ProAgri 138, Augustus 2011 by Smart Publishing

ProAgri tegnologie vir die boer technology for the farmer

Augustus / August 2011 Nr / No 138 ISSN 1042–1558

Gratis

Veeboerdery:

Maal ’n baal Vervoer vee veilig Romagnola vir groeikrag

Somergraan: Kies ’n planter Pannar bied meer as saad Meganisasie

Hulpbronbestuur

Veilings

Blokraai

AgriTrader

In hierdie uitgawe Voorblad

Redakteursbrief eer waarde vir..? Wel, as u hierdie ProAgri in die hand hou, dan sal u weet dat u dit steeds soos altyd gratis ontvang het en sal u gou agterkom dat daar heelwat meer inhoud en dus waarde in is vir u as boer. En sommer nog ’n bonus in die vorm van ’n lekker boereblokraai! Na hierdie koue nat winter (ons glo die weer sal darem voor Kersfees begin draai!) is dit nou die tyd vir boere om ’n paar belangrike besluite oor die plantseisoen te neem en in hierdie uitgawe bekyk ons onder meer planterkeuse, veranderende weerpatrone en hoe belangrik die dienslewering van ’n saadmaatskappy is. U sal opmerk dat ons ’n fris vee-afdeling het en dat ons die inhoud se volgorde so ’n bietjie aangepas het om meer sin te maak, deur byvoorbeeld die veilingsnuus in die vee-afdeling te plaas. Ons het die afgelope paar maande baie navorsing oor ProAgri se verspreidingsnetwerk gedoen en is tans besig om heelwat nuwe verspreidingspunte te vestig en eksemplare weg te neem by ander punte, soos sekere poskantore, vir meer doelgerigte verspreiding. Dit het tot gevolg gehad dat ons die oplaag kon verminder en dus meer inhoud kon toevoeg. Dit alles help egter niks as ProAgri nie by u uitkom nie. Ons wil baie graag weet of u toe wel ProAgri in die koöperasie gekry het. Stuur gerus vir ons ’n e-posbriefie in die verband.

Ons vertrou dat die mielieboere wel na hierdie vreemde nat winter klaar gestroop kon kry en ’n goeie oes gehad het, want dit is al weer tyd om te beplan vir die volgende somergraanseisoen. Dit is Kalendertyd! Skakel gerus een van ons bemarkers om vir jou onderneming plek te bespreek in ons 2012-Kalender. Business-to-Business: Agriculture January to March 2011

59 167

Boer slim! Annemarie Joubert > annemarie@proagri.co.za

Die ProAgri-span

Inhoudsopgawe / Contents

Redakteur Annemarie Joubert > 082-320-3642 annemarie@proagri.co.za

Meganisasie 5 Jou planter is die hart van saaiboerdery 7 Trelleborg trap vas in nat lande Hulpbronbestuur 9 Ons boer saam (2) 13 Gee jou boerdery vlerke Gewasproduksie 14 Pannar bied boere veel meer as saad 17 Staalmeester vir kuilvoer in ’n japtrap 19 Jou bemestingsprogram kan wen met ammoniumsulfaat 20 Veranderende weerpatrone: Wat kan boere verwag?

Verkoopsbestuurder Chantell Nell-Marais > 082-780-4696 chantell@smartpublishing.co.za

Veeboerdery 31 Boer en bees stem saam: Nic-sleepwa is die beste! 33 Rotrix Rainmaker: Daar’s water! 35 Staalmeester bied: ’n Meule wat ’n baal kan maal 37 Vir baal sonder sukkel of staan: Probeer Wolagri 39 Romagnola: Nuwe groeikrag uit Italië 41 Braford laat boere wen

Copyright © 2011. All rights reserved. No material, text or photo graphs may be reproduced, copied or in any other way transmitted without the written consent of the publisher. Opinions expressed are not necessarily those of the publisher or of the editor. We recognise all trademarks and logos as the sole property of their respective owners. ProAgri shall not be liable for any errors or for any actions in reliance thereon.

www.proagri.co.za

Senior bemarker Stefan van Wyk > 082-381-7563 stefan@agritrader.co.za Agentskappe Carmel Ann Singh > 079-515-8708 carmel@smartpublishing.co.za

Georganiseerde landbou 24 Eet ’n bord lekker kos Gereelde gunstelinge 25 Boereblokraai 26 AgriLag 27 Werfnuus 27 AgriKyk & Lees

Webredakteur Coenraad Rall > 083-973-3297 coenraad@proagri.co.za

Advertensienavrae Marlien van der Westhuizen > 012-362-2732 marlien@smartpublishing.co.za Uitleg & grafika Esta van Niekerk Taalversorging Mediadienste

Rekeninge & intekening Paula MacMavis > 012-362-6390 paula@proagri.co.za Gedruktemediabestuurder Suzanne Rall

Sakebestuurder George Grobler

SMARTPUBLISHING MASS MEDIA SPECIALISTS

Tel/fax: 012-362-2732 1218 Arcadia st, Hatfield, Pta www.smartpublishing.co.za ProAgri 138 – Augustus / August 2011

Meganisasie

Jou planter is die hart van saaiboerdery deur Koos le Roux Vir geenbewerkingboerdery het jy ’n spesiale swaar, stewige planter nodig om deur die plantreste te sny en steeds op presies die regte diepte en met die regte spasiëring te plant, sê Chris Rossouw, voormalige Springbokhaker, van Rossouw Boerdery by Delmas.

’n Goeie planter moet saad en kunsmis deurgaans perfek plaas om ’n goeie oes te verseker. Plantfoute is duur of onmoontlik om reg te stel. Koos le Roux, opsteller van die Meganisasiegids, gee wenke om die regte planter te kies en die beste uit jou planter te put. Werktempo van planters Die werktempo van planters is belangrik om te bepaal hoeveel planters nodig is om in die optimum planttyd klaar te plant. ’n Algemene reël wat vir rywydtes van 0,91 m geld, is dat elke

plantereenheid 90 hektaar per jaar kan plant. Tabel 1 toon die aantal hektare wat verskillende grootte planters met gemak in die optimum planttyd kan plant.

Tabel 1 Werktempo’s van planters Grootte van planter

Hektaar per plantereenheid

Aantal hektaar per seisoen

4 ry x 0,91m

360

6 ry x 0,91m

540

8 ry x 0,91m

720

10 ry x 0,91m

900

12 ry x 0,91m

1 080

3 ry x 1,50m

150

450

5 ry x 1,50m

150

750

www.proagri.co.za

In die benadering van hierdie voorgestelde werktempo's is daar ’n mate van oorkapasiteit ingebou om te verseker dat, indien nodig, die planttyd in ’n krisisjaar soos wanneer die reën laat is, nog steeds binne perke afgehandel kan word. Saadbedvoorbereiding Saadbedvoorbereiding en die plantaksie loop saam. Daar kan net in die optimale planttyd klaar geplant word as daar elke dag voldoende oppervlakte saadbed voorberei word, ongeag die tipe voorbereiding. Indien daar 50 hektaar per dag geplant word, moet daar ook minstens 50 hektaar saadbed voorberei word. Die beplanning van die totale plantproses speel ’n baie belangrike rol in die sukses van gewasverbouing. Plantkoste ’n Boer kan nie beplan as hy nie weet wat dit per hektaar kos om te plant nie. Tabel 2 toon die plantkoste van konvensionele en geenbewerkingplanters aan. Die inligting is verkry uit die tweetalige Meganisasiegids/ Mechanisation Guide 2011 wat deur skrywer opgestel is. Versiening van planters ’n Voorvereiste vir suksesvolle plantwerk is dat planters noukeurig nagegaan en herstel moet word. Die planter moet in die land ingestel, gekalibreer en nagegaan word om seker te maak dat hy reg plant. Die planter se aandryfstelsel bedien meeste van sy leweringsfunksies en beïnvloed die uitmeetmeganisme se werkProAgri 138 – Augustus / August 2011

Tabel 2 Plantkoste Plantertipe en grootte 3 ry x 1,5 m (k) 4 ry x 0,91 m (k) 3 ry x 2,3 m (k) 4 ry x 0,91 m (g) 6 ry x 0,91 m (k) 6 ry x 0,91 m (g) 5 ry x 1,5 m (k) 8 ry x 0,91 m (k) 8 ry x 0,91 m (g) 10 ry x 0,91 m (g) 12 ry x 0,76 m (g)

Werktempo in ha/10-uur dag 23,40 18,70 35,80 16,00 28,00 28,00 47,20 42,20 42,20 61,00 60,74

Trekker kW nodig 55 – 60 55 – 60 55 – 60 55 – 60 70 – 80 70 – 80 100 – 110 100 – 110 100 – 110 120 – 150 150 – 200

Koste rand per hektaar 153,10 189,28 130,22 329,48 194,91 235,48 147,90 183,39 264,52 193,18 236,62

k = konvensionele planter g = geenbewerkingplanter verrigting. Dit is noodsaaklik om die hele aandryfstelsel, insluitend die ratkaste, behoorlik na te gaan. Maak seker dat die aandryfwiel en alle laers in ’n goeie werkende toestand is en vry loop. Vervang verslete aandryfratte en kettings en maak seker dat dit nie geroes is nie. Gaan die koppelaars deeglik na om te verseker dat die aandryfstelsel nie onder las glip nie en dat dit heeltemal ontkoppel wanneer die planter opgelig word. Spankatrolle moet in ’n goeie werkende toestand wees om dryfkettings styf te hou en glip te verhoed. Maak dit ’n daaglikse roetine om belangrike elemente soos plantdigtheid, spasiëring, diepteplasing van saad en kunsmis, en die toedieningtempo van kunsmis en chemikalieë na te gaan. Maak ook seker dat die vastrapwiele behoorlik werk.

waarna gekyk moet word te bespreek, maar die meeste punte wat bespreek word geld ook vir lugdrukplanters. Normaalweg werk vakuum- en lugdrukplanters uitstekend vir ’n wye spektrum gewasse en saadgroottes. Kyk na die volgende om deurgaans suksesvolle werkverrigting van die vakuumuitmeetmeganisme te verseker:

Saaduitmeetmeganisme Die saaduitmeetmeganisme beheer die saaidigtheid en spasiëring. Die meeste saaduitmeters werk deesdae met lug. Daar is veral twee soorte lugplanters, naamlik vakuum en lugdruk. ’n Vakuumplanter suig die saad teen die saadplaat vas en ’n lugdrukplanter druk die saad teen die saadplaat vas. Hierdie artikel gebruik vakuumplanters as grondslag om die verskillende aspekte

Vakuumseël Die vakuumseël sorg dat die verlangde vakuumvlak in die uitmeetmeganisme gehandhaaf word. Gaan dit gereeld na. Vervang saadplate wat oormatige slytasie vertoon.

Vakuumwaaier en pypleiding Maak seker dat die hidrouliese aandrywing van die waaier korrek gekoppel is en dat die verlangde vakuumvlakke verseker word deur verstelling van die kontroleklep in die hidrouliese toevoerpyp. Maak ook seker dat geen lug by die vakuumpype se laste lek nie. Maak die vakuumpypleiding gereeld skoon. Oormatige stof en saadbehandelingschemikalië kan dit geleidelik verstop.

Die korrekte saadplaatkeuse Daar is ’n wye verskeidenheid saadplate vir ’n groot verskeidenheid gewasse en saadgroottes. Raadpleeg die handboek vir die keuse van die regte saadplaat vir jou saad. Groter, plat sade hanteer gewoonlik moeiliker as ronde saad.

’n Plantereenheid met (van links) sy snyskyf wat deur plantreste sny, sy kunsmisplaser, sy saadplaser en sy toetrapwiel. 6

ProAgri 138 – Augustus / August 2011

Vakuumvlakke vir verskillende gewastipes en saadgroottes Die vakuumvlakke wat die handboek vir verskillende gewasse en saadgroottes aanbeveel, dien as vertrekpunt om

optimum werkverrigting te verkry. In die meeste gevalle is slegs geringe aanpassing van hierdie aanbevole vakuumvlak nodig om bevredigende werkverrigting te kry. Gaan altyd die spasiëring en plantbevolking in die land na om seker te maak jy gebruik die regte plaat en vakuumvlak. As daar tydens plant na ’n ander saadgrootte oorgeslaan word, moet die plaatkeuse en vakuumvlak weer nagegaan word. Gebruik talk saam met die saad Talk verhoog uitmeetakkuraatheid omdat dit die plaat en die saad glad en droog hou. Daarsonder kan nat toestande tot onakkuraatheid lei. Talk voorkom ook oormatige slytasie van die vakuumseël en plaat. Saadbehandeling Sekere saadbehandelingschemikalieë kan die werkverrigting van die uitmeetmeganisme benadeel. Oliebasis-insekdoders word nie vir vakuumuitmeetmeganismes aanbeveel nie. Saadbuis en posisionering Maak seker dat die plantereenheid se saadbuis reg geïnstalleer is. Vooroopmakers Elke soort vooroopmaker se doel is om die kunsmis en saad op so ’n manier in die grond te plaas dat dit optimale ontkieming verseker. ’n Dubbelskottel-eenheid wat ’n “V” in die grond sny, werk goed om kontak tussen die saad en die grond te verseker. Die kunsmisvooroopmaker moet verseker dat die kunsmis reg geplaas word. ’n Goeie riglyn is 50 mm onder die pit en 50 mm weg van die pit. Vastrapwiele Die vastrapwiele moet die saad op so ’n manier vastrap dat goeie saad-grondkontak verseker word. Die meeste planters se vastrapwiele is skuins gemonteer, wat verseker dat grond van die kante af teen die saad vasgedruk word. Dit verseker goeie ontkieming en opkoms. Dit is belangrik om die vastrapwiele se laers gereeld na te gaan en te kyk dat die verstelling wat die aggressiwiteit van die vastrapaksie bepaal, goed werk. Terrein en plantspoed Moenie te vinnig plant oor ’n rowwe, kluiterige of klipperige saadbed nie. Dit kan die planter en plantereenhede oormatig laat bons. Aanhaakposisie Let ook op na die aanhaakposisie van die planter aan die trekkertrekstang om seker te maak dat plantereenhede parallel met die grond loop. Dit verseker ’n konstante saaddiepte. Ten slotte Wanneer die planter behoorlik versien en voorberei is, kan elke boer ’n aangename en suksesvolle plantseisoen, met min of geen meganiese probleme, ervaar. www.proagri.co.za

Meganisasie

Bande:

Trelleborg trap vas in nat lande eën is ’n seën waaroor ’n boer nie kla nie, maar as oorvloed ’n vloed raak kan dit boerdery moeilik maak. Dit is die ervaring van Piet van Rensburg van Mooitoekoms naby Bultfontein. Party van die mielies op sy lande staan nou nog kniediep in die water en op ander plekke is sy lande steeds sopnat van die reën. Die grond is op versadigingspunt en daar is net nie meer plek vir nog water nie. As ’n mens ’n paar keer op een plek in die land spring, staan jy eerlang in ’n modderpappery. Stuur nou ’n stroper, trekkers en tapkarre op sulke lande om jou welverdiende oes in te samel en dit raak ’n fyn kuns om kop bo water te hou. Piet het betyds rusperbande voor aan sy stroper gemonteer, maar die stroper se stuurbande, wat grootliks die gewig van die graantenk dra, die trekkerbande en die tapkarbande kan nie alles met rusperbande vervang word nie. Almal weet dat ’n voertuig makliker oor sand of sagte grond beweeg as jy die banddruk verlaag. Maar ’n stroper is ’n gewigtige ding wat boonop ’n alle-

Trelleborg-bande se breë spoor, die lae druk wat steeds ’n swaar vrag kan dra, die band se stabiliteit en sy dieptrapbalke maak hom ’n wenner in enige omstandighede; ook sopnat lande.

Trelleborg-bande stel Piet van Rensburg in staat om tapkarre uit sopnat lande te sleep en koring op dieselfde lande te plant. mintige vrag mielies in sy graantenk dra. Gelukkig kom Trelleborg, die wêreldwye bandespesialiste, tot die redding met hulle gevorderde TM2000-bande wat spesiaal vir stropers ontwikkel is. Kyk net wat doen TM2000-bande vir die boer: • Groot vragdravermoë selfs teen ’n lae banddruk. Die TM2000 se groot voetspoor stel hom in staat om veel meer te dra as ’n gewone band met dieselfde banddruk. • Uitstekende vastrap te danke aan sy buigsame straallaagkarkas en dieptrapbalke. • Maksimum weerstand teen stampe en lekplekke te danke aan die hoë gehalte materiaal waarvan die bande gemaak word. • Optimale sywaartse stabiliteit, selfs op moeilike en baie ongelyke terrein, vergemaklik stuur en beheer. • Lae vibrasievlakke en hoë gerief in alle werkstoestande maak ’n dag agter die stroperstuur veel minder uitputtend.

as gewone bande sonder om weg te sak en vas te steek. Piet het ook pas in die sopnat lande koring geplant met ’n trekker met Trelleborg-bande. Voordat hy Trelleborgbande aan die trekker gesit het, het dit maar sukkel-sukkel gegaan, maar Trelleborg se uitmuntende flottasievermoë laat ’n swaar trekker ligvoets oor die land draf. “Trelleborg het breër, beter bande,” verklaar Piet onomwonde “en hulle diens is baie goed. Hulle mense is hulpvaardig en kundig en hulle verstaan my behoeftes as boer. Hulle kom self plaas toe, lewer die bande wat ek bestel af en gee my raad oor hoe om in alle werksomstandighede die beste diens uit bande te put.” As jy ook bande wil hê wat jou boerdery ’n beter vastrap in alle omstandighede gee, praat met Hennie Hattingh by 082-374-1660 of 011-865-3110 of hennie.hattingh@trelleborg.com. Besoek ook www.trelleborg.com vir inligting oor bande vir alle toepassings.

Die TM2000 is ’n spesiale, binnebandlose landbouband. Dit is in verskillende groottes vir verskillende toepassings beskikbaar. Aan die trekkers wat Piet se 18-ton tapkarre uitsleep, werk Trelleborg ook veel beter as gewone bande. Op hierdie sopperige lande laai Piet nou wel nie die tapkarre boordensvol nie, maar Trelleborgbande hanteer ’n Rochelle van Rensburg en Jaco Strauss by Rochelle se veel swaarder vrag pa se stroper met Trelleborg-bande met sy breë spoor. www.proagri.co.za

ProAgri 138 – Augustus / August 2011

Hulpbronbestuur

Prof Elmarie Venter

Ons boer saam (2) Die belangrikheid van bestuursopvolging in ’n familieboerdery deur prof Elmarie Venter – Departement Ondernemingsbestuur, NMMU erskeie familieplase beland binne tien jaar nadat die jonger geslag familielede dit oorgeneem het, in die hande van vreemdelinge. Die verlies van ’n familieplaas kan ernstige sosiale en ekonomiese gevolge vir die betrokke familie inhou. Min families herstel van die teleurstelling en skok om ’n familieplaas te verloor. Dit is waarom bestuursopvolging so belangrik is. Die hartseer werklikheid is dat baie min familieboerderye verstaan wat met bestuursopvolging bedoel word en baie onderskat ook die belangrikheid van ’n tydige en goed beplande bestuursopvolgingsproses. Baie boere sien beplanning vir bestuursopvolging as iets wat te veel tyd in beslag neem, wat konflik tussen familielede veroorsaak en dikwels ook iets waarvan hulle geen kennis dra nie. Bestuursopvolging behels veel meer as net die opvolging van leierskap van een geslag na die volgende. Dit is ’n proses wat oor etlike jare strek en behels ’n hele aantal optredes en besluite wat verwant is aan die oorgang van een geslag na die volgende; die ontwikkelingsproses vir die opvolger(s); die voorbereidings wat getref word om familieharmonie te handhaaf; en terselfdertyd ook die voortbestaan van die onderneming sal verseker. Bestuursopvolging eindig nie noodwendig as die jonger geslag oorgeneem het nie, maar dit is ook belangrik om die gevolge wat die bestuursopvolgingsproses vir alle belanghebbendes inhou, te moniteer. Die onderneming kan byvoorbeeld nog baie winsgewend wees 5 jaar nadat die leierskap formeel aan die jonger geslag oorgedra is, maar dit mag wees dat die familielede glad nie met mekaar praat nie en dat daar deurlopende konflik tussen familielede is oor besluite wat tydens die proses geneem is. Die vraag is dan of so ’n opvolging nog as suksesvol beskou kan word.

ProAgri 138 – Augustus / August 2011

Familieverwante faktore wat bestuursopvolging kan beïnvloed: Daar is verskeie faktore, binne en buite die familieboerdery, wat suksesvolle bestuursopvolging kan benadeel. Hierdie faktore kan familie- of nie-familie verwant wees. Hoe dit ook al sy, dit is belangrik dat families hiervan kennis moet dra en dit pro-aktief moet bestuur. Indien nie, kan dit nadelige gevolge vir sowel die familie as die familieboerdery inhou. Familie-verwante faktore wat bestuursopvolging kan beïnvloed, kan in drie kategorieë verdeel word, naamlik faktore wat te make het met die: • Eienaar-bestuurder: Die meerderheid eienaar-bestuurders het ’n inherente begeerte om vas te hou aan die boerderye wat hulle oor baie jare opgebou het en het dikwels ’n inherente vrees vir verandering. Hulle verkies die gemak en veiligheid van ou roetines eerder as om die moeilike taak van bestuursopvolging aan te pak. Vir baie eienaar-bestuurders beteken opvolging die oorhandiging van mag en ’n toenemende bewustheid van hulle eie verganklikheid en die druk van aftrede. Hierdie onwilligheid om die boerdery na die volgende geslag oor te gee word natuurlik nog meer bemoeilik as die eienaar nie vertroue het in die opvolger se gewilligheid, begeerte en vermoë om oor te neem nie. Vir ander beteken aftrede ’n terugsetting van hulle rol in die familie en selfs ook in die gemeenskap. Baie boere het ook geen belangstellings buite die konteks van hulle boerdery nie, wat die gewilligheid van die eienaar-bestuurder om af te tree nog meer in die wiele ry. Indien die boer ook nie geldelik onafhanklik van die boerdery kan aftree nie, word sake nog meer bemoeilik. Dit is ook nodig om bewus te wees daarvan dat

die unieke verhouding tussen pa’s en seuns gevare vir konflik tydens bestuursopvolgingsbeplanning kan inhou, veral as albei worstel met lewensiklusvraagstukke en die vorming van ’n eie identiteit. Die verhouding tussen pa’s en dogters daarenteen, is heel anders van aard en gewoonlik minder belaai met konflik. • Opvolger: Vir opvolgers is bestuursopvolging ’n tyd van spanning en hulle word gedwing om aan te pas by die uitdagings van die volwasse lewe soos ’n beroep op die plaas, getroude lewe (en vir party selfs egskeiding), en ook ouerskap. In hierdie fase wil opvolgers ook hulle geldelike selfstandigheid bewerkstellig. Baie opvolgers mag ook die beplanning vir bestuursopvolging vermy omdat hulle gekonfronteer word met die dood van ouers en skeidingsvraagstukke. Dus is daar die inherente konflik wat ervaar word om aan die een kant outonoom te word, maar aan die ander kant die skuldgevoel om die plaas by ouers oor te neem. Daar is ook opvolgers wat voel dat hulle toenemende verantwoordelikheid vir die boerdery op hulle skouers moet neem, maar dat daar nog geen aanduiding van die ouer geslag is om geleidelik te begin afskaal of heeltemal oor te gee nie. Dikwels word daar vir die oorname van leierskap beplan, maar nie ’n ooreenstemmende oorgee van eienaarskap nie, met die gevolg dat dit weer die gewilligheid van opvolgers om oor te neem, verminder. • Ander familielede: Vir die eggenoot van die eienaar-bestuurder beteken bestuursopvolging kommer oor die ekonomiese en emosionele toekoms van die familie en hierdie persoon moet dikwels konflik wat tussen die eienaar-bestuurder en die opvolger, asook tussen opvolgers of kinders, mag ontstaan, ontlont. Die eggenoot www.proagri.co.za

word ook gekonfronteer met die feit dat sy baie van die rolle wat sy in en om die familieboerdery gespeel het moet prysgee. Hulle mag ook die beplanning van bestuursopvolging ontmoedig omdat hulle bang is dat dit harmonie tussen familielede mag versteur. Die keuse van ’n opvolger tussen kinders mag jaloesie meebring en kinders mag voel een word voorgetrek. Ander faktore wat bestuursopvolging in familieboerderye kan beïnvloed: Daar is ook verskeie nie-familieverwante faktore wat suksesvolle bestuursopvolging kan beïnvloed. Dikwels is onkunde oor wat hierdie faktore behels en die invloed wat dit op die familieboerdery kan uitoefen, die vernaamste oorsaak van onsuksesvolle bestuursopvolging. • Bestuurders en werknemers: Omdat bestuursopvolging dikwels ’n verskuiwing van ’n persoonlike verhouding met die eienaar-bestuurder na ’n meer professionele, onpersoonlike verhouding met die opvolger beteken, kan sowel bestuurders as werknemers bedreig voel deur die veranderinge wat dit meebring. Baie

getroue werknemers mag ook die beplanning van bestuursopvolging teenstaan, omdat hulle besef dat hulle uitgesluit is wanneer dit kom by die keuse van ’n opvolger en die voordele wat vir familielede gereserveer is moet ontbeer. Die aftrede van die eienaar-bestuurder dwing ook ouer bestuurders en werknemers om hulle eie verganklikheid en aftrede in oënskou te neem. Dikwels bring die generasiegaping tussen ouer werknemers en ’n jonger geslag van opvolgers eiesoortige probleme mee. Tydige kommunikasie en beplanning is hier van deurslaggewende belang. • Organisatoriese faktore: Indien die rolle en verantwoordelikhede van familielede wat in die boerdery werk, nie duidelik uitgespel en afgebaken is nie, kan dit bestuursopvolgbeplanning bemoeilik. Rolkonflik en verslagdoening aan verskillende rolspelers is moeilike faktore waarmee familieboerderye te make het. Indien daar verder geen strategiese beplanning of duidelike bestuursriglyne en -stelsels bestaan nie, word die kanse vir suksesvolle opvolgbeplanning ál skraler. Die organisasiekultuur wat op die plaas bestaan, gaan ook beplanning beïnvloed. Wanneer opvolg-beplanning gesien word as ’n bedreiging vir die status quo, eerder as ’n geleentheid om te leer, kan dit bestuursopvolging bemoeilik. Die omvang van die boerdery maak dit ook dikwels moeilik om tyd af te staan aan beplanning en baie boere het dikwels ook nie die kundigheid om

Klein Matthys Fourie, hier tussen Oupa Matthys en Pa Jans, is al die vyfde geslag Fourie op die plaas Kareeputs, naby Daniëlskuil. In 1911 het die eerste Matthys Fourie hom daar gevestig. www.proagri.co.za

die taak van beplanning aan te pak nie. • Omgewingsfaktore: In Suid-Afrika is daar unieke faktore soos die emigrasie van die volgende geslag van opvolgers (as gevolg van beperkte werksgeleenthede); swart ekonomiese bemagtiging (BEE), grondhervorming, plaasmoorde, globalisering en droogtes wat ook bestuursopvolgbeplanning beïnvloed. Bewustheid van die faktore kan bydra tot pro-aktiewe bestuursbeplanning. Wetlike aspekte rondom opvolging: ’n Eienaarskapopvolgplan speel ’n belangrike wetlike rol by opvolging. ’n Eienaarskapopvolgplan is ’n lewenslange proses waarin die familie hulle onderneming se bates en verantwoordelikhede uiteensit, beveilig en bestuur. Die huidige of ouer geslag kan op verskillende maniere aftree of besluit om uit te tree. Drie moontlikhede moet dus in ag geneem word, naamlik: dood, ongeskiktheid en aftrede. Vir elkeen van hierdie drie moontlikhede moet die volgende ondersoek word: • Oordrag van eienaarskap na die gebeurtenis; • Veiligheidsbelange na die gebeurtenis; en • Onderhoud/inkomste van beplanner/afhanklikes na die gebeurtenis. Die gepaste metode sal afhang van faktore soos die huidige betrokkenheid van die familie in die onderneming, die aard en bates van die onderneming, die toekomstige rol van die uitgebreide familie, geldelike vergoeding vir onaktiewe familielede en die toekomstige rol en vlak van betrokkenheid van die beplanner in die onderneming. In die volgende uitgawe gaan ons saam met die familie om die kombuistafel sit en stap vir stap deur die praktiese beplanning vir opvolging gaan. Familieboerderye kan gerus van hulle laat hoor. Stuur vir ons ’n lekker groot foto en vertel vir ons julle storie. ProAgri 138 – Augustus / August 2011

Hulpbronbestuur atrick de Beer is ernstig oor sy toekoms in die wildbedryf. Hy werk tans nog as ingenieur, maar die grootste stap om eendag sy eie jag- en toerismeonderneming te begin, het hy reeds geneem: Hy het geleer om helikopter te vlieg. Hy sê dit was ’n kleintyddroom wat veral van die grond af gekom het toe hy ’n plaasbestuurder was van ’n boer “met ’n masjien”. Daar het die gogga behoorlik gebyt en kon hy sien hoe dié vaardigheid hom kan help om as professionele jagter sy eie besigheid te bedryf. Patrick praat met groot lof van die mense by NAC se helikoptervliegskool by die Randse Lughawe se professionele diens. Aan die hoof van hierdie diens staan die 30-jarige Vicky Sankey wat by NAC begin werk het nadat sy self daar leer vlieg het. Sy vlieg al elf jaar lank en is ook ’n instrukteur en ja, die boere wat wil leer vlieg, luister na haar. “Partykeer neem dit ’n paar lesse voor hulle besef hulle moet doen wat ek sê – vir hulle eie beswil. As man en vrou saam kom, leer die vrou gewoonlik vinniger omdat sy eerder bereid is om te luister,” sê Vicky met ’n vonkel in die oog. Op meer ernstige trant, dit is belangrik dat

Een van die dae sal vlieëniers by NAC kan opgradeer na die R66 Turbine – die eerste een in die land.

www.proagri.co.za

Aan die stuur van sake by NAC se helikoptervliegskool is die hoofinstrukteur, Nico Grobbelaar, en die bestuurder, Vicky Sankey.

Gee jou boerdery vlerke daar ’n vertrouensverhouding tussen instrukteur en student moet bestaan, want die student moet die vrymoedigheid hê om te sê as hy of sy iets nie verstaan nie. Sy sê: “Sekere mense het ’n beter aanvoeling en leer vinniger, maar dit is veral die mense by wie dit lank ’n droom was, wat regtig hard werk.” Daar is baie gebruike vir helikopters in die landbou, soos tydbesparing, geologiese opnames, selfs bespuiting, vir brandblusdoeleindes in die bosboubedryf en natuurlik in die wildbedryf vir wildtel, -pyl en -vang. Daar is met ander woorde oorgenoeg werkgeleenthede vir jong boerseuns en -dogters! Vicky sê die meeste boere kry net ’n private vlieglisensie (PPL), maar van hulle kom later terug vir verdere graderings. By NAC se helikoptervliegskool kan boere opleiding deur al die vlakke en graderings ontvang tot die verkryging van ’n handelsvlieglisensie met nagvlieg- en instrumentvlieggraderings. Vir wildvang is daar spesiale opleiding wat deur die hoofvlieginstrukteur, Nico Grobbelaar behartig word. Hy glo die wetlike vereistes vir dié soort van vlieg moet eintlik hoër gestel word, want dit kan baie gevaarlik wees omdat daar so laag gevlieg word tussen hindernisse soos bome en berge. “Daar is min tyd vir herstel as ’n fout

gemaak word,” sê hy. By NAC se vliegskool word vlieëniers egter voorberei om enige noodsituasie te hanteer. So, wat is die grootste probleem wat in boere se pad staan om te leer vlieg? “Jy moet minder as 109 kg weeg vir opleiding in ’n tweesitplek-helikopter en minder as 136 kg vir ’n viersitplek,” sê Vicky. “Ons het al baie boere na ’n gesonder lewenstyl gehelp!” Om jou boerdery vlerke te gee, skakel Charnell Smit by 011-345-2658 of stuur ’n e-pos na charnell.smit@nac.co.za. Besoek ook www.nac.co.za om uit te vind watter ander dienste National Airways Corporation bied.

Patrick de Beer

ProAgri 138 – Augustus / August 2011

PANNAR

bied boere veel meer as saad

Deel van PANNAR se diens aan boere is om elke jaar op verskillende plekke gewas-extravaganzas te hou waar boere na die jongste ontwikkelinge op saadgebied kan kom kyk en vrae oor kultivars, siektes en verbouing kan vra. trooptyd in die somergraangebied is byna verby en elke boer weet al hoe suksesvol sy seisoen was. Hierdie resultate dien as ’n betroubare grondslag waarop besluite oor die komende seisoen geneem kan word. Een saak waaroor geen boer sy kop hoef te breek nie, is dat PANNAR voluit aan die boer se kant is en die boer regdeur die produksieproses bystaan – nie net met die verskaffing van prestasiebeproefde saad nie, maar ook met die kundigheid wat nodig is om ’n wenoes te behaal. Meer as vyftig jaar reeds maak boere op PANNAR saad staat om vooruit te boer. Dit beteken meer as vyftig jaar se ervaring en opgehoopte kundigheid waaruit elke boer welkom is om te put. Maar PANNAR beroem hom nie net op die verlede nie. PANNAR gebruik die jongste, mees gevorderde navorsingstegnologie om aan die voorpunt in die hoogs mededingende saadmark te bly. PANNAR ontwikkel immerdeur nuwe, beter kultivars om ook aan die uitdagings van die toekoms te voldoen. In hierdie proses put PANNAR se spesialiste uit die beste wetenskaplike kennis wat wêreldwyd beskikbaar is, maar ook uit die praktiese toestande wat boere elke dag op die plaas beleef. Dit alles werk saam om vir die boer die PANNAR belewenis te skep, wat hom die gemoedsrus gee dat sy saad noukeurig ontwikkel en prestasiegetoets is om aan die hoogste gehaltestandaarde te voldoen. Dit word verder aangevul deur kundige raad, bystand en diens. So werk PANNAR en die boer in wedersydse vertroue, respek en vriendskap saam om boerdery ’n lonende, lekker ervaring te maak.

Daarmee gee PANNAR uitvoering aan sy bestaanrede, naamlik: • Ons is verbind tot uitnemendheid. • Ons glo in die belangrikheid en ontwikkeling van mense en heg waarde aan diversiteit. • Ons bied uitdagings en geleenthede aan almal wat met toewyding saam 14

ProAgri 138 – Augustus / August 2011

met ons wil groei. • Ons bedryf ons sake eerlik, openlik, professioneel en met integriteit. • Ons moedig kreatiwiteit, inisiatief en geesdrif aan. • Ons is trots op ons Suid-Afrikaanse verbintenis. Noukeurige navorsing Wanneer ’n boer PANNAR saad plant, kan hy dit doen in die volle vertroue dat elke pit rotsvas gerugsteun word deur die noukeurigste en mees toegewyde navorsing wat die stewige grondslag van PANNAR se plantverbeteringsprogram vorm. Uit hierdie deurlopende navorsing spruit ook die gereelde vrystelling van nuwe, mededingende kultivars, wat PANNAR en sy kliënte op die voorpunt van die tegnologie hou. PANNAR het vyf moderne, goed toegeruste navorsingstasies en twee winterpersele in Suid-Afrika. In die buiteland het PANNAR vier navorsingstasies in die VSA se mieliegordel en een in Argentinië. PANNAR se gevorderde laboratoriumgeriewe sluit ’n plantpatologie- en biotegnologielaboratorium in. PANNAR gebruik biotegnologietegnieke soos geenkartering, merkerondersteunde teling en die integrasie van eienskapspesifieke gene om die doeltreffendheid van die konvensionele teelprogram te verhoog. PANNAR sluit amptelik vrygestelde, gelisensieerde GM eienskappe in topkultivars in volgens die streng neergelegde beleid rakende omgewings- en kliëntvereistes en sonder om kliënte wat konvensionele kultivars verkies te benadeel. Boere wat GM saad plant word ook gehelp om die lisensie-vereistes na te kom. Voordat ’n nuwe kultivar vrygestel word, maak PANNAR seker dat dit deeglik op PANNAR se eie navorsingsplase en op die plase van ’n groot aantal medewerkers in elk van die spesifieke teikenmarkte geëvalueer word. Wanneer ’n kultivar in PANNAR se produkkatalogus opgeneem word, kan jy

dus maar weet: hy sal presies presteer soos die katalogus sê. PANNAR is in 1958 in Greytown, Natal, gestig en het in 1960 met sy eie mielieteelprogram begin om goed aangepaste basters vir die Suid-Afrikaanse boer te ontwikkel. Vandag is PANNAR ’n wêreldleier op die gebied van ’n wye verskeidenheid saad. PANNAR se produkreeks sluit sonneblom, sojabone, graansorghum, voersorghum, droëbone, koring en ’n volledige reeks voergewasse in. PANNAR se sustermaatskappy, Stark Ayres (www.starkayres.co.za) verskaf groenteen blommesaad. Mieliebielies PANNAR bied die mielieboer ’n wye reeks mieliebasters vir elke omstandigheid. Daar is wit of geel kultivars vir droëlandproduksie in die oostelike mieliegebiede en vir die westelike gebiede. Sommige kultivars is vinnige groeiers, ander medium en ander medium-laat – perfek volgens die boer se behoefte. Daar is mieliebasters spesiaal vir produksie onder besproeiing en spesiaal vir kuilvoerproduksie. PANNAR bied ook geneties-gemanipu-

Vir boere is PANNAR nie net ’n betroubare verskaffer nie, maar ook ’n vriend saam met wie ’n mens heerlik aan ’n groenmielie kan smul. www.proagri.co.za

Gewasproduksie leerde mieliebasters met stronkboorderweerstand of Roundup Ready Plus®onkruiddoderbeskerming of stapelgene waar albei die eienskappe in een baster gekombineer is. Daar is mielies wat weerstandig is teen siektes soos bruinroes, witroes, diplodia, grysblaarvlek, kop- en pluimbrand en phaeosphaeria-blaarvlek. Daar is mielies met meer of minder spruite, met ’n beter staanvermoë, meerkoppigheid en wat vinniger droog word. Al hierdie inligting is in PANNAR se produkkatalogus vervat, en as jy jou kultivarbesluite nog fyner wil neem, is daar ’n groot span bekwame PANNAR verkoopsverteenwoordigers en PANNAR landboukundiges gereed om jou net die beste raad en diens te gee. Maar dit is nie al nie. PANNAR se kundiges doen deurlopend navorsing en stel inligting vry wat boere se taak makliker en lonender maak. Boere kan net maar op www.pannar.com gaan kyk vir inligtingstukke soos: • Die verbouing van mielies. • Riglyne vir YieldGard®(Bt)-mielies. • Riglyne vir Roundup Ready-mielies. • Mieliesiektes (gids vir die identifisering van mieliesiektes op die land). Daar is ook tegniese artikels soos: • Grysblaarvlek. • Impak van bewaringsbewerking op wortel- en stamvrot van mielies. • Bt-mielies – hou by die reëls. • Seleksie van ’n mieliebaster vir kuilvoer. • Spoorverkeer op sandgrond word onderbenut, • en vele ander. Met PANNAR aan sy sy, kan die mielieboer net wen. Sonneblom sit sonskyn in jou sak Sonneblom is tans die belangrikste oliesadegewas in Suid-Afrika en PANNAR bied die boer verskeie kultivars in die medium- en medium-laatgroeiseisoenklas. Daar is basters met bruinroesweerstand, met ’n hoë oliënsuurinhoud, met ’n sterk staanvermoë en selfs vir onkruidbeheer met die Clearfield®-produksiestelsel.

Een van laasgenoemde is ’n spesiale bitter sorghum en albei lewer ’n uitstekende opbrengs en stabiliteit. Koring vir ’n koning PANNAR bied die koringboer ’n volledige droëlandkultivarpakket vir die Vrystaat, asook twee besproeiingskultivars. Koringboere kan gerus in PANNAR se produkkatalogus gaan kyk watter kultivars PANNAR bied en watter eienskappe hulle het. Besoek ook PANNAR se webwerf vir waardevolle riglyne oor die verbouing van koring, streeproes, blaarroes, stamroes, kultivarprestasies, Russiese koringluis en besproeiingskoring. Jan Coetzer van PANNAR is ’n kenner van weidingsgewasse. PANNAR se webwerf bied ook verskeie inligtingstukke oor die produksie van sonneblom, ook met die Clearfieldstelsel, sodat die boer nooit hoef te twyfel nie. Slaan jou slag met soja Soja is die perfekte wisselbougewas met mielies en koring. PANNAR bied die boer die veelsydige, volledige sojapakket van verskillende groeiseisoenklasse vir elke plantdatum in al die produksiegebiede. Die pakket bied ook spesialiskultivars met ’n regop groeiwyse, geskik vir nou rye onder besproeiing. Die meeste van PANNAR se sojaboonkultivars is Roundup Ready-bestand, wat die boer in staat stel om meer soja en minder onkruid op sy lande te koester. Uit PANNAR se sojareeks kan die boer kies op watter hoogte sy plante se peule moet wees, hoe oopspringbestand hulle moet wees, hoe ’n sterk staanvermoë hulle moet hê, watter groeiwyse hulle moet hê en watter planthoogte hy verkies. Vir meer inligting oor sojakultivars kan PANNAR se produkkatalogus geraadpleeg word, of gaan na www.pannar.com vir meer inligting oor sojaverbouing. PANNAR se kundiges staan ook reg met die beste raad en saad.

Voergewasse verbly vee So goed soos PANNAR vir die graanboere voorsiening maak, so noukeurig kyk hulle na die veeboer se behoeftes met ’n wye reeks voergewasse. PANNAR bied verskeie kultivars eenjarige en meerjarige raaigras, basterraaigras, langswenkgras, kropaargras, witklawer, rooiklawer, berseemklawer, hawer, korog, stoelrog, lusern, Japannese radyse, voersorghum, basterbabala, tef, kikoejoe, oulandgras, witbuffelgras, smutsvingergras en rhodesgras. Vir elkeen van hierdie produkte bied PANNAR volledige verbouingsinligting en al die raad en ondersteuning wat die boer nodig het, sodat die boer met reg kan sê: PANNAR bied die boer veel, veel meer as die beste saad. Vir meer inligting oor PANNAR sy produkte en die dienste wat hy die boer bied, en vir die naam en nommer van jou naaste verteenwoordiger, praat met Peet van der Walt by 082-783-9526 of 033-413-9500 of e-pos infoserve@pannar.co.za. Besoek ook www.pannar.com.

Bone beteken besigheid PANNAR se rooi gespikkelde bone bied die boer verskeie kultivars om uit te kies om sy besondere behoeftes te pas. Daar is kultivars wat weerstand bied teen siektes soos roes, hoekige blaarvlek en BMV, met ’n sterk staanvermoë en wat onbepaald regop groei vir meganiese oes.

PANNAR se puik graansorghumpakket verseker sukses. www.proagri.co.za

Sorghum sorg vir wins Graansorghum is ’n gewilde gewas in die somergraangebiede. PANNAR se sorghumpakket stel die boer in staat om dié gewas met vertroue te plant. Daar is een kultivar in die vinnige tot medium groeiklas (’n toppresteerder in die oostelike produksiegebied) en twee in die laatseisoengroeiklas.

Grant Pringle is een van PANNAR se landboukundiges wat gereed staan om boere van die beste raad te bedien. ProAgri 138 – Augustus / August 2011

Meganisasie uilvoertyd gebeur dinge op ’n drafstap op enige plaas. Daar is nie tyd om te verspil nie, want kuilvoermielies en -sorghum bied jou ’n baie beperkte tyd wanneer die voggehalte presies reg is vir eersteklas kuilvoer. In hierdie tydvenster moet jy sny, kerf, uitry en vastrap dat dit klap, anders kyk jou diere jou ’n hele jaar lank met beskuldigende oë aan. Op Bergfontein, die plaas van Raymond en Mary Anne Noppé, tussen Heidelberg en Vereeniging, geld hierdie beginsel ook. As dit boonop so lekker reën dat ’n mens nie in die land kan kom om kuilvoer te sny nie en die tyd gaan verby, kan ’n boer en sy beeste regtig bekommerd raak. Gelukkig is Raymond ’n man wat vooruit kan dink en fyn kan beplan om die venstertyd wat die natuur hom bied ten beste te benut. Daarvoor maak hy op die beste, flinkste, betroubaarste tegnologie staat om sy kuilvoer te sny en uit te ry – Staalmeester. Vir kuilvoerkerf gebruik Raymond die beste kuilvoerkerwer ooit: Staalmeester se JF C 120 met sy 20% groter leweringsvermoë danksy sy anti-gly dryfband, sy slim aandrywingstelsel en sy

As jy die beste kuilvoer teen die flinkste spoed met die minste sukkel wil maak, is Staalmeester se JF C 120 die kerwer vir jou.

Staalmeester vir kuilvoer inry en mis strooi robuuste rotor wat met 12, 6, 4 of 3 lemme kan werk. Sy sterk struktuur sorg dat hy jare en jare hou en jy kan tussen 24 snitlengtes van 2 tot 41 mm kies. Boonop kan jy in ’n japtrap ’n tweeryplukkerkop of ’n grasopteller monteer. Maar dit help niks jy kerf keurige kuilvoer en stuit dan teen die uitryery nie. Ook daarvoor het Staalmeester ’n uitmuntende dubbeldoeloplossing: Die gedugte Orion 130TH PRO-sleepwa/misstrooier. Met sy hidroulies aangedrewe kettinglatvloer en agterluik is hierdie stewige dertientonwa die boer se staatmaker-uitrywa gedurende die kuilvoerseisoen.

Orion se kettinglatvloer die materiaal sagkens, maar onverbiddelik na buite. Jy kan selfs stel teen watter spoed jy hom wil laat beweeg. Elkeen van die vier kettings het ’n breeksterkte van 18 ton en die latte is buigbestand. Die kettingspanning word maklik van agter die sleepwa verstel. ’n Slingerstut aan die disselboom verseker dat jy die sleepwa maklik kan aan- en afhaak, selfs al is hy vol. Maar kuilvoeruitry is maar net die helfte van die storie. Die Orion 130TH PRO is eintlik ’n volwaardige kunsmisstrooier. Sodra die kuilvoerseisoen verby is, monteer jy sy strooi-eenheid en voor jy kan sê mes, bemes jy jou lande met dieselfde wa – twee volwaardige werkwaens vir die prys van een.

Met sy breë, tandemgemonteerde wiele trap die Orion 130TH PRO ligvoets op die land al dra hy dertien ton kuilvoer. Na die kuilvoerseisoen monteer jy net sy misstrooimeganisme en siedaar – jy het ’n volledige, gevorderde misstrooier! Sy ruim pens hou 10,7 kubieke meter en agter ’n trekker van 74 kW loop hy ligweg op sy tandemwiele met die breë bande (500/55-20 – 12PR) wat grondkompaksie tot ’n minimum beperk en beweging in sand- of nat lande maklik maak. Sy dubbelkringlugremme verseker veilige vervoer teen ’n spoed van tot 40 km/u. Die aflaaislag by die voerkuil is so maklik soos melktert eet. Jy lig net die agterklap hidroulies en dan voer die

Raymond Noppé is in sy noppies met sy Orion 130TH PRO. As jy ook twee reuse take met een wa wil verrig, praat vandag nog met Eduan Booysen van Staalmeester by 082-8836484. Onthou om hom ook oor die voortreflike JF C 120kuilvoerkerwer te vra.

Vinnig en skoon laai die Orion se hidroulies aangedrewe kettinglatvoer ’n vrag kuilvoer af. www.proagri.co.za

Gewasproduksie

Jou bemestingsprogram kan wen met ammoniumsulfaat

Die spesifieke aanwending van ammoniumsulfaat as ’n belangrike bron van stikstof (21% N) en swael (24% S) vir gewasproduksie Dr Erik Adriaanse Bestuurder Tegnologie en Spesiale Projekte Sasol Nitro

Voor plant uitgestrooi Ammoniumsulfaat kan in groot hoeveelhede voor plant onder spilpunt-besproeiing uitgestrooi word, veral waar die pH van die grond hoog is en waar groot hoeveelhede plantreste van die vorige gewas in die grond ingewerk is. Ammoniumsulfaat vervlugtig baie min in verhouding tot ander N-draers, maar vervlugtiging kan in alkaliese toestande betekenisvol wees en daarom moet dit verkieslik in die grond ingewerk word. Ammoniumsulfaat kan as die hoofbron van N breedwerpig voor plant toegedien word vir ’n groter effek op opbrengs as ander N-draers in sekere spesifieke omstandighede (Figuur 1). Hoër opbrengs weens die gebruik van ammoniumsulfaat, soos in Figuur 1 aangedui, kan moontlik aan die volgende toegeskryf word: 1.Die gewasreaksie op die toediening van S weens tekorte aan S in die grond. 2.Minder N-loging as met ander draers. In meer alkaliese toestande kan die groter versurende effek van ammoniumsulfaat ander voedingstowwe meer beskikbaar maak, terwyl die gepaardgaande toediening van ’n oormaat S ook ’n oormaat Na kan verplaas. Gebruik in plantmengsels Al die N in ammoniumsulfaat is in die ammonium (NH4+)-vorm terwyl die meeste gewasse die beste op ’n kombinasie van nitraat (NO3-) en ammonium reageer. Verder is die omsetting van gebandplaaste ammonium-N na nitraatN gewoonlik baie stadig. Relatief klein hoeveelhede ammoniumsulfaat word in sommige korrel- of vloeibare ammoniumnitraatgebaseerde plantmengsels ingemeng, om die sulfaat- en ammowww.proagri.co.za

niuminhoud van die produkte te verhoog. ’n Klein bietjie ekstra ammonium in die plantmengsel beteken dat minder van die plantmengsel se N dadelik sal loog. Ammoniumsulfaat as die enigste bron van N in plantmengsels wat gebandplaas word, word nie aanbeveel nie. Na plant uitgestrooi of gebandplaas Groot hoeveelhede ammoniumsulfaat kan breedwerpig na plant as hoofbron van N uitgestrooi word of deur spilpunte toegedien word, maar moet dan verkieslik ingewerk word. Die praktyk om soveel as 100 kg ammoniumsulfaat/ha direk na plant oor mielieplantrye uit te strooi word onderskryf, aangesien dit as versekering teen moontlike loging van die N in plantmengsels dien en omdat daar op die manier aan alle S-behoeftes voldoen kan word. Die bandplasing van ammoniumsulfaat as hoofbron van N in groot hoeveelhede in die grond na plant, word nie aanbeveel nie. Mengsels van KAN en ammoniumsulfaat in die verhouding van 75% KAN en 25% ammoniumsulfaat, soos in die Sasol Nitro-korrelproduk KANAS, kombiGraanopbrengs (ton/ha)

mmoniumsulfaat kan algemeen beskou word as ’n baie geskikte aanvullende bron van stikstof (N) terwyl dit in alle swael (S)-behoeftes kan voorsien. Daar bestaan egter ook spesifieke omstandighede waar ammoniumsulfaat as die hoofbron van N meer voordelig as ander stikstofdraers is.

5,8 5,6 5,4 5,2

5 4,8 4,6

neer voordele van albei produkte. Hierdie produk bevat 26,25% N en 6% S. Die verhouding van N:S stem nou ooreen met die behoeftes van baie gewasse met die bykomende voordeel dat N as nitraat sowel as ammonium voorsien word. ’n Vloeibare produk wat uit ’n mengsel van ammoniumnitraatoplossing en ammoniumsulfaat bestaan, bevat 18% N en 2,4% S. Dit staan bekend as ammoniumsulfaatnitraat (ASN). Relatief groot hoeveelhede KANAS of ASN kan breedwerpig of gebandplaas na plant toegedien word. Saam met onkruiddoders Die byvoeging van ammoniumsulfaat het glifosaat-onkruiddodereffektiwiteit met 44 tot 49% verbeter wanneer met benatter/buffers behandel is en met 59% wanneer dit met verspreider/ kleefmiddels behandel is (Nienaber, SA Graan, Mei 2010). Dit kan verwag word dat die effek van ammoniumsulfaat nog groter sal wees as daar baie soute in die water is. Skakel Sasol Nitro vir meer inligting. Landboukundige navrae: Dr Erik Adriaanse 079-519-7610, erikadri@mweb.co.za. Verkoopsnavrae: Bokkie Cameron 011-344-2211, bokkie.cameron@sasol.com. Let Wel: Hierdie artikel word gepubliseer as algemene inligting en moet nie as spesifieke advies vertolk word nie. Raadpleeg ’n gekwalifiseerde landboukundige vir lokaliteitspesifieke toepassings.

4,4

Figuur 1. Groter effek van ammoniumsulfaat op koring-opbrengs in vergelyking met ander N-draers (’n verskil met 95% sekerheid van b). N-draers uitgestrooi en ingeploeg. Huttongrondvorm, Manganogrondserie wat 9,3% klei tot op 750 mm bevat, met ’n pH(H2O) = 6,4. Verwerkte resultate van Snyman, du T Burger, Laker, 1985. Suid-Afrikaanse Tydskrif Plant Grond, 1985, 2(4), 175 -178. ProAgri 138 – Augustus / August 2011

Hulpbronbestuur

Veranderende weerpatrone: Wat kan boere verwag? meeste swamsiektes soos roes en hoekige blaarvlek, en kan blaarskade veroorsaak wat weer op sy beurt die drie bakteriese siektes sal bevoordeel. Stamskade wat deur sterk winde veroorsaak word, kan tot verhoogde wortelvrotbesmetting lei. - Hael kan veral bakteriese bruinvlek en ander bakteriese siektes bevoordeel. Ernstige spanning wat deur swaar hael veroorsaak word, kan ook die voorkoms van wortelvrot vererger.

deur dr MM (Tokkie) Liebenberg: LNR – Instituut Graangewasse, Potchefstroom Die artikel het oorspronklik in die SA Droëbone (lyfblad van die DPO) verskyn.

Ons hoor almal van klimaatsverandering. Eers het ons gewonder of dit nie net ’n bangmaakstorie is nie. Dit is egter nie die geval nie. Waarnemings oor baie jare en in alle wêrelddele dui op ernstige veranderinge wat landbou drasties gaan beïnvloed, veral as ons as nasies en indiwidue nie ons energieverbruik aansienlik verlaag nie. n hierdie stadium is dit baie moeilik om te voorspel presies wat die invloed van klimaatsverandering op ons daaglikse lewe gaan wees. Een ding blyk egter redelik seker te wees, naamlik dat ons in die toekoms al hoe meer uiterstes in weerpatrone kan verwag: Hitte, koue, droogtes, oorstromings (wat tot versuiptoestande sal lei), sowel as storms wat meer dikwels en met groter intensiteit gaan voorkom. Dit sal beteken dat daar byvoorbeeld meer haelstorms gaan wees, sowel as sterker winde. Al hierdie verskynsels sal meebring dat plante meer dikwels aan verhoogde spanning blootgestel sal word.

Plantsiektes Aangesien elke plantsiekte sy eie spesifieke stel toestande (temperature, vogtigheid, lig, ensovoorts) het waarin dit die beste floreer, kan veranderde klimaatstoestande daartoe lei dat een siekte moontlik in ’n besondere streek minder ernstig kan word. ’n Ander een mag weer méér ernstig word, terwyl sommiges op ongewone tye mag voorkom. Nuwe of voorheen onbekende siektes kan binne ’n sekere streek voorkom, terwyl nuwe rasse van bekende siektes kan ontstaan of bevoordeel word. - Onder buitengewoon warm toestande kan ’n mens verwag dat gewone bakwww.proagri.co.za

teriese skroei, sowel as houtskoolvrot, meer dikwels sal voorkom. Hitte met gepaardgaande droogte sal weer die voorkoms van Fusariumvergeling, sowel as poeieragtige meeldou, aanwakker. Hitte met gepaardgaande hoë vog bevoordeel weer hoekige blaarvlek, sowel as Ascochyta en Rhizoctoniawortelvrot. Hoë lugvog alleen kan baie swamsiektes aanhelp, onder meer roes (mits die tydperke van hoë vog met droë, winderige tydperke afgewissel word en matige temperature voorkom). Hoë lugvog sal ook bakteriese bruinvlek, sowel as Sclerotinia, bevorder. In koue toestande, veral met gepaardgaande hoë vog, sal ’n boer kan verwag om meer Pythiumwortelvrot, Fusarium-wortelvrot (wat deur enige spanningstoestande aangehelp word), vetvlek, bakteriese bruinvlek en antraknose te sien. Ascochyta kan ook toeneem. Buitengewoon droë toestande sal aanleiding gee tot gewone bakteriese skroei, Fusarium-vergeling en Rhizoctonia, sowel as ander wortelsiektes. Versuiptoestande sal Pythiumwortelvrot bevoordeel. As Pythium eers die plant verswak het, kan ander wortelsiektes, veral Fusariumwortelvrot, volg. Sterk winde kan veroorsaak dat siektes vinniger versprei – onder meer die

Wat kan ons daaromtrent doen? Dit voel miskien asof ’n indiwidu min kan vermag. Elkeen van ons KAN egter ’n verskil maak en saam kan ons groot veranderinge teweegbring! Elkeen van ons kan en moet energie bespaar en alles in ons vermoë doen om besoedeling van enige aard te verlaag. Op plaasvlak is goeie bestuur die geheim. - Dit sluit in korrekte kultivarkeuse vir die besondere streek. Klimaatsverandering kan binne ’n bepaalde gebied sekere kultivars bevoordeel of benadeel en kultivarkeuse sal moontlik by die veranderende voorkoms van siektes moet aanpas. - Kultivars met korter of langer groeiseisoenlengtes kan ook meer voordelig word. - Dit mag ook nodig wees om die plantdatum aan te pas. - Omdat baie van die siektes wat deur groter uiterstes bevoordeel word, ook saadgedraagd is, is dit belangriker as ooit om siektevrye gesertifiseerde saad te plant. Omdat siektes deur wind, reën, klere en masjinerie óók oorgedra word, vrywaar siektevrye saad nie die boer van die voorkoms van die siekte nie. Siektevrye saad sal egter wél veroorsaak dat saadgedraagde siektes nie vanuit die staanspoor teenwoordig is nie en waarskynlik eers later in die seisoen

Roes kan ’n groot probleem raak as gevolg van veranderende weerstoevervolg bl23 stande. ProAgri 138 – Augustus / August 2011

bone elke derde of vierde jaar. Vir daardie buitengewoon nat tydperke, probeer die dreinering van versuipkolle verbeter. Eksperimenteer ook met plant op walletjies. Wees op die uitkyk vir vreemde simptome Dit is belangrik om vertroud te wees met alle boontjiesiektes, selfs dié wat nie normaalweg in streek voorkom nie, aangesien buitengewone weerstoestande vreemde siektes, wat gewoonlik oral in ’n geringe mate teenwoordig is, kan bevoordeel. Wees op die uitkyk vir vreemde simptome en tree betyds op deur, byvoorbeeld toepaslike swamdoders of kopermiddels toe te dien.

Bakteriese bruinvlek floreer in koel, vogtige toestande. posvat. Sodoende het die plant ’n beter kans om te ontwikkel en peule aan te sit. Daar is minder tyd vir siekte-ontwikkeling en die siekte sal dus waarskynlik minder ernstige afmetings aanneem. Goeie bestuur sluit ook die toepassing van goeie higiëne in. - Skoon masjinerie en werktuie sal verseker dat siektes nie van een land

Hoekige blaarvlek wat onbehandeld gelaat is. na ’n ander oorgedra word nie. - Laer reënval sal beteken dat goeie vogbewaring van uiterste belang is. Eksperimenteer byvoorbeeld met minimum- of geenbewerking, maar wees bedag daarop dat baie boontjiesiektes in plantreste oorleef. Dit versterk die behoefte aan goeie wisselboupraktyke. - Wisselbou met ’n grasgewas soos mielies of koring is noodsaaklik, met

Die teel van nuwe kultivars bly belangrik Deur teling kan verhoogde weerstand teen probleemsiektes verkry word. Dit kan ook toenemend nodig wees om kultivars te teel wat vir spesifieke gebiede en klimaatstoestande aangepas is. Die teler kan doelbewus meer seleksies in probleemgebiede maak en ook nuwe weerstandsbronne invoer wat in ander wêrelddele vir sulke omstandighede geteel is. Boneproduksie kan nog steeds winsgewend beoefen word. Klimaatsverandering sal wél veroorsaak dat goeie bestuur al hoe noodsaakliker word. Die belangrikste is om nie moed te verloor nie!

SENTER 360

Passievol oor spilpunte! By SENTER 360 is spilpunte vir ons ‘n passie. Juis daarom bou ons nie net ‘n sterk en taai struktuur nie, maar ons bestee ook heelwat tyd en aandag aan die klein besonderhede wat ’n groot verskil in jou alledaagse lewe kan maak.

STRUKTURELE STABILITEIT SENTER 360 benut vakwerkysters van pyp wat ligter as die algemeen gebruikte hoekysters is. ‘n SENTER 360 het sodoende twee stelle vakwerkysters meer per toring wat sorg dat die struktuur ontse end sterk is en buitengewone weerstand teen stormwinde kan bied. Langer basisbalke 4,5 m (5,8 m vir die hoë-proﬁel masjiene), toring stu e, stabiliseringstawe en diagonale dra by tot dié uitsonderlike standvas gheid.

INNOVERENDE BEHEERPANEEL REEKS Die beginsel van eenvoudige modulêre ontwerp word ook op ons beheerpaneel reeks toegepas. Die basiese beheerpaneel, met direkte millimeter toedieningsverstelling, kan teen ‘n minimale koste deur verskillende vlakke van outoma sering en kommunikasie opgradeer word.

“LAASTE SPUIT” OPLOSSING Die laaste spuit is geneig om verstop te raak. Ons het egter met ‘n innoverende dog eenvoudige oplossing vorendag gekom om die laaste spuit deurlopend skoonhou. SENTER 360 spilpunte word standaard toegerus met die drukgereguleerde Senninger I-Wob sproeier wat op hangpype gemonteer is. Dit verseker uitstekende waterverspreiding in selfs die uiterste klimaatstoestande.

SWAARDIENS RATKAS EN MOTORS Die aandrywing van die SENTER 360 spilpunt bestaan uit ’n standaard swaardiens wielratkas, met ’n gra s opsionele vyf jaar waarborg wat deur die UMC “Power Saver” motorratkas -kombinasie aangedryf word. * Termes en voorwaardes geld

Tel: +27(18) 469-1331 • E-pos: info@senter360.co.za • www.senter360.co.za

www.proagri.co.za

ProAgri 138 – Augustus / August 2011

Georganiseerde landbou

Eet ’n bord lekker kos lke keer as iemand ’n bord lekker kos eet en dit waardeer, gee hy stilswyend erkenning aan die land se boere,” sê mnr Chris van Zyl, adjunkhoofbestuurder: Dienste, TLU SA. “Dit is die grootste dankie wat ons kan kry, maar ons sal ook graag wil hê dat elkeen wat daardie bord kos so geniet, ’n slag vir die huidige regering vra waarom hulle nie die boer se vriend is nie.” Elke stukkie beleid wat die regering instel met betrekking tot die landbou dui daarop dat hulle nie kommersiële boere in die land wil hê nie. Mnr Bennie van Zyl, hoofbestuurder van TLU SA, beaam dit: “Selfs ’n buurland soos Namibië doen moeite om sy landboubedryf en boere te beskerm. Geen invoere word toegelaat as plaaslike produksie in die behoefte kan voorsien nie.” Hy sê Suid-Afrika se regering het ’n houding dat alles maar net ingevoer kan word.

“E

Voedselsekerheid Die rede waarom internasionale handelsooreenkomste en invoertariewe bestaan, is omdat die meeste lande probeer om hulle eie bedrywe en dus ook hulle ekonomie, te beskerm. Daar moet ’n fyn balans tussen invoer en uitvoer wees, want as ’n land, veral wat voedselvoorsiening betref, totaal afhanklik van die buiteland raak, raak hy in wese ’n slaaf van die uitvoerland. Daardie goedkoop koring wat as lokmiddel gebruik is om ons eie boere se aanplantings minder te maak, is later onbekostigbaar en daar is niks wat jy daaraan kan doen as jy nie die hefboomkrag van ’n plaaslike bedryf het nie. Voedselsekerheid gaan oor veel meer as genoeg kos vir almal in die land. Dit gaan oor die totale ekonomie, want voedselproduksie is maar net die begin van ’n ketting van waardetoevoeging wat verskeie ander bedrywe ook aan die gang hou. Voedselsekerheid gaan dus oor werksekerheid en gevolglike stabiliteit.

Dit behoort duidelik te wees dat ’n stewige landboubedryf vir enige land ’n bate behoort te wees. Maar is dit so in Suid-Afrika? Bate of las? Dit is die vraag wat TLU SA op sy kongres vanjaar vra: As daar na Suid-Afrika se balansstaat gekyk word, is landbou ’n bate of ’n las? Lastige vrae wat TLU SA in hierdie verband op elke moontlike forum aan die regering vra, gaan oor sake soos die vestiging van nie-boere op vrugbare landbougrond, die gebrek aan beskerming van natuurlike hulpbronne soos water, die aanhoudende druk op eiendomsreg en ’n markgedrewe ekonomie en die belangeloosheid van die regering met betrekking tot plaasaanvalle en algemene diefstal op die platteland. “Daar word vanuit regeringskringe vir ons gesê dat ons moet ophou om hierdie lastige vrae te vra, want ons is glo die enigste organisasie wat nie in ooreenstemming wil kom met die regering se transformasieplanne nie,” sê Bennie van Zyl. “Ons kan mos nie ’n beleid aanvaar as ons sien dat dit uiteindelik tot nadeel, nie net van die kommersiële boer nie, maar van die hele land en sy mense gaan wees nie.” Dit is ook waarom dit belangrik is dat ’n organisasie soos TLU SA genoeg wringkrag by die regering moet hê. Boere wat tans nie by georganiseerde landbou betrokke is nie, moet besef dat die regering se beleid hulle regstreeks gaan raak. Byvoorbeeld: Sonder die sekuriteit wat eiendomsreg bied, gaan baie kommersiële boere nie finansiering kan kry nie en gaan hulle uit produksie gedwing word.

Die buiteland roep TLU SA het onlangs betrokke geraak by pogings om die voormalige kommunistiese staat, Georgië te help om weer sy landboubedryf op die been te kry. Verskeie buitelandse ondernemers het al aan TLU SA gesê dat lande hier kom aanklop omdat Suid-Afrikaanse boere die beste boere in die wêreld is. Daar is drie redes daarvoor: Die natuurlike omgewing in SuidAfrika is nie landbouvriendelik nie. Daar is baie marginale grond; SuidAfrikaanse boere moet meeding met gesubsidieerde buitelandse produkte; en die regering is “die mees landbouonvriendelike regering in die wêreld”. Ondanks al hierdie faktore presteer Suid-Afrikaanse boere. Verskeie lande, ook in Afrika, staan tou om hierdie kundigheid te bekom. Aangesien TLU SA nie wil hê dat SuidAfrikaanse boere die land op ’n streep verlaat nie, het die organisasie ’n model ontwikkel wat nou in Georgië toegepas word, waardeur boere vir hulle kundigheid betaal word, sonder dat hulle die risiko hoef te loop om hulle plase in Suid-Afrika te verlaat of in die vreemde te begin boer. Mnr Bennie van Zyl sê: “Ons boere ken nuwe tegnologie, verstaan boerdery en kan planne maak. Die res van die wêreld sien dit raak en is bereid om daarvoor te betaal. Die Suid-Afrikaanse regering moet vir homself afvra of hy reken hier is nog plek vir ons. Ons wil hier boer, ons kan hier boer en as die omgewing vriendelik gemaak word, sal ons hier bly boer!”

Om by TLU SA aan te sluit, skakel 012-804-8031 of besoek www.tlu.co.za

ProAgri 138 - Augustus / August 2011

www.proagri.co.za

Wen R500!

Boereblokraai 1

Stuur voor 19 Augustus na ProAgri, Boereblokraai 1, Posbus 32123, Glenstantia, 0010 of faks na 012-362-2732

Opgestel deur Dom Boer

www.proagri.co.za

ProAgri 138 - Augustus / August 2011

Dit werk!

agrilag

Jorsie: “Ek het die slimste kat in die hele wêreld.” Sorsie: “Wat doen hy?” Jorsie: “Kyk, ek gaan maak of ek hom skiet. Boem! Jy’s dood!” Sorsie: “Maar die kat doen niks. Hy sit net sy poot en lek.” Jorsie: “Dit wys jou hoe slim hy is. Hy weet hy’s nie dood nie.”

deur Dom Boer

Boer Jors: “Werk die voëlverskrikker wat jy in jou land gesit het?” Boer Sors: “O ja. Die voëls is so verskrik, hulle bring sommer die koring wat hulle verlede week gevat het terug.” Die reine waarheid “Dokter, is dit waar dat rou paling gesond is?” “Wel ek het nog nooit ’n rou paling hoor kla nie.” Dis glo nie van patriotisme dat hulle die volkslied speel voor elke Springbok-wedstryd nie. Hulle wil maar net seker maak dat al die spelers nog kan regop staan. Onnie by landbouskool: Wanneer is die beste tyd om vrugte te oes?” Jorsie: “Wanneer die dominee se hond vasgemaak is, Meneer.” “Is dit waar dat geen wilde dier jou kwaad sal aandoen solank jy ’n brandende fakkel dra nie?” “Dit hang af hoe vinnig jy daardie fakkel dra.” Al wat die wêreld nodig het, is dat die werkers ’n slag moet dink en die denkers ’n slag moet werk. Kille logika Die stadjapie besoek ’n plaas. “Hoe skoon en gesond is die lug hier tog nie. Geen besoedeling soos in die stad nie.” Plaasjapie: “Ja. Ek kan nie verstaan hoekom bou hulle nie hulle stede op die platteland nie.” Onnie: “Wat het Robinson Crusoe eerste gedoen toe hy op die eiland beland het?” Jorsie: “Hy het pers geword, Meneer?” Onnie: “Pers geword? Waar kom jy daaraan?” Jorsie: “Hier staan dit in die boek, Meneer: Robinson Crusoe was marooned on a remote island.” Die woedende vrou storm die groentewinkel binne: “Daardie aartappels wat jy aan my verkoop het, het almal ogies!” Winkelier: “Wel, Mevrou, dis jý wat gesê het jy wil genoeg aartappels hê om jou deur die week te sien.” Nonsensies Wat is langwerpig en geel binne en groen buite? – ’n Piesang wat hom soos ’n komkommer vermom het. Ken jy die grap oor die bal? – Ek dink nie jy sal hom vang nie.

Stuur jou kwinkslag of pittigheid na Agrilag, domboer01@mweb.co.za en staan ’n kans om ’n musiekpiering van Thys die Bosveldklong te wen. 26

ProAgri 138 - Augustus / August 2011

www.proagri.co.za

Agrikyk & Lees ’n Gids tot dieresiektes in Suid-Afrika: Perde, Donkies en Muile Deur Pamela Oberem Uitgewer: Briza ISBN 978 1 875093 95 3

ie reeks boeke oor dieresiektes deur dr Pamela Oberem wat ons oor die laaste paar maande bekend gestel het, sal sekerlik nie volledig wees sonder om ook aandag te gee aan daardie getroue mensvriend, die perd nie. Die boek oor perde, donkies en muile is reeds in 2007 uitgegee, maar is nog beskikbaar by Afrivet. Soos in al dr Oberem se boeke word daar nie net siektetoestande hanteer nie, maar ook die versorging van die diere en die voorkoming van siektes. Daar is selfs inligting en wenke oor die aankoop van ’n perd, die bepaling van ouderdom, voeding, gewigsbepaling en perdetoerusting. Dit is so dat daar die laaste tyd ’n oplewing in die perdebedryf was, met nuwe ryskole, terapiesentrums en allerlei perdebedrywighede wat ontstaan het. Dit sal al hierdie mense wat by die bedrywighede betrokke is of boere wat sommer net ’n perd of twee aanhou om te help met die beesboerdery loon om hierdie boek gereed te hou. Die duidelike foto’s en beskrywings sal eienaars van perde help om ingeligte besluite te neem oor die hantering van probleme en siektetoestande. Soos dr Oberem in haar inleiding sê: “Die doel met boeke oor dieregesondheid is nie om die veearts te vervang nie, maar baie siektetoestande is voorkombaar en boeke is dus ’n waardevolle bron van inligting vir die diere-eienaar.” Die boek hanteer ’n inentingsprogram, dosseringsprogram, parasietbeheer, algemene siektetoestande, toestande van die spysverteringstelsel, die voortplantingstelsel, die asemhalingstelsel, senuwee- en bewegingstelsel, asook oogkwale en velkwale. Die hoofstuk oor vergiftiging sal boere ook help om ontslae te raak van skadelike plante. Die boek is beskikbaar by Afrivet teen R245 plus posgeld. Skakel 011-392-0143 vir bestellings. Een gelukkige besoeker aan ProAgri se bakkiesblad kan ook ’n eksemplaar wen. Volg net die instruksies hieronder.

Wen!!

’n Gids tot Dieresiektes:

Perde, Donkies en Muile Al wat jy hoef te doen: Kry ProAgri op Facebook en “Laaik” ons Prystrekking vind op 15 Augustus plaas en die wenner sal per Bakkiesblad laat weet word. www.proagri.co.za

Werfnuus www.proagri.co.za ProAgri spog met ’n pragtige vars webwerf propvol nuus en foto’s. Besoek gerus ons werf of volg die skakels om spesifieke artikels en berigte te lees: Obaro neem beesboere op toer Obaro het ŉ groep beesboere van die Groblersdal-omgewing onlangs op ’n besoek geneem sodat hulle kan sien hoe voerkrale te werk gaan om diere markgereed te maak: http://bit.ly/Grobboere Departement van Arbeid wil haas met uitbetalings Van 80 dae tot net minder as 10 dae. Dit is die Departement van Arbeid se mikpunt vir vergoedingsfonds-uitbetalings na ongelukke. Die Departement is tans besig met ondersoeke: http://bit.ly/uitbetalings Merinoboere trek saam by Megaweek Die Merino Classic 2011 word vanjaar op die Agri Megaweek op Bredasdorp aangebied. Organiseerders is reeds druk besig met voorbereidings vir die groot getal Merinoskape en -mense wat verwag word: http://bit.ly/megamerino Gautengse tolplanne kwel steeds Agri SA en die Suid-Afrikaanse sakeorganisasie, BUSA is steeds nie te vrede met hoe die Departement van Vervoer se voorstel oor die nuwe toltariewe in Gauteng daar uitsien nie: http://bit.ly/Gautol Graan SA maak sy kunsmisverslag bekend Die kunsmisbedryf is ’n sleutelbedryf vir kommersiële landbou en daarom moet Graan SA se ondersoek met betrekking tot dié bedryf se struktuur en die meganismes wat die kunsmisprys bepaal, verwelkom word: http://bit.ly/kunsmis Suikerbedryf verwag soeter jaar na droogte Suid-Afrika se twee grootste suikerprodusente, Tongaat Hulett en Illovo Sugar verwag beter resultate dié jaar na hulle winste vir die 2010/11-boekjaar gedaal het weens die droogte en swak produksietoestande: http://bit.ly/soeter Wat maak diewe in Pretoria met mielieplanters? Michris Janse van Rensburg, wat twee jaar na mekaar die patentewedstryd op Nampo gewen het, het groot skade gely toe sy trokkie met R100 000 se toerusting op in die middestad van Pretoria gesteel is:http://bit.ly/Michris Dis ’n kuns om te boer in Japan Hierdie tyd van die jaar is daar ‘n hele klompie ryslande in Japan wat met sulke kunswerke spog. Dit het niks met kleurstowwe te doen nie, maar alles met presisie plantwerk: http://bit.ly/ryskuns ProAgri 138 - Augustus / August 2011

Gee bloutong die bloupas deur Leon Kruger, veeartsenykundige tegnoloog: LNR-diereverbeteringsinstituut, Irene a die goeie reëns wat die land die afgelope seisoen beleef het, is daar sommer ’n opgewondenheid op elke plaas. Die damme is vol, die weiding staan vol en geil. En dan, juis wanneer ’n mens so gelukkig en geseënd voel, maak die parasiete wat op goeie reënval floreer ook hulle verskyning. Enige ervare boer weet dat ons verhoogde aktiwiteit van bosluise en ander parasiete kan verwag in die somerseisoen wat volg op ’n goeie reënseisoen. En dit geld veral ook vir vektoroorgedraagde siektes soos hartwater, rooiwater, galsiekte, slenkdalkoors, perdesiekte en die siekte wat baie belangrik is vir die skaapboere – bloutong. Dit is ’n virus wat bloutong veroorsaak en die virus behoort aan die genus Orbivirus van die Reoviridae-famillie. Daar is 24 serotipes van die virus en dit is waarom dit nodig is om drie inentings te gee wat drie weke uitmekaar toegedien moet word. Elkeen van die inentings (A,B en C) bied immuniteit teen ’n aantal van die serotipes. Bloutong is ’n besmettingsiekte, maar nie aansteeklik nie. Een skaap kan met ander woorde nie ’n ander skaap aansteek nie. Die virus word slegs oorgedra deur Culicoides bytende muggies. Die muggies is ook verantwoordelik vir die verspreiding en oordraging van Afrika-perdesiekte. Daar is gevalle aangemeld onder melk- en sybokhaarbokke, maar bloutong is merendeels ’n siekte van skape. Die muggies word besmet wanneer hulle

bloed suig van besmette diere en dra dan die besmetting oor wanneer hulle op onbesmette diere voed. Die simptome van die siekte hang af van die graad van besmetting wat die skaap het. Dit kan van matig tot akuut wissel. Akute gevalle toon erge longedeem wat in gewone taal maar net watersug van die longe beteken. As gevolg van die edeem ontwikkel die dier asemnood en dit is vanwaar die blou in die naam, bloutong kom. Die beperkte longfunksie veroorsaak swak suurstofuitruiling en die slymvliese vertoon dan blouerig weens die suurstoftekort. In chroniese gevalle kan die skaap ook vrek, maar eers na ’n paar dae of weke en dan gewoonlik weens longontsteking. Diere met matige besmetting kan volkome herstel. Die kliniese simptome in skape kan maklik herken word en met ’n kombinasie van die simptome tesame met die geskiedenis kan ’n redelike definitiewe diagnose gemaak word. Dit is nie noodwendig dat al die simptome voorkom nie. Dit het maar te doen met welke een van die serotipes die dier besmet is. Die twee simptome wat amper altyd te sien is, is die seertjies op die bytplaat en koors. Kliniese simptome is duideliker by jong skape.

alle siek skape.) • Ongeveer twee dae na die koorsreaksie kom siektetekens, soos geswelde lippe en kongestie (donkerrooi tot blou verkleuring) in die bek, neus en oogslymvliese voor. • Neusgate is vuil van slymafskeiding en aangepak. Die bolip is ook geswel. • By nadere ondersoek kan klein bloedings gesien word op die slymvliese van die neus en bek. • Die area waar die tande op die bytplaat byt en waar die tong teen die tande skuur, ontwikkel rou sere wat baie pynlik is. • In erge gevalle kan die tong opswel, blouerig verkleur en by die bek uithang. Vandaar die naam bloutong. • Skape loop baie moeilik en lyk eerder of hulle op warm kole dans as gevolg van ontsteking van die hoefkroon. • Die hoefkroon het ’n rooi kleur en is seer met aanraking. • Somtyds ontwikkel die skaap ’n skewe nek. • Aan die begin van die siekte haal die skaap vinnig asem weens die koors. Later raak die asemhaling moeilik of roggelend weens die longedeem of -besmetting. • Wolbreuk, swak vrugbaarheid by ramme en aborsies kan weens die koorsreaksie voorkom.

Simptome wat bloutong kan aandui: • Die skaap ontwikkel ’n koors van 40,5 – 42°C (normale temperatuur by skape is 38,5°C). • Aangetaste skape kom lusteloos en traag voor. (Dit sien mens egter by

Behandeling: Virusse kan nie soos bakterieë met antibiotika vernietig word nie, aangesien dit verpligte intrasellulêre organismes is. Wanneer behandeling vir virusbesmetting voorgestel word is dit dus slegs ondersteunende behandeling gemik op simptoomverligting. Behandeling vir bloutong is suksesvol indien dit betyds, voor longedeem of longbesmetting ingetree het, gedoen word. • Bring die skaap dadelik in skadu en gee hom sagte groenvoer en water. • Die drie pertinente simptome is koors, ontsteking en pyn en dit moet verlig word deur hom met fenielbutasone te behandel. Indien daar nie fenielbutasone beskikbaar is nie, sal een tot twee aspirien-pilletjies opgelos in water en in die bek gedoseer, ook help. • Daar is ’n groot kans dat longontsteking kan ontwikkel en dit moet voorkomend behandel word met langwerkende antibiotika. As jy met ’n antibiotika kan behandel wat spesifiek aangedui is teen longontsteking, is dit veel beter om te gebruik eerder as breëspektrum antibiotika.

Bloutong kan beperk word met ’n behoorlike inentingsprogram. 28

ProAgri 138 - Augustus / August 2011

www.proagri.co.za

Foto’s: Met erkenning aan Siektes & Parasiete by skape en bokke in Suid-Afrika deur Pamela en Peter Oberem

Vee

• Maak die neusgate skoon indien dit aangeplak en vuil is. Mense lag daarvoor, maar niks en niemand kan met ’n geblokte neus behoorlik asemhaal nie. Skape moet herkou met hulle bekke en kan dus nie heeltyd deur die bek asemhaal nie. • Weens die verlies aan eetlus en koors kan rumenstase ontwikkel en daar moet gereeld geluister word vir rumenklanke. Indien rumenstase ontwikkel, moet die rumen weer aan die gang gekry word met rumenstimulante. Gaan kry ’n emmervol pensmis by die plaaslike slagpale, druk die sous uit en doseer dit vir die skaap. Dit werk uitstekend. Andersins dien jy sommer kommersiële rumenstimulante toe. • Die behandeling van bloutong-skape vereis aandag en goeie sorg, (’n bietjie TLC) om suksesvol te wees. Medisyne: • Antibiotika om sekondêre longbesmet-

www.proagri.co.za

’n Skaap met bloutong wys ontsteking van die neus. ting te verhoed. • Fenielbutasoon vir ontsteking, koors en pyn. • Rumenstimulante in gevalle met rumenstase. • Vitamiene B-komplekstoediening sal ook net voordelig wees. Nadoodse tekens: • Kyk na die geskiedenis van die geval. Hierdie is ’n siekte wat in goeie reënjare voorkom en dan meestal gedurende Desember tot April. • Bek en tong geswel, bloedings op die slymvliese en seertjies op die bokaak en tong kom voor. • Neusgate vuil en aangepak. • Bloeding in hartspier en spierweefsel. • Rooi hoefkrone. • Skuim in lugpyp. • Longedeem of tekens van longontsteking. Voorkoming: • Inenting is die enigste metode om te

Skape met ernstige gevalle van bloutong kan ’n breuk in die wol wys. verhoed dat bloutong onder die kudde uitbreek, veral in endemiese gebiede. Inenting kan egter tydens sekere stadiums van dragtigheid aborsies veroorsaak. Ramme is ook vir ses weke na inenting steriel en dus moet inenting so beplan word dat dit inpas met die bestuur van die kudde. In gevalle waar die ram konstant by die ooie loop, is bloutong-inenting nie werklik haalbaar nie en dan moet daar maar berus word op behandeling van positiewe gevalle. Inenting bestaan uit drie inentings (Bloutong A, B en C) wat drie weke uitmekaar toegedien moet word voor die begin van die hoërisikotydperk. Dit is nie prakties moontlik om die vektore (muggies), te bekamp nie. • Laat diere onderdak slaap, want die muggies kom nie onder dakke in nie. • Hou die diere onderdak teen sonop en skemer. Die muggies is nagvoeders en is baie aktief teen dagbreek en skemer.

ProAgri 138 - Augustus / August 2011

Veilings

Ontsteking van die kroon van die hoef wat deur besmetting met die bloutongvirus veroorsaak is.

ProAgri tegnologie vir die boer technology for the farmer

er baie meer.

us en somm te landbounu

! p e o t s e i p p O s n o t e m m a a s r e o Kom b

.co.za kry jy www.proagri

die jongs

Boerselag

as die rykste is rs stry wie se ba t op die stoep.” Vier plaaswerke van die week ne e da f vy sit hy k, .” ry ep so sto is e as “My ba dag net op di ryk, hy sit elke ep.” sto e di op t “My baas is so ne dag ryk, ek sit elke “My baas is so . t.. da k ry so is “My baas cs9 www.bit.ly/nj Lees verder by

Maandag

Boerseplan

nie. jy nie mooi trap aﬀêre wees as e sonder rf rig te ve r as vi kw ke ’n aar volgende wen e di t Verfwerk kan m he in f te er rseplanv van Kleinfon ww.bit.ly/boe Johanna Bekker die wenke by w es Le . r.. uu st sonde inge

Woensdag

en Het jy ’n moo en ’n lekker lew t met ons en w ersenaam, aan Bo k er m gesien? Deel di ge t, di dklong. Stuur Thys, die Bosvel web.co.za. m oppiestoep@

k? nma in die mar waterwys? Skoo na jy t n di Ka r uu p? St oo . rk .za ve w.proagri.co w w ’n Trekker om te op ie ns te kleinadver Plaas jou gra s web.co.za. m @ ep oppiesto

kaals diere is groots s skaars en trek ng a up ke O t en he ue e tyd was to ardie riem n uik word en da In Oupa-hulle se fy br ’n ge e as m w rie m s rie or moe kbare gebruik. Daarvo n afslag tot brui aas gemaak. Va co.za. pl ri. e di ag ro op .p lf w se w hulle entertyd op w To in er rd ve proses. Lees

aas na mooi op jou pl interessant of ts ie n va to fo s. Stuur vir ons ’n k dit Boerseplaa b53 web.co.za. Mer ww.bit.ly/pg6 w y. er rd oe oppiestoep@m rb de en ho se è m El Kyk by www. na

13 30

Donderdag

Toentertyd

Boerseplaas

Sondag

8 7

Boerseni ofainatemressante plaasnaambord, pldiaagesnmaausmieofkpkeiennrinisgg vaewning Boersemark

Vrydag

Dinsdag

Saterdag

Rustyd

wat aan die lees ons: s is dit: ’n koning le al In Prediker 5:8 r de on nd el vir ’n la Maar ’n voorde aar word. sb en di u landbo

ProAgri 138 - Augustus / August 2011

www.proagri.co.za www.proagri.co.za

Mens dobbel nie met waardevolle stoetbeeste nie. So glo Serfie Serfontein van Normandien in die Newcastle-omgewing. Daarom ry hy self al die bulle aan wat hy uit sy besondere stoet, die oudste generiese Bonsmarakudde in die land, verkoop. En daarom gebruik hy net die beste sleepwa wat die werk behoorlik kan doen: sy 3,6 meter dubbelassleepwa van Nic Sleepwaens. Dis immers die Rolls Royce van sleepwaens, sê Serfie. Serfie weet waarvan hy praat. Hy was ’n hoëdruk-sweiser by Yskor voordat hy begin boer het en hy ken staal en staalstrukture. As ’n Nic-sleepwa nie die beste was nie, sou hy dit nie gekoop het nie. Serfie het nie sommer net oë toegeknyp en sleepwa gekoop nie. Hy het twee jaar by Nampo na Nic-sleepwaens gaan kyk, voorstelle vir verbeterings en veranderings gemaak en die derde jaar gekoop. “Ek het steeds ’n paar voorstelle vir Nic,” sê hy. Dit is ook waarom boere Nic-sleepwaens koop, want Nic luister na die boere se voorstelle en hou nooit op met ontwikkeling nie. Die resultaat is ’n sleepwa perfek volgens die boer se smaak en behoeftes. Volgens Serfie is die grootste voordeel van die wa dat dit buigsaam is. Dit verseker ’n gladder rit en ’n langer lewe omdat dit nie so maklik breek as ’n soliede, starre struktuur nie.

’n

Boer en bees stem saam:

Nic-sleepwa is die beste!

Die taai, buigsame Nic-veesleepwa het skortstawe wat die diere keer om agtertoe te beweeg en die swaartepunt van die sleepwa te versteur. Voeg daarby die duursame rubberveerstelsel wat padvibrasie grootliks uitskakel en die Nic-sleepwa is die perfekte wa vir dierevervoer. Dis padvibrasie wat diere beangs en verbouereerd maak. Dierevervoer word nog makliker gemaak deurdat die Nic-sleepwa sy eie laaiblad, middelhek, skortstawe, glymat en skaapdek het. Alles aan die sleepwa is ontwerp en vervaardig om die boer jare en jare se moeitevrye, veilige diens te gee. As gevolg van sy perfekte balans en sy vermoë om sy swaartepunt vanself volgens sy vrag te verstel, is ’n Nicsleepwa ’n toonbeeld van veilige veevervoer met die minste moontlike spanning op mens en dier. Serfie het hierdie waarheid onlangs bewys toe hy ’n bul en koei van sy plaas, Donkerhoek, naby Normandien, af vervoer het tot doer in Duitswes. As gevolg van die bek-en-klouseer kon hy nie kortpad deur Botswana steek nie, maar na twee-en-’n-half dae en 2 500 km het die bul en koei veilig, kalm en tevrede by hulle nuwe tuiste in Namibië afgeklim. Dís mos wat ’n boer van ’n sleepwa verwag.

Die spannetjie wat die 2 500 km Namibië toe aangedurf het. ’n Doek is voor die beeste gespan sodat die wind hulle nie te veel pla nie. www.proagri.co.za

As jy en jou diere ook ’n sleepwa wil hê wat voorloop, praat met Nic Keyser. Skakel hom by 018-673-0224 of 082-859-0904 of stuur ’n e-pos na info@nictrailers.co.za. Nic Sleepwaens het ’n sleepwa vir elke taak en smaak. ProAgri 138 - Augustus / August 2011

Vitamech maak die boer se taak maklik

Swaardiens MacDon A30-D-snyerkneuser vir die beste, vinnigste werkverrigting. Keuse van 4,9 of 5,5 meter (16-18 voet) werkwydte

Die nuwe MacDon R85 sleepdraaiskyfsnyer sny materiaal en pak dit in netjiese windrye Keuse van 4 meter of 4,9 meter (13-16 voet) werkwydte

Skakel: Jurie Swart 021-907-8025 / 083-375-8840 Louis van der Merwe 021-907-8000 / 072-626-8409 â&#x20AC;˘ Shaun Fourie 021-907-8021 / 082-803-1014

ProAgri 138 - Augustus / August 2011

www.proagri.co.za

Rotrix Rainmaker: oos konings – dis hoe Carel Lubbe van Brandewynskuil naby Makwassie se Merino-landskape leef vandat hy ’n Rotrix Rainmaker aangeskaf het om voer te produseer. Carel is ’n man met ’n plan. Brandewynskuil is ’n familieboerdery, maar die skape is sy eie onderneming. Die melkery eis al die kuilvoer wat geproduseer word, daarom moet hy sy eie planne maak om sy skape deur die winter te laat produseer. Hy het ’n babaspilpunt waaronder hy raaigras vir die skape geproduseer het, maar aangesien hy al die geld wat sy skape verdien tans in die uitbreiding van sy kudde steek, moes hy ’n plan maak om die kontantvloei aan te help. Daarom het hy begin om kool op ’n deel van die spilpuntsirkel te produseer. Koolpryse gaan op en af, maar sorg darem vir ’n vinnige gereelde inkomste, en daarom gebruik hy die spilpunt nou net vir koolproduksie. Maar wat van die skape, wat sy groter langtermynplan is? Sonder besproeiing is daar nie genoeg voer vir die skape nie en Carel moes sommetjies en plannetjies maak vir ’n oplossing. Daardie oplossing is ’n Rotrix Rainmaker-kruipspuit. ’n Spilpunt wat soveel grond soos die Rotrix kan besproei, sou nagenoeg twee keer ’n Rotrix se prys gekos het, vertel Carel. Dan sou daar nog 500 meter elektriese kabel moes bykom, “want die lande lê nie om die dam nie”. Rotrix se vernuftige wateraandrywing maak elektriese kabel onnodig.

Daar’s water!

Carel Lubbe van Brandewynskuil naby Makwassie se Merino-landskape glimlag net so breed soos hy oor die oorvloed smaaklike, voedsame voer wat hy vir hulle kweek met sy voortreflike Rotrix Rainmaker-kruipspuit. www.proagri.co.za

Die Rotrix Rainmaker-kruipspuit is die bekostigbaarste, doeltreffendste, mees ekonomiese manier om te besproei. Kyk net hoe geil groei hierdie winterrog. “Ek maak nog geld bymekaar en koop ooie met my wins, so ek kan nie onnodige geld uitgee nie – daarom het ek op die Rotrix eerder as nog ’n spilpunt besluit.” Boonop is grond duur, glo Carel, en uitvalhoeke om ’n spilpuntsirkel is grond wat vermors word. Druppers is te duur om dit sinvol te benut. “Lande is reghoekig en die Rotrix stel jou in staat om elke hoekie deeglik te besproei en te benut.” Carel is ingenome met Rotrix se eenvoudige, betroubare ontwerp, wat verseker dat hy deurgaans sonder sukkel sal werk. Om die kruipspuit van een vak na ’n ander te verskuif is maklik genoeg, veral as ’n mens elke keer daaraan dink hoeveel geld hy vir jou bespaar en verdien. Die Rainmaker sleep homself aan ’n staalkabel oor die land en stop self aan die einde van die land. Carel het ’n tydskakelaar aangebring sodat die pomp terselfdertyd stop. Nou kan hy hom agtuur in die aand aanskakel sodat hy

heelnag werk terwyl die wind stil en verdamping min is, en sesuur môreoggend kom hy vanself tot stilstand en hou ook op water spuit. Met Rotrix se Rainmaker hou die winter geen angel in vir Carel se landskape nie. Hy het winterrog en eenjarige raaigras gemeng gesaai en die rog is nou reg vir beweiding. Teen die tyd dat die rog begin afneem in Augustus, is die raaigras reg om die skape tot in die somer aan die smul te hou. In Desember gaan hy op dieselfde land voersorghum (Nutrifeed) of dolicosbone plant. Carel beplan reeds om nog ’n Rotrix Rainmaker aan te koop en dink opgewonde oor wat jy alles daaronder kan plant. Jy kan ook wen met ’n Rotrix Rainmaker – die koning van kruipspuite. Praat met Jasper Hewitt by 023-3423438 of 082-773-7544 of jasper@bushwakka.co.za of besoek www.rotrixirrigator.co.za. ProAgri 138 - Augustus / August 2011

Staalmeester bied:

meule hidroulies aan te dryf. “As jy ’n lekker groot skuur en sterk genoeg krag het vir die 50 kVA-motor, sal dit ook ideaal wees om die proses binnenshuis te doen waar die wind nie ’n rol speel om die stof te skep nie.” Die meule kan met ’n geut toegerus word om mielies saam met die bale te maal, maar Johan het dit nog nie so gebruik nie. “Ek het iets gesoek om Met Staalmeester se M40-baliemeule is voermaakdag nou net ’n plesier vir almal op my ronde bale te Palmietfontein. maal en toe ek die produk so drie k het iets gesoek waarmee ek my opsie is dus om eers die ruvoer fyn jaar gelede by Nampo gesien het, het ronde bale vinnig genoeg, fyn genoeg te maal en dan te meng. ek geweet dit is die antwoord.” genoeg kan kerf vir my Merino’s en ek Vroeër het dit hom ’n hele dag Staalmeester se manne het dit vir het dit gekry,” sê Johan Hancke van die geneem om ’n week se voer vir die hom plaas toe gebring en hom gehelp plaas Palmietfontein naby Bethal. Hy sowat 1 500 skape te kerf. Nou, met om die masjien aan die gang te kry, praat van Staalmeester se M40Staalmeester se M40, doen hy dieselfde maar dit was sedertdien nog nooit weer baliemeule. werk in ’n uur. Vir die skape se voer nodig om hulle uit te roep om na iets te Die Hanckes en Palmietfontein se word 8 mm-siwwe in die balie geplaas kyk nie. Die M40 het minimale ondergeskiedenis kom al van 1880 af toe en nog steeds neem dit net so 8 tot 10 houd nodig met net ’n paar ghriespunte. Johan se oupagrootjie hom daar gevesminute om ’n baal tef van 1,5 m op te Johan glo ook as ’n mens ’n masjien tig het, maar in die jongste 15 jaar het vreet. ’n Baal armmanslusern verdwyn reg hanteer, sal hy vir jou die regte sy boerdery verdubbel as gevolg van die binne 7 minute. diens lewer: “Jy ontwikkel ’n aanvoeling voerkraalstelsel wat hy vir sy gladdelyfDie meule se bak beweeg kloksgewys vir ’n masjien en as jy mooi en reg met Merino’s en sy Drakensbergers ingestel oor ’n stel hamers en dit is net belanghom werk, dan bly hy werk.” Met die het. rik dat die baal teen sy grein, met ander meule is dit byvoorbeeld belangrik dat Die beeste en skape is op ’n volvoerwoorde antikloksgewys, in die bak die awegaar eerste moet loop, dan die stelsel waarvan die 10% ruvoergedeelte geplaas moet word sodat die masjien meule en dan gooi jy die eerste baal in. natuurlik baie belangrik is. “Ek het lang hom kan vasgryp en uitpluis. “Dit is nou nie meer vir my ’n straf jare gekom met verskillende mengsels Johan se meule is met ’n awegaar om voer voor te berei nie en die werf is en het alles probeer van die kafeteriatoegerus in plaas van ’n blaser. “Ek haat ook nie vol lang gesigte as maaldag stelsel tot pille, maar op die ou end het stof en ek het gevind dat dit die manier nader kom nie, maar die beste beloning ek gevind die beste is om die ruvoer in is waarop die minste stof gemaak lê in beter diereprestasie as gevolg van ’n volvoermengsel in te meng.” word.” Die awegaar lewer die gemaalde ’n behoorlike volvoermengsel,” sê Hy sê hy het ’n goeie mengwa, maar produk in ’n ou stroper-blarekar. VanJohan. die Merino is ’n selektiewe lekkerdaar word dit in ’n hoop op die grond Bel vir Eduan Booyens by 082-883bekvreter en as die ruvoer nie fyn gestort en in sakke gegooi. 6484 of Staalmeester by 018-431genoeg gemaal is nie, kies hy die konDie M40 kan elektries aangedryf 0300 om jou M40-baliemeule te sentraat tussen die ruvoer uit. As jy jou word, maar Johan het gevind dat sy ou bestel. kerwermenger te lank laat loop om die 60 kW Massey Ferguson heeltemal ruvoer fyn genoeg te genoeg kry, dan skei die twee krag het weer. Die beste om die

’n Meule wat ’n baal kan maal

“E

’n Baal moet teen sy grein in die bak geplaas word, beduie Johan Hancke van Bethal. www.proagri.co.za

Van ’n groot ronde baal tot ruvoer fyn genoeg vir die kieskeurigste skaap in net tien minute. ProAgri 138 - Augustus / August 2011

ProAgri 138 - Augustus / August 2011

www.proagri.co.za

Vir baal sonder sukkel of staan:

Probeer Jupidex se Wolagri ier is mense in my omgewing wat groot baal, of hulle probeer groot baal, want die balers is meer in die werkswinkel as op die veld,” sê Hermanus Biewenga. Toerusting wat breek is elke boer se nagmerrie, maar as jy in die omgewing van Gobabis in die noorde van Namibië boer waar tegniese ondersteuning nie sommer vinnig beskikbaar is nie, kan dit ’n baie duur nagmerrie word. Enige veeboer in daardie omgewing weet dat hy behoorlik voorsiening moet maak vir voer vir die droë tye. Hermanus is ’n Boran-stoetboer, maar hy het nie net ’n vleisbeeskudde nie; hy bedryf ook ’n melkery met 200 koeie in melk, wat natuurlik elke dag gevoer moet word. Hy het dus sy huiswerk deeglik gedoen voor hy by Jupidex ingestap en sy Wolagri-baler aangeskaf het. Die eerste ding wat sy oog gevang het was die prys. “Sy prys vergelyk baie goed met ander balers in sy klas, en dan gee hy tog ’n bietjie meer tegnologie,” sê Hermanus. Hy het gesoek na ’n baler wat nie te veel elektronika het nie, want dit is die goed wat ’n boer nie self kan regmaak as dit breek nie. Die Wolagri se elektroniese afstandbeheer was egter ’n pluspunt, omdat dit net die werk soveel makliker maak. Hermanus sê: “Waarvan ek veral hou, is dat die baler nie so ingewikkeld is dat ’n mens noodwendig ’n nuwe, moderne trekker nodig het om hom aan te dryf nie. Jy kan met gemak ’n ouer trekker ook inspan.” Daarby is die baler, volgens Hermanus, ook nie swaar op die trekker nie, aangesien die aandrywing eenvoudig is.

“H

Die manne van Jupidex glo daaraan om self te kyk of ’n baler kan doen wat hy veronderstel is om te doen, soos om kikoejoe te baal. Sy baler is nog nuut, maar hy is tot dusver heel gelukkig. Hy het nou so 200 Ha se grashooi gebaal en het nog nie ’n probleem gehad nie. Die werklike toets sal egter kom wanneer die mieliereste gebaal moet word. Dit is juis vir daardie doel dat Hermanus so ’n stewige, betreklik eenvoudige baler aangeskaf het: “Ek glo hy sal dit kan hanteer”. Ben Bamberger sê hulle het onlangs die Wolagri deur sy passies op die mielieland gevat en uitstekende resultate met die baal van mieliereste behaal. Hulle het ook die baler op ’n

Bestel jou Wolagri baler by Ben Bamberger 082-449-8116.

www.proagri.co.za

land geil kikoejoe getoets. “Kikoejoe kan ’n pes wees om te baal, want hy is taai en glad, maar ons is tevrede dat die baler goed presteer het,” sê Ben. Die kettings in sy vastekamer skakel selfs die geringste sprake uit dat ’n baal kan vassteek, en die vervangingskoste van die kettings en kettinglatte beloop boonop maar ongeveer 45% van die gemiddeld van ander balers. Daar is twee modelle beskikbaar in die Wolagri Columbia rondebaal-reeks. Die R10 maak bale van 120 x 120 cm en die R12 se bale is 155 x 120 cm. Albei het ’n optelbaan van 150 cm. Die baler is geskik vir klein tot groot plase en vir kontrakteurs. Ben sê hulle glo dat die baler beslis ’n leemte in die mark vul en dat hulle hom veral aanbeveel vir boere wat nie ingewikkelde elektroniese toerusting verkies nie. Jupidex se kundiges is natuurlik altyd beskikbaar om ondersteuningsdiens te lewer, maar baie boere verkies of word weens afstand en tyd gedwing om self instandhouding- en herstelwerk te doen. Ondertussen is Hermanus heeltemal tevrede met die diens wat hy tot dusver van Jupidex ontvang het. Hy sê met die uitbreiding van landboubedrywighede in lande soos Namibië, Angola en Zambië is dit goed om te weet dat SuidAfrikaanse maatskappye al meer bereid word om diens aan die groeiende mark te lewer. ProAgri 138 - Augustus / August 2011

DBP-KÜPFORT BONSMARAS in samewerking met mede stoet-en kommersiële telers

PRODUKSIEVEILING 16 Augustus 2011 om 11:00 Plaas Eleventh street, Vredefort 40 SP bulle 60 SP vroulike diere 10 SP Golden Oldies 200 vroulike diere 30 speenverse Pik Schültz 082-554-7220 Bennie Steenkamp 082-328-4998 Willie Snyman 082-375-2524 Leon Du Plessis 083-263-0984

INLIGTINGSDAG 9 Augustus 2011; 11:00 Danie Bosman, besprekings van veilingsdiere

ProAgri 138 - Augustus / August 2011

www.proagri.co.za

Die Romagnola het nie net buitengewone vleiseienskappe nie, maar omdat hulle oorspronklik as trekdiere geteel is, is hulle ook maklik hanteerbaar.

Romagnola:

Nuwe groeikrag uit Italië Stewige wit bees is net so bietjie meer as ’n eeu gelede, in 1900, op die internasionale beesskou in Parys, Frankryk, as die beste vleisbees tussen al die ander rasse aangewys. Dit was die Romagnola. Dit is eintlik vreemd dat die bees eers in 1995 sy pad na Suid-Afrika gevind het, maar dit is ook ’n goeie ding, sê Dail van Rensburg van Kalkpan, Delareyville. “Die feit dat die Romagnola nie aan enige ras in SuidAfrika verwant is nie, beteken dat ons waarlik vars, nuwe vleisgenetika beskikbaar kan stel vir kruiskrag.” Dit is juis waarom hy besluit het om

’n

met ’n Romagnola-stoet te begin. Die kruising van die suiwer bloedlyn met ’n kommersiële kudde kan vir ’n vleisboer net daardie ekstra voorsprong in die mark gee – een wat hy sommer gou in gewig kan meet en in rande kan omsit. Wie wil nou nie ’n speenkalf hê wat so 30 tot 40 kg meer weeg as die gemiddeld nie? Maal dit ’n bietjie met die huidige speenkalfprys van so R19 per kilogram... In Rensbou se stoet, wat ook die grootste Romagnola-kudde in die land is, is die gemiddelde speenmassa 290 kg vir bul- en verskalwers gesamentlik. Die beste is dat hierdie spiermassa

’n inherente genetiese waarde is; dit is nie nodig om dit aan te help met hormone en groeistimulante nie. Daarby voldoen die vleis aan die hedendaagse verbruikersbehoeftes; dit is sag en smaaklik met goeie marmering. Nog ’n groot bonus is dat die Romagnola goed aangepas is vir SuidAfrikaanse omstandighede. Dail sê die wit hare beteken dat die beeste maklik die hitte en son kan hanteer, maar tog is daar goeie pigmentasie waar dit nodig is, soos om die oë. Die stewige bees is ook vroegryp en baie vrugbaar. “My koeie kalf maklik en kan selfs in moeilike veldomstandighede kalwers goed grootmaak as gevolg van goeie moeder- en melkeienskappe. “Op die ou end gaan dit oor die gemiddelde tussenkalfperiode in die kudde en ons praat hier van 380 dae,” sê hy. Die Romagnola is geteel as trekdiere, wat beteken dat hulle goed beweeg, maar dit verklaar ook die stewige bouvorm. Die Fase C-getoetste Goue Meriete-bul wat Dail by Nampo vertoon het, spog met ’n GDT van 2,369 en ’n voeromset van 5,02. Op 4 jaar trek hy die skaal op 1 150 kg!

Een van die stoet se bulle gaan ook die Romagnola-ras verteenwoordig by die Fase C kampioenskap vir alle rasse by die Pretoria-skou in 2011. Dail sê die groeikrag en speengewig is 60% oorerflik. Vir enige kommersiële vleisbeeskudde beteken dit ’n ware vleisinspuiting. As gevolg van die goeie voeromset, het die diere ook nie enige spesiale voerbehoeftes nie en selfs swakker veld kan goed benut word. Dit kan kommersiële boere loon om van die jaarlikse veilingsgeleentheid op Kalkpan gebruik te maak om top Romagnola-bulle te bekom. Dail bied op 1 September 15 stoetbulle en 5 vroulike diere aan. Op verlede jaar se veiling het die bulle gemiddeld R30 000 behaal, wat dit voorwaar ’n bekostigbare belegging maak!

Vir meer inligting of om ’n katalogus te bekom, skakel vir Dail Van Rensburg by 082-809-8841. 'n Kalf wat op sewe maande so lyk, beteken meer geld in die boer se sak. www.proagri.co.za

ProAgri 138 - Augustus / August 2011

ProAgri 138 â&#x20AC;&#x201C; Augustus / August 2011

www.proagri.co.za

ie Stapelberg-broers se Brafordteling het eintlik al in die vyftigerjare in Swaziland begin nog voor die naam, Braford, gevestig is. ’n Driehoek-kruistelingstelsel tussen die Afrikaner, Brahman en Hereford is gevolg en dit was eintlik ’n natuurlike uitvloeisel dat hulle na ’n Brafordstoet sou beweeg. Die stoet, Stabra, is in 2009 in die Piet Retief-omgewing gevestig en die kuddebestuurder, Jan van Niekerk, vertel dat hulle baie tevrede is met die resultate. Die goed wat saak maak, soos speengewig, vrugbaarheid en ’n lae vrektesyfer, is goed gevestig. “Onthou, ’n dooie koei kan nie kalf nie,” sê hy. In dieselfde asem sê hy dat niks op die plaas aangehou word wat nie produktief is nie. Dit geld vir sowel die kommersiële kudde as die stoet. Die groot voordeel van die kommersiële kudde was natuurlik dat hulle eie diere gebruik kon word om in die stoet in te teel. Jan sê: “Ons is ook bevoorreg dat hier goeie Braford-telers in die omgewing is, van wie ons bulle kan inkoop, soos die Thieles, die De Jagers en dr Meaker.” Die keuse van ’n bul is baie belangrik en as jy in jou omgewing kan aankoop, kry jy nie net diere wat aangepas is nie, maar jy het ook die geleentheid om inligtingsdae by te woon sodat jy voor die veiling kan uitsoek wat jy nodig het. Oor die persentasieverdeling tussen Hereford-, Brahman- en Afrikanerbloed, sê Jan: “Jou plaas kies die Braford uit wat daar

Vee

& Veilings

www.proagri.co.za

Braford laat boere wen Boere wat die Braford-pad loop boer nie net met wenbeeste nie, maar wen ook die ondersteuning van ’n vriendelike, kundige genootskap. hoort, want jy moet in jou omgewing kan produseer.” Dit gaan byvoorbeeld oor natuurlike weerstand teen bosluissiektes, goeie pigmentasie, algehele gehardheid, vleiseienskappe, moedereienskappe, voeromset en natuurlik vrugbaarheid. Jan sê in hulle seleksiesproses laat hulle hulle eerder lei deur vrugbaarheid en speengewig as ’n formule. Vir die Braford-genootskap het hy

ook groot lof: “Dit is ’n vriendelike, ondersteunende genootskap. Almal wil presteer tot voordeel van die ras en is bereid om inligting met mekaar te deel. Dit is ’n wen-wen situasie.” Om deel te word van die wenkombinasie, skakel Charlotte 082-573-9377 of Carien 083-675-9962 by die Braford-genootskap of besoek www.braford.co.za.

ProAgri 138 – Augustus / August 2011

ProAgri 138 â&#x20AC;&#x201C; Augustus / August 2011

www.proagri.co.za

Ons naam is ons trots!

Ons koop en verkoop wild teen BESTE pryse!

Henk: 082-333-4215 Stef: 082-858-7412 Viv: 082-815-4582 Wes: 079-888-9564

• Wild tellings en alle helikopterwerk • Vang en vervoer in spesiaal toegeruste wildtrokke renkengame@polka.co.za

www.proagri.co.za

ProAgri 138 – Augustus / August 2011

Wildveiling: Oljaco Game Dealers Saterdag 30 Augustus 2011 - 11:00 Oljaco Krale, Vaalwater GPS: S-24 18.192/ O-028 06.797 Die volgende wild sal aangebied word: Buffels Renosters Goue Blouwildebeeste Swartwitpense Goue Gemsbokke Blouwildebeeste Elande

Gemsbokke Kameelperde Koedoes Njalas Rooibokke Sebras Waterbokke

Navrae: Coena Smith Coena Smith Jnr Janco Smith Ole Smith Mike Pretorius

082-388-2740 082-388-2743 082-388-2741 082-388-2742 082-577-4505

Fitzhenry Farming 26 August 2011

Devon Bank Simmentaler Stud 16 Simmentaler Bulls will be on offer on 26 AUGUST 2011 on the FARM DE HOEK, INDWE at 12 noon

Penmick Charolais Stud 10 Charolais bulls and 4 Charbray bulls will be on offer on 26 AUGUST 2011 on the FARM DE HOEK, INDWE at 12 noon.

Navar Merinos our 27th MERINO PRODUCTION SALE will be held in JANUARY 2012

To all our bull and ram clients: Thank you for your support in the past Contact: Mike Fitzhenry 082-375-1949 or 045-953-1011 Craig Fitzhenry 082-856-9272 or 045-953-1012 44

ProAgri 138 â&#x20AC;&#x201C; Augustus / August 2011

www.proagri.co.za

LP BECKER & SEUNS SAVM en SIMBRA Stoeterye 8ste Produksieveiling 8 September 2011 om 11:00 te Georgeskraal Warden 50 Geregistreerde Stoetramme waaronder verskeie potensiële stoetvaars

100 Kommersiële SAVM ooie (lammers gespeen en gereed vir dek) Die veiling word deur BKB LOUWID aangebied. GPS koordinate S27*46.288' E29*05.231' ROETE: Vanaf die N3 by Warden neem die noordelike afrit na Warden. Ry reguit verby Warden op die S807, verby die swart woonbuurt (Ezenzeleni) vir 9km. Waar pad vurk neem die regterkantste vurk na Presentskraal. Ry vir 8km. Draai regs by pad in.

www.proagri.co.za

50 Jong SAVM ooitjies - gereed vir ram Navrae: Leon Becker: 082-550-0687 Stoetadviseur: Hennie Visser 084-583-1626 John Campher: 072-202-0160 Afslaer: Jan Mostert: 083-306-8408

ProAgri 138 – Augustus / August 2011

MERINO LANDSKAAP DIE BETROUBARE ALTERNATIEF

Nasionale Veiling 24 Augustus om 11:00 Bloemskougronde

082-353-8425 / 056-817-7859 admin@merinolandskaap.co.za

ProAgri 138 â&#x20AC;&#x201C; Augustus / August 2011

www.proagri.co.za

Brangus Brangus Cattle Breeders Society PO Box 12465 Brandhof 9324 Tel: 051-444-1144 Fax: 051-444-5070 info@brangus.org.za www.brangus.org.za www.proagri.co.za

ProAgri 138 â&#x20AC;&#x201C; Augustus / August 2011

AgriGids

AgriTrader Kontak:

Stefan van Wyk: (Bloemfontein) 082-381-7563 051-446-0789 stefan@agritrader.co.za

Marlien van der Westhuizen (Pretoria) 012-362-2730 marlien@smartpublishing.co.za

CC 2008/168787/23 Enquiries/Orders: Retha 011-693-5234 / 076-759-2042

www.tagsforafrica.co.za

B&R BIO PRODUKTE

Natuurlik vervaardigde Soja Oliekoek en Volvet Soja oliekoek. Voldoen aan standaarde. Laboratorium resultate beskikbaar.

Vir navrae kontak Giel by 079-511-2190 of Gerrit by 083-635-3873 48

ProAgri 138 â&#x20AC;&#x201C; Augustus / August 2011

www.proagri.co.za

AgriGids

www.proagri.co.za

ProAgri 138 â&#x20AC;&#x201C; Augustus / August 2011

AgriGids

Contact 021 557 0606 or info@fourlakes.co.za or order online at www.fourlakes.co.za

110% waterproof

“ New style – available from mid August “

Very comfortable

Craftsman

Ribble

Tillamook Bay

For more styles, go to www.fourlakes.co.za 50

ProAgri 138 – Augustus / August 2011

ESK

Meganisasiegids

2011 Nou beskikbaar! Inligting oor: • 20 Trekkerklasse volgens trekkragvermoë, van 30 tot meer as 400kw • koste per uur of koste per hektaar vir trekker-enimplementkombinasies • werktempo en brandstofverbruik • koste van plaasbakkies Bestel nou teen R200, by Koos le Roux, 082-828-9531

e-pos: koosleroux@live.co.za www.proagri.co.za

AgriGids

www.proagri.co.za

ProAgri 138 â&#x20AC;&#x201C; Augustus / August 2011