ProAgri 114, Julie 2009

tegnologie vir die boer technology for the farmer

Nr 114 Julie 2009

Gratis

Wen twee keer met Shell

Herefords bied meer

Sonneblom en droëbone:

Plant Pannar; oes wins Hanteer semen só

Sien AgriTrader binne vir puik aanbiedinge

ISSN 1042–1558

John Deere verstewig diens met opleiding

ProAgri 114 Julie 2009

In hierdie uitgawe

en maklike manier om geld te bespaar is om energie meer doeltreffend op die plaas te benut. ’n Mens moet egter in gedagte hou dat geeneen van die vele besparingsmaatreëls op sy eie ’n reuse verskil sal maak nie, maar dat die som van ’n aantal besparingsmaatreëls ’n aansienlike energie-besparing kan teweegbring. Elke bietjie help.

Naas Eskom-krag bestaan daar heelwat ander energiebronne. Sommiges is meer geskik vir sekere gebiede en ander is weer meer toepaslik vir sekere tipes boerdery. Elke plaas kan egter baat vind daarby om bykomende energiebronne te benut, selfs al is dit net om minder afhanklik te wees van die bestaande voorsiener. Lees gerus die artikel hieroor op bladsy 6.

Henk van der Laarse skryf op bladsy 17 voort aan sy kolskoot-KI-reeks, en hierbo meet ek juis die vloeibare stikstofvlak van ’n KI-fles by die Diereverbeteringsinstituut op Irene.

U sal agterkom dat die ontwerp en uitleg van ProAgri effens verander het. AgriTrader, wat altyd sy eie voorblad gehad het, sal ook voortaan binne-in ProAgri wees en nie meer omgedraai agter nie. Ek hoop u hou van die verandering, laat gerus van u hoor.

Coenraad Rall <coenraad@proagri.co.za>

E

Copyright © 2009. All rights reserved. No material, text or photo graphs may be reproduced, copied or in any other way transmitted without the written consent of the publisher. Opinions expressed are not necessarily those of the publisher or of the editor. We recognise all trademarks and logos as the sole property of their respective owners. ProAgri shall not be liable for any errors or for any actions in reliance thereon.

Energie 5 6

Boer met Shell en wen twee keer Handige wenke: bespaar krag en boer vooruit

Meganisasie 7

Amadwala Tractor & Plant: Boere is bly oor skitterdiens in Delmas 9 Rotrix laat jou lonender boer en lekkerder slaap 10 John Deere lewer kundiges om die boer beter te dien

9

Gewasproduksie

Die ProAgri-span Redakteur Coenraad Rall > 083-973-3297 coenraad@proagri.co.za Uitvoerende redakteur Suzanne Grobler > 083-742-6370 suzanne@smartpublishing.co.za Senior advertensieverteenwoordiger Stefan van Wyk > 082-381-7563 stefan@agritrader.co.za Bemarkers Anelda Strauss > 083-748-3413 anelda@smartpublishing.co.za Eurika Willcock > 082-327-2393 eurika@agritrader.co.za Uitleg & grafika Esta van Niekerk esta@proagri.co.za Taalversorging Mediadienste Rekeninge & intekening Paula MacMavis > 012-362-6390 Sakebestuurder George Grobler > 083-460-0402 george@smartpublishing.co.za

Diens is noodsaaklik vir die gladde werkverrig ng van trekkers en werktuie, wat so noodsaaklik vir suksesvolle boerdery is. Om sy puik produkte nog stewiger te rugsteun het John Deere ‘n vakleerlingopleidingsprogram, ‘n virtuele opleidingsprogram vir werktuigkundiges en ‘n geakkrediteerde operateursopleidingsprogram geloods. Lees meer daaroor op bladsy 10.

Business-to-Business Magazine (January - March 2009) with a free circulation of 58 822 per month.

11 Klein Karoo Saadbemarking: Nuwe tamatievariëteite vang die oog in Wes- en Oos-Kaap 13 Bestel jou saad nou: PANNARplantpakkette verseker sukses 14 Nethuiskonstruksie kan voor- en nadelige insekgetalle op kropslaai beïnvloed

Published by

11

14

Veeboerdery 15 Herefords bied meer!

17 Hanteer semen reg vir kolskoot-KI

SMARTPUBLISHING MASS MEDIA SPECIALISTS

Distributed by smart

distribution

AgriTrader 18 25 26 29

Veilings GeneGids AgriGids Agri-Implemente

15

Beperkte bemarkingsbegroting?

ProAgri is presies op die boer se behoe es afgestem en praat die boer se taal. Ons joernaliste gaan praat met boere op die plaas om hulle menings oor produkte en dienste wat hulle gebruik te publiseer. So word aanbevelings uit die boer se mond oor u produk aan byna 60 000 ander boere oorgedra. ’n Advertensie in ProAgri kom daarop neer dat ‘n volkleur volblad u vanaf ’n skamele R116 per 1 000 tydskri e kos. Soveel waarde vir geld kan u met geen selfgedrukte volkleurpamfle e en met geen advertensie in enige ander tydskrif behaal nie.

Gesels eerste met ons...

Stefan 051-446-0789 082-381-7563

www.proagri.co.za

Anelda 012-362-2732 083-748-3413

Eurika 051-446-0846 082-327-2393

ProA gri 114 Julie 2009

ProAgri tegnologie vir die boer technology for the farmer

3

Energie Brandstof en smeermiddels

Boer met Shell en wen twee keer Die onfeilbare manier om ’n enjin gelukkig en tevrede te hou, is om hom met Shell se olie en diesel te bederf. Of dit nou jou trekker, trokkie, stroper, selfloopspuit, gesinsmotor of vragmotor is, Shell sorg dat hy beter presteer en langer hou. hell Diesel Extra is spesiaal saamgestel om enjinaanpaksels te voorkom en inspuiters skoon te hou sodat hulle jaar na jaar sterk en sekuur spuit vir skoner, kragtiger ontbranding, beter enjinprestasie, beter brandstofekonomie, en ’n langer enjinlewe.

Met Shell Diesel Extra is roes in die brandstoftoevoerstelsel ook iets van die verlede en die setaanverbeteraar daarin laat enige enjin makliker vat.

Boonop sorg Shell Diesel Extra se skuimonderdrukker dat jy jou tenk veel gouer en met veel minder vermorsing kan volmaak sodat die werk nie hoef te staan terwyl jy vir die skuim wag om te sak nie. Skuim hoort op ’n bier, glo Shell; nie op diesel nie.

S

Maar die toppunt in brandstof- en smeermiddeldoeltreffendheid is nie al wat die boer wen as hy Shell gebruik nie – hy verdien ook bonuspunte by die boer se gewilde lojaliteitsprogram, AgriBonus, elke keer as hy Shell-produkte koop.

Daardie bonuspunte kan ingeruil word vir allerhande waardevolle goeters soos huishoudelike toerusting, gereedskap, kampeertoerusting, klerasie en produkte van deelnemende vennote.

Boonop bied AgriBonus vanjaar die miljoen rand Kolskoot-promosie aan, waarmee die boer en Shell se verteenwoordigers die kans staan om elke maand wat die promosie duur pryse in prettrekkings te wen. Soos die promosie

AgriBonus aanvaar nie sommer enige jan rap en sy maat in sy lojaliteitsprogram nie, maar Shell SA is ’n gewaardeerde vennoot. So sê die besturende direkteur, Lutz Nell, wat hier saam met Stefan le Roux van Midas op ’n plaas kuier. www.proagri.co.za

ProA gri 114 Julie 2009

Shell se diesel en smeermiddels is op sigself ’n bonus vir die boer, maar dit is vir Shell lekker om met deelname aan AgriBonus vir die boer nog ’n ietsie ekstra te gee, sê Reome van der Westhuizen. vorder word die pryse al hoe meer en groter: In Mei was dit kombuisware, in Junie braaiers, in Julie sal dit duur kombuisware wees, in Augustus tente, in September televisiestelle en in Oktober Garmin GPS’e (goupadsoekers).

Maar dit is nie al nie. Daarna kom die groot kolskoottrekking waarin twee boere en twee verteenwoordigers elkeen ’n ratse Suzuki-motorfiets gaan wen.

Dit is vir Shell ‘n plesier om met deelname aan AgriBonus se lojaliteitsprogram ’n bietjie meer in landbou in te ploeg as om net die beste brandstof en smeermiddels te verskaf, sê Reome van der Westhuizen, Landbou Sleutelrekeningbestuurder van Shell SA. Dit bied boere ’n bonus vir hulle lojale ondersteuning en die Kolskoot-promosie sorg vir ’n bietjie ekstra pret en opwinding.

Lutz Nell, besturende direkteur van AgriBonus, wys daarop dat die maatskappye wat as vennote by AgriBonus ingeskakel is, die ruggraat van die lojaliteitsprogram vorm, en boere se steun verdien.

AgriBonus is gesteld op sy goeie naam en op eerbare diens aan die boer, sê hy. Daarom word net maatskappye wat dit eerlik met die boer bedoel as vennote aanvaar. “AgriBonus is trots daarop om Shell SA as een van sy vennote te hê.”

Vir meer inligting oor AgriBonus, besoek www.agribonus.co.za of e-pos info@agribonus.co.za of bel 012-843-5660 of faks 012-8044809.

Vir meer inligting oor Shell en sy reeks skitterprodukte waarmee jou boerdery kan glad loop en wat boonop vir jou bonuspunte verdien, praat met Reome van der Westhuizen by 082-463-4344 of e-pos r.vanderwesthuizen@shell.com.

5

Energie Kragbesparing Handige wenke:

Bespaar krag en boer vooruit Happie vir happie. Dis volgens slim mense die manier om ’n olifant op te eet. Dieselfde geld vir doeltreffende energiebenutting en elektrisiteitsbesparing op die plaas. Elke kilowatt/uur wat jy bespaar help mee om uiteindelik jou hele boerdery meer energiedoeltreffend te maak. lektrisiteit speel ’n baie belangrike rol in elke moderne boerdery en dis hierdie rekening wat die boer graag so klein as moontlik wil hou.

Elke boer kan vandag al kleiner kragbesparings in werking stel om meer waarde vir sy energierande te kry – sonder om sy boerdery se doeltreffendheid in te boet.

E

Elektriese motors Sestig persent van Suid-Afrika se elektrisiteit word deur elektriese motors verbruik. Dit spreek vanself dat motors wat minder gulsig en boonop flukser is ’n beduidende besparing kan meebring.

Daar is sulke motors en Eskom se Energiedoeltreffendemotorprogram betaal subsidies aan boere wat hulle ou kragvretermotors met nuwe, meer doeltreffende motors vervang. Meer inligting oor dié aanbod kan op www.eskom.co.za/dsm gekry word, of skakel 011-800-4744.

Besproeiing Baie elektrisiteit kan bespaar word as die verhouding tussen die pompgrootte, pypdikte en sproeiergrootte reg is om die beste resultate met die minste weerstand te bereik. Praat met jou besproeiingspesialis.

Lekkende pype kos die boer ook ’n groot klomp elektrisiteit vir pompkoste aan water wat nutteloos in die grond versink.

Professionele besproeiingskedulering na aanleiding van grondwaterinhoud en gewasse se werklike waterbehoefte kan tot 30% van die energiekoste van besproeiing (en ’n groot klomp water) bespaar.

Koelkamers ’n Goed geïsoleerde koelkamer wat volgens die vervaardiger se voorskrifte gepak word, sodat lug tussen die produkte kan beweeg en wat net oopgemaak word wanneer dit regtig nodig is, kan die boer baie elektrisiteit bespaar en sommer ook sy produkte se lewe verleng.

Sorg dat kondensators goed geventileer en skoon is en verkieslik aan die suidekant van die gebou waar dit nie deur regstreekse sonlig beïnvloed word nie.

6

Professionele besproeiing-skedulering kan tot 30% van die energiekoste van besproeiing bespaar.

Melkportale Die piek-elektrisiteitverbruikstye is smôrens tussen 07:00 en 10:00 en smiddags tussen 18:00 en 21:00. As jy jou melkmasjien net nadat gemelk is met koue water spoel en die volledige wassiklus buite piektyd volg, kan dit tot meer gelykmatige elektrisiteitsverbruik meehelp en jou elektrisiteitsrekening verlaag.

Ysbankstelsels vir melk kan ook buite piekverbruiktye verkoel word.

Voermeulens Dis redelik maklik om ’n voermeule se werk so te beplan dat die harde werk buite piekverbruiktye gedoen word.

Piektye kan vir skoonmaak en onderhoud gebruik word.

Droërs Met goeie beplanning kan droërs minder elektrisiteit gebruik deur die verhittingselemente en selfs die waaiers vir kort tye af te skakel sonder om die produk of die droogproses te benadeel.

Sorg ook dat die droër se lugkanale oral goed verseël is sodat geen warmte verlore raak nie.

Kweekhuise Dubbel geïsoleerde kweekhuise behou warmte baie doeltreffender en bring dus ’n welkome energiebesparing mee.

Dierebehuising As dierebehuising van die begin af reg opgerig is, benodig dit heelwat minder energie vir temperatuurbeheer.

Behoorlike dakisolasie verseker ’n koel omgewing regdeur die jaar en dit beteken dat die boer minder geld aan klimaatbeheer hoef te spandeer. ’n Dak wat silwer geverf is weerkaats ook warmte van die struktuur af wat die koste van temperatuurbeheer verminder.

Dierebehuising se lang mure moet noord en suid kyk en die kort mure oos en wes. Dit help om van die warmte wat deur die dag in die behuising opbou ontslae te raak.

Onthou, as jy natuurlike ventilasie in dierebehuising wil gebruik, moet die ProA gri 114 Julie 2009

gebou nie breër as twaalf meter wees nie. Wind trek nie ordentlik deur ’n gebou wat breër as dit is nie.

Alternatiewe energiebronne Vir noodtoestande is die beste alternatiewe-energiebron ’n kragopwekker wat met diesel of petrol werk, maar daar is ook ander bronne van alternatiewe energie wat die boer op die plaas kan inspan.

As daar ’n goeie hoeveelheid mis op die plaas geproduseer word, kan ’n biogasinstallasie ingespan word om warmte en elektrisiteit te produseer. Een hoenderhen produseer 55 kg mis per jaar en een ton hoendermis kan 130 m3 biogas maak waarmee aangepaste diesel- of petrolenjins aangedryf kan word.

Agterna is die gebruikte mis boonop voortreflike bemesting.

Vir meer inligting oor biogaskrag, skakel Biogas-power by 086-1246427.

Sonpanele kan ook elektrisiteit verskaf om water te pomp en om batterye te laai vir beligting of ander laeverbruiktoepassings.

Die probleem daarmee is dat dit nie genoeg elektrisiteit voorsien vir hoëverbruiktoepassings nie, dat dit duur is, dat dit ’n beperkte leeftyd het, dat dit dikwels gesteel of deur hael beskadig word en dat dit dikwels skoongemaak moet word om doeltreffende werking te verseker.

Sonkrag kan ook gebruik word om water te verhit. Daar is hoogs doeltreffende, duur sonwaterverwarmers, maar met swart politeenpyp op ’n dak kan ’n mens ook ver kom.

Windenergie kan ook gebruik word om batterye te laai en waar water sterk vloei kan wateropwekking ingespan word.

Volgens Eskom se kenners is die antwoord gewoonlik ’n dubbelstelsel waar ’n alternatiewe energiebron of bronne gebruik word om die gewone elektrisiteitsvoorsiening aan te vul.

Vir meer inligting oor doeltreffende energiebenutting, besoek www.eskom.co.za/dsm. www. p ro a gr i.c o .za

Meganisasie Handelaar Amadwala Tractor & Plant:

Boere is bly oor skitterdiens in Delmas Die beste produkte, die beste pryse en die beste diens. Dit is die strewe van Amadwala, die wakker nuwe verskaffer van trekkers en landboutoerusting op Delmas. ie eerste tree op die pad na die verwerkliking van dié strewe was natuurlik om ’n Valtrac-agentskap te bekom en daardeur te verseker dat die boer net die beste produkte kry.

Die Valtrac-reeks sluit nie net die gevorderde Valtrac-staatmakertrekkers in nie, maar ook Valtrac se ander uitgesoekte produkte soos Tatu Cop Suprema-geenbewerkingplanters, Jeantil-misstrooiers en kuilvoerwaens, Tatu- en Gregoire-Besson-grondbewerkingstoerusting, Kemper- en Nogueirakuilvoerkerwers en kunsmisstrooiers, Pöttinger-selfoptelkuilvoerwaens, Colombo-bone-en grondbone-uithalersen -stropers en Montana-spuite.

Al hierdie produkte is met die hand uitgesoek en staan reeds hulle plek vol in Suid-Afrika se landboubedryf.

D

Talle tevrede boere rondom Delmas en omliggende dorpe boer reeds sterk vooruit met Valtrac-produkte en hulle is bly dat Amadwala Valtrac se legendariese diens nou tot op hulle drumpels bring. ’n Mens word nie sommer ’n Valtracagentskap nie, sê Wynn Dedwith, besturende direkteur van Valtrac.

Valtrac het doodseker gemaak dat Amadwala diens en kundigheid van Valtrac-standaard aan die boer kan bied voordat die agentskap toegestaan is.

Om hierdie diens te verseker het Amadwala ’n volledige onderdelewinkel onder die bekwame bestuur van die ervare John Msini. Dit is Amadwala se beleid dat daar altyd onderdele beskikbaar moet wees vir alles wat hulle verkoop.

Boere van Delmas en omstreke is ingenome omdat Valtrac nou nog nader aan hulle drumpels is met die opening van die dinamiese trekker- en landboutoerustingverskaffer, Amadwala Tractor & Plant. Van die mense by die opening was oom Dries Cronjé wat in Ogies se wêreld boer, Carel Botha en Chris Castelyn van Amadwala, Chris Rossouw van Rossouw Boerdery, Wynn Dedwith van Valtrac en Tony da Costa van Manjoh Ranch. www.proagri.co.za

ProA gri 114 Julie 2009

Rossouw-boerdery is met net die beste tevrede en gebruik al lankal Valtrac-produkte soos hierdie Tatu Cop Suprema-geenbewerkingplanter, sê Chris Rossouw, oudSpringbokhaker. Alles wat Valtrac verkoop is die beste wat die boer kán kry, en dit geld ook vir Valtrac se diens, sê hy. En sy raad aan elkeen wat ‘n skotteleg van watter soort ook al het, is om sommer van die begin af die laers met Valtrac se Tatu Marchesan-laers te vervang.

“Daar is nie ’n ander laer op die mark wat so lank hou nie.”

Amadwala is die agent vir Exidebatterye en het ook ’n volledige reeks slytimplemente soos skare en beiteltande in voorraad – teen die beste pryse.

Pieter van Niekerk is in beheer van die werkswinkel met sy drie ervare en goed opgeleide werktuigkundiges en drie vakleerlinge. Opleiding geskied deurlopend om seker te maak dat Amadwala se tegnici altyd perfek opgelei is om al die produkte wat verkoop word foutloos aan die werk te hou.

Amadwala verskaf ook Wieland se stewige tapkarre en wipbaksleepwaens en Foton-trekkers.

Daarbenewens verhuur Amadwala toerusting soos slootgrawers en laaigrawe en verskaf hys- en ander toerusting aan die mynboubedryf.

As jy graag wil hê jou voertuie moet jou eie eiendom bly, is Amadwala die plek om ’n Tracker-opsporingstelsel te laat installeer. Amadwala installeer ook alarmstelsels, radio’s en klankstelsels vir motors, en maak voertuie se lugreëlaars reg.

Carel Botha, Chris Castelyn en Pieter van Niekerk van Amadwala nooi boere van Delmas en omliggende dorpe om te kom kennis maak by Amadwala se netjiese gebou net buite Delmas op die Bronkhorstspruitpad. Die telefoonnommer is 013-665-4475/ 2003 en die e-posadres amadwala@live.co.za.

Praat sommer ook met Hennie du Toit van Valtrac by 082-880-3412 en besoek www.valtrac.co.za.

7

Did you know?

Smart Publishing now has three FREE to public magazines in our stable...

ProAgri magazine Agricultural technology

60 000 copies

Retreat magazine Travel, leisure & hospitality

100 000 copies

TechSmart magazine Technology lifestyle

100 000 copies For real value for money and actual return on your adver sing investment, talk to us ďŹ rst.

Head Office Suzanne 012-362-2732 083-742-6370

Anelda 012-362-2732 083-748-3413

Bloemfontein Stefan 051-446-0789 082-381-7563

Eurika 051-446-0846 082-327-2393

SMARTPUBLISHING MASS MEDIA SPECIALISTS

8

www. p ro a gr i.c o .za

Meganisasie Besproeiing

Rotrix laat jou lonender boer en lekkerder slaap waar die Rotrix lekker loslit Jacques glo dat ’n goeie boer sy loop om elke vierkante sake so moet reël dat hy so voorsentimeter sinvol te benut. spelbaar as moontlik kan boer en Boonop word Rotrix deur waterdruk aangedryf. Dit is daarom het hy twee Rotix Rainveel, veel goedkoper om pype maker-kruipspuite gekoop om sy tot by al die verskillende gewasse mee te besproei. plekke waar hy moet werk aan te lê as peperduur elektriese maak die grootste druppels om windkabel wat diewe so graag kom invloed te beperk en die kleinste een die steel. kleinste druppels vir toepassings soos Die gesukkel om kantrolsaadbedvoorbereiding vir groente. stelsels van een landjie of Met die keuse van sproeistukke en strook na ’n ander te skuif is die drukverstelling wat met ’n klep op Carmel ook nou ook iets beheer word, kan jy jou Rotrix stel om van die verlede. Jy skuif jou reën te maak presies soos jy dit wil hê.

Rotrix gou-gou van een land En as daar enigiets is waaroor jy na ’n ander, net waar jy hom onseker voel, kyk jy in die handboek of wil hê, omdat hy maklik op ’n bel Rotrix se behulpsame slimkoppe. bakkie of sleepwa pas.

Dit is vir Jacques lekker dat die Rotrix Rotrix se mense sê een so logies en eenvoudig is dat jy hom van hulle spuite behoort net maklik aan die werk kan sit en sodat reg te wees vir so tien daar niks is wat verkeerd kan loop nie. hektaar, sê Jacques. Hy Met reën op aanvraag gee die ratse RotrixDit verseker doeltreffende, betroubare besproei net meer as 25 kruipspuit die boer meer beheer oor die resultaat op sy arbeid. Jacques Kleingeld van besproeiing wat die boer tyd gee om sy hektaar met twee en is baie Smithfield het sy Rotrix se toevoerpypkatrol aandag aan ander sake te wy terwyl die tevrede met die resultate. verwyder...

Rotrix pligsgetrou sy werk doen.

Die enigste ding van die Die belangrikste is natuurlik dat die Rotrix wat nie vir Jacques boer moet kan wins maak en daarmee is die ene aksie op Carmel, die plaas lekker was nie, was om die toevoerpyp help die Rotrix beslis, verklaar Jacques: van Jacques en Isa Kleingeld op Carmel se swaar kleigrond terug te “Dit was ’n goeie en lonende sakebesluit tussen Smithfield en Bethuli. Afgesien rol. Maar hiervoor het hy gou ’n plan om Rotrix aan te koop en die mense se van die skare slaghoenders wat hulle tot gemaak. Met ’n hidrouliese pomp wat hy flink diens en kundigheid is ’n welkome op so gemiddeld 2,1 kg grootmaak, op die plaas gehad het en ’n klompie bonus.” slag, op 28 verskillende maniere verpak staal het hy ’n katrol agter aan ’n Jy kan ook wins maak met Rotrix se en bemark, lewer hulle Dohne-Merinotrekkertjie gemonteer en nou doen een doeltreffende besproeiing. Praat met slaglammers aan die lekkerbekman vier se werk in ’n kits.

Jeremy Hewitt by 023-342-3438 of skaapvleissmullers van die land.

Die saak werk so: Jy maak jou Rotrix 082-442-1648 of e-pos Carmel se drakrag is goed en met so aan die duskant van die land staan en jeremy@bushwakka.co.za. Besoek ’n klompie bykomende voer vir ekstra rol ’n staalkabel uit na die oorkant van ook www.rotrixirrigator.co.za vir gehalte is die Kleingelds se lammers die land waar jy hom aan ’n pen meer inligting. woerts-warts markgereed. vasmaak. Nou koppel jy jou watertoeDaardie ekstra voer is lusern, ’n klein voer en draai die kraan oop. hoeveelheid mielies en hawer. Die Die Rotrix se magtige surplus lusern en mielies word verkoop. kanonspuite benat ’n strook Jacques glo dat ’n goeie boer sy sake van 50 meter deeglik. so moet reël dat hy so voorspelbaar as Terselfdertyd dryf ’n straaltjie moontlik kan boer en daarom het hy water ’n bakkieswiel aan, wat twee Rotrix Rainmaker-kruipspuite deur ’n ratkas die staalkabel gekoop om sy gewasse mee te inkatrol sodat die Rotrix besproei. homself op sy een slee en twee Sommer vanjaar al het die wysheid wiele inkatrol na die oorkant van dié stap geblyk. Teenoor die vorige van die land toe. jaar se 711 mm, het Carmel tot dusver Aan die oorkant van die land vanjaar nog net 400 mm reën gekry, loop staan die Rotrix vanself maar vir die verskil het Rotrix voortrefsodat jy hom nie op Buurman lik ingestaan. se plaas hoef te gaan soek nie.

Carmel het genoeg water vir Jacques Al wat jy dan hoef te doen, is se behoeftes en Rotrix benut elke om die watertoevoer te staak, druppel van daardie water ten beste om die toevoerpyp op te rol en jou ’n beter, meer voorspelbare opbrengs te Rotrix na die volgende baan te verseker, wat ook beteken dat Carmel sleep waar hy sy skitterwerk se mense lekkerder en sonder onnodige voortsit. bekommernisse slaap.

Jy kan stel hoe vinnig jy jou Rotrix werk perfek vir Carmel se Rotrix wil laat loop om omstandighede. Klipbanke en die lê van bietjie of baie water met een ... en dit met ’n raamwerk en hidrouliese pomp die grond noodsaak Jacques om op deurloopslag toe te dien. Elke aan ‘n trekker gemonteer sodat pypoprol en klein, los laslappielandjies te werk waar Rotrix kom met drie stelle verskuiwing van die Rotrix nou nog makliker spilpunte glad nie sal aard nie, maar sproeiers uit. Die grootste een en gouer gedoen word.

D

www.proagri.co.za

ProA gri 114 Julie 2009

9

Meganisasie Opleiding

oeltreffende diens steun baie swaar op goed gekwalifiseerde, toegewyde werktuigkundiges, waaraan daar in Suid-Afrika nogal ’n skaarste is.

Toe handelaars John Deere se aandag op die probleem vestig, was die reaksie om sy eie landbouwerktuigkundiges in sy eie Deere Training Academy op te lei.

Die eerste sestien vakleerlinge is in John Deere het ’n vakleerlingopleidingsprogram, ’n virtuele opleidingsApril 2008 ingeskryf en die groen en program vir werktuigkundiges en ’n geakkrediteerde operateursopleidingsgeel bal is onstuitbaar aan die rol. program geloods. ’n Vennootskap is met ’n geakkrediteerde opleidingsinstansie in Roodepoort aangegaan om ’n intensiewe teoretiese opleidingsprogram van 32 weke aan vakleerlinge te bied.

Die res van die drie jaar opleiding doen die vakleerling by ’n handelaarswerkwinkel en daarna is hy ’n oor sekere toerusting. Die opleiding is volwaardige, bekwame, kundige Daar word nou ’n graderingstelsel interaktief. Leerders kan vrae aan die vakman wat sorg dat John Deere altyd ingespan om die verskillende vlakke van instrukteur in byvoorbeeld Duitsland vra die boer se beste vriend bly. werktuigkundiges te bepaal, sodat ‘n en onmiddellik antwoorde kry.

In die eerste jaar het 86 bestaande werktuigkundige ’n werklike loopbaanDís nou sinvolle benutting van en 13 nuut aangestelde vakleerlinge plan kan volg. Om ’n volgende vlak te rekenaar- en kommunikasietegnologie met die opleiding weggespring. Dit bereik, moet sekere kursusse voltooi wat opleiding verbeter en verhaas en beteken 96 manne wat noukeurig word. boonop vir die opgelei word om die boer handelaar ‘n groot van net die beste diens te klomp geld bespaar. voorsien.

Om die beste trekkers en toerusting te lewer is nie genoeg So het John Deere sy In die proses leer hulle vir John Deere se mense nie – hulle wil daardie produkte handelaarsnetwerk in ook die nodige lojaliteit, ook met die beste diens rugsteun om te verseker dat SuidSuid-Afrika met 176 trots en respek aan vir die gekwalifiseerde vermaarde John DeereAfrika se boer gladweg en sonder onnodige onderbrekings werktuigkundiges handelsmerk. aan die boer kan bly. toegerus om sy Daar is nou al vier groepe produkte nog beter te vakleerlinge deur die eerste ondersteun en die boer fase van die opleiding nog beter diens te bied. Daar is ook 90 gestuur.

Elke handelaar wil graag goed vakleerlinge in opleiding waarvan 19 Dit spreek vanself dat ’n John Deeregekwalifiseerde tegnici hê, maar dit is ’n nog vanjaar gaan kwalifiseer. opgeleide vakman ’n baie gesogte duur, tydrowende beslommernis om Maar dis nie waar John Deere se persoon sal wees en daarom moet daar knaend mense weg te stuur om verbintenis tot ondersteuning van sy ook gesorg word dat John Deere die kursusse by te woon. handelaarsnetwerk en eindverbruiker werktuigkundiges wat hy oplei behou.

Ook hiervoor het John Deere ’n plan eindig nie. Operateurs wat John Deerebedink: Die John produkte gebruik kan nou ook ’n Deere University geakkrediteerde operateursopleidings(JDU) gebruik program volg, wat deur die AgriSETA twee verskillende gesertifiseer is. metodes van Hierdie opleiding sorg dat die operateur virtuele opleiding die beste diens uit toerusting kry sonder om tegnici op die om dit te verniel of te benadeel. Die mees bekostigbare ervaring leer dat ’n operateur na voltooimanier op te lei ing van ’n kursus trotser op die toerusting sonder om die is en dit beter oppas en gebruik. gehalte van die Meer inligting daaroor, en oor ’n opleiding in te vakleerlingskap by John Deere, kan by boet.

Rulie Bronkhorst by 011-437-2600 Met ’n DLC verkry word.

(Distance Learning Praat vandag met jou John DeereClass) bied van die handelaar – waar toegewyde, goed slimste slimkoppe opgeleide personeel regstaan om jou

by John Deere se boerdery klopdisselboom te laat loop. fabrieke klasse aan

D

John Deere lewer kundiges om die boer beter te dien

10

ProA gri 114 Julie 2009

www. p ro a gr i.c o .za

Gewasproduksie Groente Klein Karoo Saadbemarking:

Nuwe tamatievariëteite vang die oog in Wes- en Oos-Kaap Die gewildheid van die wye reeks groente-, weiding- en akkerbousaad wat Klein Karoo Saadbemarking (KKSB) aanbied, groei steeds. Die Afrigro-handelsmerk word regstreeks gekoppel aan alle blom- en groenteprodukte. ie vraag na beter gehalte tamaties vir sowel die mark as die boer neem steeds toe, en dit is presies in dié kategorie waar KKSB se huidige tamatiereeks homself uitstekend posisioneer vir oopland, asook net- en kweekhuisproduksie.

Saam met goeie strategiese bestuur, gebalanseerde bemesting en die keuse van die regte variëteit in sy spesifieke plantgleuf, verleen KKSB se tamatiereeks ook die buigsaamheid vir volhoubare sukses.

Die Syngenta groep (Syngenta, Zeraim- Gedera en Daehnveldt) wat die variëteite bemark word beskou as die wêreldleiers op die gebied van weerstandteling teen tamatiekromnekvirus (TSWV), tamatie-geelbladkrulvirus (TYLCV), Fusarium (Fol) en Fusarium kroon- en wortelvrot (FCRR).

D

Variëteit: Lourenzo* Variëteitkode: TL-43401 Produksiepraktyk: Onder beskermde en oopland verbouingstoestande (nie standaard plastiese tonnels nie) Area getoets: Oos-Londen, Stellenbosch, Robertson, Paarl, Malmesbury, Vredenburg, Vredendal, George, Swellendam Siektepakket: V, Fol-1 & 2, FCRR, ToMV, TSWV en N* www.proagri.co.za

Vruggehalte, uitstaande siekteweerstandige pakkette en bykomende uitsonderlike planteienskappe is die mikpunt en dryfveer agter hierdie internasionale maatskappye se produkreekse.

KKSB se unieke weerstandbiedende tamatiekultivars maak dus verbouing in die meeste probleemgebiede moontlik.

Lourenzo* en Arlene* is onbeperkte groeiers en het reeds plaaslik sowel as internasionaal bekendheid verwerf vir hulle uitstekende opbrengspotensiaal van eenvormige vruggehalte en -grootte na afloop van die groeisiklus.

Lourenzo*, wat by die Universiteit van Stellenbosch se Welgevallen-proefplaas ge-evalueer is, het die afgelope seisoen uitstekende resultate behaal teen die markleiers. ’n Volle 10,5 trosse per stam in ’n bestek van 5 maande is getuienis van waartoe hierdie kultivar in staat is.

Lourenzo* het ook die beste gevaar by gradering en het 55,5 bemarkbare vrugte per plant geproduseer waarvan 32,5% in die kleiner vruggrootte (31-35 mm) en 49,8% in die medium

Variëteit: Franco* Variëteitkode: TL-42603* Produksiepraktyk: Onder beskermde en oopland verbouingstoestande (nie standaard plastiese tonnels nie) Area getoets: Oos-Londen, Stellenbosch, Robertson, Paarl, Malmesbury, Vredenburg, Vredendal, George, Swellendam Siektepakket: V, Fol-2, FCRR, ToMV, TSWV en N* ProA gri 114 Julie 2009

Variëteit: Arlene* Variëteitkode: FA-61929 Produksiepraktyk: Onder beskermde en oopland verbouingstoestande (nie standaard plastiese tonnels nie) Area getoets: Oos-Londen, Stellenbosch, Robertson, Paarl, Malmesbury, Vredenburg, Vredendal, George, Swellendam Siektepakket: V, Fol-1 & 2, FCRR, ToMV, TSWV en N* vruggrootte (56-72 mm) graderingsklas was.

Arlene* het ook baie goeie standaarde gehandhaaf, maar beskik veral oor die besonderse eienskap dat vruggrootte en gewig behoue bly na die groeisiklus.

Lourenzo* en Arlene* beskik oor uitstekende verdraagsaamheid teen Verticilliumverwelksiekte (V), Fusarium 1 en 2 (Fol1 & Fol2), Fusarium kroonen wortelvrot (FCRR), knopwortelaalwurm (N), tamatiemosaïekvirus (ToMV) en tamatiekromnekvirus (TSWV).

Sowel Lourenzo* as Arlene* kan regdeur die jaar geproduseer word en is geskik vir produksie onder beskermde sowel as ooplandverbouingstoestande.

Goeie vrugset by konstante temperature, ferm vrugte met ’n lang raklewe en lang groeisiklusse maak die kultivars mededingend teenoor die markleiers.

KKSB is voortdurend besig met nuwe kultivarevaluasies en nuwe opwindende kultivartoevoegings tot die tamatieprodukreeks sluit TL-42603*, TL-42602* en TL-42571 in.

Vir meer inligting oor saadopsies vir die wenboer, besoek www.saadbemarking.co.za of praat met die vriendelike mense van KKSB by 044-203-5180.

Variëteite* ingedien vir registrasie.

11

12

ProA gri 114 Julie 2009

www. p ro a gr i.c o .za

Gewasproduksie Sonneblom, soja en droëbone

Bestel jou saad nou:

suurbaster met ’n oleïeninhoud van 80% en selfs hoër, wat hom ideaal maak vir die diepbraaibedryf. Dit is ’n baie egalige baster met ’n goeie opbrengspotensiaal.

Hy word aan sy silwergrys pitkleur uitgeken. Omdat dit ’n spesialiteitsbaster is, moet dit onder kontrak verbou word.

PANNAR se medium-laat groeiseisoensonneblomkultivars is die vlagskip, PAN 7033, en die nuwe PAN 7049.

PAN 7033 is SuidBoere was ingenome met PANNAR se puik sonneblomAfrika se leier-sonnepakket wat hulle by die maatskappy se Gewasextrablombaster en word as vaganza op Delmas in volle blom kon sien. hoofaanplanting vir al die produksiestreke aanbeveel. Dié Tevrede saaiboere reken op PANNAR se staatmaker is al die afgelope drie voortreflike saad om jaar na jaar wenjaar die toppresteerder in PANNAR oeste te behaal. PANNAR se toegewyde se kultivarproewe. Hy word aanbeveel waar hoë druk van bruinkundiges doen immers deurlopend roes ondervind word. navorsing om immerdeur vir die boer die PAN 7049 is ’n nuweling met ’n uitstekende opbrengspotensiaal. beste moontlike saadpakkette te bied.

Dis ’n baie egalige, volseisoenbaster met bruinroesweerstand en die l PANNAR se kultivars is noukeurig afgelope drie jaar ’n toppresteerder in ontwikkel en deeglik getoets om te PANNAR se kultivarproewe. Dit word aanverseker dat dit voorspelbare gunstige beveel vir alle sonneblomproduserende resultate lewer. gebiede.

PANNAR-plantpakkette verseker sukses

A

Sonneblom vir sukses PANNAR se sonneblompakket is bekend vir sy hoë opbrengspotensiaal, uitstekende stabiliteit en wye gebiedsaanpasbaarheid. Al die PANNAR-kultivars bied weerstand teen bruinroes (Puccinia helianth) wat saadopbrengs kan verlaag en die olie-inhoud kan benadeel.

In die medium groeiseisoenklas spog PANNAR met PAN 7351 en die opwindende nuwe PAN 7726HO. PAN 7351 is bekend vir sy hoë opbrengspotensiaal, stabiliteit en wye gebiedsaanpasbaarheid. Hy is ’n staatmaker in al die sonneblomproduksiegebiede en in ’n saadpakket ’n baie goeie aanvulling vir PANNAR se gewilde PAN 7033.

PAN 7726HO is die nuwe hoë-oleïen-

groeiwyse en uitstekende staanvermoë.

Boonop bied dit uitstekende algemene siekteweerstand, ook teen roes, hoekige blaarvlek en BMV. PAN 116 is die eerste suikerboontipe wat belofte inhou vir regstreekse meganiese stroop en ’n goeie keuse vir die produksiegebiede van KwaZulu-Natal en die Vrystaat. Dit bied die unieke kombinasie van ’n regop planttipe met onbepaalde groeiwyse en uitstekende staanvermoë. Die pitte is groot. Hierdie kultivar het ook uitstekende algemene siekteweerstand, ook teen roes, hoekige blaarvlek en BMV. Met sy uitstekende opbrengsprestasie is PAN 128 soortgelyk aan die gewilde PAN 148, maar met beter saadgehalteeienskappe en opbrengsstabiliteit. Dit is goed aangepas vir al die droëboonproduksiestreke en veral mededingend in die Oos-Vrystaat, Mpumalanga en westelike produksiegebiede. Dit is matig verdraagsaam teen roes en bied weerstand teen BMV. PAN 148 is ’n bewese presteerder wat reeds langer as tien jaar ’n integrale deel van droëboonproduksie in Suid-Afrika vorm. Dit is goed aangepas in al die produksiestreke en bly die eerste keuse in Mpumalanga.

PAN 9249 is ’n nuwe grootsadige kultivar wat ’n uitstekende opbrengs en stabiliteit in al die produksiegebiede toon, veral in KwaZulu-Natal, Mpumalanga en Noordwes. Dit bied baie goeie algemene siekteweerstand, ook teen roes, hoekige blaarvlek en BMV.

Presteer met droëbone Boontjieboere kan vanjaar baljaar met PANNAR se sinvolle reeks lonende droëboonkultivars.

Klein wit inmaakboon PAN 185 is ’n toppresteerder in nasionale proewe. Dit bied ’n goeie, stabiele oprengs by alle opbrengsvlakke en is veral goed aangepas vir Mpumalanga en die Oos-Vrystaat. Dit bied goeie weerRooi gespikkelde suikerbone PAN 135 is ’n nuwe suikerboon met ’n stand teen roes, hoekige blaarvlek, bepaalde groeiwyse. Dit lewer ’n antraknose en BMV. Dit het ’n goeie uitstekende graangehalte in die warm staanvermoë en bied ook goeie weerproduksiegebiede van KwaZulu-Natal en stand teen oopspring.

Swaziland se laeveld of vir laat aanplanPANNAR se flink span kundiges tings. verstaan die boer en staan reg om hom Nog ’n welkome nuweling is PAN 139 met net die regte saad en raad te help met sy regop onbepaalde groeiwyse. om elke keer ’n wenoes te behaal, ook Hierdie suikerboon hou belofte in vir ten opsigte van mielies, soja, graanregstreekse meganiese stroop en is ’n sorgum, koring en ’n verskeidenheid goeie keuse vir KwaZulu-Natal en die voergewasse.

Vrystaat. Dit bied ’n unieke kombinasie Vir meer inligting, praat met jou van ’n regop planttipe met ‘n onbepaalde saadmaat by PANNAR: Hoofkantoor: Agronomiese eienskappe van PANNAR se sonneblombasters: 033-413-9500, e-pos infoserve@pannar.co.za, Algemene eienskappe PAN 7351 PAN 7726HO PAN 7033 PAN 7049 webwerf www.pannar.com Groeiseisoen Medium Medium Medium-laat Medium-laat KwaZulu-Natal en Kaap-gebied (Greytown) 033-413-9500 Relatiewe dae tot 50% blom 68 68 75 75 Noordwes-gebied (Klerksdorp) Relatiewe dae tot fisiologiese rypheid 115 118 130 130 018-406-1700 Relatiewe dae tot stroop 130 – 140 130 – 140 150 – 155 150 – 155 Oostelike-gebied (Delmas) Egaligheid (1= uitstekend; 9= swak) 2 1 2 1 013-665-6400 Sentraal-gebied (Heidelberg) Staanvermoë (1= uitstekend; 9= swak) 2 1 1 1 016-341-5881 Planthoogte (cm) 150 165 170 170 Vrystaat-gebied (Kroonstad) Gemiddelde olie-inhoud 41% 40% 41% 41% 056-216-3000 www.proagri.co.za

ProA gri 114 Julie 2009

13

Gewasproduksie Nethuise

Nethuiskonstruksie kan voor- en nadelige insekgetalle op kropslaai beïnvloed Johan Pretorius, Departement van Landbou, Sentrale Universiteit van Tegnologie (SUT), epos: rjpretor@cut.ac.za ethuise is relatief goedkoper as ander beskermende strukture, en die gemak van hulle oprigting, tesame met die feit dat die boer sy eie struktuur kan ontwerp om in sy unieke behoeftes te voorsien, is ’n pluspunt.

Wanneer daar op nethuise besluit word, is dit egter belangrik om kennis daarvan te neem dat die konstruksie van so ’n struktuur ’n regstreekse invloed op die getalle en voorkoms van plaag- en voordelige insekte kan hê.

Tydens ’n studie met kropslaai in die sentrale Vrystaat, is daar byvoorbeeld bevind dat die bevolkingsdinamika (en in ’n mindere mate ook die spesiesamestelling) van plaagplantluise en voordelige lieweheersbesies tussen twee verskillende nethuise gewissel het.

Vir die studie is een van die strukture volledig met skadunet bedek (Figuur 1), terwyl ’n tweede slegs op die dak-area met skadunet bedek is (Figuur 2). Hier volg ’n paar waarnemings wat tydens die studie gemaak is.

Skadunet aan die kante van ’n volledig-bedekte struktuur sal byvoorbeeld nie die beweging van plantluise stuit nie, aangesien hierdie insekte klein genoeg is om maklik toegang tot enige normale nethuis te verkry. Soos bewys tydens die studie, is dit selfs moontlik dat plantluisgetalle hoër mag wees in ’n volledig-bedekte struktuur gedurende somermaande, terwyl dit heelwat laer kan wees in ’n gedeeltelik-bedekte struktuur tydens dieselfde tydperk.

Hoofsaaklik is dit die meer homogene omgewing en iewat hoër humiditeit in volledig-bedekte strukture wat die ontwikkeling van sekere plantluisspesies

N

Nethuise bied die boer ’n aantreklike opsie vir die beskerming van intensief-verboude gewasse. Van die voordele is verhoogde beskutting teen regstreekse sonlig, hael, sterk wind, rypskade, asook teen sekere plae soos voëls en groter insekspesies.

(byvoorbeeld Acyrthosiphon lactucae) mag bevoordeel en bevorder.

So ’n gunstige omgewing kan ’n plaag baie vinnig binne ’n produksieeenheid laat versprei. Volledig bedekte strukture maak dit ook moeiliker vir groter lieweheersbesiespesies om toegang tot die struktuur te verkry, met die gevolg dat hulle getalle in so ‘n struktuur laer kan wees.

Dit is nie ’n gewenste situasie nie, aangesien lieweheersbesies se beweeglikheid, doeltreffendheid van prooi-opsporing, en spesifiekheid teenoor plantluise as prooi, hulle ’n gewilde keuse vir die beheer van plaagplantluise maak.

Met bogenoemde in gedagte, en indien geïntegreerde plaagbeheer met behulp van natuurlike roofvyande prioriteit geniet, kan dit loon om die kant(e) van so ’n tipe struktuur gedeeltelik oop te maak tydens warmer maande (en selfs tydens spesifieke tye van die dag) om toegang vir roofvyande te vergemaklik, mits die skade van ander insekplae (soos snywurms, bolwurms en sprinkane) nie te groot is nie.

Dit is ook interessant om te noem dat larwale lieweheerbesies tydens die studie ’n hoër teenwoordigheid in die volledig-bedekte struktuur getoon het, in vergelyking met die gedeeltelik-bedekte struktuur. ’n Moontlike rede hiervoor was die laer voorkoms van roofmiere (spesifiek Anoplolepis custodiens) in die Figuur 1: Die volledig bedekte struktuur met struktuur. Hulle sal die skadunet rondom die kante. larwes van lieweheersbesies doodmaak, aangesien die larwes nie so doeltreffend kan vlug soos die volwasse kewertjies nie.

Verder sal die laer teenwoordigheid van volwasse lieweheersbesies in volledigbedekte strukture sorg Figuur 2: Die gedeeltelik bedekte struktuur met dat daar verminderende skadunet slegs op die dak-area.

14

ProA gri 114 Julie 2009

Volwasse lieweheersbesies (Cheilomenes lunata word hier getoon), is bekende plantluis predatore.

mededinging tussen hulle en die larwes is, met die gevolg dat die larwes ‘n beter kans op oorlewing het.

Laer plantluisgetalle in ’n gedeeltelikbedekte struktuur gedurende somermaande kan aan ’n hoër teenwoordigheid van volwasse lieweheersbesies toegeskryf word, wat baie makliker toegang tot hierdie tipe struktuur het.

Dit beteken egter nie dat gedeeltelikbedekte strukture vry van plantluise sal wees nie. Daar is byvoorbeeld bevind dat die plantluisspesie, Nasonovia ribisnigri, ’n hoër voorkoms in die tipe struktuur tydens die somermaande mag toon, as gevolg van die feit dat hulle verkies om in die hart van die kropslaai te voed waar hulle deur ouer blare teen roofvyande beskerm word.

Hierdie hele situasie kan egter omgekeerd wees tydens koeler maande wanneer die meeste roofvyande ’n laer teenwoordigheid toon, of totaal en al afwesig is. In so geval mag albei soorte strukture ewe veel plantluise huisves, en soms is dit selfs moontlik dat die struktuur wat in die warmer maande die meeste plantluise gehad het, nou die minste kan hê.

Dit is dus noodsaaklik dat die boer spesiale aandag aan die interaksies tussen prooi en roofvyande binne sy nethuise gee, en om in gedagte te hou dat dit ’n dinamiese stelsel is wat deurlopend aan die verander is as gevolg van sekere insekte wat teenwoordig of afwesig mag raak.

Bogaande maak dit duidelik dat klein verskille in die konstruksie van ’n nethuis die voorkoms en spesiesamestelling van plaag- en voordelige insekte kan beïnvloed, wat op hulle beurt weer beheeraksies sal gebied wat gewoonlik op plaaggetalle gegrond is.

Daar is egter geen twyfel nie dat nethuise definitiewe voordele vir gewasproduksie inhou as gevolg van hulle verhoogde beskerming teen natuur-uiterstes. Deur slegs kennis te neem van die interaksies tussen prooi en roofvyande, kan nethuise selfs voordelig in geïntegreerde plaagbeheerstelsels gebruik word, wat ’n besparing op sekere insetkoste mag teweeg bring. www. p ro a gr i.c o .za

Veeboerdery Hereford

Herefords bied meer!

Waarheen nou met my beesteelprogram? Baie boere vra dié vraag. Die kosteknyptang waarin beesboere hulleself bevind as gevolg van voortdurende prysstygings sonder die noodwendige styging in inkomste, is alombekend. Boere moet dus voortdurend hulle bestuursbesluite evalueer en aanpassings maak om te verseker dat hulle vleis op die mees effektiewe wyse produseer. oere begin tans besluite neem oor die nuwe teelseisoen en dit is belangrik dat daar meer aandag aan die keuse van bulle geskenk word.

Keuses op grond van modegier of swaarste kalwers per individuele dier mag miskien nie u winsgrens so positief beïnvloed as wat u verwag nie.

Met Herefordbulle in die kudde kan die Suid-Afrikaanse beesboer meer waarde sonder ekstra koste toevoeg en uiteindelik meer rande in die sak hê. Die vraag is onmiddellik hoe dit moontlik is.

B

Vrugbaarheid Vrugbaarheid word allerweë beskou as die belangrikste voorvereiste vir ekonomiese vleisbeesboerdery. Hierdie hoogs oorerflike eienskap word vyf maal meer belangrik geag as byvoorbeeld groei en vleisgehalte. Hereford was die afgelope vyf jaar die top presteerder in terme van tussenkalfperiode (TKP) van al die vleisrasse met meer as 2 500 vroulike diere geregistreer en geaffilieer

by Stamboek.

Herefords het ’n TKP van 392 dae.

Hierdie syfer is bykans tien persent beter as die nasionale gemiddeld. Die nasionale gemiddeld vir alle rasse is 419 dae. Navorsing deur dr Pierre van Rooyen oor die ekonomiese effek van TKP het getoon dat ’n 30 dae verskil in TKP in ’n kudde van 100 diere soveel as R80 000 oor vyf jaar kan beloop!

Vrugbaarheid is ’n teken dat diere goed aangepas is in hulle omgewing.

Hierdie puik syfer is dus ’n bewys van die Hereford se aanpassingsvermoë, aangesien ’n koei wat nie aangepas is nie, nie in kalf sal kom nie.

Die aanpassingsvermoë, saam met die vermoë om maklik te kalf en die Hereford se wêreldbekende temperament, maak dit die ideale keuse vir die boer in enige teelprogram.

Basterkrag of heterose Navorsers is dit eens dat basterkrag tot 14% hoër speengewigte tot gevolg kan hê waar ’n gestruktureerde kruisteelprogram gevolg word. ’n Belangrike voorvereiste is egter dat die lyne wat gebruik word onverwant en suiwer is.

Hereford, as een van die grootste rasse in die wêreld, het vir bykans 100 jaar ’n geslote stamboek wat verseker dat Herefords se suiwerheid maksimale basterkrag kan verseker – hetsy in eenrigting-, oorkruis- of drierigtingkruise.

Witgesigprogram Hereford was die eerste en enigste ras in die wêreld wat soveel vertroue in hulle Hereford- en Herefordtipe speenkalwers gehad het dat hulle die Witgesig Speenkalfprogram as handelsmerk geregistreer het. Wanneer ’n boer ’n geregistreerde bul van een van die telers van die Herefordgenootskap koop, is hy kosteloos deel van die Witgesigprogram.

Hierdie jong program, wat aanvanklik as internetveilings begin het, is tans besig om uit te brei na speenkalfveilings en kontakte met voerkrale om te verseker dat Herefordgebruikers die beste moontlike pryse vir hulle speenkalwers kry. Die Genootskap het ’n rasbemarking- en promosiebeampte aangestel om onder andere die proses te bestuur.

Herefords is voortreflike vleisproduseerders op hulle eie, maar ook in kruisteelprogramme stel hulle die boer in staat om meer wins uit sy beesboerdery te maak.

As huidige Nasionale karkaskampioenras het Herefordtelers soveel vertroue in die waardevoordele van Herefords dat hulle in samewerking met die Universiteit van Pretoria en Morgan Beef onafhanklike nagraadse navorsing geloods het om die effektiwiteit van Herefords in ’n kommersiëlevoerkraalomgewing te bevestig.

Die eerste groep van 200 speenkalwers wat aan die projek gaan deelneem is reeds in die voerkraal opgeneem.

Hierdie inligting sal vergelyk word met soortgelyke internasionale navorsing wat die Hereford-voordele bewys.

Bogenoemde faktore maak dus die Hereford ’n uitstekende keuse.

Vir meer inligting, gaan na www.hereford.co.za of skakel Lizette Vermaak by 082-412-2868 of Elna Lötter by 051-410-0958.

Hereford het die afgelope vyf jaar die gunstigste tussenkalfperiode van al die vleisbeesrasse gehad met ’n syfer van byna tien persent beter as die nasionale gemiddeld. www.proagri.co.za

ProA gri 114 Julie 2009

15

Veeboerdery KI

Hanteer semen reg vir kolskoot-KI it is belangrik om te weet dat sperma binne ’n strooitjie nie homogeen is nie. ’n Studie is gedoen om die spermdigtheid en persentasie lewende sperma in verskillende dele van ’n strooitjie te bepaal. Drie posisies in die strooitjie is gebruik vir die studie:

D

Henk van der Laarse van Vriesit Veterinêre Andrologielaboratorium gee raad oor die toets en hantering van bulsemen. Goeie genetika is duur en die grondslag van beesboerdery, of dit nou stoet-, melk- of vleisproduksie is, is tydige bevrugting. Dit is nie moontlik met substandaard semen nie en daarom is dit van die uiterste belang om semen reg te hanteer en om te kan bepaal of semen lewend is of nie. maklikste (veral as baie semen oorgeplaas word) is om stikstof in ’n “sespak”-polistereenhouer te gooi en dan die houers (goblets) waaruit en waarin die strooitjies gepak moet word, in die stikstof te plaas. Hierna moet die semen met ’n tangetjie onder die stikstofvlak oorgeplaas word.

P1: 1cm net na die kleurprop P2: middelste sentimeter P3: 1cm teenaan die watteprop Dit is duidelik dat daar binne dieselfde strooitjie aansienlike verskille in die spermdigtheid is.

In dieselfde strooitjie is daar op dieselfde posisies ook gekyk na persentasie lewende sperma. Daar is ook duidelike verskille, soos aangedui in grafiek 2.

Die gevolgtrekking van hierdie studie is dus dat ’n mens nie ’n akkurate bevinding kan maak as jy ’n toets net op ’n gedeelte van ‘n strooitjie doen nie.

Die hele strooitjie moet gebruik word.

Die hantering van bevore bulsemen is byna net so belangrik soos die KI-proses self.

Berging van semen Die optimale temperatuur vir die berging van semen is kouer as -130°C. Daarom word semen in vloeibare stikstif van -196°C geberg.

Dit is nie noodsaaklik dat bulsemen onder die stikstofvlak in die fles hoef te wees nie. Solank daar nog ongeveer 1 cm stikstof in die fles is, sal die temperatuur onder -130°C wees.

Verder is dit van belang om stikstofvlakke gereeld na te gaan, na gelang van die tipe fles. Die stikstofvlak kan met ‘n reguit stok gemeet word wat tot op die bodem van die fles ingedruk en na ongeveer 15 sekondes uitgehaal word. As jy nou die stok buite die fles heen en weer swaai, vorm ’n yslagie op die stok. Dit wys die hoeveelheid stikstof wat in die fles oor is. www.proagri.co.za

Toetse is gedoen om te kyk wanneer semen skade opdoen tydens hantering.

Die proef het die volgende behels: • Dieselfde lot semen is gebruik (ministrooitjies) • Eers is ’n basislyn verkry deur 12 strooitjies (2 per keer) 6 keer oor te toets.

• Daarna is nog 12 strooitjies gebruik, maar die strooitjies is afsonderlik vir 8 sekondes in die lug (23°C) rondgeswaai en vir 10 minute terug in die stikstof geplaas. Na 10 minute terug in die stikstof is dieselfde gestandaardiseerde toetsmetode gebruik om te bepaal hoeveel skade opgedoen is. Dit is onverklaarbaar dat daar telkens beter resultate verkry is nadat die strooitjie vir 8 sekondes in die lug rondgeswaai is (sien grafiek onder).

• Na 10 sekondes se rondswaai by kamertemperatuur het die gehalte met ongeveer 10% van die basislyn af gedaal.

• Na 12 sekondes was daar ’n daling van ongeveer 18% vanaf die basislyn.

• Na 15 sekondes is daar feitlik algehele beskadiging.

Oordrag van semen van een fles na ’n ander As jy semen van een fles na ’n ander wil verplaas, is dit raadsaam om dit so vinnig as moontlik oor te plaas. Die ProA gri 114 Julie 2009

Uithaal van semen vir KIdoeleindes Dit is noodsaaklik om behoorlik inventaris te hou van wat in die fles is en wat daarop staan. Noteer dus die volgende inligting duidelik: A: Bul se nommer B: Kleur van strooitjie C: Alles wat op die strooitjie gedruk of geskryf is Hierdie inligting moet beskikbaar wees vir elke houer (wat behoorlik genommer is) in u fles.

Lig die korrekte houer (cannister) tot in die nek van die fles en haal die verlangde strooitjie uit. Hierdie proses moet nie langer as 5 sekondes duur nie.

Wanneer 5 sekondes oorskry word, laat sak eers die houer weer in die fles vir 1 tot 2 minute en probeer dan weer.

Ontdooiing van semen • Haal die strooitjie semen uit die fles en plaas direk in water van ongeveer 35°C. (Eerder effens laer temperatuur as hoër.)

• Hou in die water vir nie korter as 30 sekondes nie, maar verkieslik nie langer as 10 minute nie.

• Maak u pistolet warm deur òf te vryf, òf in die armholte te hou – nie in die water nie.

• Volgens die jongste literatuur moet ontdooiing vertikaal geskied met die prop wat effens uit die water steek om besoedeling te voorkom.

Vriesit Vir meer inligting oor Vriesit se andrologiedienste aan die boer, skakel Henk by 082-785-9897, Joppie by 083-258-3378, die laboratorium by 012-547-0446 of e-pos sis@vriesit.com of besoek www.vriesit.com.

Lees ook die vorige artikel oor Vriesit se dienste in ProAgri 112 of op ProAgri se webwerf, www.proagri.co.za.

17

18

ProA gri 114 Julie 2009

www.pro a gr i.c o .za

Veilings

dorper

dorper

sa vleismerinos

witdorpers

dรถhne merino

dorper hereford

ProA gri 114 Julie 2009

19

Veilings

sa vleismerino

dorper

w w w. p roag r i .c o.z a

20

ProA gri 114 Julie 2009

ww w.pro a gr i.c o .za

Veilings

santa gertrudis

hereford

hereford / braford

Veilings dohne merino / simbra / angus / brangus

sussex

brahman

simbra / hereford / brahman / bonsmara / angus / simmentaler / charmer red / brangus

21

ProA gri 114 Julie 2009

w w w. p roag r i .c o.z a

22

ProA gri 114 Julie 2009

w ww.pro a gr i.c o .za

bonsmara

hugenote

sa braford

hereford

simmentaler

hereford

Oos-Transvaal ram- en bulveiling - Ermelo skougronde 28 en 29 Julie 09

wild

ProA gri 114 Julie 2009

23

Veilings

merino

w w w. p roag r i .c o.z a

24

ProA gri 114 Julie 2009

www.pro a gr i.c o .za

Veilings

tuli

beefmaster

herefords

dormer

ille de France hereford

Veilings boerbok

GeneGids tuli

dorper

braford

dorper

vleismerino

landskaap

dorper

dorper

25

ProA gri 114 Julie 2009

w w w. p roag r i .c o.z a

AgriGids 26

ProA gri 114 Julie 2009

www.pro a gr i.c o .za

AgriGids

w w w. p roag r i .c o.z a

ProA gri 114 Julie 2009

27

AgriGids 28

ProA gri 114 Julie 2009

www.pro a gr i.c o .za

Agri-Implemente

w w w. p roag r i .c o.z a

ProA gri 114 Julie 2009

29

Agri-Implemente 30

ProA gri 114 Julie 2009

www.pro a gr i.c o .za

Agri-Implemente

w w w. p roag r i .c o.z a

ProA gri 114 Julie 2009

31

AD FAK BE RES S NA GRA GI SE E TIS N VA EN D -POS NA AT , E F R A P -PO 50 AK S -0 ETT 0 P E. /M

SA se bekendste onafhanklike

GSM INTERNET Diensverskaffer

IS JY IN ’N PLATTELANDSE GEBIED?

GEEN INTERNET? DIE INTERNET IS NOU BINNE JOU BEREIK MET GOGGA CONNECT!

VERDIEN NOU EKSTRA GELD! VERSPREIDERS EN AGENTE GESOEK! VERDIEN BOGEMIDDELDE MAANDELIKSE KOMMISSIE

WEES EERSTE MET GOGGA CONNECT Die beste datatariewe in SA www.goggaconnect.co.za BEKOSTIGBARE WEBTUISTES Inbelsentrum Tel: 08600 GOGGA (46442) l E-pos: sales@goggaconnect.co.za l Terme en voorwaardes geld