ProAgri

ProAgri tegnologie vir die boer technology for the farmer

Februarie / February 2012 Nr / No 144 ISSN 1042–1558

Gratis

Belê in vleis; plant gras

Georgië waardeer boere

Blink planne vir krag Kry meer lammers per ooi

Equalizer: Só moet ’n planter plant!

Energie

|

Minimumbewerking

|

Veilings

| Agrilag

AgriTrader

In hierdie uitgawe Redakteursbrief

Voorblad

olgende keer as ons om die braaivleisvuur staan en Eskom slegsê oor die hoë rekeninge en die krag wat verdwyn wanneer jy dit die nodigste het, kan ons gerus maar ook na die positiewe kant van die saak kyk. Nood leer bid, sê hulle. Wel, in hierdie geval het nood ons weer laat dink.

Wêreldwyd, maar ook hier tussen ons boere, word daar al slimmer en meer bekostigbare planne gemaak om hernubare energie in boerdery-tegnologie om te skep. Dit is nie net op die lang duur goed vir die sak nie; dit help ook om die enigste hulpbron wat In Georgië kan jy binne enkele minute ons het, die aarde, te beskerm. Ons ’n voertuig registreer en 'n nommerskuld dit aan ons nageslag om ook plaat kry. Vind meer uit oor die ons bydrae te lewer vir hulle interessante land op bl 22. toekoms. In hierdie uitgawe het ons ’n hele paar gedagtes oor die onderwerp.

Lourens du Plessis, die boer by wie ons gaan kuier het om die artikel oor die Equalizer-planter te skryf, het my agterna geskakel om seker te maak ons skryf dat hy optimale produksie nastreef en nie maksimale produksie nie. Dit is ’n feit van die lewe: jy kan nie net uithaal sonder om in te sit nie.

Ek glo u gaan hierdie uitgawe met al sy lekkerlees artikels geniet en as u by een van ons adverteerders navraag of aankope doen, sê tog asseblief dat u deur ProAgri by hom uitgekom het.

V

Hulpbronbestuur 19 Broers en susters kan konflik bestuur 20 Was jou water vir skoon kos

3

Veeboerdery 27 Belê nou in vleis; plant gras 29 Kry só meer lammers per ooi Gereeld 25 AgriKyk & Lees 26 AgriLag 26 Werfnuus 30 Veilings 35 GeneGids 37 AgriGids www.proagri.co.za

MASS MEDIA SPECIALISTS

Redakteur ProAgri en ProAgri.co.za Annemarie Joubert > 082-320-3642 annemarie@proagri.co.za Verkoopbestuurder Anneke Claassen > 012-342-5141 anneke@smartpublishing.co.za

4

Advertensienavrae Marlien van der Westhuizen > 012-342-5141 marlien@smartpublishing.co.za Senior bemarker Stefan van Wyk > 082-381-7563 stefan@agritrader.co.za

13

Besproeiing 21 Kies die regte waterstelsel Spesiaal 22 Goeie geleenthede in Georgië

SMARTPUBLISHING

Die ProAgri-span

Inhoudsopgawe / Contents

Energie 10 Hoe gebruik jy die krag in jou hande?

12 Sonenergie vir jou sak en die saak 13 Vang heeldag son vir krag 14 Maak ’n blink plan vir krag 16 Biobrandstof kan die sorghumbedryf ’n hupstoot gee

Business-to-Business: Agriculture January to March 2011 59 167 average copies per month

Tel: 012-342-5141 Posbus 32123, Glenstantia, 0010 www.smartpublishing.co.za

Boer slim!

Annemarie Joubert > annemarie@proagri.co.za

Meganisasie 3 Equalizer: Só moet ’n planter mos plant 4 Jumil: Plant perfek en oes oorvloedig 7 Strookbespuiting 8 Plant met Semeato en oes wins

Jy oes meer as ’n opbrengsvermeerdering van gesonde gewasse as jy met Equalizer plant, wys Edward Weatherall-Thomas van Louma Boerdery: Jy oes ook ’n grondstruktuur wat makliker bewerk met meer suurstof, grondlewe en waterhouvermoë om jou boerdery volhoubaar te maak.

Agentskappe Carmel Ann Singh > 079-515-8708 carmel@smartpublishing.co.za Agritrader Mariëtte van Dyk > 083-594-8438 mariette@proagri.co.za Uitleg & grafika Esta van Niekerk

20

Taalversorging Mediadienste Rekeninge & intekening Paula MacMavis > 012-342-5141 paula@proagri.co.za

21

22

Gedruktemediabestuurder Suzanne Rall Sakebestuurder George Grobler Copyright © 2012. All rights reserved. No material, text or photo graphs may be reproduced, copied or in any other way transmitted without the written consent of the publisher. Opinions expressed are not necessarily those of the publisher or of the editor. We recognise all trademarks and logos as the sole property of their respective owners. ProAgri shall not be liable for any errors or for any actions in reliance thereon.

ProAgri 144 – Februarie / February 2012

1

Meganisasie y wen veel meer as groter opbrengste as jy met ’n Equalizer plant. Dit is die ervaring van Louma Boerdery by Thabazimbi, wat nou ook grond langs die Oranjerivier aangeskaf het.

As jy met Equalizer plant, oes jy wins, vertel Louma Boerdery se eienaar, Lourens du Plessis. Sommer in die eerste jaar toe hulle met Equalizer begin plant het, het hulle net aan bewerkingskoste en brandstof R2,6miljoen bespaar. Daar was ook ’n allemintige arbeidsbesparing.

Maar die voordeel van Equalizer se minimum-bewerking lê dieper as die gewas bo-op die grond – dit lê in die grond self. Sedert Louma met Equalizer plant, het die grondstruktuur dramaties verbeter, sodat bewerking al hoe makliker word. Die eerste jaar het hulle met ’n Case 335 en ’n Equalizer van 12 meter wat 44 rye plant, 14 liter diesel per hektaar gebruik; in die tweede jaar 12; in die derde jaar 10 en nou 8 liter per hektaar!

Louma plant nie elke jaar in dieselfde rigting nie – die stropers versprei nie die kaf egalig oor die land nie en as hulle elke jaar 45 grade oor die vorige jaar se spore plant, kry hulle uiteindelik die voordeel van egalige verspreiding van organiese materiaal.

Hierdie organiese materiaal het bygedra tot die drastiese verbetering van die grondstruktuur, maar ook tot ’n welkome verbetering in die grondlewe.

Hoe beter die grondlewe, hoe hoër die suurstofinhoud en hoe meer plantvoedingstowwe en veral mikro-elemente word beskikbaar gestel vir ’n meer gebalanseerde plantvoedingstatus, sê Lourens.

J

Jy oes meer as ’n opbrengsvermeerdering van gesonde gewasse as jy met Equalizer plant, sê Edward Weatherall-Thomas van Louma Boerdery: Jy oes ook ’n grondstruktuur wat makliker bewerk met meer suurstof, grondlewe en waterhouvermoë om jou boerdery volhoubaar te maak. www.proagri.co.za

Só moet ’n planter mos plant!

Dit beteken dat Louma nou minder bemesting hoef toe te dien (15 tot 20% minder stikstof), maar ’n opbrengsverhoging van tussen 10 en 20% met koringproduksie behaal het.

Soja het vanjaar ’n groot verandering begin toon en Lourens sê hy wag vir strooptyd om presies te kan sê hoe groot die opbrengsverhoging is. Vir hom gaan dit oor optimale produksie en nie maksimale produksie nie.

Maar dit is nie al nie: As gevolg van die verbeterde grondstruktuur en organiese materiaal wat water help vashou, het die gewasse nou 15 tot 20% minder besproeiing nodig as toe Louma nog konvensionele bewerking gedoen het.

Hierdie besparing is wel opgeslurp deur Eskom se gulsige tariefverhogings, maar dit beteken dat die hoër pompkoste nie so seer maak as wat andersins die geval sou wees nie.

Die laer waterbehoefte beteken ook dat Louma nou buite piektye kan besproei, wanneer ’n laer tarief geld.

Minimumbewerking stimuleer nie onkruidgroei soos konvensionele bewerking nie. Daarom behaal Louma nou veel beter onkruidbeheer terwyl chemiese onkruidbeheer met 50% verminder is, vertel Edward WeatherallThomas, afdelingsbestuurder.

“Ek is ’n grondboer,” verklaar Lourens du Plessis. “Met minimumbewerking bou jy jou grond op en as jou grond gesond is, is volhoubare boerdery moontlik.”

Daarom is Louma se klem tans hoofsaaklik om die grond se struktuur en gesondheid te verbeter, eerder as groter opbrengste, alhoewel opbrengs belangrik is vir die voortbestaan van die boerderybedryf.

Louma se Equalizer-planters het skeurtande voor om die blad te breek en beter vogindringing en suurstofinhoud van die grond te verseker. Dié tande werk 100 tot 250 mm diep, afhangend van die klei-inhoud en ander toestande.

Lourens reken dat dit elke vierde of vyfde jaar nodig mag wees om die grond 250 tot 300 mm diep los te maak.

Hy wil ook kompostering aanhelp en daarom is Louma en Equalizer se slimkoppe nou besig om ’n aanpassing te ontwerp wat die plantreste en grond vermeng sodat kompos vinniger gevorm kan word.

Lourens is tevrede met die goeie diens wat hy by Equalizer kry. Hulle verstaan boerdery en is bereid om aanpassings volgens die boer se behoefte te maak. Hy glo daaraan om net plaaslike werktuie te koop, want die mense is byderhand en spesialiseer in werktuie vir plaaslike toestande. “’n Mens kan met hulle praat.”

Jy kan ook met Equalizer plant en meer oes as net groter opbrengste.

Praat met Gideon by 021-981-2161 of stuur ’n e-pos na gideon@equalizer.co.za.

So lyk grond na drie seisoene se minimumbewerking met ’n Equalizer-planter. Die struktuur het drasties verbeter en daar is organiese materiaal en grondlewe.

ProAgri 144 – Februarie / February 2012

3

ie pad na ’n wen-oes begin by jou planter. So glo Danie Slabbert van Vanrooyenswoning naby Reitz in die Vrystaat en daarom plant hy met Jumil van Crop-Tech.

Toe die Slabberts se vorige planters so vier jaar gelede oukant toe begin staan het en nie meer betyds kon klaar plant in die kort plantseisoen nie, het hulle by Nampo na planters gaan kyk. In daardie stadium het Danie en sy pa, Pieter, nog hulle mielies en soja met konvensionele bewerking geplant, maar die Jumil gekies omdat hy as volwaardige geenbewerkingplanter ook hierdie opsie vir die boerdery ontsluit.

Sommer met die intrapslag het die Jumil gewys hy spasieer so goed soos die beste planters wat die Slabberts nog gesien het, hy handhaaf ’n perfekte plantdiepte, hy plaas die kunsmis perfek en hy is stewig en betroubaar. “As jy hom so kyk, kan jy sommer sien dis ’n ordentlike ding,” sê Danie.

Dit was altyd baie mooi en lekker om te ploeg, vertel Danie, maar met die immer stygende insetkoste word dit al hoe moeiliker om volhoubaar te boer en daarom moet ’n boer ’n plan maak. Met hulle eerste Jumil-planter het hulle vier jaar gelede hulle eerste 17 hektaar geenbewerkingmielies geplant en dit was ’n groot sukses.

Vanjaar plant hulle vir die derde seisoen grootliks met geenbewerking. Die groot voordele is in hierdie stadium die feit dat geenbewerking sowat helfte van die trekkerkrag en dus diesel verg as konvensionele bewerking. Daar is ook nie meer ’n skare werkers nodig tydens planttyd nie.

Die grond word elke jaar losser en lugtiger, wat nog minder trekkerkrag vereis, vertel Danie. Daar is veel minder wind- en watererosie, veel beter vogbewaring en geenbewerking verseker volhoubare boerdery. Oor tien jaar gaan

D

Waar ’n Jumil-geenbewerkingplanter gewerk het, is die grond lekker sag en lugtig sodat ’n sojaplant soos hierdie sy wortels gemaklik kan uitstoot.

4

ProAgri 144 – Februarie / February 2012

Jumil van Crop-Tech: Plant perfek en oes oorvloedig!

Danie Slabbert van Vanrooyenswoning naby Reitz is ingenome met sy twee Jumil JM 2980 PD-vakuumplanters wat vir hom die pad na geenbewerking oopgemaak het. ’n Groot verbetering aan die nuwe modelle is die dieptebeheerwielarms wat nie meer die wiele stoot soos die model op die foto nie, maar voor gemonteer is vir gladde beweging oor spilpuntspore. daar bitter min boere wees wat nie geenbewerking toepas nie, voorspel hy.

Geenbewerking beteken ook dat jy nie meer volgens ’n vasgestelde resep kan boer nie. Bestuur word meer intensief en jy moet baie meer in die lande wees om te kyk wat aangaan en om daarvolgens aanpassings te maak. “Daar lê nou permanent ’n grondboor en ’n penetrometer agter op my bakkie,” vertel Danie.

Jy moet meer betrokke raak by jou grond en die lewe in die grond. Danie is lid van die op-en-wakker Riemlandstudiegroep waar ’n groep jong boere kennis saamgooi om immer doeltreffender te boer.

Maar die eerste vereiste vir suksesvolle geenbewerking is ’n planter wat sy man kan staan, verklaar Danie. ’n Geenbewerkingplanter werk baie harder as ’n konvensionele planter en hy moet veel sterker en slimmer wees om in onbewerkte grond en deur plantreste te plant.

“Ek is baie opgewonde oor die Jumil JM 3090 PD-planter,” sê Danie. Hy is sterk en robuust gebou met ’n stewige raam. Sy saadeenhede is uiters gevorderd om ongelooflik akkurate spasiëring te verseker. As jy sy plantestand volgens die tabel gestel het, kan jy met ’n liniaal gaan meet waar hy geplant het. Sy kalibrasie op saad en kunsmis is baie maklik en akkuraat en hy het die vermoë om in enige grond perfek te plant.

Danie se JM 3090-planters het vakuum-saaduitmeeteenhede en hy is baie tevrede met die akkuraatheid daarvan: “Hy doen presies wat jy wil hê hy moet doen.” Die planters het al, met die nodige verstellings, mielies, soja, weiwieke en voersorghum geplant – almal perfek en sonder sukkel.

Waar Danie vir ’n vingerplanter platter mieliepitte verkies het, bestel hy vir die JM 3090 ronderige saad. Die planter is

nie kieskeurig oor saadgrootte en -vorm nie. “As jy hom ingestel het, mis hy nie ’n enkele pit nie en tel ook nie twee-twee pitte op nie.”

Danie se Jumil-planters met hulle hidroulies-aangedrewe suigwaaiers vereis nie dat die trekker al die pad teen hoë enjinomwentelinge moet loop soos sekere ander vakuumplanters nie. Teen ’n luierspoed van 1 200 opm verloor die Jumil nie ’n enkele pit nie. “Dit, tesame met die afwesigheid van ’n kragaftakkeras, is ’n groot voordeel in hierdie deel van die Vrystaat, waar ons baie kontoere het waar ons dikwels en skerp moet draai.” ’n Baie belangrike voordeel van Danie se Jumil-planters is dat dit deur ’n kundige en diensgerigte handelaar, Same Trekkerdienste van Reitz, verskaf word, sê hy. Francois Visser en sy flukse span slimkoppe gaan uit hulle pad om die beste diens en raad te gee en hulle verstaan boerdery.

Dit is ook geen wonder nie, want CropTech kies hulle handelaars baie fyn uit om te verseker dat die boer altyd net die beste, flinkste en kundigste diens kry.

Teen ’n luierspoed van net 1 200 opm verloor hierdie Jumil-vakuumplanter met sy hidroulies-aangedrewe suigwaaier nie ’n enkele pit nie. www.proagri.co.za

Meganisasie

Plant met plaat et so ingenome as wat Danie Slabbert met sy Jumil JM 3090 PDvakuum-planters is, is Tony da Costa van Manjoh Ranch naby Nigel met sy Jumil 3080-plaatplanters.

“Toe ons die plaatplanters aangeskaf het, het mense ons gevra of ons darem genoeg kos het vir die osse wat die planters moet sleep, want hulle het gereken ons gaan agteruit met tegnologie,” vertel Tony. ’n Vakuumplanter en ’n lugdrukplanter het elk sy plek en sy doel, sê Tony. Hulle kan ’n groter verskeidenheid saad hanteer, maar gevorderde tegnologie vereis operateurs wat daardie tegnologie kan beheer en benut. Met ’n vakuumplanter kan die vakuum dalk net te laag wees of ’n mieliestronk of iets kan die afteller se stelhefboompie versteur en daar plant jou operateur haasbekrye sonder om dit agter te kom voordat dit jou teen strooptyd baie seermaak.

Die Jumil 3080-plaatplanter plant reg of hy plant glad nie en die operateur weet as die monitor waarsku moet hy stop en plan maak, sê Tony.

Die besluit om plaatplanters aan te skaf, is darem nie ligtelik geneem nie: Tydens ’n besoek aan Argentinië en Brasilië was daar nie een boer wat nie met ’n plaatplanter geplant het nie, vertel Tony. Hulle plantspasiëring het die besoekers verstom en so ook die droëlandopbrengste van tot 13 ton per hektaar. Boonop is plaatplanters beduidend goedkoper as vakuumplanters.

In die ou dae was ’n probleem met die destydse plaatplanters dat hulle geneig was om die saad te maal, verduidelik Tony, maar dit was omdat daar te veel gewig op die onderste saad in die bak gerus het. Die Jumil JM 3080 hou sy groot volume saad in ’n groot bak en net ’n klein klompie regstreeks op die plaat sodat die maalgevaar volkome uitgeskakel is.

N

Tony het bepaal hoeveel saad hy gaan nodig kry volgens die verlangde plantestand en die saadmaatskappye se aanduiding van hoeveel pitte in elke sak saad is. Om seker te maak, het hy tien sakke ekstra bestel. Na die plantseisoen was daar presies die ekstra tien sakke saad oor.

“As jy hierdie planter stel vir 60 000 plante per hektaar, plant hy presies 60 000 plante per hektaar,” sê hy. “Die Jumil-plaatplanter sit die saad op die regte tyd op die regte manier in en ek kan nie sien hoekom ons duurder tegnologie moet aanskaf terwyl die operateurs dit in elk geval nie kan baasraak nie.”

Tony gee wel toe dat hy sy saad volgens die regte pitgrootte bestel het en dat dit die regte grafiet en poeier op moet hê om noukeurige plantwerk te verseker.

Hoe stadiger jy plant, hoe vinniger plant jy ’n Vreemde wysheid wat Tony ook in Argentinië en Brasilië geleer het, is hoe stadiger jy plant, hoe vinniger plant jy.

Daar plant die boere teen ’n maksimum spoed van 6 km/u; een van hulle selfs teen 4,5 km/u.

Tony vertel: “Verlede jaar het ons met ’n planter wat 9 meter wyd is teen 12 km/u geplant en gesukkel om 30 hektaar per dag te plant. Vanjaar het ons met ’n planter wat 6 meter wyd is teen 6 km/u gemiddeld 29 hektaar per dag geplant.

Ons het dieselfde 9-meterplanter aan iemand uitverhuur wat die spoed van 12 km/u na 7 km/u afgebring het en 45 hektaar per dag geplant het. Ek verstaan nie mooi hoekom dit werk nie, maar as jy stadiger plant, plant jy meer hektare per dag.”

Moontlik is die verbetering die gevolg van minder slytasie en skokke aan die planter, wat onnodige stoppe en herstelwerk uitskakel, sê Tony, maar hoe dit ook al sy, dit is logies dat ’n mens baie akkurater plant teen ’n laer spoed. As jy stadiger plant, spring die saad en kunsmis nie

Manjoh Ranch se Jumil-planters plant lag-lag honderd persent akkuraat deur enige plantreste. Die saad word in klein hoeveelhede na onder gevoer, sodat dit nie onder die gewig fynmaal soos die ou plaatplanters geneig was om te doen nie. www.proagri.co.za

’n Perfekte stand van eenvormige mielies – dis waarna ’n kieskeurige boer soos Tony da Costa van Manjoh Ranch naby Nigel strewe. En dis waarom hy die koning van geenbewerking-planters gebruik: CropTech se Jumil JM 3080-plaatplanter. rond nie en die kouters gooi ook nie meer grond uit die vore om die plantdiepte te belemmer nie.

Vanjaar se plantseisoen was moeilik as gevolg van die snaakse reënpatroon. Uit die 60 dae van die plantseisoen kon daar net 24 dae op Manjoh Ranch geplant word. In daardie 24 dae het Tony 2 800 hektaar halfmeterrye met vier twaalfry-Jumil JM 3080-plaatplanters geplant.

Op van die spilpuntsirkels was die reste van oeste van 12 tot 13 ton per hektaar, maar die Jumils het foutloos daardeur geplant sonder ’n sweem van aanpak of sukkel. Ook in nat toestande, waar ’n mens normaalweg ’n dag of wat sou wag voor jy dit in die land sou waag, het die Jumils perfek geplant.

Met net ’n daaglikse stop vir smering het die Jumil-planters se onderhoud en herstelkoste nie ’n tiende beloop van wat dit voorheen was nie – met natuurlik die gepaardgaande besparing van staantyd.

Crop-Tech se Jumil JM 3080-plaatplanter en JM 3090 PD-vakuumplanter is stewig gebou vir die strafste geenbewerkingplantwerk, en slim ontwerp vir ongeëwenaarde akkuraatheid ten opsigte van plantspasiëring, plantdiepte en kunsmisplasing. Opsies van 8, 10, 12, 13, 15 en 18 rye is beskikbaar. Daar is ook ‘n tandemraam beskikbaar om twee planters agter een groot trekker te haak.

Dis verspot maklik om die planters te kalibreer en hulle vereis die minimum onderhoud en smeringtyd. Die planters plant doeltreffend en akkuraat in enige soort grond en deur die digste oesreste.

Crop-Tech het kundige handelaars regoor die land. Skakel Hennie du Toit by 056-817-7308 of stuur ’n e-pos na sales@croptech.co.za vir meer inligting.

ProAgri 144 – Februarie / February 2012

5

Peake DTS MK3.A

Meganisasie

Strookbespuiting

deur Koos le Roux erlede maand het ons oor breedwerpige bespuiting gepraat, maar daar is talle boere wat byvoorbeeld blaarvoeding met strookbespuiting toedien.

Vir strookbespuiting moet die stappe van die kalibrasieproses soos in die vorige aflewering bespreek, herhaal word.

Meet nou die effektiewe spuitbreedte per spuitpunt, byvoorbeeld 0,5 m, op die grondoppervlak.

Herhaal nou die stappe soos bespreek onder Breedwerpige bespuiting van onkruiddoder. (ProAgri 142).

Die verskil is dat vir algehele bespuiting die afstand tussen spuitpunte op die spuitbalk gemeet word vir spuitbreedte, terwyl by strookbespuiting die effektiewe spuitbreedte op die grond gemeet word.

V

Strookbespuiting Vir die korrekte spuitpunte, verwys na dosisse van plaagdoders vir na-opkoms.

Toediening word op drie maniere aangegee.

1. Dosis per 100 liter water, byvoorbeeld 2 liter per 100 liter water en minstens 300 liter per ha.

2. Dosis per hektaar, byvoorbeeld 2 liter per ha.

3. Dosis per 100 m-rylengte, byvoorbeeld 10 ml/100 m.

1. Dosis per 100 liter water en minimum spuitvolume van 300 l/ha Hierdie kalibrasie is maklik. Bepaal eers of die spuit 300 liter water per

Mini Peake STS

hektaar gaan uitspuit.

1.1 Gaan te werk soos onder die kalibrasieproses bespreek.

1.2 Bepaal hoeveel plantrye daar per 100 m voorkom, byvoorbeeld 110 in die geval van 0,91 m-rye.

1.3 Bepaal hoeveel spuitpunte per ry gebruik word, byvoorbeeld twee.

1.4 Meet nou die hoeveelheid water wat al die spuitpunte wat op een ry gerig is, in byvoorbeeld 40 sekondes lewer (tyd oor 100 m), byvoor beeld 2 liter. Dit is belangrik om te verseker dat die teikenarea deeglik bedek en benat word.

1.5 Vermenigvuldig die hoeveelheid vloeistof gelewer per 100 m-ry met die aantal plantrye per hektaar: 2,8 ℓ x 110 = 308 ℓ = die hoeveelheid spuitstof wat die spuit per hek taar lewer.

1.6 Die spuit lewer dus genoeg water per hektaar, naamlik meer as die 300 liter wat op die etiket vereis word.

1.7 Die aanbeveling lees dan verder: 2 liter spuitmiddel per 100 liter water. Voeg dan 2 liter spuitmiddel by vir elke 100 liter water in die spuittenk, byvoorbeeld in 'n 500 liter-spuittenk is 10 liter spuitmiddel nodig.

2.

Dosis per hektaar, byvoorbeeld 2 l /ha. Herhaal soos in 1 (1.1) tot (1.5) Dan verder soos volg: 2.1 Aanbeveling is 2 liter spuitmiddel per hektaar.

2.2 Voeg dan 2 liter spuitmiddel by elke

308 liter water.

2.3 ’n Spuittenk wat 500 liter water hou, sal 500 liter gedeel deur 308 liter = 1,6 ha kan spuit.

2.4 Voeg dan 2 liter spuitmiddel x 1,6 = 3,2 liter spuitmiddel by die 500 liter water in die spuittenk.

3. Dosis per 100 m plantry , byvoorbeeld 10 ml/100 m. Herhaal soos in 1 (1.1) tot (1.4).

Dan verder soos volg: 3.1 Aanbeveling is 10 ml spuitmiddel per 100 m plantry.

3.2 Deel die hoeveelheid spuitmengsel wat oor 100 m uitgespuit word in die volume van die spuittenk, byvoorbeeld 500 liter gedeel deur 2,8 liter = 178,6 rye van 100 m elk, wat gespuit kan word met 500 liter spuitmengsel.

3.3 Vermenigvuldig hierdie syfer met die dosis per 100 m-ry, dus 178,6 rye x 10 ml = 1,79 liter spuitmiddel wat in die tenk gevoeg moet word.

Uit hierdie bespreking is dit duidelik dat die kalibrasie van spuittoerusting bloot net uitgevoer word om te bepaal hoeveel water die spuitapparaat op 1 ha gaan uitspuit en dan die gegewe dosis spuitmiddel by hierdie hoeveelheid water te voeg, sodat die konsentrasie van die spuitmengsel korrek sal wees om sy funksie te vervul. Dit is van die uiterste belang om toe te sien dat die spuitvolume ’n eweredige bedekking/verspreiding/benatting van die teikenarea verseker. Dan alleen kan gewenste resultate behaal word.

Peake Equipment: “InFront and Over the Top” Plaaslik ontwerp en vervaardig vir Suid-Afrikaanse behoe es.

Veeldoelige Peake Equipment werkesels vir bespui ng van gewasse en saadmielie-ontpluiming.

Peake DTS MK3.A

www.peakeequipment.co.za * Hidrosta es vierwielaangedrewe * Voor-gemonteerde spuitbalk van 19 – 28 m * Vryloophoogte van 2 - 2,2 m * Vlekvryestaalspui enks 1 500 (enkel) 2 800

l

www.proagri.co.za

Beide masjiene is nou ook met vierwielstuur beskikbaar.

l (dubbel)

SPESIALE BESTELLINGS MOONTLIK

Woodspec Engineering Cliff 083-702-0050 of Donald 083-701-0810 donald@peakeequipment.co.za

ProAgri 144 – Februarie / February 2012

7

Meganisasie

Plant met Semeato en oes wins ie verskil tussen sukses en mislukking van gewasse begin met die plantproses. Insetkoste is hoog, daarom plant die wyse boer so dat hy die maksimum sukses behaal.

So ’n wyse boer is Hans-Peter Graff van Kwasizabantu se melkplaas naby Mooirivier in Natal. Die melkery steun swaar op aangeplante weiding, hoofsaaklik raaigras en klawer.

D

Raaigras en klawer Met die planters wat hy voorheen gebruik het, was die ontkieming nooit regtig goed nie, omdat die plantdiepte nie akkuraat gestel kon word nie. Die planters het net snyskottels gehad wat blote V-vore gemaak het waarin die saad val, sodat dit nooit daardie lekker ferm grondkontak gemaak het wat so nodig is vir behoorlike ontkieming nie.

Maar nou het die hele prentjie verander met Valtrac se Semeato-geenbewerkingplanter. Hierdie planter het die unieke, gepatenteerde, guillotinesnyskottel met ’n skoentjie agter die snyskottel, wat ’n snoesige saadbed skep sodat al die saad gelyktydig sterk ontkiem.

Elke ry-eenheid is aan sy eie parallelogram met drukverstelling en toetrapwiel en volg die grondkontoere onafhanklik sodat jy selfs op ongelyke grond ’n perfekte plantdiepte handhaaf.

Die Semeato plant lag-lag deur digte plantreste en ander gewasse soos kikoejoe en behou deurgaans sy perfekte plantdiepte en saad- en kunsmisplasing.

Elke pit en elke korrel kunsmis wat jy met hom in die grond plaas, werk om ’n wenopbrengs te verseker.

Vir Hans-Peter is doeltreffendheid en verhoogde produksie belangrike vereistes en daaraan voldoen die

Kyk net hoe mooi kom die raaigras op wat Hans-Peter Graff met sy Semeato by kaal kolle ingeplant het.

8

ProAgri 144 – Februarie / February 2012

Oral waar daar nog nie kuilvoermielies, voersorghum of raaigras op sy plaas by Van Reenen is nie, plant Wessel Campher Smutsvinger met sy Semeato-geenbewerkingplanter: Op wenakkers, langs die paaie, op die bulte en in die leegtes.

Semeato uitmuntend. Vanweë sy doeltreffendheid verseker die Semeato ’n beter plantestand en meer tonne per hektaar, wat meer, beter voeding vir sy koeie beteken en wat hom gehelp het om sy stalgemiddeld met twee liter per dag op te stoot.

Met hierdie beter benutting van beskikbare grond en verhoogde wins het die planter homself reeds vroeg in sy eerste seisoen klaar betaal.

Dis duidelik dat die stewige Semeato baie jare getroue diens sal gee, sê HansPeter. Dis ook baie maklik om die planter te kalibreer, alhoewel Hans-Peter graag sou wou hê dat die planter ’n bak moes hê waarin saad tydens kalibrasie opgevang kan word.

Volgens Hans-Peter is die Semeato se prys baie mededingend en die planter is beslis sy geld werd. Sommige ander planters is veels te duur vir wat jy kry, sê hy.

Hans-Peter se 11-rymodel plant sowat 8 hektaar per dag met ’n 45 kW-trekker.

Dis so lekker om met die planter te werk, dat hy graag self plant wanneer hy die kans kry, sê Hans-Peter.

Omdat hy soms alleen werk, het hy die kunsmisbak omgedraai en ’n platform voor op die planter aangebring sodat dit nou makliker is om die kunsmisbak vol te maak, want jy hoef nie meer van agter af bo-oor die saadbak daarvoor te leun nie. Die planter hou 300 kg kunsmis (6 sakke) en sowat 100 kg raaigrassaad.

Soja, oulandsgras en hawer Naby Underberg produseer Super Spuds aartappelmoere, maar ook Beefmastervleis, mielies en sojabone. Chris Dwen van Super Spuds is hoogs tevrede met die Semeato-planter se prestasie met soja, oulandsgras en hawer. Die Semeato

het ’n saadbak vir groter sade soos soja en ’n fynsaadbak vir gewasse soos hawer en selfs tef.

Soja word geplant deur die voorste eenhede reg voor die agterstes in te skuif. Dit gee jou ’n bykomende snykouter wat verseker dat jy deur die digste oesreste kan sny.

Die Semeato is stewig en sterk gebou en hy is swaar genoeg vir doeltreffende geenbewerkingplantwerk deur vorige materiaal, sê Chris.

As volwaardige geenbewerkingplanter kan die Semeato ook vir konvensionele plantwerk gebruik word, maar as vorige plantreste te veel versteur en die grond te los bewerk word voordat jy plant, kan dit gebeur dat die skyfkouters nie deur plantreste sny nie omdat die grond onder die materiaal meegee. Hoe minder die grond losgemaak en die materiaal versteur word, hoe kleiner is hierdie probleem en met volledige geenbewerking is daar hoegenaamd geen probleem nie.

Dit is kinderspeletjies om die Semeato te kalibreer en met hom te werk, sê Chris, en hy is baie tevrede met Valtrac se kundigheid en diens.

Die groot toets vir ’n planter is hoe die gewas wat geplant is ontkiem en groei, en hoe groot die opbrengs is. Kyk maar self hoe Valtrac se Semeato daardie toets slaag.

Smutsvinger en voersorghum

By Van Reenenspas boer Wessel Campher vir vleis met Brangus-beeste. Hy voer sy eie osse en daarvoor plant hy mielies, voersorghum, raaigras en Smutsvinger.

Geenbewerking het nuwe horisonne vir die boer oopgemaak, maar daarvoor het jy ’n planter nodig wat sy man kan www.proagri.co.za

geweet hier is die beste. Dit prys was boonop reg en hy het geweet hy gaan die allerbeste diens kry, want sy Tatu-planter en drie Valtratrekkers het hom reeds gewys dat Valtrac se legendariese diens sorg dat ’n Valtrac-boer nooit nodig het om te sukkel nie.

Al Valtrac se produkte word deeglik uitgekies om ’n spesifieke behoefte in die Suid-Afrikaanse landbou te bevredig, sodat die boer net kan aanhaak en boer.

Daarom het Valtrac genoeg vertroue in hulle produkte om hulle sake soms ’n bietjie anders te doen: Waar dit by ander verskaffers ’n kwessie van koop of los is, vertel Wessel, het Valtrac ’n Semeatoplanter op sy plaas afgelaai en gesê: “Gebruik hom en kyk of jy tevrede is, dan besluit jy.”

Só groei Smutsvinger wat Wessel Campher van Wessel was honderd Van Reenen met sy Semeato-geenbewerkingpersent tevrede en vandag, planter van Valtrac oral op sy grond vestig. na ’n jaar se eersteklas Hierdie Smutsvinger is afgeneem in dieselfde plantwerk, is hy steeds seisoen as wat dit geplant is. honderd persent tevrede.

“Die Semeato plant doeltreffend met staan. Wessel plant sy mielies perfek ’n goeie spasiëring en ’n goeie plantmet Valtrac se gedugte Tatu Cop diepte, met noukeurige kunsmisplasing, Suprema en verlede jaar het hy vir hom maklike kalibrering, goeie ontkieming en ’n Semeato van Valtrac aangeskaf, groot betroubaarheid,” sê Wessel. waarmee hy alles anders, tot tef, kan plant.

Opwindend Vanuit die staanspoor het die Se’n Opwindende nuwe moontlikheid wat meato homself bewys as ’n planter wat die Semeato vir Wessel oopgemaak het, sy prys deeglik werd is. is om die drakrag van sy grond drasties Wessel wou ’n planter koop om elke te verhoog deur die inplanting van jaar, nadat hy sy mieliekuilvoer gekerf Smutvingergras. Op die wenakkers het, geenbewerkingraaigras in die rondom sy spilpuntsirkels, langs die mielieland te plant. Hy het na verskilpaaie, op die bulte, oral op sy plaas stoot lende planters gekyk, maar toe hy die Wessel die Semeato in om met geenbeSemeato op Nampo sien, het hy sommer werking Smutsvinger te plant en so ’n magdom voer te produseer wat goud werd is.

Of hy die massa Smutvinger gaan baal of met ’n Pöttinger-kuilvoerwa van Valtrac kuilvoer daarvan gaan maak, moet Wessel nog besluit, maar hoe ook al – daardie Smutsvinger het reeds sy Semeato oor en oor betaal.

Super Spud se soja is net so tussen die onkruid op die land geplant en toe met Roundup gespuit. Die Semeato-geenbewerkingplanter verseker ’n baie goeie stand en ontkieming. www.proagri.co.za

Koring Die Semeato is in die eerste plek ’n geenbewerking-koringplanter, alhoewel dit ook enigiets anders kan plant, selfs mielies. Dit is beskikbaar in modelle van 6 tot 33 rye wat kleingraan van 1,19 tot 5,44 meter wyd kan plant.

Die Semeato-reeks is die nuwe generasie in veelsydige

planters. Dit bemagtig die geenbewerkingboer om met een planter soja, voergewasse, koring en dekgewasse te plant. Dekgewasse word al hoe belangriker om grond te beskerm tussen seisoenale aanplantings of nadat kuilvoer gesny is.

Semeato se doel was om ’n planter te maak wat betroubaarder, akkurater en produktiewer as ander planters is. Semeato-eienaars is dit eens dat dié doel bereik is. Van die Semeato se voortreflike eienskappe is: • Op die 11-rymodelle hou hidrouliese silinders die aandryfwiele deurgaans stewig op die grond sodat die planter deurgaans akkuraat plant.

• Elke ry-eenheid beweeg onafhanklik om perfekte plantdiepe in elke ry te handhaaf. Die teleskopiese saad- en kunsmisbuise sorg vir akkurate plasing.

• ’n Spilskroef verstel die druk op die guillotine-snyskottels maklik om by die planttoestande aan te pas.

• ’n Wurmuitmeetstelsel meet kunsmis presies uit.

• ’n Gegroefde uitmeetbeker meet fyn saad presies uit.

• Vir nog meer veelsydigheid kan mielieeenhede vir die Semeato bestel word, volledig met vingerplantereenhede, V-toetrapwiele en dieptebeheerwiele.

Plant kan ook vir jou ’n plesier wees wat klinkende munt in jou sak beland. Praat met Mike de Villiers by 082-414-5530 of besoek www.valtrac.co.za vir meer inligting oor die Semeato-planter en Valtrac se wye reeks ander wenwerktuie vir die boer.

Hierdie skoentjie net agter die Semeato se snyskyfkouter en net voor sy saadplasingsopening verseker ’n snoesige saadbed vir perfekte ontkieming.

ProAgri 144 – Februarie / February 2012

9

Energie

Maak ’n blink plan vir krag vleklose staal vervaardig) wat minder as R2 500 kos. Dit beteken dat ’n huishouding met ’n gemiddelde elektrisiie voortdurende styging in koste van teitsrekening van R1 000 per maand elektrisiteit maak dit al hoe noodbinne 12 maande sy geld terugmaak. saakliker om iets prakties en bekostigDaar is ook nuwe hittepomptoestelle baars te doen om daardie groot met ’n geïntegreerde 190 liter-hoëdrukrekening se teuels in te trek. waterverwarmer beskikbaar vir Op ’n plaas is daar dikwels min R12 000 — en jy kry dan nog R3 680 moontlikhede om minder krag te geterug van Eskom! Hierdie eenheid het bruik, maar daar geen rede waarom die selfs die moontlikheid om koue lug wat huishoudelike verbruik nie ingekort kan in die proses opgewek word, terug in word om te help met die totale rekening die huis in te blaas! nie.

Beligting met liguitstraaldiodes Aangesien die elektriese waterver(LUD’s) raak ook al hoe beter en goedwarmer verantwoordelik is vir tot 40% koper en deur al jou bestaande ligte van ons huishoudelike elektrisiteitsvermet LUD-beligting te vervang, kan ’n bruik, bly dit steeds die mees doeltrefverdere besparing van tot 15% befende beginpunt vir kragbesparing. Daar werkstellig word. is ’n hele paar moontlikhede wat begin Wees ook meer kieskeurig wanneer by die afskakel van die toestel wanneer jy yskaste, wasmasjiene en ander dit nie gebruik word nie. ’n Tydskakelaar huishoudelike toestelle aankoop. Daar is of beheerder wat aan jou bestaande ’n geweldige verskil in elektrisiteisverelektriese waterverwarmer gekoppel bruik tussen energiedoeltreffende eenkan word, kan ’n besparing van tot 38% hede en gewone standaardeenhede meebring. Teen ’n koste van ongeveer (150 W teenoor 1 200 W).

R1 000 is so ’n beheerder nie ’n slegte Ongelukkig kry Suid-Afrika steeds al belegging nie! die ondoeltreffende eenhede aangesien Sonwaterverwarmers raak ’n dit onwettig is om sulke eenhede in algemene gesig. Deesdae raak die Europa, Amerika of Australië te verlaedruktoestelle al hoe meer gewild en kwansel. Suid-Afrika het nog geen sulke daar is reeds 100 liter-eenhede (uit wetgewing nie!

Sonvervaardigde elektrisiteit, algemeen bekend as foto-voltaïese krag, begin deesdae ook meer aantreklik te lyk.

Vier jaar gelede was die terugbetalingsperiode op ’n sonpaneelstelsel tot 25 jaar. As gevolg van dalende tegnologiepryse en verhoogde elektrisiteitskoste, kan jy nou na 7 tot 8 jaar jou geld terugkry. ’n Mens kan ook met ’n kleiner stelsel begin en dit dan modulêr vergroot soos die begroting Alles oor kragbesparing, alternatiewe dit toelaat.

Sonkrag kan ook energiebronne en selfbehoudoplossings. aangewend word Bespreek uitstalruimte by Alida: om boorgatpompe aan te dryf.

012-736-2154 Tegnologie wat 083-258-5239 deesdae baie aanklank vind, is die info@diamantvallei.co.za opwekking van biogas. Biogas word verwek deur die anaerobiese deur Mark Tiepelt van BiogasSA

D

Saterdag 23 Junie 2012

www.kragdag.com

12

ProAgri 144 – Februarie / February 2012

vertering van enige vorm van organiese afval (van mense, diere of plante). Die biogas wat so verwek word, bestaan hoofsaaklik uit metaangas wat ’n ontvlambare gas is en aangewend kan word net soos propaangas, beter bekend as LPG (die gas in die bekende gasbottels).

Dit is belangrik om te onthou dat LPG en biogas nie onderling uitruilbaar is nie, aangesien biogas uit slegs 60% metaangas bestaan (die res is CO2), wat dit minder brandbaar maak as LPG. LPG-toerusting kan aangepas word om met biogas te werk, maar dit is nie maklik nie. Daar is reeds doelgemaakte biogas-toerusting soos stowe, ligte, warmwatertoestelle en kragopwekkers beskikbaar.

Veral vir mense op kleinhoewes en plase waar daar voldoende afval beskikbaar is, is biogas ’n lewensvatbare alternatief. ’n Verdere voordeel van biogas is dat die afval vanuit die proses organiese kompos lewer, wat weer baie nuttig aangewend kan word in die tuin of op gewasse.

Daar is selfinstalleereenhede beskikbaar vanaf R7 500 wat tot 4 m³ biogas per dag kan opwek, genoeg om ’n 2-plaat stoof vir 4 uur te laat brand!

Dit is moeilik om presies vooraf die omsettingsverhouding en opbrengs te bepaal, aangesien dit baie afhang van watter tipe afval en hoeveel daarvan beskikbaar is. Rofweg bereken kan die mis van elke 2 beeste of 7 varke of 150 hoenders 1 m³ biogas opwek en 1 m³ biogas gee weer 1 uur se kooktyd op ’n 2-plaat biogasstoof. Omgeskakel na elektrisiteit, kan 1 m³ biogas 1,5 tot 1,7 kWh se krag lewer.

Daar is tans ’n paar projekte aan die gang spesifiek gemik op die groter melkboere, waar dit geldelik lewensvatbaar is om boere totaal onafhanklik van Eskom te maak. Die Nywerheidsontwikkelingskorporasie (NOK) het ook voorkeurfinansiering vir hierdie projekte beskikbaar.

Teen ongeveer R20 000 kan ’n boer ook ’n 30 m³ “biogassak” bekom, wat tot vier werkershuise van biogas vir kook, ligte en warm water kan voorsien. www.proagri.co.za

Energie

Netshield is ʼn Suid-Afrikaanse maatskappy wat boere kan help om sonkrag doeltreffend te oes. Hulle verskaf nie net sonpanele nie, maar ook ’n stelsel wat die panele outomaties op ’n dubbelas kan laat draai om die sonstrale heeldag teen die beste hoek te vang.

Van vroegoggend tot laatmiddag, in die somer en in die winter, sorg die NPVT5 vir optimale produksie. En as die son agter die wolke verdwyn, kan Netshield ook help om windkrag te oes!

Inus Dreckmeyr van Netshield sê Suid-Afrika kry meer as 2 500 uur son per jaar, waarvan die sonstralingseffek meer as dubbel as dié van Europa is. “Dit maak van SuidAfrika ʼn uitstekende gebied vir die oprigting van indiwiduele sonenergie-aanlegte.”

Netshield kan boere help om stelsels op te rig wat elkeen se sak en behoeftes pas.

Inus sê: “Dit is moontlik om totale elektrisiteitskoste te verminder en om selfs in Met outomatiese beweging op ’n dubbelas, sorg sommige gevalle Netshield dat ’n sonpaneel heeldag en aldag teen die heeltemal onbeste hoek gerig word om die meeste sontrale te vang.

afhanklik te word van krag wat voorsien word deur die verbranding van steenkool. Die energie verkrygbaar van natuurlike bronne is in oorvloed beskikbaar en gratis en daarby is so ’n stelsel besoedelingsvry.”

Deur Netshield se NPVT5-sonvolgstelsel win die sonpanele tot 45% meer krag in. Die opsionele oprigting van windturbines wat om hulle eie as draai, verskaf geruislose energie op die dae wanneer die son nie skyn nie, maar die wind wel waai.

Verder is daar die moontlikheid om die hele aanleg op ’n afstand dop te hou en te bestuur. ’n Kragopwekker kan byvoorbeeld outomaties aangeskakel word, selfs al is daar niemand by die aanleg nie. Sonpanele kan ook deur afstandbeheer geposisioneer word. Die afstandbeheer geskied deur ’n teksboodskap per selfoon. Op dieselfde manier kan ’n boer ook boodskappe ontvang om te sien hoeveel elektrisiteit beskikbaar is en hoeveel verbruik word.

Netshield het vakkundiges wat ’n volledige energiebeplanningsdiens kan lewer om uiteindelik die totale elektrisiteitskoste te verlaag. Dit sluit in die evaluasie van terreine, berekening van energiebehoeftes, uitvoerbaarheidstudies, stelselvoorstelling en kosteberaming.

“Ons stelsel is nie net ʼn produk nie; ons bied ’n volledige diens aan,” sê Inus.

Deel van die dienspakket is die moontlikheid om die stelsels deur middel van elektroniese kameras (webcams) en elektroniese kommunikasie te moniteer. Die sonpanele word dus 24/7 dopgehou en elektronies beheer om te verseker dat daar maksimum krag geproduseer word en dat die stelsel werk. Dit is veral baie handig waar stelsels in afgeleë gebiede opgerig word.

Met die ontwikkeling en toenemende beskikbaarheid van hernubare energietegnologie, raak dit al makliker vir boere om verskillende bronne van energie in te span en om die sekerheid van konstante, stabiele kragvoorsiening te beleef. Soos met enige produksie, is daar aanvanklike insetkoste, maar die beste van alles is dat daar nie elke jaar stygende koste is nie, want son en wind is gratis!

Vir enige verdere navrae skakel Inus Dreckmeyr by 086-111-4428 of stuur ’n e-pos aan marketing@netshieldsa.com.

www.proagri.co.za

ProAgri 144 – Februarie / February 2012

Vang heeldag son vir krag Netshield kan boere help om ’n volledige son- en windkragsentrum op te rig. ie groot ding van die aarde is dat hy rond is. Dan draai hy ook nog in die rondte en hy hang effens skeef. Hoewel die draaiende bal darem nie tot gevolg het, soos mense aanvanklik gevrees het, dat hulle sal afval nie, het dit wel tot gevolg dat sonstrale nie die aarde deurgaans teen dieselfde hoek bereik nie.

Boere werk hard daaraan om optimale opbrengs te kry van alles wat hulle produseer, of dit nou mielies in tonnemaat of uitslaggewig van beeste is. Dit maak dus sin dat boere wat al meer van sonkrag gebruik begin maak vir hulle energiebehoeftes, op soek sal wees na stelsels wat die son se strale ten beste kan benut.

D

“Ons stelsel is nie net ʼn produk nie; ons bied ’n volledige diens aan.”

13

Energie Almal is op soek na oplossings om kragrekeninge te verlaag. ’n Belegging in toerusting vir sonenergie nou, beteken gratis en gesonde energie later.

Solarvent bied omgewingsvriendelike, sakpas oplossings vir die boer.

Foto: “Energiequelle”.

Sonkrag vir die sak en die saak PV Sonpanele Die son kan koud maak!

Sonwaterverwarmers Die son kan warm maak!

Sonenergie-aanleg skakel die son se energie regstreeks om in elektriese energie solank die son skyn. Vir sonlose tye kan teruggeval word op Eskom of op ’n batterypak wat bystand kan verleen. Die grootste vraag na elektrisiteit is immers gedurende die dag.

Hoenderboere gebruik baie elektriese energie om die hokke met waaiers koel te hou. Indien sonenergie ingespan word om die waaiers te draai, kan die besparings baie groot wees. Verdere moontlike aanwendings van “eie” energie is spilpuntstelsels, hamermeulens, melkerye en drogingstelsels.

Dit is moontlik om die aanleg deur ’n bank te finansier en dit maandeliks terug te betaal. So ’n aanleg se koste kan ook teen belasting afgeskryf word, wat die belegging baie sinvol maak.

’n

onwaterverwarmers is dikwels ’n sinvolle eerste stap na krag- en geldbesparing. Daar is ’n paar verskillende opsies beskikbaar en Solarvent se kundiges kan jou help om die beste keuse vir jou omstandighede te maak.

Laedrukeenhede vereis watertoevoer vanuit ’n waterbron wat hoër as die eenheid is ter wille van waterdruk (tipies soos ’n plaastenk), terwyl hoëdruk-eenhede gewoonweg aan ’n drukpompstelsel of munisipale toevoer gekoppel word.

Solarvent verkoop nie net sonwaterverwarmers nie, ons maak dit. Dit beteken onderdele en diens is altyd beskikbaar. Die buise het ’n lewensverwagting van 15 jaar en kan haelkorrels van tot 40 mm in deursnit hanteer. Agt buise produseer tot 1 kW hitte. Al ons produkte is goedgekeur en het ’n twee-jaar waarborg.

S

Neem die eerste tree na ’n energieoplossing. Skakel Solarvent by 012-345-1109 of stuur ’n e-pos na vcv@ventura.co.za

Energy Saving Projects Solar geysers Heat pumps

Generators Metering Powerfactors

Electrical contractors

Green power for the future Willie: 076-117-9497 / Johan: 082-823-7354

14

ProAgri 144 – Februarie / February 2012

www.proagri.co.za

Energie

Biobrandstof kan die sorghumbedryf ’n hupstoot gee ’n Groen Akkoord is onlangs deur die regering, gemeenskapsverteenwoordigers, sakeorganisasies en vakbonde onderteken. Die akkoord stel spesifieke doelwitte om ’n “groen ekonomie” van die grond af te kry. Van die projekte gaan oor die installering van een miljoen sonwaterverwarmers deur die regering, beleggings van R25 miljard deur die Nywerheids-ontwikkelingskorporasie in hernubare energieprojekte en die ontwikkeling van die biobrandstofbedryf. ’n Belangrike deel van die ontwikkeling is dat regulasies in plek gestel word om voorsiening te maak vir die inmeng van 2% bio-etanol en 5% biodiesel in brandstof. Die regulasies kan ’n groot invloed hê op besluite wat boere in die toekoms moet neem met betrekking tot aanplantings. edert die begin van die biobrandstofbedryf het die wêreld kennis geneem van die moontlikhede wat dit inhou vir werkskepping, armoedeverligting en voedselsekerheid. Veralgemenings oor die beweerde negatiewe invloed van die bedryf op voedselsekerheid is nie aanvaarbaar nie, omdat die omstandighede in lande verskil. Indien dit goed bestuur word kan die biobrandstofbedryf ’n groot bate vir enige ekonomie wees.

Met betrekking tot die voedselsekerheidsdebat in Suid-Afrika, het die graanbedryf getoon dat hy die vermoë het om genoeg voedsel te produseer soos bewys deur die toename in die uitvoer van graan en oliesade.

Sorghum bied ’n gepaste alternatief vir mielies as grondstof vir bio-etanol, veral in dele waar suikerriet nie geplant kan word nie. Die feit dat die regering sorghum as een van die grondstowwe

S

16

ProAgri 144 – Februarie / February 2012

ondersteun, is belowend.

Dit is interessant om daarop te let dat die jongste pogings om ’n suksesvolle biobrandstofbedryf te vestig, hoofsaaklik spruit uit die Skoner Brandstofbeleid en die behoefte aan plattelandse ontwikkeling.

Die Buro vir Voedsel en Landboubeleid het die moontlike invloed van bykomende sorghum-aanplantings op voedselsekerheid ondersoek. Indien die vermengingsvlak van biobrandstof by petrol en diesel op 2% en selfs tot op 5% gestel word, behoort dit geen invloed te hê op die beskikbaarheid van voedsel nie.

Met ’n bykomende swaai van surplus mielies na sorghum-aanplantings en ’n verwagte toename in opbrengs as gevolg van verbeterde kultivars, sal die graanbedryf selfs ’n 10% mengsel kan hanteer sonder om af te skaal op voedselproduksie.

Indien die inmenging van biobrandstof nie verplig word nie, kan verwag word dat sorghum-produksie verder kan daal.

Graan SA voorsien dat die aanvraag na sorghum in die toekoms tot soveel as met 600 000 ton kan toeneem, indien die 2% inmenging deurgevoer word en die beplande sorghumaanlegte realiseer. Teen hierdie positiewe scenario behoort hoër pryse die verbruik wel te beïnvloed, maar teen 2020 behoort die aanbod van sorghum aan die vraag daarna te voldoen en sal dit ook nie meer nodig wees om sorghum in te voer nie.

Die uiteindelike invloed op mielieaanplantings en -pryse is volgens Graan SA minimaal. Daar word voorsien dat die aanplanting van mielies teen 2020 met net sowat 73 000 ha sal afneem.

Met die bykomende sorghum-aanplantings kan die totale oppervlakte onder somergraan met 80 000 ha toeneem.

Wat wel noodsaaklik is, is dat die opbrengspotensiaal van sorghum

Die wiele het uiteindelik begin rol met betrekking tot die biobrandstofbedryf en kommentaar is ingewin op voorgestelde regulasies wat die inmeng van biobrandstof by petrol en diesel verpligtend kan maak.

Volgens Graan SA kan dit ’n hupstoot vir die sorghumbedryf wees. verhoog moet word. Planttelers voorsien dat ’n verhoging in aanvraag en belangstelling navorsing sal stimuleer en dat opbrengste van 4 t/ha teen 2020 verwag kan word.

Dit beteken dat sorghum meer kompeterend teenoor geelmielies kan raak wat boere sal motiveer om meer sorghum te plant. Daarby is sorghum meer droogtebestand as mielies wat die produksierisiko verlaag.

Volgens Graan SA sal ’n 2% byvoeging van biobrandstof by petrol en diesel geen noemenswaardige invloed op die beskikbaarheid en bekostigbaarheid van voedsel hê nie.

www.proagri.co.za

Hulpbronbestuur

NAC hou jou bo

Die werkswinkels by Lanseria is skoon, goed georganiseerd en tot die gereedskaptrollies word daagliks nagegaan. y moet onthou daar is nie parkeerplek daar bo nie. Jy ry in die lug en daar is nie so ’n ding soos ‘gou aftrek’ as jy moeilikheid het nie,” sê Tertius van Jaarsveld, NAC se direkteur vir Vliegtuigonderhoudsdienste. By NAC word daar meer as dubbeld seker gemaak dat die vliegtuie wat aandoen vir herstelwerk, roetine-inspeksie en onderhoud gereed is om hulle vlerke te sprei wanneer hulle die nes verlaat.

NAC het twee goed ingerigte dienssentrums vir vastevlerkvliegtuie.

Die kleiner vliegtuie word by Wonderboom-lughawe by Pretoria nagesien en die groter vliegtuie, asook stralers, word in die werkswinkels by Lanseria hanteer.

Helikopters gaan na die Randse lughawe.

Tertius sê net soos met motorkarre is niemand ooit regtig lus vir onderhoudsverpligtinge nie, maar mense se lewe hang daarvan af dat elke ding aan ’n vliegtuig reg moet werk. NAC beskou dit ook as deel van sy dienslewering om vliegtuigeienaars en vlieëniers te herinner aan onderhoudstake wat op bepaalde tye gedoen moet word.

“Dit werk bietjie anders as met ’n

“J

www.proagri.co.za

kar,” verduidelik Tertius. Sekere take hang af van die aantal vliegure, maar daar is ook take wat deur die kalender of ouderdom van die vliegtuig bepaal word.

Selfs al was die vliegtuig min in die lug, moet ’n paar dinge elke paar maande nagegaan word. Ander nasienwerk weer word bepaal deur die aantal kere wat ’n vliegtuig opgestyg en geland het.

Met die instandhouding van vliegtuie is rekordhouding net so belangrik soos kundigheid. Elke onderdeel van ’n vliegtuig is gemerk en naspeurbaar en elke handeling word opgeteken en minstens twee keer nagegaan. Daar kan byvoorbeeld nagegaan word wie twee jaar gelede ’n bepaalde onderdeel vervang het en selfs in watter fabriek die onderdeel gemaak is en wat sy reeksnommer is.

Alles gebeur in ooreenstemming met die voorskrifte van die vliegtuigvervaardiger. Ingenieurs ontvang opleiding by die vervaardiger self en is gekwalifiseer om aan bepaalde vliegtuie te werk.

Net so ontvang werkswinkels ook goedkeuring van vervaardigers. NAC is byvoorbeeld goedgekeur om instand-

houding en herstelwerk te doen vir Hawker, Beechcraft, Piper, P750 XSTOL, Embraer en vele ander produkte.

“Tot ons ingenieurs se gereedskap word elke dag nagegaan,” sê Tertius. “Jy kan nie bekostig om iets soos ’n skroewedraaier in ’n vliegtuig se vlerk te vergeet nie, want dit kan tot ’n ongeluk lei.” Elke ingenieur het sy eie gereedskaptrollie met ’n lys van toerusting wat elke dag nagegaan word.

NAC het ook ’n afdeling wat vervaardigers se aanbevelings inkorporeer.

Terugvoering van vlieëniers oor byvoorbeeld ’n kontrolemeganisme wat op ’n ongemaklike plek is, kan lei tot ’n ontwerpverandering.

Eienaars wat die binnekant van die vliegtuig wil opkikker of dalk nuwe tegnologie wil inbou, kan dit ook deur NAC laat doen.

As jy graag in die toekoms jou vliegtuig deur NAC se wenspan wil laat nasien om jou vlugte so veilig soos ’n verebed te maak, skakel dan vir Tertius van Jaarsveld by 011-267-5000 of besoek www.nac.co.za vir meer inligting.

Tertius van Jaarsveld is die man wat daarvoor sorg dat die instandhoudingsafdeling van NAC self soos ’n goed geoliede masjien loop.

ProAgri 144 – Februarie / February 2012

17

SPILPUNTE • TREKKERS • SKURE • HUIS •

DIERE • WERKTUIE

Ons hou ’n

•

HEININGS

OOG op jou plaas!

• Videowaarneming • Geen Internet nodig • 100% onafhanklik van Eskom

Ons beskerm JOU en JOU EIENDOM

087-820-7010 sales@securityviewer.co.za

Hulpbronbestuur

Ons boer saam (7)

Broers en susters kan konflik hanteer deur Elmarie Venter & Shelley Farrington roers en/of susters wat saamboer is op hulle doeltreffendste wanneer die indiwiduele lede van die span mekaar se menings, behoeftes en uitgangspunte respekteer en hulle agting vir mekaar betoon. So kan verskille as positief eerder as negatief ervaar word.

Dit is belangrik dat lede van die span van mekaar hou, daarvan hou om tyd saam deur te bring en goed met mekaar oor die weg kom. Hulle verhouding behoort gekenmerk te word deur ’n goedgesindheid en ’n toegeneentheid teenoor mekaar, sowel as lojaliteit en ondersteuning. Kinders moet vir mekaar in die bres tree en moet as ’n eenheid saamstaan en funksioneer.

B

Om dit reg te kry is die volgende van belang: • Gereelde en doeltreffende kommunikasie tussen die lede van die span.

• ’n Bereidwilligheid om kompromieë aan te gaan wanneer nodig en om mekaar se besluite te ondersteun.

• Argumente moet in privaatheid geskied en nie voor ander familielede of werknemers nie.

• Verhoed of vermy verdeeldheid wat deur die ouers, eggenotes, werknemers of buitestaanders geskep kan word deur byvoorbeeld broers en/of susters teen mekaar af te speel.

• Deel in mekaar se oorwinnings en suksesse, asook mislukkings. Suksesse wat gevier word dien as aansporing vir die hele span om te presteer.

Oop kommunikasie vereis onder meer die openbaarmaking van inligting soos sensitiewe en persoonlike inligting, asook inligting rakende vereistes of voorwaardes van vergoeding, beleggingsgeleenthede en wetlike planne en dokumente.

Kinders wat in spanne saamwerk is meer suksesvol wanneer die lede van die span verskille tot die minimum beperk en dinge so regverdig as moontlik tussen hulle organiseer, veral wanneer dit kom by sake soos werkslading, vergoeding, titels, eienaarskap, mag en gesag. Doeltreffende spanwerk vereis

www.proagri.co.za

dat alle lede van die span in ’n gelyke en regverdige mate deel in die werkslading.

Konflik kan ontstaan wanneer die gedrag of oortuigings van spanlede verskil of onaanvaarbaar vir die ander spanlede is. Persoonlike konflik is dikwels die gevolg van ’n botsing tussen verskillende persoonlikhede en uitgangspunte. Taakkonflik ontstaan wanneer ’n spanlid se mening verskil van die ontleding wat ’n ander spanlid oor die span se probleme en planne gemaak het.

Konflik weens prosedures ontstaan wanneer spanlede verskil oor beleid en prosedures wat gevolg moet word en hoe om as ’n span saam te werk.

Konflik tussen spanlede kan besprekings stimuleer, sowel as skeppende en kritiese denke aanmoedig. Te veel konflik, aan die ander kant, kan lei tot gebrekkige of geen kommunikasie en ’n afname in die samehorigheid van die span. Dit is dus belangrik vir spanlede om konflik doeltreffend te bestuur om dit op ’n aanvaarbare vlak te hou en dit konstruktief op te los. Konflik moet ook so gou as moontlik hanteer word en nie vermy word nie.

Broers en/of susters wat saamboer, moet nie net goeie interpersoonlike interaksie hê nie, maar moet ook sekere faktore in ag neem om te verseker dat die familieboerdery en elke broer of suster wat aktief by die boerdery betrokke is optimaal funksioneer.

Dus moet ’n klimaat geskep word wat deur die volgende gekenmerk word: • ’n Ondersteunende struktuur.

• ’n Gebalanseerde en goed saamgestelde span.

• Duidelike verdeling van rolle en verantwoordelikhede.

• ’n Gedeelde droom vir die boerdery.

• Bestuurstrukture en -beleid.

• Doeltreffende leierskap.

Nie-familielede of buitestaanders kan ’n waardevolle rol speel in: • Die uitbreiding van die kennispoel van die familie-onderneming deur

bykomende vaardighede en kwalifikasies in te bring.

• Die hantering van konflik.

• Die inbring van objektiwiteit.

• Die bevordering van aanspreeklikheid en professionele bestuur van die familieboerdery.

Dit is egter belangrik dat nie-familielede lojaliteit en respek vir die leiers van die familie-onderneming toon, dat hulle nie die kinders teenoor mekaar afspeel of teen mekaar opstook nie en dat daar duidelik uitgespel word, verkieslik deur ’n dokument of beleid, wat die rol en verantwoordelikhede van nie-familielede behels.

Sukses van hierdie vennootskap sal sterk daarvan afhang of die kinders elkeen sy rol aanvaar en of kinders mekaar se natuurlike sterkpunte aanvaar, dit aanmoedig en nie op mekaar se terreine “oortree” nie. In suksesvolle vennootskappe organiseer die kinders die boerdery in so ’n mate dat die talente en vaardighede van indiwiduele broers en/of susters tot die voorspoed van die hele boerdery lei.

In ’n onderneming wat gesamentlik deur kinders bestuur word, het vennote dikwels die uitdaging om familieharmonie te balanseer met die behoefte vir samehorige leierskap en doeltreffende besluitneming. Daar is gevind dat interpersoonlike konflik op sy laagste is wanneer daar ’n sterk leier of leierskap in die onderneming is, met elke spanlid wat ’n sekere mate van mag binne ’n goed-omskrewe terrein in die onderneming het. Die ideaal is wanneer ’n leier spontaan na vore tree – een wat gemaklik met gesag en mag is en wat bevoeg en bekwaam is om die leierskapstaak te vervul.

Die sleutel tot ’n suksesvolle familieboerdery is om gesonde sakebeginsels toe te pas en om nie familievoorkeure met goeie sakebeginsels te verwar nie.

Die doel moet egter wees om families te leer hoe om goeie sakebesluite te neem wat die voortbestaan van die familie-boerdery sal verseker, maar ook familieharmonie sal aanmoedig.

ProAgri 144 – Februarie / February 2012

19

Hulpbronbestuur

Was jou water vir skoon kos E

en van die basiese menseregte wat in die Grondwet beskerm word, is toegang tot skoon, veilige water. Dié reg kan sekerlik uitgebrei word tot skoon, veilige voedsel ook.

In Suid-Afrika, waar rioolwerke nie meer behoorlik in stand gehou word nie, waar mense sonder dienste langs riviere plak en waar allerlei afvalstowwe in riviere en damme gestort word, is daar veral ’n groot gevaar dat voedsel, soos groente, met besmette water besproei kan word.

“Die oplossing is eenvoudig en die tegnologie is beskikbaar en bekostigbaar,” sê David Pretorius van Ray’s T Mechanics. Etlike voorleggings is al aan die owerhede gedoen om die oplossing voor te hou, maar die staat se ratte draai stadig.

“Ons kyk nou na die boere en veral die besproeiingsboere, want ons kan hulle help om gesonde kos te produseer,” sê David. Water wat met skadelike bakterieë en ander stowwe besmet is, het nie net ’n invloed op mense se gesondheid nie, maar ook wye ekonomiese implikasies aangesien boere hulle plaaslike kontrakte en uitvoerstatus kan verloor.

Die stelsel kan aangepas word na gelang Die Ray’s T-stelsel maak gevan elke plaas of boerdery se behoefte. bruik van omgekeerde osmose deur ’n filterstelsel wat in die want die filters vereis minder waterdruk watertoevoer geplaas word. Hoe groter om dieselfde volume water te hanteer, die volume water wat gesuiwer moet met ander woorde, minder energie is word, hoe meer filters word gebruik. Die nodig. David sê boere kan rofweg sukses van die stelsel is opgesluit in die daarop reken dat net 1 kw/h se krag unieke ontwerp van die filters en die nodig is om 1 kiloliter water te suiwer. nanotegnologie-membrane wat gebruik Dit is ook geskik vir boere wat word. regstreeks uit riviere besproei.

Die filters sorg dat Afhangende van die aantal filters wat 99,9% van alle bakterieë gebruik word, kan van 10 kiloliter tot en virusse in die water 600 kiloliter water per uur gesuiwer gestuit word, asook alle word. Die stelsel is immers so ontwerp vaste stowwe groter as dat dit dorpe en stede se watervoorraad 0,001 mikron en tussen moet kan lewer.

25 en 80% van die swaarmetale, afhangende Ray’s T Mechanics se mense ontwerp van die soort metaal. Dit en bou die stelsel om by die boer se haal selfs die sout uit behoeftes te pas. Skakel Raymond seewater!

Lundie by 072-335-5976 of David Die stelsel gebruik baie Pretorius by 082-491-5322, e-pos: minder krag as ander Vir skoon, veilige kos moet skoon, veilige water davidpretorius@vodamail.co.za. watersuiweringstelsels, gebruik word.

SENTER 360

Passievol oor spilpunte!

By SENTER 360 is spilpunte vir ons ‘n passie. Juis daarom bou ons nie net ‘n sterk en taai struktuur nie, maar ons bestee ook heelwat tyd en aandag aan die klein besonderhede wat ’n groot verskil in jou alledaagse lewe kan maak.

STRUKTURELE STABILITEIT SENTER 360 benut vakwerkysters van pyp wat ligter as die algemeen gebruikte hoekysters is. ‘n SENTER 360 het sodoende twee stelle vakwerkysters meer per toring wat sorg dat die struktuur ontse end sterk is en buitengewone weerstand teen stormwinde kan bied.

Langer basisbalke 4,5 m (5,8 m vir die hoë-profiel masjiene), toring stu e, stabiliseringstawe en diagonale dra by tot dié uitsonderlike standvas gheid.

INNOVERENDE BEHEERPANEEL REEKS Die beginsel van eenvoudige modulêre ontwerp word ook op ons beheerpaneel reeks toegepas. Die basiese beheerpaneel, met direkte millimeter toedieningsverstelling, kan teen ‘n minimale koste deur verskillende vlakke van outoma sering en kommunikasie opgradeer word.

“LAASTE SPUIT” OPLOSSING Die laaste spuit is geneig om verstop te raak. Ons het egter met ‘n innoverende dog eenvoudige oplossing vorendag gekom om die laaste spuit deurlopend skoonhou.

SENTER 360 spilpunte word standaard toegerus met die drukgereguleerde Senninger I-Wob sproeier wat op hangpype gemonteer is. Dit verseker uitstekende waterverspreiding in selfs die uiterste klimaatstoestande.

SWAARDIENS RATKAS EN MOTORS Die aandrywing van die SENTER 360 spilpunt bestaan uit ’n standaard swaardiens wielratkas, met ’n gra s opsionele vyf jaar waarborg wat deur die UMC “Power Saver” motorratkas -kombinasie aangedryf word. * Termes en voorwaardes geld

Tel: +27(18) 469-1331 • E-pos: info@senter360.co.za • www.senter360.co.za

20

ProAgri 144 – Februarie / February 2012

www.proagri.co.za

Besproeiing

Kry die regte waterstelsel Gemeganiseerde besproeiingstelsels (2) deur Felix Reinders - LNR-Instituut vir Landbou-ingenieurswese emeganiseerde sprinkelbesproeiing is masjiene met sprinkelaars of sproeiers wat oor ’n land beweeg en water versprei in teenstelling met konvensionele stelsels waar pype en sprinkelaars met die hand verskuif word.

In die vorige aflewering (ProAgri 143) is spilpunte, kantrolspuite en kruipstelsels bespreek. In hierdie uitgawe word swaaibalkstelsels, kruipbalkstelsels en laterale stelsels bekyk:

G

1. Swaaibalkstelsels Die swaaibalk bestaan uit ’n draaiende balk van 20 tot ongeveer 100 m lank. ’n Reeks sproeiers is op die een helfte van die balk gemonteer en op die ander punt van die balk ’n kanonspuit. Die balk draai as gevolg van die spuithoeke van die kanon en die sproeiers.

Die trollie waarop die swaaibalk gemonteer is kan òf ’n sleepmodel wees wat met ’n trekker na die volgende posisie getrek word òf selfaangedrewe.

Wanneer drie of meer masjiene gebruik gaan word, is dit ekonomies regverdigbaar om ’n trekker af te staan om die masjiene van een plek na die ander te verskuif.

Sommige modelle werk teen ’n lae druk van 150 kPa (hierdie modelle het nie ’n kanonspuit aan die een punt nie) en ander weer, werk teen ’n hoë druk van 500 kPa. Die oppervlakte wat benat

Laterale stelsel

Kruipbalkstelsel

word, is natuurlik groter met die hoëdrukmasjien wat tot 1,2 ha per opstelling kan besproei.

Die swaaibalkspuit word aan goukoppelpype aan die standkraan op die hoofpyp, gekoppel. Soos die masjien nader aan die kraan verskuif word, word die pype wat ontkoppel word, op rakke op die trollie gepak. Wanneer die masjien oor die kraan na die ander punt van die land beweeg, word die pype weer afgepak om die masjien aan die kraan te verbind. Die stelsel word elke 6 tot 8 uur verskuif en dit neem 2 arbeiders ongeveer 20 minute om ’n verskuiwing te voltooi.

By die ideale opset, wat natuurlik redelik duur is, word al die toevoerpype begrawe. Dit word dan ’n permanente stelsel met standkrane vir elke spuitposisie, wat bestuur en arbeid aansienlik vergemaklik. Hierdie stelsel kan by uitstek doeltreffend op ongelyke oppervlaktes gebruik word en natuurlik ook op lande waar hoë gewasse verbou word.

Voordele van die swaaibalkspuit is onder meer dat die toedieningstempo tussen 6 en 10 mm per uur is. Dit is die gemeganiseerde besproeiingstelsel wat die laagste toedieningstempo lewer en kan dus oorweeg word waar die infiltrasietempo van die grond stadig is.

2. Kruipbalkspuitstelsel Die stelsel is ontwikkel om die voordele van die kruipspuit en die laedrukbalkspuit saam te snoer. Die stelsel is in wese ’n balkspuit wat net soos ’n kruipspuit aangedryf word terwyl dit besproei. Aandrywing geskied as volg: ’n Drom wat op die trollie gemonteer is, word hidroulies aangedryf en rol ’n kabel op wat aan die teenoorgestelde kant van die land geanker is.

Die watertoevoer werk ook, soos in die geval van ’n kruipspuit, deur ’n 100 tot 200 meter slang wat in die middel van die land aan ’n standkraan gekoppel word en dan agter die masjien aangesleep word.

Afhangende van die grootte van die masjien kan bane van 400 m lank en tot 100 meter wyd met een lopie besproei word. Tot 4 ha kan dus per verskuiwing besproei word. Die stelsel sal ekonomies baie geskik wees vir besproeiingsplase van 20 ha tot 30 ha groot.

Ander voordele is dat hoë gewasse ook maklik besproei kan word. Net soos in die geval van die kruipspuit, word ’n trekker benodig om die stelsel te skuif.

Die bane moet in ’n goeie toestand en verkieslik met gras beplant wees om beskadiging van die toevoerslang te beperk.

3. Laterale stelsels Die laterale stelsel word ook gebruik om reghoekige landerye te besproei. Die besproeiingspyp, torings en struktuur is dieselfde as die spilpunt, maar verskil in dié opsig dat dit nie om ’n sentrale punt draai nie, maar reglynig vorentoe beweeg.

Waterinvoer geskied by die hooftoring wat in die middel of langs die kant kan voorkom. Die hooftoring beskik oor die waterinlaatpunte, skakeltuig en oplynmeganisme.

Die watertoevoer kan plaasvind deur middel van ’n buigbare sleeplyn wat gekoppel word aan standkrane wat op gereelde afstande op ’n ondergrondse hooflyn geplaas word, of die toevoer kan geskied deur ’n oop kanaal waaruit die water opgesuig word deur ’n pomp wat op die hooftoring gemonteer is.

Aandrywing by die hooftoring geskied elektries of hidroulies deur middel van ’n elektriese motor of dieselenjin wat op die hooftoring gemonteer is. Vir die elektriese motor word ’n elektriese kabel saamgesleep vir kragtoevoer.

Laterale stelsels is effens duurder as spilpunte deurdat ’n langer hooflyn geïnstalleer moet word en ’n spesiale hooftoring nodig is. Net soos by spilpuntstelsels kan hierdie stelsels waterafloopprobleme veroorsaak. Die grond se infiltrasie moet getoets en in ag geneem word. Die vereiste toediening word ook verkry deur die stel van die loopspoedmeganisme. ’n Kort opsomming van die algemene toepassingsgebiede van die verskillende stelsels: • Spilpuntstelsels is die stelsels wat die laagste arbeidsvereiste en die minste bestuursprobleme het, indien dit slegs op een sirkel per oes gebruik word.

• Die kantrolstel word vir lae gewasse op reghoekige lande gebruik.

• Die kruipspuit is geskik vir meerjarige gewasse of aanvullende besproeiing op jaargewasse en weer eens op reghoekige lande.

• Die balkspuit is ideaal vir kleiner plase met onreëlmatige lande.

• Die kruipbalkspuit is geskik vir hoë gewasse op reghoekige lande van 20 tot 50 ha.

Verwysings: Reinders FB, Gemeganiseerde besproeiingstelsels, Direktoraat Besproeiingingenieurswese, 1985 Besproeiingontwerphandleiding, LNR-Instituut vir Landbou-ingenieurswese, 2003 www.proagri.co.za

ProAgri 144 – Februarie / February 2012

21

Nuus

Goeie geleenthede in Georgië Foto’s: Annemarie Joubert en Bennie van Zyl Juba Maruashvili, die projekkoördineerder vir die gesamentlike landbouprojek, wys ’n beskikbare plaas aan ’n groep Suid-Afrikaanse boere. Dit is die 14de groep wat Georgië besoek. it is geen grap om in Georgië kommersieel te begin boer nie, maar die groot verskil met Suid-Afrika is dat die regering hier wil hê dat ons boerdery suksesvol moet wees,” sê mnr Piet Kemp, ’n Suid-Afrikaanse boer wat hom ’n jaar gelede in Georgië gevestig het.

Die plaas wat hy namens ’n konsortium met buitelandse en binnelandse vennote bestuur, is sowat 50 km oos van die hoofstad, Tbilisi, geleë. Daar is 750 hektaar onder besproeiing en ’n verdere 550 hektaar word nou aangekoop.

Piet, wat deur die plaaslike inwoners as “Mister Piet” aangespreek word, het reeds sy eerste mielie- en koringoeste gestroop, maar dit was nie ’n groot sukses nie. Die streek het ’n rare droogte beleef en die besproeiingstoerusting wat

ProAgri se redakteur, Annemarie Joubert, was een van ’n groep joernaliste wat die voorreg gehad het om saam met TLU SA na landbougeleenthede in Georgië te gaan kyk.

“D

Die grond is vrugbaar, maar baie klipperig, beduie Piet Kemp. Hy het nou ’n klipbreker uit Frankryk laat kom om te help met die grondvoorbereiding.

22

ProAgri 144 – Februarie / February 2012

Orals in Georgië is tekens van landbouprojekte wat besig is om te ontwikkel. bestel is, het nie betyds opgedaag nie. waterkanonstelsel besproei word.

Kort nadat hulle begin besproei het, het Om die lande meer toeganklik te ’n haelstorm en sterk wind verdere maak, is 40 km se paaie geskraap. Die skade veroorsaak. Die gemiddelde land het ’n gebrekkige markstelsel en opbrengs van die 250 ha koring was Piet moes ook inderhaas silo’s oprig vir 3 t/ha en by die 500 ha mielies was die graanberging en droërs bekom sodat beste opbrengs 4 t/ha. die strooptyd vervroeg kon word.

Die pryse waarteen verkoop word, is Hy kyk nou saam met sy vennote na darem so 1,5 keer hoër as in Suiddie moontlikheid om ’n vark- en hoenAfrika. derboerdery te begin en ook ’n Piet is vol vertroue dat hy meer sukvoerkraal vir beeste. ses met sy volgende aanplantings gaan behaal en hy is kliphard besig met Groot uitdaging grondvoorbereiding. Die woord, Die groot uitdaging vir Georgië is om kliphard, is ook nie ’n oordrywing nie. vanuit ’n stelsel van bestaansboerdery Die grond is baie klipperig en bestaan na kommersiële produksie te beweeg. uit 35% klei. Soos Piet sê: “Dit is nie ’n Dit is waarom die regering by TLU SA as man se maat nie. Jy moet hom droog verteenwoordigende liggaam vir komwerk.”

Die grond is egter baie vrugbaar en omdat daar nie ’n spesifieke reënseisoen is nie, kan daar amper regdeur die jaar geplant word. Die koring moet net in die grond wees voor die sneeu kom! Die koudste maande is Januarie, Februarie en Maart.

Baie ander werk is reeds in die paar maande gedoen.

Bestaande waterkanale is opgeknap en uitgebrei om ’n 80 km-netwerk tussen die lande te vorm. In die kanale is op Werkers help om ’n kerwer te voer. In die verskeie plekke damme gebou agtergrond is twee droërs wat Piet self waaruit die gesaaides met ’n gebou het sodat hy gouer kan stroop. www.proagri.co.za

Piet beduie aan Boersman (soos hy sy een trekkerbestuurder noem) dat hy moet stilhou. Taal is nogal ’n probleem, want die ouer mense praat net Georgies en Russies. Jong mense verstaan wel Engels. mersiële boere in Suid-Afrika aangeklop het.

In die tyd van kommunistiese beheer was daar kommunale plaasstelsels en boere is voorgeskryf wat en hoeveel hulle moet produseer. Dit het tot gevolg gehad dat boere hulle dryfkrag en ondernemersgees verloor het.

Georgië wil graag hê dat enige landbou-ontwikkeling ekonomies volhoubaar moet wees en daarom gee hulle nie grond weg aan boere nie. Hulle vra kundigheid en beleggings. Die land se minister van Diaspora, wat oorhoofs vir die landbouprojek verantwoordelik is, Mirza Davitaia, sê dit is vir hom duidelik dat Suid-Afrika ten opsigte van sy grondbeleid na ’n sosialistiese bestel op pad is. Wat hulle aan Suid-Afrikaanse boere bied, is dus ’n geleentheid om ekonomies te oorleef.

Daar word baie belastingvoordele aan beleggers gebied, maar die grond moet teen realistiese waarde aangekoop word. Daar is drie maniere waarop grond bekom kan word: Die eerste is as deel van ’n projek saam met die regering waarin boere vasgeteken word met betrekking tot bepaalde beleggings en produksiedoelwitte; die tweede is die aankoop van staatsgrond; en die derde is om regstreeks by ’n private eienaar te koop.

Een van die probleme is dat daar nie behoorlike grenslyne en titelaktes vir al die grond bestaan nie, omdat alles in die 70 jaar van die kommunistiese regering aan die staat behoort het. Dit is ook net Georgiese burgers wat grond mag besit, maar ingevolge die ooreenkoms met TLU SA, is dit nie ’n probleem vir Suid-Afrikaanse boere om burgerskap te bekom nie.

Piet sê hy is alreeds baie trots daarop om ’n Georgiese burger te wees en hy het in die rugbywêreldbekerreeks kliphard vir sy nuwe land se span geskree – wat darem een wedstryd gewen het...

Die projek word in samewerking met TLU SA bedryf en mnr Bennie van Zyl, hoofbestuurder, sê die doel is nie om Suid-Afrikaanse boere “uit te voer” nie, maar om beleggingsdeure oop te maak in ’n land wat vooruit wil gaan.

Vir meer inligting besoek www.boers.ge www.proagri.co.za

Daar is beslis ook ruimte vir meer moderne slagpale en vleisverwerkingsaanlegte!

Piet Kemp moes inderhaas silo’s oprig om die graan te hanteer. Daar bestaan nie ’n behoorlike graanopberging- en markstelsel in Georgië nie.

Daar is moderne verwerkingsaanlegte soos die groente- en vrugteaanleg by Marneuli, maar baie werk word nog met die hand gedoen.

Hierdie waterkanonne gaan nou gebruik word om uit die kanaalstelsel wat Piet gebou het, te besproei.

Georgië se belangrikste kommersiële landboubedryf is druiweverbouing en wynmakery wat met ’n geskiedenis van seweduisend jaar spog. Hoewel daar moderne, groot wynkelders is, word daar steeds op die tradisionele manier ook wyn gemaak, met die druiwe wat op ’n natuurlike manier in kleipotte onder die grond gis.

ProAgri 144 – Februarie / February 2012

23

24

ProAgri 144 - Februarie / February 2012

www.proagri.co.za

Agrikyk & Lees Waterberg-Bosveld: Prikkelgids vir veldbewaring

Spesiale geleentheid vir Nampo-uitstallers

Deur: Chris Wagner Uitgewer: Hoogland-uitgewers ISBN: 620-49499-1 Verspreider: PNA Warmbad hris Wagner se naam is nou al bekend by ProAgri-lesers as die skrywer van die reeks oor gesonde grond wat verlede maand ten einde geloop het.

Heelwat van die inligting in die reeks kom uit sy Prikkelgids vir Veldbewaring.

Die gids se hoofdoel is om riglyne vir veldbewaring vanuit die oogpunt van ’n brandbeskermingsvereniging neer te lê. Hoewel dit die Waterberg-gebied as voorbeeld gebruik, kan die inligting landwyd toegepas word.

Oral in Suid-Afrika word ons natuurlike veld bedreig deur oorbeweiding, indringerplante en swak veldbestuur. Die gids bevat praktiese verstaanbare inligting oor die rol van vuur en die maak van brande. Hoewel vuur ’n natuurlike verskynsel is, is daar baie nadele verbonde aan veral wegholbrande. Soos Chris sê: “Elkeen van ons boer immers tussen grensheinings met ’n gegewe aantal vee en wild wat daarop moet oorleef en waarvan ons moet lewe... Nooit mag ons betrap word met ontblote, kaal veld nie – en dit is juis wat ’n brand tot gevolg het. Wegholbrand moet dus tot elke prys gekeer word, want geen mens kan vooruit sê hoe die lente of somer lyk wat voorlê nie.”

Die boekie beskryf die belangrikheid van brandbane en verskillende maniere waarop dit gemaak kan word, onder andere deur die gebruik van chemiese middels en die wetlike vereistes wat gestel word.

Daar is egter veel meer pitkos ook in, soos ’n hulpbronbewaringskode, ’n beskrywing van die Waterberg se geskiedenis en eienskappe en ’n lys van bome en struike (met die Latynse en Afrikaanse name) wat op Chris se plaas Hoogland voorkom.

Die lys is ’n goeie aanduiding van die plantverskeidenheid wat deur bewaringsboerdery beskerm kan word.

Die gids kan teen R45 (posgeld uitgesluit) by 014-736-4592 of by john@pnawarmbad.co.za bestel word.

C

Wen! Waterberg-Bosveld: Prikkelgids vir veldbewaring Stuur ’n mooi duidelike foto van goeie gesonde veld wat deur bewaringsboerdery beskerm word en vertel ons wat jy doen om dit so te kry en te hou. Stuur dit na annemarie@proagri.co.za. Ons publiseer dit graag op ons webwerf, www.proagri.co.za. Die wenner van die boek Boerperd: Die geskiedenis van die SA Boerperd is Elmè Jansen van Rooihuiskraal. www.proagri.co.za

ProAgri het ’n spesiale Nampodubbelbladkaart waarop ons adverteerders se uitstalruimtes aangedui word, sodat boere reguit na die regte mense kan loop.

Plaas ’n artikel of advertensie in die April-uitgawe van ProAgri en vertel vir die boere wat u hulle by Nampo gaan wys.

Sperdatum vir besprekings: 16 Maart 2012

012-342-5141 anneke@smartpublishing.co.za stefan@agritrader.co.za ProAgri 144 - Februarie / February 2012

25

agrilag

Werfnuus www.proagri.co.za deur Dom Boer

Geen einde “Waarvoor wil jy nou weer ’n dag verlof hê?” vra die boer. “Jy was vanjaar al vier keer by jou oupa se begrafnis.”

“Dis waar,” antwoord die werker. “My ouma trou weer vandag.”

Ai tog die Ingels Die boer vra die winkelklerk waar die flitsselle is.

“I’ll see,” sê die klerk en verdwyn tussen die rakke.

Nadat die boer 15 minute vergeefs gewag het, kom ’n ander klerk verby. “Waar is die flitsselle?” vra die boer.

“I’ll see,” antwoord die klerk, glip tussen die rakke in en bly weg.

Uiteindelik storm die boer na die bestuurder se kantoor. “Jou personeel se diens is uiters swak,” sê hy. “Al wat ek wil weet, is waar die flitsselle is.”

“Aisle C,” antwoord die bestuurder.

Nare waarheid Twee ouens ontmoet mekaar by die forelwaters. “Ek is hier omdat ek wil ontsnap van die stad se geraas en gewoel en besoedeling. Ek wil die vars lug in my longe voel, die geur van die gras en bome indrink, die natuur en die stilte geniet, my oor die verbydrywende wolke en die towerkleure van die sonsondergang verwonder...”

“Ek is hier,” antwoord die tweede ou, “omdat my seun leer trompet speel.”

Geld wat stom is...

Die sakeman en sy vrou sit in ’n restourant. ’n Pragtige vrou loop hom by, soen hom innig en stap weg.

“Wie is dit?” vra sy vrou.

“Dis my minnares,” antwoord die sakeman. “En voor jy nou emosioneel raak en begin kerm oor ’n egskeiding en onderhoud, moet ek net vir jou sê sy is skatryk en dis haar geld wat sorg vir al jou oorsese vakansies en jou Porsche en jou goue kredietkaart.”

Op daardie oomblik sien die vrou haar man se vennoot verbystap met ’n vreemde vrou aan sy arm. “Wie is daar saam met Heinie?” vra sy.

“Dis sy minnares,” antwoord haar man.

“Ons s’n is baie mooier,” spog sy.

Groter naarheid By die landbouskou sukkel ’n vrou om met ’n perdesleepwa omgedraai te kry in die nou paadjie voor die hek. Nadat sy ’n klomp kere vorentoe en tru gery het, troos ’n verbyganger haar: “Toe maar. Elke mens kry nou en dan ’n probleem.”

“Noem jy hierdie ’n probleem?” byt sy terug. “Ek het die vervlakste perd by die huis vergeet.”

Nare waarheid Wat is die verskil tussen ’n plan en ’n begroting?

– ’n Plan is wat ons wil doen; ’n begroting is hoekom ons dit nie kan doen nie.

Arm student aan sy kamermaat na ’n besoek aan die tandarts: “Die tandarts sê my verstandtande moet getrek word, maar ek weet nie of ek dit kan bekostig nie.”

Kamermaat: “Ek weet. Ek het jou toetsuitslae gesien.”

Die een wat die beste Agrilagbydrae stuur, wen ’n musiekpiering van Thys die Bosveldklong. Stuur jou bydrae aan domboer01@mweb.co.za en help om die landbougemeenskap vrolik te hou.

26

ProAgri 144 - Februarie / February 2012

ProAgri spog met ’n pragtige vars webwerf propvol nuus en foto’s. Besoek gerus ons werf of volg die skakels om spesifieke artikels en berigte te lees:

Veediefstal teenaksie in aksie ’n Werksessie oor die bekamping van veediefstal is onderbreek sodat die aanwesiges eerstehands kon kennis neem van ’n optrede teen veediewe. ’n Verdagte met ’n bakkie vol gesteelde skape is vasgetrek. http://bit.ly/veediefstalaksie Brande in die Weskaap Mnr Russel Metcalf, ’n inwonder van ’n kothuis op ’n plaas naby Stanford moes inderhaas die huis ontruim nadat ’n massiewe bos- en veldbrand in die Kleinrivierberge ontstaan het. http://bit.ly/weskaapbrande Plaasbestuurder ’n toegewyde natuurbewaarder Die Entabeni Safari Natuurbewaring in Limpopo het aantygings dat die park se bestuurder, mnr Jan Lessing, in besit was van onwettige horings en tande ontken. http://bit.ly/plaasbestuurder Boere moet groen boer Nic Opperman, direkteur van Agri SA het ’n versoek aan hul lede gerig om die dreigende gevaar van aardverwarming te help bekamp. Volgens mnr Opperman kan bewaringslandbou help om voedselsekuriteit te verseker. http://bit.ly/groenboer Nog melkboere kry meer geld Nestlé het by verskeie ander melkkopers landwyd aangesluit deur prysverhogings met ingang van 1 Februarie 2012 aan te kondig. Produsente sal tussen 37 en 45 sent per liter meer ontvang. http://bit.ly/melkboere Groot geld vir navorsing oor rooibostee Die Suid-Afrikaanse Rooibos-raad het bekend gemaak dat hulle R2-miljoen bewillig het om die voordele van rooibostee te vind. Navorsers sal onder meer die helende, siektevoorkomende en gewigsverlies-eienskappe van rooibostee navors. http://bit.ly/rooibostee Boere plant aansienlik meer mielies en soja Voorlopige syfers van die Oesskattingskomitee dui daarop dat boere hierdie seisoen sowat 12% meer mielies as die vorige seisoen geplant het. Daar is ook die meeste soja ooit geplant. http://bit.ly/meermielies Nat weer lei tot skade ’n Hewige storm in Heksriviervallei die afgelope week kan tot groot verliese in die tafeldruifbedryf lei. Die nat weer in die noord-ooste van die land het ook groot skade aan infrastruktuur aangerig. http://bit.ly/natweerskade www.proagri.co.za

aar is geld in goeie vleis. Die Rooivleisprodusente-organisasie sê teen die einde van verlede jaar was die gemiddelde prys wat produsente per kilogram lewende gewig ontvang het, tussen 25,2% en 38,3% meer as in 2010.

Om die waarde van jou belegging in vee te ontknoop, beteken dat jy voorsiening moet maak vir goeie voeding deur die winter. Aangeplante weiding en ander voergewasse sorg dat wintertyd nie sukkeltyd hoef te wees nie.

Rudi Kusckhe, voergewasspesialis van Klein Karoo Saadbemarking, gee ’n paar waardevolle wenke oor wintervoer:

D

1. Die belangrikste beginsel is om te besef dat aangeplante weiding nie ’n afskeepgewas is nie. As jy nie vir aangeplante weiding wil sorg nie, bly liewer by natuurlike weiding wat aangepas is om natuurlike om standighede te hanteer. Jy kry nie ’n vet ou in ’n konsentrasiekamp nie – as daar nie kos is nie, kan daar niks gebeur nie.

2. As jy jou winteraanplanting beplan, onthou dat daar ’n tydperk van 6 tot 8 weke gaan wees wat jy nie die gedeelte kan benut nie. Maak dus voorsiening vir ’n oorbruggingsfase.

3. Vir die grootte van die aanplanting kan die volgende norm gebruik word: As jy in die somer weiding onder besproeiing gehad het, moet jou aanplanting vir die winter dubbeld soveel wees om die soortge lyke drakrag te hê. Met ander woorde, 10 hektaar vir die somer, beteken 20 hektaar vir die winter om dieselfde aantal bekke kos te gee.

4. Sorg vir behoorlike saadbedvoor bereiding. Alle winterweiding is fyn saadprodukte. Vir ontkieming het die sade goeie grondkontak nodig. Die gewasse verkies ook goed gedrei neerde, gesonde grond.

5. Sorg vir ’n behoorlike vastrap-aksie.

Jy kan maar kyk, daar waar die trekker se wiele geloop het, is die beste groei! Die gebruik van ’n riffel roller (Cambridge) bly die beste praktyk. Jy kan dit selfs oorweeg om vir ’n tweede keer te rol vir nog beter opbrengs. As jy net ’n klein

www.proagri.co.za

stukkie aanplant en nie ’n roller het nie, ry maar met die trekker heen en weer. Jou opbrengs gaan vir jou meer beteken as die diesel...

6. Benutting: Moenie te vroeg diere injaag nie, want veral beeste kan die plante met wortel en al uittrek.

Onthou, wat jy van die plant bokant die grond sien, is ’n aanduiding van wat met sy wortels onder die grond aangaan. As die gewasse so enkelhoogte (200 mm) is, kan dit bewei word.

7. Rog wat gelos word, kan tot kophoogte groei en hawer kan heuphoog staan. Beide kan egter gesny en gebaal word as dit onder jou begin uitgroei.

8. Onthou veral met mengsels dat daar ’n smaaklikheidsverskil tussen gewasse is. Jou bestuur moet reg wees, anders gaan die diere net die lekkerste uiteet. Die veebelading moet van so aard wees dat daar vinnige en egalige ontblaring plaasvind. Boere se voorkeure verskil, maar intensiewe strookbeweiding bly ’n goeie manier om weiding behoorlik te benut.

9. Keuse van gewasse: Daar is gewasse beskikbaar vir droëland en besproeiing en dan is daar ook ’n keuse tussen eenjarige en meerjarige gewasse. Koelweergewasse wat geskik is vir droëland, is hawer, rog, korog en radys. Onder besproeiing kan raaigras, swenkgras, kropaargrasse en klawer verbou word. Saadmengsels van laasgenoemde gewasse is beskikbaar. Met raaigras is daar ook ’n keuse tussen Westerworld, wat meer geskik is vir die vroeë seisoen, en Italiaanse raaigras wat in die nawinter en lente benut kan word. Dit kan selfs in die lente geplant word en vir 18 maande benut word, aangesien dit koue nodig het om saad te maak.

10.Meerjarige gewasse kan aantreklik klink, maar hou ’n paar dinge in gedagte. Veral raaigras moet jaar liks versterk word met inplantings van tot 40%. As jy aanvanklik 25 kg/ha geplant het, sal jy die volgende seisoen 10kg moet inplant.

Die gras gaan ook deur produk-

Vee & veilings

Belê nou in vleis; plant gras

siefases en daar is op- en aftye.

Sy opbrengs is ongeveer 70% van sy eenjarige boeties. Swenkgras is werklik meerjarig, maar dit is minder smaaklik.

11.Radyswenke: Radyse kan teen hoë digtheid geplant word indien net die loof benut gaan word. As die knolle ook benut wil word, moet dit teen 2 tot 3 kg/ha aangeplant word. Aangesien skape versigtige eters is, kan hulle self die knolle uit die grond haal en vreet. Vir beeste moet die knolle uit die grond uit gelig word en dit is selfs beter om dit deur die kerwer te stoot, want die beeste kan verstik.

12.Planttyd: Radyse moet verkieslik voor die einde van Maart geplant word, veral as die knolle gebruik gaan word. In kouer dele is dit beter om teen die einde van Janu arie al te plant. Hawer en raaigras kan in Maart en April aangeplant word. Vir goeie ontkieming moet die grond nog nie kouer as 10 grade Celsius wees nie.

13.Bemesting van hawer: let daarop dat hawer op droëland gewoonlik net met planttyd bemes word.

Topbemesting kan die plantjies doodmaak. Onder besproeiing is topbemesting noodsaaklik, maar neem in ag dat daar 22 dae moet verloop van stikstofbemesting tot beweiding om nitraatvergiftiging te voorkom.

Ten slotte: dit is nie goedkoop om winterweiding te vestig nie (’n saadmengsel kan tot R2 500 per hektaar kos). Dit is dus die moeite werd om moeite te doen om ’n goeie opbrengs te verseker. Weiding wat nie afgeskeep word nie, is later goud werd in die vorm van vleis!

ProAgri 144 - Februarie / February 2012

27

Vee & veilings

Meerpaarstelsels:

Kry só meer lammers per ooi deur dr Dave Midgley kaapboerdery is ’n sake-onderneming en die enkele aspek wat die grootste uitwerking op hoër wins het, is die aantal skape of lammers wat ’n boer verkoop. Die aantal lammers wat verkoop word, word weer bepaal deur die speenpersentasie (uitgewerk as lammers gespeen/ooie gepaar).

Behalwe die aantal, speel die gehalte van die lammers ook ’n belangrike rol.

Ons strewe is dus om meer lammers en beter lammers aan te kry - aantal en gehalte.

Die gemiddelde leeftyd van ’n ooi in Suid-Afrikaanse toestande is 6 jaar. Indien ’n jong ooi die eerste keer op tweetand ouderdom (18 maande) gepaar word, lam sy die eerste keer op tweejarige ouderdom en indien sy jaarliks daarna lam, sal sy vier verdere lamkanse hê. Indien ’n boer se speenpersentasie 100% is, met ander woorde as die meerlinge bykom en vrektes afkom en elke ooi een lam per jaar grootmaak, produseer ’n ooi 5 lammers in haar leeftyd en is haar leeftyd- of lewensdagproduksie 5 lammers. ’n Wolskaap lewer ’n bykomende produk, naamlik wol, waarvan die waarde ook bepaal word deur die hoeveelheid wol wat ’n skaap produseer, asook die gehalte daarvan.

Lewensdagproduksie kan gemeet word in getalle (die aantal lammers gespeen of die kilogram lammers gespeen/wol geproduseer) of in randwaarde.

ouderdom vir die eerste keer lam.

Indien sy op 1 jaar ouderdom beset raak en op tweetand lam, is dit steeds 6 maande vroëer as in ’n tradisionele stelsel. In ’n kudde van 1 000 ooie met ’n vervanging van 25%, praat ons van 125 lammers ekstra per jaar vir elke 6 maande wat ’n jong ooi vroëer lam. Teen R1 000 per lam, is dit R125 000 ekstra inkomste per jaar!

• Dieselfde kan bereik word as ons ’n ooi ’n jaar langer kan laat produseer deur haar te help met byvoeding of “sagter” aangeplante weiding sodat haar tande nie so vinnig slyt as op veldweiding alleen nie.

Lewensdagproduksie kan verhoog word deur: • ’n Ooi vroeër in produksie te bring. ’n Skaap raak geslagryp op ongeveer 7 maande en indien sy goed uitgroei en haar dekmassa van ongeveer 70% van volwasse massa reeds op hierdie ouderdom bereik, kan sy op eenjarige

Speenpersentasie kan verhoog word deur: • Die konsepsiesyfer te verhoog.

(Ramvrugbaarheid/rampersentasie, prikkelvoeding en die gebruik van koggelramme) • Lamtydbestuur om lamvrektes te beperk.

S

www.proagri.co.za

Bogenoemde twee punte speel dus ’n belangrike rol in die bepaling van die kuddesamestelling. Die ouderdomsverspreiding van ’n kudde en die persentasie produserende ooie teenoor die totale getal skape op die plaas (KVE of DSE), speel ook ’n groot rol in die winsgewendheid van die plaas.

Winsgewendheid moet uitgedruk word as wins per hektaar, wins per teelooi en wins per skaapeenheid (KVE of DSE) om werklik te sien hoe ekonomies geboer word. ’n Skewe beeld word verkry deur slegs een van die drie te gebruik. ’n Wolboer met min ooie en baie jong vervangingsdiere, asook ’n klomp hamels, se wolproduksie per teelooi kan dan ver oor die 10 kg per teelooi word, terwyl ’n ooi slegs 4 tot 5 kg wol dra!

• ’n Goeie gesondheidsprogram (inentings en dosering) om produksiesiektes soos blou-uier en ensoötiese aborsie in die ooie te verminder en lammervrektes as gevolg van byvoorbeeld bloednier en pasteurella in lammers, te verlaag.

• Die meerlingpersentasie op te stoot.

Die een ding wat lewensdagproduksie die meeste kan opstoot, is om die ooi meer lamkanse in haar lewe te bied.

Interkalfperiode is ’n maatstaf wat reeds jare lank in melk- en vleisbeeste gebruik word om produktiwiteit te bepaal.

Indien ’n ooi een maal per jaar lam, is haar interlamperiode (ILP) 365 dae en haar lewensdagproduksie 5 lammers as sy op 2 jaar vir die eerste keer lam, 100% speen en 6 jaar oud word.

Indien ’n ooi 4 keer in 3 jaar of elke 9 maande lam, verlaag haar ILP na 270 dae en omdat daar meer paartye per jaar is, kom sy vroëer in produksie (11 maande) en kry sy meer lamgeleenthede in ’n leeftyd van 6 tot 7 jaar.

Met ’n 3 x in 2 jaar lamstelsel is die ILP 240 dae en die lamkanse kan na 8 vermeerder word.

In meer intensiewe stelsels, soos deur “Cornell-” of sterstelsel, kan die ooi 5 maal in 3 jaar lam (ILP 219 dae met 11 lamkanse) of in die “6 weke na lam/melkery”- stelsel is dit 12 lamkanse met ’n ILP van 188 dae!

As die effek van meerlinge en beter bestuur bykom, produseer sommige ooie in die stelsels 15 tot 17 lammers per leeftyd!

Meer lammers – Meer wol – Meer wins!

Vir meer inligting skakel regstreeks met die skrywer by dave.midgley@vodamail.co.za.

ProAgri 144 - Februarie / February 2012

29

30

ProAgri 144 – Februarie / February 2012

www.proagri.co.za

Vee & veilings

www.proagri.co.za

ProAgri 144 – Februarie / February 2012

31

32

ProAgri 144 – Februarie / February 2012

www.proagri.co.za

Vee & veilings

www.proagri.co.za

ProAgri 144 – Februarie / February 2012

33

34

ProAgri 144 – Februariey / February 2012

www.proagri.co.za

Vee & veilings

ProAgri Ons kom na jou toe.

Gratis!

ProAgri word landwyd gratis versprei

Vat een!

ProAgri is in 230 landbouwinkels (koĂśperasies) beskikbaar. In 454 dorpe plaas die poskantoor ProAgri in boere se posbusse.

Teken in!

Dis maklik. Skakel net vir Paula by 012-342-5141. Die posgeld is R120 vir 12 uitgawes

Elektronies!!

Lees elke uitgawe op www.proagri.co.za.

Dahenca 5 Dorpers & Witdorpers 8 Maart 2012 op die skouterrein in Upington 10.00 vm Aanbieding: 40 Dorperramme 25 Witdorper ramme 50 Dorper ooie 50 Witdorper ooie

Kontak: Hannes & Dawid Kriel 083-506-9431 / 082-046-6855

www.proagri.co.za

ProAgri 144 – Februarie / February 2012

35

Besoek ons webblad: www.dorpersa.co.za

Posbus 61, Stutterheim 4930 Tel 043-683-1330 Sel: 083-272-1255 Epos: manager@dohnemerino.org Website: www.dohnemerio.org

36

ProAgri 144 – Februarie / February 2012

www.proagri.co.za

Vee & veilings

AgriTrader

Advertensiediens vir die boer Advertising service for the farmer 40 000 eksemplare na aktiewe kommersiële boere landswyd

AgriTrader is ʼn uitstekende bemarkingsmeganisme om kopers en verkopers van lewendehawe, trekkers, voertuie, werktuie, en alle ander landboutoerus ng by mekaar uit te bring.

Vir die bekos gbaarste advertensietariewe in Suid-Afrika, skakel: Stefan van Wyk (Bloemfontein) Marlien vd Westhuizen (Pretoria) Marië e van Dyk (Pretoria)

www.proagri.co.za

082-381-7563 012-342-5141 083-594-8438

051-446-6089

stefan@agritrader.co.za marlien@smartpublishing.co.za marie e@proagri.co.za

ProAgri 144 – Februarie / February 2012

37

AgriGids

www. tatamatarps.co.za 500g/ 400 micron PVC @ R25 per m2 650g/ 500 micron PVC @ R42 per m2

900g/ 800 micron PVC @ R40 per m2 280g/ 55% shade net @ R9 per m2

Reservoir linings

Track tarps

Earth dam linings

Feed covers

PHONE TODAY! 072 279 3294

Contact 021 557 0606 or info@fourlakes.co.za or order online at www.fourlakes.co.za

100% waterproof

“ New style – available

Very comfortable Ontwerp en oprig van veehanteringsfasiliteite Craftsman

Ribble

• Verskaffers van staalpyp vir trekpale en krale • Finansiering beskikbaar vir hanteringsgeriewe • Vervaardiging van veeskale en spuitdippe

ESK

Tillamook Bay

For more styles, go to www.fourlakes.co.za

38

ProAgri 144 – Februarie / February 2012

Skakel Ryno Keeve 078-460-3322

keeve@lantic.net www.proagri.co.za

AgriGids

N17 Farming Equipment

• Ons spesialiseer in die maak en verkoop van verskuifbare skaapkrale, baalringe, voerbakke en kruiphokkies.

• Indien ’n kliënt iets volgens eie voorskrif gemaak wil hê, sal ons dit maak. epos: n17farmeq@yahoo.com Sel nr: 083 516 9019 Kontakpersoon: Daleen Pretorius Facebook: Farming Equipment www.proagri.co.za

ProAgri 144 – Februarie / February 2012

39

AgriGids

ENOROSSI RAKES • All rakes equipped with kicker wheel – “Central raking wheel” • Independent spring-loaded wheels • Hydraulic height control • Sturdy and durable construction BATRAKE 8-10-12 WHEEL RAKES Hydraulic lift and independent rake wheels reinforced frames.

CADDY 8-10-12 WHEEL RAKES WITH KICKER WHEELS Adjustable working width and hydraulic lift

RT-9 IN LINE RAKE Ribbed tyres – three wheels Hydraulic lifting and lowering. Raking width: 560 cm

Beat our prices and you get the rake FREE AREA MANAGERS: Gauteng, Mpumalanga and South Natal • Eduan Booyens - 082-883-6484 North and East Free State, North Natal, South-, Western Cape • Berning Luyt - 082-907-4767 South/West Free State, North-, Western Cape • Christie Louw - 078-893-6152 Eastern Cape • Faan Greyling - 082-446-9683 Limpopo, North West • Martin Coetzee Jnr. - 082-888-1877

HEAD OFFICE: ER-12 ST EASY V-RAKE Steering wheels and central raking wheels. Raking width: 740 cm. Auto steer, closed circuit hydraulic system

40

ProAgri 144 – Februarie / February 2012

FINGER WHEEL RAKES With spring suspension and independent changeable raking wheels 4, 5 and 6 wheels-three point hitch

Tel: 018-431-2171/2 E-mail: info@staalmeester.co.za www.staalmeester.co.za

www.proagri.co.za

AgriGids

STAALMEESTER JF FORAGE HARVESTERS AND FORAGE WAGON JF-TAURUS Forage Wagon • TAURUS automatic discharge – 9m³ • Front and back offloading • Offloads within 2 minute • Tandem axle – 4 wheels

THE BEST FORAGE HARVESTERS EVER! • Single, double and four row available • 24 different cutting lengths • Shear bolt protection • Single row: 12 cutting knives • Double row: 24 cutting knives • Uniform height control • C-120 stabilising chain – no support wheels • Requires 20% less kilowatt • Hydraulic chute control • Single row: up to 35 ton/h • Double row: up to 70 ton/h • Discharge rate at 280 km/h • Self sharpening mechanism • JF C-120 No gearbox or chains • Affordable spare parts OPTIONAL – bolted on: • Grass platform – Wind rows • Grass platform – Direct cut

JF C-240 Double row – up to 70 ton/h

JF C-120 Single Row 20% higher capacity

VERMILLIAN VERF U nuwe dimensie in verftegnologie Spesiale fabrieksaanbiedinge!!!

SOLAR AIRCON HITTEWEERKAATSENDE DAKVERF Isoleer koue, keer uitsetting en inkrimping met nanotegnologie

20l

Nou R749,99 Fabriek:

Eloffsdal: Elarduspark: Viljoenskroon:

010-5911-010 012-335-4218 012-335-4124 012-335-0330 012-345-4273 081-467-2189

VERUST Roesvoorkomingsbehandeling, roes- en kiemdoder, verf regstreeks op roes, verdunnerbasis

Nou R469,99

www.vermillianpaint.com www.proagri.co.za

5l

AREA MANAGERS: Gauteng, Mpumalanga and South Natal • Eduan Booyens - 082 883 6484 North and East Free State, North Natal, South-, Western Cape • Berning Luyt - 082 907 4767 South/West Free State, North-, Western Cape • Christie Louw - 078 893 6152 Eastern Cape • Faan Greyling - 082 446 9683 Limpopo, North West • Martin Coetzee Jnr. - 082 806 6377

HEAD OFFICE:

Tel: 018-431-2171/2 E-mail: info@staalmeester.co.za www.staalmeester.co.za

Bk 96/16880/23

Sedert 1980 Since

VEELDOELIGE AKRILIESE PVA Binne-/buitemuurverf, roupleistermure, plafonne, 5 jaar lewensverwagting

20l

Nou R229,99 ROOI/GRYS OKSIED

Roeswerende staalonderlaag, vinnige droging, verdunnerbasis

5l

Nou R129,99 Volg ons op

ProAgri 144 – Februarie / February 2012

41