοντάς το ακόμα περισσότερο», δήλωσε η Susan King-Barnardo, γενική διευθύντρια και διευθύνουσα σύμβουλος της Merck σε Ελλάδα και Κύπρο και συμπλήρωσε: «Βαδίζοντας πάνω σε στέρεες βάσεις για να οικοδομήσει τα επόμενα 50 χρόνια, η Merck παραμένει αφοσιωμένη στην ανθρώπινη πρόοδο».u

fabryfamilytree.gr Νέα πλατφόρμα ενημέρωσης για άτομα με διάγνωση νόσου Fabry Διαθέτει μια εφαρμογή για τη δημιουργία οικογενειακού δέντρου που βοηθά στον εντοπισμό άλλων συγγενών που ίσως φέρουν μετάλλαξη, σχετιζόμενη με την εν λόγω πάθηση.

ε αφετηρία τη φετινή Παγκόσμια Ημέρα Σπανίων Παθήσεων, μια νέα πλατφόρμα ενημέρωσης για τη σπάνια γενετική νόσο Fabry είναι πλέον διαθέσιμη στα ελληνικά. Η πλατφόρμα «fabryfamilytree.gr» περιλαμβάνει πληροφορίες για τη νόσο, τα συμπτώματα, τη διάγνωσή της και τον κληρονομικό τρόπο μετάδοσής της μεταξύ των γενεών μιας οικογένειας. Παράλληλα, περιλαμβάνει μια πολύ εύχρηστη εφαρμογή που βοηθά τον επισκέπτη να δημιουργήσει το οικογενειακό του δέντρο και να εντοπίζει αυτόματα τα μέλη της οικογένειας που ενδέχεται να φέρουν μετάλλαξη, σχετιζόμενη με τη νόσο Fabry. Τα δεδομένα της εφαρμογής είναι πλήρως εμπιστευτικά, με πρόσβαση μόνο από τον κάθε ενδιαφερόμενο. Η πλατφόρμα δημιουργήθηκε από τη διεθνή φαρμακευτική εταιρεία, Amicus Therapeutics, ενώ για τη χώρα μας υποστηρίζεται από την ελληνική φαρμακευτική εταιρεία GENESIS Pharma, που αποτελεί στρατηγικό συνεργάτη της Amicus.

Τι είναι η νόσος Fabry; Η νόσος Fabry εμφανίζεται και στα δύο φύλα και προκαλείται από διάφορες γενετικές μεταλλάξεις σε ένα γονίδιο, το οποίο ονομάζεται GLA στο χρωμόσωμα Χ και πα-

ρέχει τις οδηγίες για την παραγωγή ενός ενζύμου (α-γαλακτοσιδάση A). Το ένζυμο αυτό βοηθά στη διάσπαση ορισμένων σακχαρωδών-λιπαρών ουσιών (γλυκοσφιγγολιπίδια) μέσα στα κύτταρα του σώματός μας, ωστόσο, οι μεταλλάξεις το εμποδίζουν να επιτελέσει τη φυσιολογική του λειτουργία. Αυτό προκαλεί μια συσσώρευση των συγκεκριμένων ουσιών, με αποτέλεσμα να εμφανίζονται τα συμπτώματα της νόσου Fabry. Η νόσος επηρεάζει τα περισσότερα μέρη του σώματος: την καρδιά, το νευρικό, το γαστρεντερικό σύστημα, τους νεφρούς, τα μάτια, το δέρμα και μπορεί να προκαλέσει, μεταξύ άλλων, πόνο, νεφρική ανεπάρκεια, καρδιακή νόσο και αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο. Ο τύπος, η εκδήλωση, η σοβαρότητα των συμπτωμάτων και η ηλικία, στην οποία μπορεί να εμφανιστούν, διαφέρουν από άτομο σε άτομο, ακόμη και μεταξύ συγγενών. Ωστόσο, η νόσος Fabry είναι προοδευτική, επιδεινώνεται με την πάροδο του χρόνου, προκαλώντας πιθανώς σοβαρά ή απειλητικά για τη

ζωή προβλήματα, αν και αυτό μπορεί να μην ισχύει για όλους.

Η σημασία του οικογενειακού δέντρου στη νόσο Fabry Η νόσος Fabry είναι μια γενετική πάθηση που κληροδοτείται μεταξύ των γενεών μίας οικογένειας. Η διάγνωσή της είναι συχνά δύσκολη, με ένα μέσο όρο καθυστέρησης τα 15 χρόνια. Αυτό συμβαίνει επειδή πρόκειται για μια σπάνια νόσο, αλλά και γιατί τα συμπτώματά της ποικίλλουν και είναι παρόμοια με συμπτώματα που προκαλούνται από πιο συχνές παθήσεις. Επιπλέον, εκτιμάται πως υπάρχουν άτομα εντός μιας οικογένειας που δεν γνωρίζουν ότι φέρουν μία από τις πολλές μεταλλάξεις που χαρακτηρίζουν τη συγκεκριμένη νόσο, είτε γιατί δεν έχουν εμφανίσει ακόμη συμπτώματα είτε γιατί έχουν κάποια συμπτώματα χωρίς να ξέρουν την αιτία. Υπολογίζεται πως, κατά μέσο όρο, για κάθε άτομο με διάγνωση Fabry, τουλάχιστον άλλα 5 μέλη της οικογένειας μπορούν να διαγνωστούν με την πάθηση. Κατά συνέπεια, ο εντοπισμός των συγγενών που ενδέχεται να φέρουν κάποια μετάλλαξη της νόσου, η έγκαιρη διάγνωση και διαχείρισή της μπορούν να συμβάλλουν σε ένα μέλλον με καλύτερη υγεία. u

| περί υγείας | 41

PROIONTIKO_x2 18/03/2021 2:27 μ.μ. Page 42

Στο φαρμακείο της γειτονιάς Ο Μάρτιος είναι μήνας αφιερωμένος στις γυναίκες, για αυτό και τα… ψώνια μας στο φαρμακείο για αυτό το τεύχος θα έχουν θηλυκή χροιά, χωρίς να σημαίνει πως κάποια από τα προϊόντα δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν και από τα δυο φύλα. Ερευνα αγοράς: Μάρθα Φραγκάκη

Luxurious Whitening Dental Care Για ολόλευκα δόντια

Menopace Original Τα της εμμηνόπαυσης Τo Συμπλήρωμα Διατροφής Menopace Original 30 Τabs αποτελεί ολοκληρωμένο συνδυασμό βιταμινών και μετάλλων απαραίτητα για την υποστήριξη του γυναικείου οργανισμού από την έναρξη των διαταραχών της εμμήνου ρύσης (κλιμακτήριος), κατά τη διάρκεια της εμμηνόπαυσης αλλά και μετά. Το Menopace Original συμβάλλει στην ανακούφιση από τις εξάψεις και από την ξηρότητα του κολπικού βλεννογόνου λόγω βιταμίνης Β6, στη φυσιολογική λειτουργία της καρδιάς (Β1) και στο φυσιολογικό μεταβολισμό της ομοκυστεΐνης (Β12, Β6, B9), στη διατήρηση της καλής υγείας των οστών, των χόνδρων και των δοντιών (Βιταμίνη D, μαγνήσιο), στην παραγωγή ενέργειας και ενίσχυσης του ανοσοποιητικού (Β12, Fe, χαλκός) και τέλος, στη διατήρηση της καλής υγείας των μαλλιών και του δέρματος (βιοτίνη, Βιταμίνη C). Με τη λήψη ενός μόνο δισκίου την ημέρα κατά τη διάρκεια του κυρίως γεύματος, το δισκίο απελευθερώνει σταδικά τα θρεπτικά συστατικά του, χωρίς να ενοχλεί στο στομάχι. Το προϊόν δεν περιέχει γλουτένη ούτε λακτόζη και είναι κατάλληλο για χορτοφάγους.

42 | περί υγείας |

Meritene Vita D+ Spray Μία δόση ήλιου σε σπρέι Perioﬁx 0.05% Mouthwash Για την καθημερινή υγιεινή περιποίηση της στοματικής κοιλότητας Το Periofix 0.05% Mouthwash είναι φθοριούχο στοματικό διάλυμα, με χλωρεξιδίνη και υαλουρονικό οξύ. Ιδανικό για την καθημερινή υγιεινή περιποίηση της στοματικής κοιλότητας, τον αποτελεσματικό έλεγχο της ουλοοδοντικής μικροβιακής πλάκας, τη ενδυνάμωση της αδαμαντίνης των δοντιών και την ενεργοποίηση του αμυντικού συστήματος των ούλων, χάρη στη ποικιλία βοτάνων που υπάρχουν στη σύνθεσή του. Το υαλουρονικό οξύ συμβάλλει στην διαδικασίας ανάπλασης και επούλωσης των μαλακών ιστών της στοματικής κοιλότητας καθώς και στην ενυδάτωση της πάσχουσας περιοχής. Το Periofix 0.05% Mouthwash είναι απαραίτητο για την καθημερινή διατήρηση του θεραπευτικού αποτελέσματος μετά από περιοδοντική θεραπεία.

Ενα συμπλήρωμα διατροφής με βάση τη βιταμίνη D3 σε καινοτόμο μορφή υπογλώσσιου spray, ειδικά σχεδιασμένο για να το χρησιμοποιείτε καθημερινά. Το Meritene VITA D+ Spray λόγω της καινοτόμου μορφής του νανο-γαλακτώματος και του μηχανισμού απορρόφησης διαμέσου της στοματικής βλεννογόνου είναι ένα πρωτοποριακό και εύχρηστο προϊόν για γρήγορη και αποτελεσματική απορρόφηση της βιταμίνης D3, παρακάμπτοντας το πεπτικό σύστημα. Ιδανικό για άτομα που εμφανίζουν γαστρεντερικές διαταραχές, προβλήματα κατάποσης και σύνδρομα δυσαπορρόφησης, για γυναίκες σε εμμηνόπαυση και άτομα που χρησιμοποιούν αντηλιακή προστασία όλα τον χρόνο.

Σας κερδίζει με την πολυτελή συσκευασία της και σας υπόσχεται δόντια υγιή, καθαρά και ολόλευκα και το θέμα είναι πως τηρεί τις υποσχέσεις της. H Luxurious Whitening Dental Care είναι μια οδοντόπαστα για καθημερινή χρήση με ασφαλείς λευκαντικούς παράγοντες. Λευκαίνει τα δόντια, απομακρύνοντας αποτελεσματικά τις επιφανειακές δυσχρωμίες. Δυναμώνει την αδαμαντίνη και αφήνει ένα αίσθημα φρεσκάδας στο στόμα και στην αναπνοή. Εσείς αυτό που πρέπει να κάνετε μόνο είναι να βουρτσίζετε τα δόντια σας με αυτή πρωί, βράδυ και μετά από κάθε γεύμα.

PROIONTIKO_x2 18/03/2021 2:28 μ.μ. Page 43

ΜΕΓΑ Ενισχυμένο Αντιβακτηριδιακή λοσιόν για τα χέρια Τα αντισηπτικά διαλύματα έχουν γίνει το απόλυτο αξεσουάρ της φετινής χρονιάς, καθώς η υγιεινή των χεριών μας είναι μεγίστης σημασίας για τη μη μετάδοση και διασπορά του κορωνοϊού. Αν προβληματίζεστε για το πού θα χωρέσει η αντιβακτηριδιακή λοσιόν σας μέσα στην τσάντα σας, σας έχουμε την ιδανική λύση. Το ΜΕΓΑ Ενισχυμένο είναι μία αντιβακτηριδιακή λοσιόν για τα χέρια με 70% αιθυλική αλκοόλη (οινόπνευμα) και επιπλέον απολυμαντικό παράγοντα. Τέλος, είναι εγκεκριμένη από τον Ε.Ο.Φ και διαθέσιμη σε πρακτική συσκευασία 100ml με σπρέι.

Eva Intima Chamomile Douche Για κολπικές πλύσεις

Yotuel Breath Spray Δροσερή αναπνοή πάντα και παντού Το Yotuel Breath Spray είναι ένα σπρέι για δροσερή αναπνοή. Αντιμετωπίζει τη δυσάρεστη αναπνοή που μπορεί να προέρχεται από την κατανάλωση τροφών, το κάπνισμα και την κατανάλωση αλκοόλ. Περιέχει έξτρα παρθένο ελαιόλαδο και αιθέρια έλαια! Ο μηχανισμός του βασίζεται στην αρχαία τεχνική δέσμευσης αρωμάτων, όπου το εξαιρετικά παρθένο ελαιόλαδο δέσμευε τις πτητικές ενώσεις του θείου! Με ευχάριστο άρωμα μέντας, χαρίζει ευχάριστη αναπνοή με 2 ψεκασμούς, ενώ δεν περιέχει ζάχαρη.

Το Eva Intima Chamomile Douche είναι ένα απαλό καθαριστικό διάλυμα με επικουρική αντιφλογιστική και καταπραϋντική δράση, σε συσκευασία μίας χρήσης για κολπική πλύση. Χάρη στο ειδικό ρύγχος εφαρμογής, ο καθαρισμός του κόλπου γίνεται εύκολα και με ασφάλεια για τη χρήστη. Η χρήση του παράλληλα με τη φαρμακευτική αγωγή προσφέρει άμεση ανακούφιση από τον ερεθισμό, τον κνησμό και τον καύσο που δημιουργεί μία κολπίτιδα. Επιπρόθετα, αν θέλετε, μπορείτε να κάνετε και προληπτική χρήση του: μία έως δύο κολπικές πλύσεις την εβδομάδα (με χρονικό διάστημα 3 ημερών, μεταξύ δύο εφαρμογών) για τον τακτικό καθαρισμό και την αναζωογόνηση του κόλπου.

Σερβιετάκια EveryDay All Cotton Τα μόνα με 100% βαμβακερό κάλυμμα Απ’ όλα τα υλικά που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν σε προϊόντα ατομικής υγιεινής, το βαμβάκι είναι το πιο φιλικό. Φυσικό, απαλό, υποαλλεργικό, συμβατό ακόμη και με το πιο ευαίσθητο δέρμα. Τα σερβιετάκια EveryDay All Cotton είναι τα μόνα με κάλυμμα από 100% φυσικό βαμβάκι για 100%, φέρνοντας έτσι την αγνότητα της φύσης σε επαφή με το δέρμα! Επιπλέον, είναι δερματολογικά ελεγμένα, τα πρώτα που έλαβαν τη σύσταση της Ενωσης Μαιευτήρων Γυναικολόγων Ελλάδος, αλλά και τα πρώτα στην Ευρώπη με τη διεθνή πιστοποίηση Oeko-Tex Standard 100 για απουσία βλαβερών ουσιών. Τα νέα, όμως, δεν σταματούν εδώ, αφού πρόσφατα τα σερβιετάκια EveryDay All Cotton, όπως και όλα τα σερβιετάκια EveryDay, έχουν πυρήνα από ίνες φυτικής προέλευσης και πιστοποίηση FSC, ενώ πλέον η συσκευασία τους αποτελείται από ανακυκλωμένο χαρτόνι FSC (95%). Παράγονται από την 100% ελληνική εταιρεία ΜΕΓΑ.

| περί υγείας | 43

TIPS OMORFIAS LAZAROY_L 18/03/2021 2:28 μ.μ. Page 44

Ποιος είπε ότι η προσωπική περιποίηση δεν έχει τα κόλπα της; Μικρά μυστικά που θα σας δώσουν μεγάλη αυτοπεποίθηση και θα σας κάνουν να αισθανθείτε πιο όμορφες από ποτέ! Γράφει η Αντωνία Λαζάρου, beauty editor

πιο σημαντική συμβουλή που βοηθάει στην υγιή εμφάνιση των μαλλιών, του προσώπου αλλά και του σώματος είναι η διατροφή. Μια ισορροπημένη διατροφή που περιέχει πολλές βιταμίνες και πολύτιμα συστατικά για τον οργανισμό μας χωρίς υπερβολές, θα βοηθήσει σημαντικά στην ενδυνάμωση των μαλλιών, στην όψη ενός υγιούς και λαμπερού προσώπου και στη διατήρηση του φυσιολογικού βάρους. Ωστόσο, αν συνδυάσετε τα παρακάτω tips με υγιεινή και ισορροπημένη διατροφή τα αποτελέσματα θα σας εντυπωσιάσουν.

Μαλλιά Τα όμορφα και υγιή μαλλιά μπορούν να χαρίσουν το κάτι παραπάνω στην εμφάνιση ενός ανθρώπου. Ομορφα μαλλιά δεν είναι μόνο τα μαλλιά με ένα μοντέρνο χρώμα – κούρεμα ή ένα εντυπωσιακό χτένισμα. Oμορφα μαλλιά είναι τα μαλλιά που είναι υγιή, λαμπερά με δυνατή τρίχα. Πάμε, λοιπόν, να

44 | περί υγείας |

δούμε μερικές συμβουλές για όμορφα, υγιή μαλλιά γεμάτα λάμψη: l Προσέξτε τα προϊόντα που χρησιμοποιείτε να είναι κατάλληλα για τον τύπο και τις ανάγκες των μαλλιών σας, για παράδειγμα εάν έχετε μαλλιά με ξηρές και αφυδατωμένες άκρες, ιδανικά επιλέξτε προϊόντα με βασικό συστατικό το αργανέλαιο ( argan oil ). Μην ξεχνάτε και τη σωστή επιλογή προϊόντων ανάλογα με το χρώμα των μαλλιών σας, για παράδειγμα εάν έχετε επιλέξει μια τεχνητή έντονη κόκκινη απόχρωση, επιλέξτε προϊόντα κατάλληλα για κόκκινα μαλλιά. l Αποφύγετε να εκθέτετε συνέχεια τα μαλλιά σας σε μεγάλες θερμοκρασίες. Εάν είστε από τους ανθρώπους που δεν αποχωρίζεστε με τίποτα το ισιωτικό σας, τότε φροντίστε να χρησιμοποιείτε θερμοπροστατευτηκά προϊόντα, έτσι ώστε τα μαλλιά σας να κρατάνε τη φυσική τους υγρασία, να μην σπάνε και να μην φαίνονται ταλαιπωρημένες οι άκρες σας. l Μην αφήνετε για πολλές ώρες ή μέρες τα προϊόντα styling όπως λακ, αφρούς κ.λπ. Ειδικά εάν τα χρησιμοποιείτε σε καθημερινή βάση, καλό θα είναι να τα ξεπλένετε ακόμα και πριν πέσετε για ύπνο. l Μην ξεχνάτε την καθημερινή ενυδάτωση των μαλλιών σας με ειδικά έλαια επανόρθωσης και θρέψης ή χρησιμοποιήστε προϊόντα leave in. Τα προϊόντα αυτά είναι συνήθως μαλακτικές κρέμες ή μάσκες, οι οποίες δεν ξεβγάζονται έχουν την τάση να ενυδατώνουν σε βάθος τα μαλλιά και συνήθως έχουν και προστατευτικές ιδιότητες για τη θερμότητα.

Πρόσωπο Η βασικότερη ίσως προϋπόθεση για μια περιποιημένη και υγιή εμφάνιση είναι ένα υγιές, καθαρό και ενυδατωμένο σωστά πρόσωπο, ανεξάρτητα από την ηλικία. Η καθημερινή φροντίδα του, πρωί και βράδυ, θα συμβάλει σημαντικά σε μια όμορφη όψη του προσώπου σας. Πάμε να δούμε μερικά tips για ένα όμορφο και λαμπερό πρόσωπο: l Πλύντε το πρόσωπό σας δύο φορές την ημέρα με προϊόν καθαρισμού για την απομάκρυνση ρύπων, το οποίο πρέπει να είναι κατάλληλο ανάλογα με τον τύπο του δέρματός σας (συμβουλευτείτε τον δερματολόγο σας). l Μην κοιμάστε ποτέ χωρίς να έχετε αφαιρέσει πάρα πολύ καλά το μακιγιάζ της ημέρας. Το να μην αφαιρούμε το μακιγιάζ της ημέρας προκαλεί ξηρότητα στο δέρμα, κουρασμένη όψη ακόμα και πρόωρη γήρανση. l Πολύ σημαντικό προϊόν για τη σωστή φροντίδα του δέρματος του προσώπου είναι το αντηλιακό, χειμώνα - καλοκαίρι. Η έκθεση του προσώπου μας στην ακτινοβολία συμβάλλει στην πρόωρη γήρανσή του. l Μην ξεχνάτε να χρησιμοποιείτε προϊόντα, ανάλογα τον τύπο δέρματος σας, που βοηθούν στη σωστή ενυδάτωση της επιδερμίδας. Ακόμα και μια απλή κρέμα ενυδάτωσης είναι απαραίτητη για να έχετε ένα υγιές πρόσωπο.

Σώμα Και ποιος δεν θέλει να έχει ένα όμορφο, υγιές και ελκυστικό σώμα; Αν θέλετε να το πετύχετε, χρειάζονται συνεχείς προσπάθειες με τους κατάλληλους τρόπους, οι οποίοι είναι οι εξής: l Το πιο βασικό tip για ένα όμορφο και ελκυστικό σώμα είναι η σωστή σωματική άσκηση. Ανάλογα με τις ανάγκες του σώματος υπάρχει και το κατάλληλο είδος γυμναστικής. Ακόμα και το περπάτημα βοηθάει και βελτιώνει κατά πολύ την όψη για να έχουμε ένα υγιές σώμα. Μην σας φοβίζει η γυμναστική, απλά προσπαθήστε να βρείτε την κατάλληλή για εσάς. l Καταναλώστε αρκετή ποσότητα νερού. Βοηθάει ακόμα και στην υγιή όψη του δέρματος. l Υπνος και ξεκούραση. Ο περισσότερος και ποιοτικότερος ύπνος συμβάλλει ακόμα και στη σωστή απώλεια βάρους και στη διατήρηση ενός υγιούς και ωραίου κορμιού. Αν κοιμάστε καλά, έχετε την απαιτούμενη ενέργεια για να ακολουθήσετε τους κανόνες που έχετε θέσει. l Χρησιμοποιήστε κρέμες ενυδατικές και scrub σώματος ( απολέπιση σώματος ) για να χαρίσετε στο σώμα σας απαλότητα και λάμψη, καθώς τα συγκεκριμένα προϊόντα θα σας βοηθήσουν και στην ενυδάτωσή του. u

_ADDS 18/03/2021 2:16 μ.μ. Page 1

_ADDS 18/03/2021 2:30 μ.μ. Page 1