ProAgri tegnologie vir die boer technology for the farmer
Januarie / January 2012 Nr / No 143 ISSN 1042–1558
Gratis
Tegnologie fnuik diewe Roei bankrotbos sĂł uit
Kuilvoer vir vet vee in maer jare
Besproeiing spesiaal: Plaaslike spilpunte staan hulle man Skoon water is moontlik Kies die regte stelsel Die kruipspuit wat voorloop Veilings
| Veiligheid
| Hulpbronbestuur | Gewasproduksie
AgriTrader
Mike Lombaard Product Sales Manager Cell +27 82 338-6001 Office +27 33 386-3574 mike.lombaard@jupidex.co.za www.jupidex.co.za
3,4m Bale Loader
Lots of stock and fast delivery countrywide
3 Point Grader, 2.5m blade width
1.5 ton Lift Crane, lift up to 3,4m
• 1,75m Dam Scoop • Ridger with leveller or roller
• 1,2m up to 2,0m Slashers (four blade) • 1,5 and 1,8m Labrador to choose from • 3 and 5 ton Tip Trailers available
Big range of Wolagri Rakes In-line and V-rakes are available 9 wheel in line rakes for bigger fields
In hierdie uitgawe Redakteursbrief
Voorblad
s dit nie wonderlik dat ons die nuwe jaar met so ’n vars, vrugbare voorblad en tema kan begin nie? Daar is darem niks soos water om ’n mens lekker te laat voel nie – vra maar net almal wat pas teruggekom het van hulle seevakansies af! Die goeie gevoel wat ’n mens naby water kry, het sekerlik daarmee te make dat ons almal instinktief weet dat ons niks is en niks het sonder water nie. Water is lewe. Tog interessant dat die afgevaardigdes, verteenwoordigers, geleerdes en nuuskieriges by die twee weke lange omgewingsberaad in Durban, COP 17, soveel tyd aan internasionale ooreenkomste en beperkings op vrystellings in die atmosfeer bestee het, maar hulle vergader in ’n land waarvan die water grootliks ondrinkbaar is. Dit is dieselfde water wat vir voedselproduksie gebruik moet word. Dit lyk asof die regering eerder geld uit die nasionalisering van waterbronne wil maak, as om die rol as bewaarder te speel. ’n Groot verantwoordelikheid rus dus op ons boere om hierdie natuurlike hulpbron met die nodige omsigtigheid en agting te hanteer. Ons wens elke boer in die land ’n voorspoedige en vrugbare 2012 toe, met genoeg skoon water!
I
Meganisasie 12 Valtrac: ’n Oorvloed voedsame voer regdeur die jaar 13 Kemper is die mieliekuilvoermeester 16 Crop-Tech bekendstelling
2
8
www.proagri.co.za
Webredakteur Coenraad Rall > 083-973-3297 coenraad@proagri.co.za
Advertensienavrae Marlien van der Westhuizen > 012-342-5141 marlien@smartpublishing.co.za Senior bemarker Stefan van Wyk > 082-381-7563 stefan@agritrader.co.za
12
Agentskappe Carmel Ann Singh > 079-515-8708 carmel@smartpublishing.co.za Uitleg & grafika Esta van Niekerk
15
AgriTrader 30 AgriGids Copyright © 2012. All rights reserved. No material, text or photo graphs may be reproduced, copied or in any other way transmitted without the written consent of the publisher. Opinions expressed are not necessarily those of the publisher or of the editor. We recognise all trademarks and logos as the sole property of their respective owners. ProAgri shall not be liable for any errors or for any actions in reliance thereon.
MASS MEDIA SPECIALISTS
Tel: 012-342-5141 Posbus 32123, Glenstantia, 0010 www.smartpublishing.co.za
Verkoopbestuurder Anneke Claassen > 012-342-5141 anneke@smartpublishing.co.za
Hulpbronbestuur 21 Gesonde boerdery vereis gesonde grond Vee & veilings 23 Veilings 28 Genegids
SMARTPUBLISHING
Redakteur Annemarie Joubert > 082-320-3642 annemarie@proagri.co.za
Veiligheid 14 Organiseer self vir veiligheid 15 Fnuik die diewe met tegnologie Gewasproduksie 19 Bankrotbos: Herwin jou weiding met Brush-Off®
Business-to-Business: Agriculture January to March 2011 59 167 average copies per month
Die ProAgri-span
Inhoudsopgawe / Contents Besproeiing 2 Talbert maak nooit droog nie 4 Skoon water is moontlik 5 Kry die regte waterstelsel 8 Hefer laat jou water vir jou werk 9 Rotrix bied: Regte water op die regte tyd 11 Senter sorg vir soet sukses
Dié Talbertspilpunt naby Warmbad sorg dat vele boere in die land volgende jaar Pannar-saad sal hê om te plant.
Taalversorging Mediadienste Rekeninge & intekening Paula MacMavis > 012-342-5141 paula@proagri.co.za Gedruktemediabestuurder Suzanne Rall
19
Sakebestuurder George Grobler
ProAgri 143 – Januarie / January 2012
1
Besproeiing
Talbert maak nooit droog nie et die produksie van saadmielies kan ’n boer nie kanse waag nie. Die mielies moet op ’n bepaalde tyd geplant word, ontpluim en bestuif word en dit is noodsaaklik dat elke plant sterk en gesond moet wees. Dit is immers nie net een boer se oes wat uiteindelik in gedrang is nie. Benatting is ’n baie belangrike deel van daardie proses en ’n spilpunt wat staan, kan ’n groot krisis veroorsaak. Dit is waarom Gerald van Rooyen van Warmbad Talbert-spilpunte gebruik. Gerald plant al 24 jaar lank vir Pannar saadmielies – ’n mens kan amper sê hy is die “pa” in Pannar! Hy plant 110 ha vroeë mielies en 110 ha laatmielies aan en het ook 80 ha saadsuikerbone onder besproeiing. Hy het deur die jare al verskeie soorte spilpunte probeer, maar as hy nou ’n spilpunt aanskaf, is Talbert die naam. “Niks staan ooit hier nie,” sê Gerald. Talbert maak dit moontlik omdat die ontwerp volgens Gerald eenvoudig en simmetries is en daar nie elke dan en wan gepeuter word met veranderinge nie. Dit beteken dat hy op die plaas onderdele kan aanhou en indien herstelwerk nodig is, kan hy dit meesal self doen. Gerald was in sy jong dae ’n Boeingtegnikus en hy is baie gesteld daarop dat dinge reg moet werk. “Jy kan nie vir ’n vlieënier sê hy moet die vliegtuig terugbring as iets nie lekker werk nie!” Net so kan jy ook nie vir ’n saadmielie in die versengende hitte van die Bosveld sê hy moet maar ’n paar dae wag vir sy water nie. Wat die motors en ander elektriese onderdele betref, is Automation Products in Pretoria net ’n uur se ry ver. Die ander groot voordeel is dat die pype in 6 meter-lengtes voorsien word.
M
2
ProAgri 143 – Januarie / January 2012
“Jy kan met jou 8-ton trok na Talbert in Bloemfontein ry en self jou spilpunt gaan haal as jy lus het,” sê Gerald. Nie dat hy dit sommer sal doen nie, want hy is heeltemal tevrede met die diens wat NTK se besproeiingsafdeling aan hom lewer. “Janneman (Henn) kom uit hier na my toe as ek bel en sorg vir die afmetings, maar nou moet ek bysê, ek weet presies wat ek wil hê.” Wat Gerald wil hê, is genoeg ruimte om te beweeg met die groot toerusting wat hy gebruik. Daar moet ryplek tussen sy sirkels en die draad wees. Daarby is daar groot verskille in die grond en hy vind dat dit baie meer doeltreffend is om kleiner spilpunte te gebruik om te voldoen aan die grond se besproeiingsbehoeftes. Dit help nie om
’n kol rooigrond en ’n kol swart turf onder dieselfde spilpunt te sit nie. Sy grootste spilpunt is ’n viertoring wat 24 ha bespuit. Die besproeiingsmanne van NTK, onder leiding van Lammie Henn, verstaan die behoefte. “Die dae van reuse spilpunte is verby,” sê Lammie. “Boere pas presisiemetodes toe en is nie bereid om met water en krag te mors nie.” Met 0,75 kW-aandrywing is ’n Talbert-spilpunt nie die grootste kraggebruiker op die plaas nie, maar niemand kan bekostig om onnodig te spuit nie. Gerald sê hy gebruik eerder ’n klein spilpunt met baie water as ’n groot spilpunt met te min water. Die water word uit boorgate in ’n besproeiingsdam gepomp en Gerald se eenvoudige beginsel is dat daar nie meer water uit die
Henrico Burger, Lammie Henn en Janneman Henn is die span van NTK wat Gerald van Rooyen (tweede van regs) bystaan met al sy besproeiingsbehoeftes. www.proagri.co.za
Kobus boer redelik intensief op sy 17 ha met verskillende soorte groente wat hy deur die jaar kan aanplant en probeer die dinge so beplan dat sy stoet-Dorpers die reste van elke oes kan benut. Sy eentoring-Talbert maak 2,7 ha sommer gou-gou nat en in die winter het hy sy kool net een maal per week water gegee omdat die spilpunt genoeg water gooi. Hy sê die spilpunt maak dit ook vir hom maklik om in die nag te bespuit, wat baie meer doeltreffend is vir wateropname. Kobus is vol lof vir NTK se diens wat alles insluit, van beplanning tot ’n behoorlike kosteberaming en flink naverkoopdiens. Die kontrakteur wat
die spilpunt opgerig het was ook fluks en vinnig. “Dit was maar so 4 tot 5 uur toe staan hy,” sê Kobus. Plaaslike oplossings vir plaaslike probleme Talbert is ’n familie-onderneming wat plaaslike oplossings vir plaaslike probleme bied. Die maatskappy bedien boere landwyd en maak gebruik van besproeiingskundiges by verskeie maatskappye om behoeftes te ontleed en net die regte stelsel op te rig. Talbert is die eenvoudige, netjiese en regop spilpunt met die baie water en daarby is dit nog mooi ook. Gerald beduie met albei hande: “Ek hou van sy profiel, sy ronding...’n Talbert vertoon mooi.”
NTK is die mense in die noorde wat jou kan help om ’n Talbert te bekom. Skakel vir Lammie Henn by 082-800-1880. Vir enige verdere navrae kan Jannie Steyl van Talbert geskakel word by 082-414-1777 of stuur ’n e-pos na talbert@lantic.net
Onder ’n Talbert-spilpunt kry elke mielie die water wat hy nodig het om selfs die versengende hitte van die Bosveld te hanteer.
Kobus Potgieter se Dorpers kan nou lekker in die oesreste wei sonder dat daar ’n pyp of sproeiertjie in die slag bly.
dam moet vloei as wat kan invloei nie. Hy is ook baie tevrede met die waterverspreiding deur die “Wobbler”sproeierstelsel wat met 2 bar druk elke mielie en die grond behoorlik benat. ’n Talbert val nie om nie Daarby het daar nog nooit ’n Talbert op sy plaas omgeval nie, selfs nie in die sterkste wind nie. Daar is nog enkele sirkels wat spilpunte deel en die verskuiwing is glad nie ’n groot kopseer met die wye wielbasis nie. ’n Ent van Gerald af het Kobus Potgieter ’n jaar gelede op aanbeveling van Lammie oorgeskakel na ’n spilpunt in plaas van die arbeidsintensiewe mikroen drupbesproeiing wat hy vir sy groenteverbouing gebruik het. Die probleem was dat die pype elke keer uitgetrek moes word om die grond te bewerk en daar is maar altyd skade aan die toerusting. www.proagri.co.za
Uit met die pype en in met die spilpunt! Kobus Potgieter sê sy eentoringTalbert maak sy lewe baie makliker. ProAgri 143 – Januarie / January 2012
3
Besproeiing
Skoon water is moontlik n Europa is 40 mense ’n paar maande gelede dood en honderde het siek geword as gevolg van E.coli-besmetting op groente. Die groot skok het almal in die voedselketting laat besef dat die besoedeling van hulpbronne, soos water, baie dringend aandag nodig het. In Suid-Afrika, waar rioolwerke nie meer behoorlik in stand gehou word nie, waar mense sonder dienste langs riviere plak en waar allerlei afvalstowwe in riviere en damme gestort word, is daar veral ’n groot gevaar dat voedsel, soos groente, met besmette water besproei kan word. “Die oplossing is eenvoudig en die tegnologie is beskikbaar en bekostigbaar,” sê David Pretorius van Ray’s T Mechanics. Etlike voorleggings is al aan die owerhede gedoen om die oplossing voor te hou, maar die staat se ratte draai stadig. “Ons kyk nou na die boere en veral die besproeiingsboere, want ons kan hulle help om gesonde kos te produseer,” sê David. Water wat met skadelike bakterieë en ander stowwe besmet is, het nie net ’n invloed op mense se gesondheid nie, maar ook wye ekonomiese implikasies aangesien boere hulle plaaslike kontrakte en uitvoerstatus kan verloor. Die Ray’s T-stelsel maak gebruik van omgekeerde osmose deur ’n filterstelsel
I
4
ProAgri 143 – Januarie / January 2012
riviere besproei. Afhangende van die wat in die watertoevoer geplaas word. aantal filters wat gebruik word, kan van Hoe groter die volume water wat gesui10 kiloliter tot 600 kiloliter water per wer moet word, hoe meer filters word uur gesuiwer word. Die stelsel is gebruik. Die sukses van die stelsel is immers so ontwerp dat dit dorpe en opgesluit in die unieke ontwerp van die stede se watervoorraad moet kan filters en die nanotegnologie-membrane lewer. wat gebruik word. Die filters sorg dat 99,9% van alle bakterieë en virusse in die water gestuit Ray’s T Mechanics se mense ontwerp word, asook alle vaste stowwe groter as en bou die stelsel om by die boer se 0,001 mikron en tussen 25 en 80% van behoeftes te pas. Skakel Raymond die swaarmetale, afhangende van die Lundie by 072-335-5976 of David soort metaal. Dit haal selfs die sout uit Pretorius by 082-491-5322, e-pos: seewater! davidpretorius@vodamail.co.za. Die stelsel gebruik baie minder krag as ander watersuiweringstelsels, want die filters vereis minder waterdruk om dieselfde volume water te hanteer, met ander woorde, minder energie is nodig. David sê boere kan rofweg daarop reken dat net 1kw/h se krag nodig is om 1 kiloliter water te suiwer. Dit is ook geskik vir boere wat Die stelsel kan aangepas word na gelang van elke plaas regstreeks uit of boerdery se behoefte.
www.proagri.co.za
Besproeiing
Kry die regte waterstelsel Gemeganiseerde besproeiingstelsels (1) deur Felix Reinders, LNR-Instituut vir Landbou Ingenieurswese emeganiseerde sprinkelbesproeiing is, soos die naam aandui, masjiene met sprinkelaars of sproeiers wat oor ’n land beweeg en water versprei in teenstelling met konvensionele stelsels waar pype en sprinkelaars met die hand verskuif word. Met gemeganiseerde stelsels is bestuursaspekte eenvoudiger, skedulering kan meer akkuraat gedoen word en arbeidsprobleme kan in ’n groot mate verminder of uitgeskakel word. ’n Verdere voordeel is dat dit baie makliker is om klein hoeveelhede water meer dikwels toe te dien, byvoorbeeld 15 mm of 30 mm op ’n keer elke 2 tot 5 dae. Dit is vir sommige gewasse in sekere groeistadia, veral met ontkieming in probleemgrond, ’n groot voordeel. Dit is ook makliker om ’n bo-bemesting van stikstof toe te dien volgens die plant se behoeftes. Die algemene nadeel van dié stelsels is dat dit effens meer kos en dat die energiebehoeftes partykeer meer kan wees as met die gewone pyp-skuifstelsels. Die toepassingsgebied vir gemeganiseerde stelsels is hoofsaaklik akkerbou, tuinbou en weidingsgewasse. Dit word nie juis aangewend in boorde en by vrugteverbouing nie omdat permanente stelsels hiervoor beter aangepas en nie baie duurder is nie. Die groot geheim om gemeganiseerde stelsels ekonomies te regverdig, is om die stelsels maksimaal te benut. Minstens twee oeste per jaar moet verbou word en indien prakties moontlik, is dit wenslik om drie oeste per jaar met gebruik van die stelsel te verbou. Om dit ekonomies te regverdig, moet die stelsels dus deurslyt van werk en nie deurroes van staan nie!
G
Ses verskillende stelsels gaan in twee aflewerings bespreek word. 1. Spilpuntstelsels (foto 1) Die spilpuntstelsel is die mees gevorderde van alle stelsels en kan www.proagri.co.za
rigting te beweeg. Elke spilpuntstelsel word deur een of ander veiligheidstelsel beskerm wat die kragbron en watertoevoer afskakel as die stelsel buite sekere perke uit lyn raak. Normaalweg word ’n spilpuntstelsel gebruik om slegs een sirkel te besproei. Dit kan egter na ’n tweede sirkel verskuif word sodra die eerste gewas nie meer besproeiing nodig het nie. Die spoed van ’n spilpuntmasjien is van belang omdat dit die siklus van besproeiing en die toediening per keer bepaal. Die toediening moet nie te klein en die siklus nie te kort wees nie. As maatstaf kan 25 mm toediening per keer as ’n maatstaf gebruik word. Kleiner besproeiings mag nodig wees vir die ontkiemingsdoeleindes of vir kunsmistoediening.
4 mm en meer besproei deur slegs ’n knoppie te druk. Die stelsel bestaan uit ’n In ProAgri se Februarie-uitgawe sal lang besproeiingspyp van ongeveer 150 mm swaaibalkstelsels, kruipbalkspuit-stelsels deursnee wat om ’n senen laterale stelsels bespreek word. trale punt draai. Op die pyp is sprinkelaars of sproeiers Indien die toediening baie klein is, gemonteer wat besproei moet onthou word dat ’n sekere persenterwyl die pyp beweeg. tasie vog verdamp alvorens dit die plant Die stelsel is by die middelpunt bereik. ’n Verdere persentasie water geanker op ’n betonblok van ongeveer beland slegs op die plant en uiteindelik 2 x 2 x 1 m. word so min water op die grond toegeDie pyp waarop die sprinkelaars dien dat dit onvoldoende is vir gemonteer is, word op gereelde afworteldieptebenatting. stande ondersteun deur torings. Die Die gebruik van laedrukspuite veroorstelsel bestaan dus uit ’n reeks torings, saak dat die toedieningstempo heelwat elk met twee wiele en ’n pyplengte hoër is as met hoëdrukstelsels. Die tussen elke twee torings. Op hierdie spuite het ’n baie kleiner gebied van bewyse kan die stelsel tot enige lengte natting, maar dieselfde hoeveelheid uitgebou word om van 4 tot 100 ha te water moet in ’n korter tyd toegedien besproei afhangende van die modelword. Op baie gronde word die infiltrakeuse. Tussen die torings word die pyp sietempo van die grond vinnig oorskry gestut deur ’n vakwerkstruktuur aan die en afloop kan gevolglik voorkom. onderkant van die pyp. Die stelsel kan water-, olie- of elekblaai om tries aangedrewe wees. By elektriese modelle is daar op elke toring ’n motor wat die wiele teen die regte spoed aandryf. Die motors skakel outomaties aan en af sodat die pyplengte in lyn gehou word. Elektries aangedrewe spilpunte is baie aanpasbaar. Dit kan teen hoë spoed beweeg en baie lae toedienings per omwenteling lewer, beweeg sonder om te besproei, maklik verstel word om in enige rigting te draai en verder maklik geoutomatiseer word om by enige punt te stop of tot stilstand te kom en outomaties in Foto 1 die teenoorgestelde ProAgri 143 – Januarie / January 2012
5
6
ProAgri 143 – Januarie / January 2012
www.proagri.co.za
vanaf bl5 2. Kantrolstelsel (Foto 2) Die kantrolstelsel kom die meeste ooreen met bestaande konvensionele stelsels en kan maklik daarby aangepas word. Dit betaan uit ’n laterale pyp van aluminium wat op wiele gemonteer is. Die pyp dien as ’n as. Die wiele is gewoonlik 12 m uit mekaar met ’n sprinkelaar op die pyp tussen die wiele. Die totale lengte van die laterale pyp kan in die omgewing van 400 m wees. Die stelsel is slegs as ’n selfaangedrewe model beskikbaar. ’n Enjin is in die middel van die laterale pyp gemonteer en word gebruik om die stelsel van een staanposisie na die volgende aan te dryf. Dit werk goed op reghoekige landerye. Die voordeel van die stelsel is dat die volle lengte van die pyp gelyktydig verskuif kan word. Die stelsel word dus opgestel in ’n posisie waar dit oor ’n tydperk van 4 tot 10 uur ongeveer 0,7 ha besproei. Die grootste beperking vir hierdie stelsel is die lae hoogte van die horisontale pyp. Modelle met wiele van 2 m en 3 m deursnit is beskikbaar, wat beteken dat ’n vryhoogte van 1 tot 1,5 m
Foto 2
Foto 3 www.proagri.co.za
onderkant die laterale pyp beskikbaar is. As gevolg hiervan is dit nie moontlik om hooggroeiende gewasse soos mielies, sonneblom en tabak hiermee te besproei nie. Dit is egter baie geskik vir gewasse soos koring, lusern, aartappels, ertjies en ander laaggroeiende gewasse. By kantrolstelsels is dit belangrik dat die laterale pyplyn parallel aan die gewasrye loop en die verskuiwingsrigting loodreg op die gewasrye is. Alhoewel dit met aartappels wat opgeërd word probleme lewer indien te spits en hoë walle gevorm word, is dit nogtans noodsaaklik om bewerking en bespuiting te kan doen terwyl ’n ander gedeelte besproei word. Indien die helling skuins op die bewegingsrigting is, kan die masjien sy sporing verloor en moet dit weer met hande-arbeid op die spoor teruggeplaas word. Die lande moet dus ’n eenvormige, platterige helling hê. In geval van sterk winde moet die stelsel geanker word. 3. Kruipspuite (Foto 3) ’n Kruipspuit bestaan uit ’n enkel hoëkapasiteit kanonsprinkelaar wat op ’n karretjie met wiele en ’n glyspoor gemonteer is. Die karretjie beweeg stadig deur die land terwyl die sprinkelaar besproei. Ewewydige stroke, 50 tot 100 m wyd, word so besproei, afhangende van die grootte van die masjien. Die waterbron is ’n ondergrondse hooflyn wat deur die middel van die land gelê word. Die spuit beweeg op bane met ’n sekere spasiëring loodreg oor die hoofpyp. Die spasiëring hang af van die deursnit wat die kanonspuit benat en wissel tussen 60 persent en 80 persent van die deursnit, afhangende van windtoestande. Met matige wind is groot ondervleueling of klein spasiëring nodig en met lae winde groot spasiëring of klein oorvleueling. ’n Standkraan waaraan die spuit gekoppel word, word regoor elke baan op die hooflyn aangebring. Die aandrywing kan op ’n paar maniere plaasvind: ’n Drom op die sprinkelaartrollie word hidroulies aangedryf en rol ’n kabel op wat aan die teenoorgestelde kant van die land geanker is. Die sprinkelaar
sleep homself op hierdie wyse oor die land. Die waterbron word aan die sprinkelaar gekoppel deur middel van ’n buigbare slang wat agter die trollie aan gesleep word. Die model het die nadeel van ’n duur toevoerpyp wat kan slyt, maar dit het die voordeel dat dit tot 400 m lang stroke per opstelling kan besproei. ’n Ander model bestaan uit ’n drom waarom die watervoorsieningspyp opgerol word. Die drom is op ’n trollie gemonteer. Die kanonsprinkelaar is aan hierdie waterpyp verbind en op ’n karretjie gemonteer. Die trollie met die drom word in die middel van die land regoor die hooflyn by die standkraan opgestel en daaraan gekoppel. Die kanonsprinkelaar op die karretjie of slee word nou met ’n trekker na die kant van die land gesleep terwyl die watervoorsieningspyp van die drom afrol. Wanneer die sprinkelaar begin besproei, word die drom hidroulies aangedryf, die pyp word opgerol en die sprinkelaar nadergesleep. Wanneer die kanonsprinkelaar die trollie bereik, word die trollie deur 180 grade geswaai en die ander helfte van die land word op soortgelyke wyse besproei. Nog ’n manier is dat die drom en die kanonsprinkelaar op dieselfde trollie gemonteer word. Die watervoorsieningspyp, wat van gewone hoëdigtheid poliëtileen gemaak is, word aan die een kant van die land gekoppel. Die trollie word dan met ’n trekker na die anderkant van die land gesleep. Sodra die watertoevoer aangeskakel word, word die trollie hidroulies aangedryf en beweeg al langs die pyp na die standkraan. Sodra die standkraan aan die einde van die baan bereik word, skakel die watertoevoer outomaties af en die masjien is gereed om na die volgende baan gesleep te word. ’n Kruipspuit is ideaal vir hoë gewasse op reghoekige lande, maar dit kan ook op oneweredige landerye gebruik word. Die stelsel is ook baie geskik vir aanvullende besproeiing of vir meerjarige gewasse soos weiding, lusern en suikerriet. Aan enige stelsel is ook nadele verbonde. Die kanonsprinkelaar vereis ’n hoë druk en derhalwe is die energiekoste hoër as met ander stelsels. Aangesien ’n groot stroom water hoog in die lug ingespuit word, is die stelsel meer uitgelewer aan wind as ander stelsels en word nie aanbeveel vir gewasse met kritieke groeistadiums soos koring nie. Verwysings: Reinders FB, Gemeganiseerde besproeiingstelsels, Direktoraat Besproeiingingenieurswese, 1985 Besproeiingontwerphandleiding, LNR-Instituut vir Landbou-ingenieurswese, 2003 ProAgri 143 – Januarie / January 2012
7
Besproeiing
Hefer Plant Hire laat jou water vir jou werk pgaardamme moet ’n oplossing vir jou watervoorsieningsprobleme wees en nie deel van die probleme nie. Dit gebeur te veel dat boere op kritieke tye sukkel met lekkende damme, walle wat dreig om pad te gee en probleme met die in- of uitvloei van water. ’n Dam moet van die begin af op die regte plek en op die regte manier met net die beste materiaal gebou word. Hefer Plant Hire se mense sal sorg dat die ding reg gedoen word en as daar reeds probleme is, kan hulle ook help. Hefer Plant Hire bied ’n totaledienspakket (turnkey operation) met die regte materiaal en kundigheid. Boere kan hulle gerus nader om te help met die beplanning en ontwerp van damme, asook die bouwerk self, belyning en herstel van bestaande damme. Shawn Hefer vertel: “Ons het ingenieurs met jare se ondervinding om myne te help met die ontwerp van hulle opgaar- en slikdamme. Ons kan boere
O
Hefer Plant Hire kan jou waterprobleme oplos met kundigheid, die regte materiaal en al die toerusting wat nodig is. raad gee oor die wetlike vereistes en kan ook vir ’n boer ’n akkurate kosteberaming doen.” Daarby hoef ’n boer nie bang te wees vir die arbeid verbonde aan iets soos ’n gronddam nie, dit is immers Hefer Plant Hire met wie hy sake doen – hulle het enige masjien wat grond kan verskuif in hulle vloot! Hulle het selfs ’n slim masjien wat op eie stoom die voeringstroke aanmekaar kan vassmelt sodat geen druppel water daar kan deurdring nie. Die geosintetiese voering word vervaardig van hoëdigtheid-
poliëtileen (HDPE) of polivinielchloried (PVC) en is buigsaam, maar baie sterk. Dit word regstreeks op die voorbereide grond geplaas en skrik glad nie vir waterdruk of die son nie. Die voering is UV-bestand vir 10 tot 20 jaar, afhangende van die dikte van die plastiek. Hefer Plant Hire kan boere ook help met opgaartenks of die belyning van enige opgaarhouer waarin water gebêre moet word. Klop aan by die kundiges: Skakel Shawn Hefer by 082-496-8696 of besoek die webwerf www.heferplant. co.za vir meer inligting.
JB STAMP
All prices include VAT
PUMPS & IRRIGATION
Polyethylene pipes
less 30%
Look at our new year’s specials! Reverse osmosis filter system for house From R1
650
Swimming pool pumps From R1
0.75kw Booster pump with pressure system
299
From R1
750
Mesh reservoirs 21 000 L @ R6 500 30 000 L @ R7 400
Phone JC for advice on irrigation systems for all types of farming, from drip irrigation to specially designed pivots at 012-331-2202.
jbstamp@netactive.co.za 8
ProAgri 143 – Januarie / January 2012
www.jbstamp.co.za www.proagri.co.za
Besproeiing
Rotrix bied:
Regte water op die regte tyd
immy Renton van Komga naby OosLondon se mielies en kool is nou baie gelukkig want hulle kry elke keer op die regte tyd die regte hoeveelheid water wat hulle nodig het. Jimmy sê vroeër het hy gereeld ’n probleem gehad (veral as die mielies hoog genoeg staan om laksheid te versteek) dat die waterlyne nie gereeld genoeg verskuif is nie. Nou, met sy twee splinternuwe Rotrix Rainmakers, is daar geen verskoning meer nie en daar is ook nie een nodig nie, want een werker met een bakkie kan die hele span se werk doen. Sodra die Rainmaker sy 200 m spoor rustig afgetrap het in die tyd waarop hy gestel is (enige iets van 6 tot 12 uur) word hy net na die volgende waterpunt 36 m verder verskuif. Daar is nie eers ’n trekker nodig om die eenheid te verskuif nie; ’n vierwielaangedrewe bakkie doen dit met gemak. Jimmy boer saam met sy seun, Jamie, met skape, kool, groenmielies, lusern en botterskorsies. Hulle besproei uit die
J
Keirivier en die terrein is nie geskik vir spilpunte nie. Dit is waarom hulle voorheen verskuifbare pypstelsels gebruik het. Jimmy sê: “Alles is nou eenvoudiger en beter en ek is baie tevrede.” Hy is veral beïndruk met die ligte gewig van die Rainmaker en die ordentlike bande wat die sleepwerk maklik maak. Die eenvoud van die ontwerp het hom ook opgeval en hy voorsien dat hy nog jare se probleemvrye diens gaan kry. Met die waterverspreiding het hy geen probleem nie. “Kyk, enige waterkanon het ’n probleem as die wind waai, so daarom besproei ’n mens net nie as die wind te sterk is nie,” sê hy. Die feit dat die druppelgrootte en die hoogte van die spuit verstel kan word, maak die Rotrix geskik vir al sy verskillende gewasse en alle groeistadia.
Hoe werk dit? Die Rainmaker werk maklik en logies. Hy is ontwerp om blokke van 200 meter lank te besproei. Dit werk so: Jy maak die Rainmaker staan aan die een kant van die land, rol sy staalkabel uit en maak dit aan ’n anker aan die oorkant van die land vas. Daarna koppel jy sy nuwe, duursame Oroflex-watertoevoerpyp aan die toevoerpunt halfpad in die land in en draai die watertoevoerkraan oop. Dadelik begin die twee verstelbare Naan 255spuite ’n strook van 50 meter wyd besproei met ’n druppelgrootte wat jy na jou keuse kan aanpas met drie verskillende sproeierstelle en drukverstellings na jou smaak. Jimmy Renton van Komga in die Oos-Kaap sê hy (Jy maak jou bane 36 spaar nou baie op arbeid vandat hy twee Rotrix meter uitmekaar om Rainmakers aangeskaf het.
www.proagri.co.za
behoorlike oorvleueling te verseker.) Terselfdertyd dryf ’n 4 mm-sproeier ’n bakkieskyf aan, wat deur ’n ratkas en tandrat- en kettingstelsel die staalkabel inkatrol om die hele Rainmaker teen ’n spoed van jou keuse na die oorkant van die land te sleep terwyl hy al die pad egalig natmaak. Wanneer hy aan die einde van die land kom, gaan staan hy vanself sodat jy darem nooit nodig sal hê om hom op jou buurman se grond te loop soek nie. Jy rol jou waterpyp in, verskuif jou Rainmaker na die volgende baan, rol jou kabel uit, koppel jou waterpyp, draai die toevoer oop en gaan voort met enige ander werk terwyl die Rainmaker syne op sy eie en met die grootste verantwoordelikheidsbesef doen. Rotrix probeer strykdeur om die boer se lewe makliker te maak. Voorheen was twee werkers nodig om die pyp in te rol en die masjien na sy volgende baan te verskuif. Nou het die Rainmaker ’n ingeboude handpypkatrol wat een werker in staat stel om die werk te doen. Dit neem die een werker net 15 tot 20 minute om die Rainmaker te verskuif en hierdie verbetering bespaar die boer meer as R15 000 per jaar. Die Rainmaker vra minstens 2,5 bar druk en ’n maksimum watervloei van 35 kubieke meter per uur, maar druk van tot 6 bar sal hom geen skade doen nie. Jy kan sy spoed stel om sy baan van 200 meter enigiets tussen 6 en 12 uur te voltooi en om van 12 mm tot 50 mm reën per lopie toe te dien. Die Rainmaker maak druppels wat groot genoeg is om hulle nie deur wind van stryk te laat bring nie, maar fyn genoeg om nie die grond vas te slaan nie. Al die buste is roesvry en die raamwerk is gegalvaniseer om jare se onderhoudvrye diens te verseker. As jy jou gewasse die beste kans wil gee, praat vandag nog met Jasper Hewitt van Rotrix by 023-342-3438 of rotrix@intekom.co.za. Besoek ook www.rotrixirrigator.co.za. ProAgri 143 – Januarie / January 2012
9
Besproeiing nie eers iets van oorsee af te bestel nie. Die kanse is goed dat ek dit sommer by die koöperasie sal kry as dit nodig is,” sê hy. Senter 360 is meer as net ’n plaaslike produk – dit is eintlik ’n plaasproduk. Senter 360 is self ook by boerdery betrokke en verstaan presies wat vir ’n boer belangrik is, sê Theuns Dreyer, eienaar. Betroubaarheid en waarde vir geld is bo aan daardie lysie. Dit is waarom hy seker maak dat elke Senter 360 met die volgende gehalteeienskappe spog:
Senter 360 sorg vir soet sukses ie prys is reg, die gehalte is goed en dit is eg Suid-Afrikaans. So som Pieter van der Westhuizen van Komatipoort die redes op waarom ’n boer in ’n Senter 360-spilpunt behoort te belê. Pieter boer met suikerriet, piesangs en ’n bietjie sitrus so tien kilometer buite Komatipoort. Hy was nie net die eerste boer in die Onderberg om ’n Senter 360 aan te koop nie, maar besit ook een van die grootstes in die land. Sy 9-toring sorg vir 70 ha suikerriet en dan het hy twee 7-torings wat onderskeidelik 51 en 55 ha dek. Hy beplan ook om nog twee Senters op te rig vir sy piesangboorde. Vir piesangs het jy ’n vryloophoogte van 4,2 m nodig en volgens Pieter bied Senter 360 se hoëprofielspilpunte ’n vryloophoogte van 5,3 m. Dis genoeg vir die hoogste piesangboom! Daar sal 70 ha piesangs onder die spilpunte wees. Senter 360 se agent in die Laeveld, Ian Slabbert, het reeds gaan seker maak dat hulle pasmaak-spilpunte vir die piesangs kan lewer. Pieter sê: “Dis die lekker ding van Senter – hulle loop die pad saam met jou en hulle het ’n goeie produk. Daar is geen rede waarom ons vir die Amerikaners hoef terug te staan nie!” Pieter weet waarvan hy praat, want hy was al betrokke by die oprigting van 12 spilpunte vir ander boere voor hy ernstig met sy eie boerdery weggetrek het. Hy sê hy sal geen ander spilpunt afkraak nie, maar toe hy self begin rondkyk het, het Senter 360 vir hom die beste waarde vir sy geld gebied. ’n Paar kenmerke wat hom opgeval
D
www.proagri.co.za
het, is die stewige stand van ’n Senter 360 wat deur die toring se breë wielbasis teweeggebring word, die staaldiktes wat sorg vir sterkte sonder om te swaar te wees en Senter 360 se interessante filter-patent wat sorg dat daar nie verstoppings op die punt plaasvind nie. Die grootste voordeel volgens Pieter bly egter dat dit ’n Suid-Afrikaanse produk is wat beteken die onderdele is maklik beskikbaar. Hy is ook tevrede dat Senter 360 van goeie, maar standaard ratkaste en motors gebruik maak. “Ek weet as daar ’n probleem is, hoef hulle
• I-wob-sproeiers vir egalige verspreiding, min windwegdrywing en voortreflike waterindringing sodat elke druppel vir jou werk. • Spesiaal ontwerpte spilpuntbande wat nie sulke diep spore in jou sirkels trap as gewone bande nie. • ’n Unieke spesiale filterpatent om te verhoed dat die laaste sproeier verstop, soos dikwels met gewone spilpunte gebeur as daar ’n bietjie sand in die water is. • Modulêre elektroniese/elektromeganiese beheerpanele wat teen ’n lae koste opgegradeer kan word tot die mees gevorderde beheerstelsel wat die besproeiingmark kan bied. • ’n Spansterkte 60% bo die gewone standaard vanweë Senter 360 se pypankerstange. • Alle strukturele komponente van ’n Senter 360-spilpunt is volgens SABSstandaarde gegalvaniseer en alle boute en moere is van graad 8,8 en en gaan deur ’n warmdoop-galvaniseringsproses. Maak nie saak waar in die land jy boer nie, Senter 360 bied jou orals presies dieselfde voortreflike produkte en diens.
Om uit te vind wie jou plaaslike agent is skakel Theuns Dreyer by 082-564-5955 of 018-469-1331. Pieter van der Westhuizen van Komatipoort is ’n besige man, maar oor sy suikerriet kan hy ontspan. Die Senter 360 is daar om te sorg vir die water. Foto: Ian Slabbert. ProAgri 143 – Januarie / January 2012
11
Meganisasie
Pöttinger van Valtrac:
’n Oorvloed voedsame voer regdeur die jaar!
Die Pöttinger-kuilvoerwa maak vir die boer nuwe moontlikhede oop om die hele jaar lank die voordeel van sy voergewasse te benut. ie mooiste droom van elke boer is om sy vee regdeur die jaar vet en gesond te hou. Valtrac, die verskaffer van top landbouwerktuie en legendariese diens, bewaarheid hierdie droom met die vernuftige Pöttinger-kuilvoerwa wat die boer in staat stel om maklik, vinnig en ekonomies goeie, smaaklike, voedsame kuilvoer te maak van grasgewasse, peulplante, kleingraan, lusern en selfs van sonneblom. Elke boer weet watter voordele kuilvoer inhou. Die belangrikste voordeel is die lae koste per ton hoëgehalte voeding wat gelewer word. Die idee van die alles-in-een kuilvoerwa brei verder hierop uit en is al gevestig in Europa as die mees kostedoeltreffende metode om graskuilvoer te maak. Suid-Afrika is vinnig op pad in dieselfde rigting met bekwame trekkerdrywers wat al hoe skaarser word. Boere begin al hoe meer besef dat graskuilvoer groot voordele inhou bo hooi en selfs bale wat in plastiek toegewikkel is. Kuilvoer kan gemaak word wanneer die voedingswaarde van die gewas op sy hoogste is; dit is die beste manier om die voedingswaarde van plantmateriaal te bewaar; dit lewer meer voedingstowwe per hektaar en hoër diereproduksie per hektaar as ander soorte voerbewaring; dit brand nie, word nie gesteel nie en kan vir ’n langer tydperk as hooibale gebêre word sonder om te bederf of voedingswaarde te verloor; dit is nie so uitgelewer aan
D
12
ProAgri 143 – Januarie / Janurary 2012
weersomstandighede as hooimaak nie; en dit skakel die koste en moeite van baalhantering en duur toedraaiplastiek uit. Valtrac maak dit vir die boer maklik om al hierdie voordele van die beste gehalte graskuilvoer te benut met die Pöttinger-kuilvoerwa. Kyk net: Elke Pöttinger-kuilvoerwa het sy eie opteller, kerwer, laairotor en ketting-
pens-aflaaimeganisme. Waar jy normaalweg ’n gewone blaaskerwer en ’n aantal trekkers sou nodig hê om kuilvoer te maak, gebruik jy net een trekker voor die Pöttingerkuilvoerwa. Die wa tel die materiaal netjies op, skoner as enigiets anders, sê Barend Botha van Wynn-With Melkery, kerf dit presies volgens jou en jou diere se smaak en stop dit styf in die wa se pens teen ’n tempo van 12 minute vir 66 kubieke meter, afhangende van die grootte van die windrye. Soos die materiaal gekerf en in die wa gestop word, word ’n inokulant wat verkuiling aanhelp egalig vanuit ’n spesiale tenk daarop toegedien. By die kuilvoersloot laai die wa se kettingvloer en aflaairotors die materiaal vinnig en volledig af. Pöttinger-kuilvoerwaens is beskikbaar in modelle wat van 35 tot 66 kubieke meter materiaal (21 ton) kan hou. Wynn-With Melkery gebruik hulle Pöttinger-kuilvoerwa vanjaar reeds vir die vierde seisoen op Vryheid naby Parys en hulle is ingenome met die resultate. Die voedingswaarde van graskuilvoer is maar ’n paar persent laer as dié van voersorghum- of mieliekuilvoer, sê Reece Dedwith, bestuurder van die melkery, en hulle gebruik dit vir droë beeste, verse en voerkraalbeeste, alhoewel dit ook heeltemal geskik is vir insluiting in melkkoeie se voerprogram. Om die koste van die nuwe toerusting te dek, maak Wynn-With se span ook op ’n kontrakbasis graskuilvoer vir ander melkerye in die omgewing. Die
Wynn-With Melkery se verse word slegs graskuilvoer gevoer. Reece Dedwith, die plaasbestuurder, sê dit stel hom in staat om sy mieliekuilvoer vir die produserende beeste te gebruik. www.proagri.co.za
Pöttinger-kuilvoerwa stel hulle in staat om kuilvoer goedkoper te maak as wat die boer dit self kon doen en boonop ’n winsie in die sak te steek. As jy reg sny en bemes en die weer speel saam, kan jy drie snysels per jaar inkuil en die opbrengs per hektaar is meer as hooi, want die materiaal word onmiddellik wegggery sodat die gras weer kan begin groei sonder bale wat daarop lê. Wynn-With se mense sny in die oggend en maak dieselfde middag kuilvoer om so 170 tot 180 ton kuilvoer per dag te maak met een Pöttinger-wa. Die Pöttinger verg die minimum onderhoud. Sy ghriesnippels is in banke gerangskik sodat jy nooit hoef te sukkel om moeilike plekke by te kom nie en sy kerflemme moet elke dag of twee so ’n bietjie skerpgemaak word, afhangende van die klipperigheid van die plaas. In Swaziland word ’n Pöttinger gebruik om suikerrietreste op te tel en fabriek toe te ry vir bio-energie. Hy het al meer as 100 000 ton taai suikerrietreste deur sy pens en hy werk nog soos ’n splinternuwe. Dis ook geen wonder nie, sê Reece. Die Pöttinger-fabriek in Oostenryk is bekend vir sy hoë gehalte ontwerp, vakmanskap en vervaardigingsvernuf. Die wa is van die beste staal gemaak en sy panele is aanmekaar vasgebout – nie gesweis nie – sodat hy met ’n vol vrag oor kontoere kan draf sonder om ooit te kraak of te knak. Die Pöttinger kan ook gebruik word om mieliekuilvoer mee uit te ry. Praat met George Cilliers van Valtrac by 056-817-7308 as jy ook jou diere elke jaar regdeur die jaar in top kondisie wil hou.
Die snitlengte van die Pöttingerkuilvoerwa kan gestel word om die boer en sy beeste se behoeftes presies te pas. Wynn-With Melkery verkies ’n korter snit omdat dit ligter is op die boerdery se voermengers en omdat dit beeste verhoed om die smaaklike bestanddele van die voermengsel uit te soek. www.proagri.co.za
As jy die mieliekuilvoerseisoen met vertroue wil aandurf en die beste kuilvoer teen die beste spoed, op die mees ekonomiese manier en sonder ’n sweem van sukkel wil maak, is Valtrac se Kemper Champion C3000 ryonafhanklike kuilvoerkerwer en ’n Valtra TruStuur-trekker die kombinasie vir jou.
Kemper is die mieliekuilvoermeester ieliekuilvoer is skitterende voer, maar ’n man moet jou sit en staan ken om dit binne die kort tydjie wat die mielies presies die regte voggehalte het, en wat die weer jou toelaat, te maak. Die betroubare, doeltreffende kombinasie vir suksesvolle kuilvoermaak, is ’n Kemper Champion C3000 ry-onafhanklike kuilvoerkerwer, aangedryf deur ’n Valtra TruStuur-trekker.
M
Die Kemper: • Sny drie meter wyd ry-onafhanklik • Sny besproeiingsmielies teen 4,5 tot 6 km/u en droëlandmielies teen 7 km/u • Sny so 55 ton per uur as die oes mooi is • Het ’n metaalverklikker wat die masjien onmiddellik stop as jy probeer droppers kerf • Sny en gryp materiaal in enige omstandighede doeltreffend sonder verlies • Se snitlengte kan in enige van 12 posisies verstel word, vanaf 4,3 mm tot 33 mm • Breek mieliepitte vir beter voergehalte • Het ’n kettinglose aandryfstel vir lae onderhoud en hoë betroubaarheid • Vorentoe, agtertoe en neutraal word elektries vanuit trekkerkajuit beheer • Het 12 snylemme • Se slypstelsel werk maklik en vereis nie gereedskap nie
• Se aflaaigeut word hidroulies beheer vanuit kajuit. Die Valtra TruStuur-trekker Valtrac se unieke Valtra TruStuurtrekkers is beskikbaar in 64 tot 272 kW sonder veel bykomende koste. Dit beteken dat jy bloot die sitplek omdraai en dan met ’n agterstuurwiel en -kontroles net so goed agteruit met die trekker werk as vorentoe. Dit is die perfekte vennoot vir ry-onafhanklike kuilvoerkerwers. (Lees op Valtrac se nuwe webtuiste, www.valtrac.co.za, meer van hierdie veelsydige TruStuurtrekkers.) Monteer nou ’n Kemper-kuilvoerkerwer aan die trekker se driepuntstelsel en kragaftakker en jy het die mees gedugte kuilvoermasjien wat jy nog gesien het. En na die kuilvoerseisoen het jy vir die res van die jaar ’n volwaardige, gevorderde trekker vir al die ander take wat die res van die jaar op die plaas verrig moet word. Valtrac is ook die verskaffers van die kleiner, maar ewe doeltreffende, Nogueira Pecus IV-kuilvoerkerwers. Dit alles word rotsvas gerugsteun deur Valtrac se legendariese diens wat sorg dat die boer immer die voordeel van die nuttigste, betroubaarste tegnologie kan geniet. Praat met George Cilliers by 056-8177308 vir meer inligting. ProAgri 143 – Januarie / January 2012
13
Veiligheid
Organiseer self vir veiligheid deur genl Chris van Zyl, bestuurder:
Veiligheid TLU SA it is òf die waarskuwende blaf van die honde òf die stilte nadat die honde lankal moes geblaf het, wat op ’n plaas die verskil tussen lewe en dood kan beteken. Steeds is die mense wat sorg dat daar kos op almal se tafels is, afhanklik van veiligheidsvoorsorgmaatreëls soos waghonde, om hulle werk te kan doen. Die aanslag op lewe en eiendom, veral in afgeleë gebiede waar bure, sekuriteitsmaatskappye of die polisie nie naby is nie, duur ongelukkig voort. Ondanks die pogings om landbouverwante misdaad as ’n nasionale prioriteit te handhaaf soos wat reeds in 1998 besluit was, word gemeenskappe telkens getref deur die traumatiese gevolge van geweldsmisdaad in hulle midde. Vir die gemeenskappe waar almal mekaar ken, is die slagoffers veel meer as net ’n naam op papier of nog misdaadstatistiek... Wat die afgelope tyd opmerklik geraak het, en beduidend meer so as in die verlede, is die betrokkenheid van buitelandse burgers by geweldsmisdaad teen boere en ander plaasbewoners. Die vermelding in die media van burgers uit veral Zimbabwe, Mosambiek en Namibië wat gearresteer of gesoek word in verband met aanvalle, raak algemeen. Dit op sigself is waarskynlik ’n aanduiding dat die misdadigers daarvan oortuig is dat hulle midadige verlede waarskynlik nie so maklik toetsbaar is as wat die geval met Suid-Afrikaanse burgers is nie. Daarbenewens word ons land toenemend ’n toeganklike opsie vir diegene afkomstig uit buurstate waar die
D
14
ProAgri 143 – Januarie / January 2012
plaaslike ekonomieë lank nie meer in staat is om in die alledaagse lewensbehoeftes te voorsien nie. Statisties is die oordonderende omvang van diefstal (in alle vorme, maar veral ten opsigte van kontant, toerusting wat maklik in kontant omskep kan word en vuurwapens), in vergelyking met ander misdade, opvallend. Teen die voorafgaande, raak die verband tussen diefstal en Genl Chris van Zyl (regs) en dr Dirk geweldsmisdaad ook al hoe meer Hermann van Solidariteit is die opvallend. Dit is duidelik dat nòg skrywers van die boek, lewe, nòg beserings enigsins oorTreurgrond, wat die verhale van wegings is wat misdadigers in ag neem. Die blote feit dat moord en plaasaanvalle in Suid-Afrika vertel. ernstige aanranding dikwels die Die boek kan by gevolg is van die diefstal van ’n www.kraaluitgewers.co.za bestel word. handvol geldnote of ’n selfoon wat Die Engelse weergawe is ook nou vir ’n paar rand verkwansel kan beskikbaar. word, is ’n faktor waarmee rekening gehou moet word. Vir baie geld dit nie vir vars produkte, hoenders jare is die onverklaarbare verband en skape nie. Dit is fisies onmoontlik tussen die geldwaarde van gesteelde om plante en lewende hawe 24/7 teen goedere en die grenslose geweld wat diefstal te beveilig. Daarby kan teen die eienaars daarvan toegepas ondeurdagte (en onvoorbereide) word, ’n vraagstuk wat deeglikoptrede teen vermeende diewe toenenagevorsde antwoorde eis. mend gevaarlike implikasies inhou. Statisties is die toename in werkDit beteken dat boere opnuut sal loosheid en die gevolglike armoede, veral moet besin oor voorbereidings en in landelike gebiede, ’n voldonge feit en gebeurlikheidsbeplanning om misdaad gepaardgaande met die kwynende op kollektiewe wyse aan bande te lê en integriteit en etos in die samelewing, kan ernstige beserings, en selfs lewensverdit verwag word dat diefstal van voedsellies, te verhoed. Dit gaan selfdissipline produkte en lewende hawe (veral en selfbeheersing verg, want so dikwels pluimvee en kleinvee), sal toeneem. bevind boere hulleself in ’n posisie waar Hoewel kosbare besittings soos instinktiewe reaksies en opgehoopte kontant, juweliersware en vuurwapens emosies ’n nadraai in die hof tot gevolg agter slot en grendel beveilig kan word, het. Die huidige omstandighede verg onteenseglik dat boere en hulle inwonende gesinslede ten eerste bemagtig moet word om hulleself te kan handhaaf in moontlike noodweersituasies wanneer selfverdediging geregverdig is. Daarbenewens raak dit al dringender dat boere hulleself kollektief moet organiseer om as ’n plaaswag wat aan wetlike vereistes voldoen, na landelike veiligheidsbelange om te sien. Dit impliseer die instelling en instandhouding van doeltreffende kommunikasienetwerke, gebeurlikheidsbeplanning en ’n reaksievermoë wanneer dit nodig is. Suid-Afrika se landbouers, hulle afhanklikes en ander plaasbewoners kan nie as gevolg van veranderende misdaadpatrone en die tyd- en afstandfaktor tussen plaas en die naaste polisiestasie goedsmoeds op die brandstapel geoffer word nie. Die behoud van ons besittings, en die beskerming van kosbare lewens, is in ons hande. www.proagri.co.za
Veiligheid
Fnuik die diewe met
tegnologie
Wayne Cole van Renosterfontein-boerdery naby Pretoria sê hy kan nou weer snags rustig slaap nadat een van SecurityViewer se tegnici, JJ Jubber, sy spilpunt met Videofied se kameras beveilig het. eer as R600 000 in twee jaar. Dit is hoeveel skade JJP Botha Renosterfonteinboerdery, oos van Pretoria, gely het as gevolg van diewe wat die spilpunte stroop. Selfs nadat die koperdraad met aluminium vervang is, slaan die sluwe skelms steeds toe, sê Wayne Cole, plaasbestuurder. Wayne het die geleentheid aangegryp om SecurityViewer se Videofied-kamerastelsel te toets, want hy glo dit is net tegnologie wat die boer kan help om een voor te bly. Na net ’n week was dit toe ook sulke tyd... Drie skelms is op heterdaad deur die kamera betrap en het netnet daarin geslaag om te ontvlug – sonder die kabel en die kunsmispomp wat hulle reeds eenkant gesit het! Wayne vertel: “Ek dink daaraan om so stelsel vir my huis ook te kry; en die skuur; en ek het klaar vir die bure gesê hulle moet ook kom kyk.” SecurityViewer se Videofied-kamerastelsel bied ’n praktiese, bekostigbare
M
Eugene de Klerk is een van die wakker manne in SecurityViewer se beheerkamer wat sal seker maak dat jy dadelik weet as iemand jou spilpunt bedreig. www.proagri.co.za
oplossing vir boere. Dit is aangepas om voorsiening te maak vir omstandighede op die plaas en is glad nie afhanklik van enige eksterne kragtoevoer of drade nie. Die beste van alles is dat die boer nie vir elke bakatel op- en uitgejaag word nie. Vals alarms word deur ’n beheersentrum, wat deel van die diens is, ondervang. ’n Boer weet presies wat op hom wag voor hy by die huis uitstap. Die Videofied-stelsel is ’n gedugte verdedigingsmag Elke stelsel het ’n beheereenheid wat selfoonkommunikasie gebruik om inligting te stuur. Die eenheid word in ’n stewige waterdigte houer, effens kleiner as ’n tamatiekissie, ingebou. Die “brein” word op ’n sentrale plek op die spilpunt vasgemaak en dan word die “oë” van die stelsel strategies geplaas om te kan kyk daar waar die diewe toeslaan. Een ogie hou altyd die brein dop om seker te maak slim vang sy baas! ’n Bewegingsensor moet eers geaktiveer word voor die videokamera begin opneem. Die kamera staan dus nie die hele nag en krag mors om prentjies af te neem van ’n vreedsame, onverstoorde spilpunt nie. As hy eers begin opneem, kan nie donker, koue, reën of selfs ’n kragonderbreking hom keer nie. Die kamerasensor is in ’n weervaste (-30°C tot +60°C), waterdigte omhulsel ingebou en word deur litiumselle, wat vier jaar lank hou, van krag voorsien. Infrarooi sensors en ’n nagsigkamera sorg dat selfs die wandelaars van die duisternis duidelik sigbaar en eienbaar word. Die beheereenheid stuur die videosegment na SecurityViewer se beheerkamer, waar op-en-wakkeroperateurs kyk of dit ’n vals alarm is en of die boer gewaarsku moet word dat daar ’n jakkals in die kraal is.
Wayne sê: “Ek moes een nag ry om die spilpunt te gaan aanskakel en het redelik naby aan die een kamera verby gery. Dit was nie drie minute nie, toe bel die beheerkamer my en stuur vir my ’n foto van my bakkie!” Die boer kan vooraf besluit wie almal die inligting moet ontvang, soos hy self, sy plaasbestuurder, sy buurman, die omgewing se steunkring of veiligheidsbeampte of tant Ralie op die skakelbord. Die sensors kan so geplaas word dat ’n boer presies weet wat in die omgewing aangaan en waarvoor hy homself gereed moet maak. Geen mens wil in die leeu se kake inloop nie, maar ’n boer wil beslis ook nie op ’n onskuldige verbyganger toeslaan nie. Boere wat sukkel met selfoonopvangs hoef ook nie moedeloos te raak nie. SecurityViewer se tegnici kan met behulp van ’n seinversterker sorg dat die stelsel op die lug bly. Daar moet darem net binne ’n redelike afstand (so 5 km) ’n ordentlike sein wees. Dit kos ’n eenmalige bedrag om die stelsel aan te koop en deur SecurityViewer se kundiges te laat installeer en daarna is ’n maandelikse bedraggie van R171 ter sprake vir die diens vanuit die beheerkamer. Daar is ook ’n opsie om die hele stelsel te huur, wat die installasie, instandhouding en beheerkamerdiens insluit. ’n Waarborg op die onderdele maak onder meer voorsiening vir weerligskade.
Drie sluwe diewe, wat tot met ’n tuisgemaakte leer opgedaag het om hulle steelwerk makliker te maak, is op heterdaad deur die kamerastelsel betrap! As jy vandag nog die diewe wil fnuik, skakel vir Wynand Beneke by 012657-5300 of stuur ’n e-pos na wynand@securityviewer.co.za. ProAgri 143 – Januarie / January 2012
15
Geenbewerkingplanters Die Jumil JM 3080-plaatplanter en JM 3090-vakuumplanter is beskikbaar met rame vir 8, 10, 12,13, 15 en 18 rye. Voorste plaaslike boere is ingenome met hierdie robuuste planters se vermoë om in enige grond en deur die digste plantreste die perfekte saadspasiëring, plantdiepe en kunsmisplasing te handhaaf.
Konvensionele planters Vir die kleiner boer of die boer wat ‘n eenvoudige, maklikom-te-gebruik planter soek wat tog akkuraat en betroubaar plant, is die Jumil JM 2090 MG-plaatplanter perfek. Dit is in weergawes van 2, 3, 4, 5, 6, 7 en 8 rye beskikbaar.
Crop
Agricultura
Die Jumil 2670-SH-EXvakuumplanter word aan die trekker se driepuntstelsel gemonteer en is beskikbaar vir 3, 4, 5 en 6 rye met ’n verskeidenheid rywydtes.
Die Jumil JM 7090-vakuumplanter is ’n baie sterk geenbewerkingplanter wat 10, 12, 13, 15, 18 of 21 rye kan plant.
Telehanteerders Of jy bale wil laai of verskuif, grootmaatsaad en -kunsmis hanteer, mis wil laai, boorgatpype wil uittrek, palette wil skuif, boomstompe wil laai, veiligheidsligte op hoë maste se gloeilampe wil vervang of ‘n honderd-en-tien-ander take op die plaas wil verrig, as jy eers ‘n Faresin-telehanteerder van Crop-Tech het, is al dié take kinderspeletjies. Dis veelsydig, nuttig en maklik om te gebruik.
Goeie nuus Valtrac, die gevestigde landboutegnologiemaatskappy met die puik produkte en legendariese diens, het na sy oorname van Jumil besluit om te spesialiseer om boere nog beter diens te bied.
Skakel Crop-Tech by 0 waar die handelaar n Grondbewerkingstoerusting
Voermengers Met meer as 35 jaar ervaring is Faresin-voermengers die toppunt van doeltreffende, duursame betroubaarheid. Crop-Tech bied ‘n Faresin-reeks voermengers van 7 tot 46 m3; in sleep-, selfloop en vaste modelle, en selfs die Leader-selfloper met sy kuilvoeruithaler.
Crop-Tech bied die gesogte reeks Gregoire-Bessondriepuntploeë, sleepploeë en skottelêe. Veral gewild by Suid-Afrikaanse boere, is die SY4-ploeg wat met drie tot vyf skare beskikbaar is en ‘n verstelbare hidrouliese outoherstel uitskopaksie het om sy skare teen klippe en riwwe te beskerm sonder om werktyd in te boet.
Koringplanters Die Jumil JM 2624 CR Plus-sleepkoringplanter is eenvoudig en robuust vir die konvensionele aanplanting van kleingraangewasse. Dit kan tot 24 rye plant en het ’n werkwydte van 4 255 mm.
-Tech
Mis-en kalkstrooiers Crop-Tech bied drie Jumil-strooiers vir die akkurate toediening van mis, kunsmis en kalk. Die JM LD2050 TTD dra 3 000 kg (1,6 m3); die JM LD5050 TTD dra 5 000 kg (3,4 m3); en die JM LD10500 TTD met sy dubbeltandem-as dra 12 000 kg (7,5 m3).
l Equipment
Voerwaens
vir die boer
3
Vir die doel is ‘n tweede maatskappy, Crop-Tech, in die lewe geroep om ‘n reeks produkte aan die boer te verskaf. Crop-Tech het opgeleide, toegewyde handelaars regoor die land sodat elke boer diens op sy drumpel kan geniet.
056-817-7308 om te hoor aaste aan jou is.
Die Jumil JM 10000-voerwa hou 10 m . Hy is beskikbaar met of sonder ‘n wurmaflaaier wat voor gemonteer word sodat ‘n trekkeroperateur voer akkuraat in trôe kan aflaai. Sonder die aflaaier kan hy 6 300 kg dra en met die aflaaier 5 500 kg. ’n Kettingvloer vergemaklik vinnige aflaai. Hierdie wa is ideaal vir kuilvoer of enige ander soort voer.
Kuilvoerkerwer Crop-Tech se Jumil JM 60 Plena-kuilvoerkerwer met sy vier rollers, twee snyers en twee voerders verseker ‘n skoon en akkurate snit vir mielies, voersorghum, suikerriet, olifantgras of enige ander gewas waarvan jy kuilvoer wil maak. Die snitlengte kan op 3, 5, 8, 11, 14 of 18 mm gestel word en die kerwer kerf 20 tot 30 ton per uur. Daar is ook ‘n aanhegsel beskikbaar om graskuilvoer te maak.
Laaigrawe Crop-Tech se MX-laaigrawe kan aan enige trekker monteer. Met die Fitlock-stelsel haak die laaigraaf maklik aan en af, die Mach-stelsel koppel die hidroulika en elektriese sokke in een beweging, die PCH-stelsel hou die skop waterpas tydens enige beweging, met die AQS-stelsel keer die skop telkens vanself terug na ‘n voorafbepaalde posisie en die Shock-stelsel skakel skokke deur vinnige bewegings uit. Die laaigraaf word met ‘n enkele arm beheer en daar is verskeie aanhegsels beskikbaar vir elke taak op die plaas.
Klipopteller Crop-Tech se Kivi-Pekka-klipopteller werk 6 meter wyd om klippe met ’n deursnit van 25 tot 300 mm teen ‘n tempo van 1 200 kg per minuut op te tel teen ‘n spoed van 2 tot 6 km/u. Sy pens hou 1,5 tot 2 m3 klippe voordat hy leeggemaak moet word. Raak nou ontslae van daardie lastige klippe wat jou werktuie se beitels en skottels so verniel.
Gewasproduksie
Bankrotbos:
Herwin jou weiding met Brush-Off® Geniepsige vyand van die veeboer is bankrotbos, want as dié woekerende indringerplant eers sy verskyning maak, kan hy jou veld se drakrag drasties verminder. Bankrotbos, ook bekend as slangbos of vaalbos, is ’n nuttelose indringerplant. Niks eet hom nie en hy kan vir niks gebruik word nie. Al wat hy doen, is om jou nuttige gras te verdruk. In die Vrystaat, Oos-Transvaal, Noordwes en Sentraal-Transvaal woeker bankrotbos voort om groot stukke veld se drakrag met tot 80% te verlaag. Bankrotbosindringing is nie die gevolg van wanbestuur soos oorbeweiding nie – as dit eers op ’n plaas voorkom, versprei dit vinnig, ongeag of die veld in ’n goeie of swak toestand verkeer. Boonop maak bankrotbos miljoene sade wat baie lig is sodat dit geweldig ver deur die wind versprei kan word vanaf die staat se padreserwes en plase waar dit onverhinderd voortwoeker. “Bankrotbos is ’n euwel,” sê oom Piet Meintjes van Silóam, naby Warden in die Vrystaat. “Oral waar ’n mens ry, sien jy dit is besig om ernstige afmetings aan te neem. En hy is ’n taai kalant. Brand roei hom nie uit nie – dit lyk eerder asof brand die saad stimuleer om beter te groei.” Oom Piet se dogter, Elinda, is in beheer van die beesboerdery en sy het besluit die kampe waar bankrotbos oorgeneem het, moet herwin word. Bankrotbos het die drakrag in sommige kampe met tot 70% verminder, sê Elinda. Haar navorsing het aan die lig gebring dat die doeltreffendste metode om bankrotbos uit te roei Brush-Off® Reg Nr. L4535 Wet Nr. 36 van 1947 van
’n
Beheer bankrotbos só met Brush-Off® • Benat die hele plant met BrushOff®. Takke wat nie benat word nie, kan weer uitloop. • Spuit in die najaar (tot einde Maart), wanneer die plant voedselreserwes wortels toe begin stuur. • Wag na goeie reën ’n week of wat voor toediening, sodat die plante eers voedselreserwes kan opbou. • Gebruik ’n benatter om te verseker dat die onkruiddoder die bankrotbos se klein, wasbedekte blaartjies doeltreffend binnedring. • As dit binne 4 tot 5 uur na toediening reën, moet die toediening herhaal word. • Die optimum dosis is 150 tot 200 gram produk per hektaar. • Volg die aanwysings op die etiket. www.proagri.co.za
Voordat sy Brush-Off® gespuit het, het die bankrotbos net so welig in die kamp regs agter Elinda Meintjes gegroei as in die buurman se kamp links agter haar. Op sommige plekke het bankrotbos haar weiding met tot 70% verminder, maar met Brush-Off® het haar veld nou weer sy volle 100% drakrag. Dupont is. Die groot voordeel van Brush-Off® is dat dit dodelik is vir bankrotbos, maar dat dit gras nie die geringste skade aandoen nie. Elinda het Brush-Off® streng volgens die aanwysings met ’n trekkerspuit toegedien. “Ek is baie tevrede met die resultaat en ek kon eintlik nie glo wat ek sien nie,” sê sy. “Ek het honderd persent herwinning gekry, behalwe die plekkies waar die spuit gemis het.” Sommer gou het die rooigras vanself weer begin groei waar dit voorheen deur bankrotbos verdring was, vertel Elinda. “Kampe wat ek voorheen glad nie kon gebruik nie, word nou ten volle benut. Die kampe waar ek bankrotbos met Brush-Off® uitgeroei het, is nou amper my beste kampe.” Elinda werk volgens ’n program om uiteindelik al die bankrotbos op hulle grond uit te roei. Sy spuit elke jaar teen die einde van die seisoen, wanneer die plante voedselreserwes na die wortels begin stuur, om te verseker dat die Brush-Off® tot in die wortels indring om sy goeie werk te doen. Elinda wens haar bure wil ook BrushOff® begin gebruik, want hulle grond dien nou as bron waarvandaan daar voortdurend nuwe saad na haar kampe waai. Met Brush-Off® se onverbiddelike doeltreffendheid put sy self nou weer die volle waarde uit weiding wat sy reeds herwin het en sy gaan nie rus voordat sy en Brush-Off® elke bankrotbos van haar grond af geboender het nie. Brush-Off® kan ook met ’n rugsakspuit toegedien word waar die indringing nog nie so erg is nie, maar wanneer daar baie bankrotbos is, kom jy heelwat verder met ’n trekkerspuit. Brush-Off® is ook geregistreer vir die
beheer van ’n groot reeks ander onkruidsoorte; ook die gedugte pompom wat tans ’n ernstige bedreiging vir boere skep. Vir meer inligting oor Brush-Off® en DuPont se wye reeks ander middels wat die boer help om vooruit te boer, praat met Riaan van der Merwe by 082-321-6542 of Johan Theron by 083-255-2385. Gebruik slegs soos aangedui op die etiket. Brush-Off® bevat Metsulfuronmetiel (Versigtig) Reg. Nr. L4535 Wet Nr. 36 van 1947. Die DuPont Oval Logo, DuPont™, The Miracles of Science™ en Brush-Off® is handels-merke van DuPont en sy affiliate. Adres: Posbus 3332 Halfway House 1685. Tel: 011-2188600.
Waar die smaaklike, voedsame rooigras nou weer so welig begin verskyn, was ’n jaar gelede net vaal, nuttelose bankrotbos – totdat Elinda Meintjes Brush-Off® gebruik het om haar weiding te herwin. ProAgri 143 – Januarie / January 2012
19
Hulpbronbestuur
Gesonde boerdery vereis gesonde grond (4)
Oppasgrond is hougrond deur Chris Wagner
ie ook al wil aanhou boer in die veranderende klimaatsomstandighede wat voorlê, sal slegs daardie boere wees wat die gesondheid van hulle grond die hoogste prioriteit gee en ook in ander opsigte bekwaam boer. COP 17 het gekom en gegaan. Nie almal is tevrede dat hulle gesigspunte en belange behoorlik verreken is nie. Die landbou as bedryf is een van die belangeterreine wat die regstreekse gevolge van klimaatsverandering gaan ervaar en wat skerper sal moet dink en bereid sal moet wees om die ingrypendste aanpassings te maak.
W
Driedubbele knyptang Benewens die bekende kosteknyptang wat al baie dekades lank boere se keuses beïnvloed, tree daar algaande nuwe variasies op hierdie ou tema na vore. Die getal mense wat die aarde bewoon, het onlangs die sewemiljardkerf verbygesteek. Die fyn balans in die ekostelsel word toenemend ontwrig deur oorontginning en vernietiging van sub-stelsels. Reënwoude word stelselmatig uitgekap, die seebronne word sonder perk leeggevang, savannevelde verwoestyn as gevolg van swak bestuur en oorbeweiding, hoëpotensiaal landerye word benut onder al groter wordende produksiedruk ver buite die volhoubare en redelike grense. Al die menigtes soek kos en blyplek en hunker na ’n beter lewenstandaard. Om in al daardie behoeftes te voorsien, word vrugbare landbougrond toenemend ingeperk. Ekstra woonplek word benodig en die toenemende vraag na grondstowwe om nywerheidsprodukte en energie te voorsien, verminder die beskikbare landbougrond amper gewetenloos. Benewens die klimaat wat groter druk op boere se keuses en oorlewing gaan plaas, gaan daar ook die toenemende faktor van owerheidsbemoeiing met landbousake wees. Regerings regoor die wêreld sal al meer aandag aan volgehoue voedselsekerheid moet gee om in die behoeftes van hulle
groeiende bevolkings te voorsien. Ons troos is dat verantwoordelike boere wat hulle grond oppas en opbou, hierdie driedubbele knyptang die beste die hoof sal kan bied. Volhoubare landbou — ’n nuwe dimensie Die volhoubaarheid van landbou se vermoë om die wêreld te voed, is ’n globale probleem wat bepaal gaan word deur regerings se sosio-ekonomiese inslag en vermoëns en hoe hulle gesamentlik gaan optree. Dit is die groter prentjie en nie binne tasafstand van die gewone boer nie. Daar is egter ’n ander kant aan die saak. Solank boere eienaars van hulle grond is en bereid is om getel te word in die ry van betroubares en bekwames wat hulle verbind om hulle grond volhoubaar te benut vir optimale produksie, sal hulle in aanvraag wees. Geen kollektief, hetsy korporatief of ideologies gedrewe, kan meeding met die toewyding, sorg en sorgsaamheid van die indiwiduele boer wie se boerdery sy en sy gesin se lewe en lewenstog is nie. Dit is die kleiner prentjie. Dit is egter die enigste plek, daarom ook die belangrikste plek, waar die landbouer binne tasafstand van die oplossings is. Elkeen op sy eie plaas! Verantwoordelike grondboere sal die pyp rook Om grondboer te bly, sal ons onsself op die hoogte moet bring en daarna op die hoogte moet bly van wat die grond van ons verlang vir volhoubare boerdery binne die gegewe klimaatstoestande. Ons moet dan daarby aanpas en daarvolgens bestuur terwyl ons onsself deurlopend bemagtig met meer kennis oor ons primêre hulpbron; nie om in die eerste plek meer geld te maak nie, maar om die grond se vermoë om aan te hou om plante te produseer, te beskerm en op te bou. Alleen dan sal ons en ons nageslag in staat wees om aan te hou boer, gegewe deurlopende aanwending van onvermoeibare kennis, breinkrag en energie.
Die minder grond sal al meer gesond gehou en opgebou moet word om al meer te produseer. Die kleinste prentjie lê onder die grote Wat ons bo-op die grond wil sien, is die positiewe uitkomste, hetsy gesonde weiding, diere, bome en struike of gesaaides. Ons het in vorige aflewerings beklemtoon hoe belangrik dit is om die lewe binne die grond, die grond se eie lewe, in stand te hou deur wat ons bo-op die grond en daarbinne doen, omdat dit per slot van rekening is wat landbouproduksie op die lang termyn kan onderhou en ons aan die lewe gaan hou. Verdere roofbou is uit! Ons het ook aangedui dat die lewe binne die grond verband hou met die hoeveelheid gebinde koolstof in die vorm van plant- en dierereste as deklaag, wat enersyds die grond self beskerm teen regstreekse son, wind en reën en andersyds die tussenstadium is wat humusvorming moontlik maak. In die nuwe klimaatstydperk wat kom, sal ons grootste taak wees om landbou so te bedryf dat ons koolstof kry waar dit hoort; CO2 uit die lug geabsorbeer in gesonde plante en diere en met minimum vrystelling van ons kant af deur ’n onbesonne bestuur- en leefstyl. Uitsonderlike eienskappe van humus Humus ontstaan hoofsaaklik uit organiese materiaal, maar het bykomstige besondere en nuttige eienskappe. Die ontstaan van humus volg ’n ingewikkelde proses soos in die skema op die volgende bladsy uiteengesit: Humus skep ’n gunstige fisiese en chemiese omgewing vir plantegroei Dit is goed om te verstaan hoekom dit so is en dat dit die rede is waarom ons volgehoue en hoë humusvlakke moet handhaaf. Gesonde fisiese en chemiese grondtoestande is te danke aan die organiese blaai om
Gesonde grondstruktuur verseker voldoende vog, suurstof en voeding vir gesonde plantproduksie. www.proagri.co.za
ProAgri 143 – Januarie / January 2012
21
sure in humus en die feit dat humus minder stikstofbindend is as die rou organiese materiaal. Fulviensuur is oplosbaar en humiensuur onoplosbaar in ’n alkaliese medium. Omdat hierdie sure geoksideer is, skep dit negatiewe ladings (katione) op die oppervlak. Hierdie negatiewe ladings is verantwoordelik vir die katioonuitruilvermoë (KUV) van die sure. Hierdie negatiewe ladings het die vermoë om positiewe ladings aan te trek en vas te hou. Sandgrond het van nature ’n lae KUV en daarom is die humiensuur en fulviensuur nodig om die sanddeeltjies te bedek en so die absorbsie-oppervlakte te vergroot waarmee voedingstowwe vasgehou kan word. Humiensure bind deur die bedekking wat hulle verskaf gronddeeltjies aan mekaar om aggregate te vorm. Dit skep ’n beter grondstruktuur wat dan beter in staat is om water en suurstof vas te hou en aan plante en ander organismes te voorsien. Fulviensuur verhoog die deurlaatbaarheid van selmembrane en verhoog sowel as bevorder so die opname van voedingstowwe deur die plantwortels. Fulviensuur verlig knellende tekorte aan suurstof deur verhoogde metaboliese aktiwiteit gedurende spanningsperiodes. Dit veroorsaak ook die akkumulasie van suikers wat osmotiese druk in selle verhoog en sodoende die neiging tot verwelking teenwerk.
22
ProAgri 143 – Januarie / January 2012
Die humifikasieproses Alles begin by ORGANIESE MATERIAAL BO-OP DIE GROND
Ontbindingsproses Erdwurms, plante, plantwortels en sekere mikro-organismes sterf. Bepaalde mikro-organismes breek dit af tot koolhidrate, proteïen en lignien.
Verdere afbreekproses = mineralisasie Oor die kort termyn word die koolhidrate, proteïen en lignien verder afgebreek na koolsuurgas, water, ammonium-, fosfaat- en sulfaatione.
’n Gelyklopende maar stadiger opbouproses Nuwe verbindings vorm wat nie in plante en organismes voorkom nie. Gespesialiseeerde mikrobes vorm ander nuwe strukture uit die koolhidrate, proteïen en lignien, naamlik nuwe stabiele, komplekse polimere met geheel ander en unieke eienskappe. Dit word humus genoem.
Die opbouproses = sintese Die bogenoemde gemineraliseerde elemente word deur plante en mikroorganismes as kitskos opgeneem vir die sintese van nuwe lewende weefsel.
Humus as oorlewingspakkie Uit die humus se komplekse strukture word stadig en oor tyd energie en voeding aan sowel die mikrobes, die gewillige werkers, as aan plante verskaf.
Humus skep ’n gebalanseerde grondvoedingstatus vir plante Al sien ons nie aldag wat binne die grond gebeur nie, moet ons dit weet. Deur dit te weet, kan ons ons grond reg bestuur. Deur reg te bestuur, sal ons die regte vrug op ons arbeid geniet. Dan alleen kan ons hoop om volhoubaar te boer! Lees die vorige artikels op www.proagri.co.za
www.proagri.co.za
Vee & veilings
www.proagri.co.za
ProAgri 143 – Januarie / January 2012
23