TEPE AKADEMİ PSİKOSOSYAL RİSK ETMENLERİ Ders Notları
PSİKOSOSYAL RİSK ETMENLERİ Mesleki riskler genel olarak biyolojik, biyomekanik, kimyasal ve radyolojik riskleri kapsayan fiziksel tehlikeler ile psikososyal tehlikelerden oluşur. Uluslararası Çalışma Örgütü psikososyal tehlikeleri iş doyumu, iş örgütlenmesi ve yönetimi, çevresel ve örgütsel koşullar ile işçilerin uzmanlığı ve gereksinimleri arasındaki etkileşim temelinde tanımlamıştır. Bu etkileşimler algılanma ve yaşanma biçimleriyle işçinin sağlığı için tehlike oluşturur. Bu tehlike stres yoluyla oluşur. Ancak, psikososyal tehlikelerin stres yoluyla açığa çıkmayan doğrudan etkileri de vardır. Psikososyal tehlike, "iş tasarımının, iş örgütlenmesinin ve yönetiminin ve gerçekleştirildiği toplumsal ve çevresel koşulların psikolojik, toplumsal veya fiziksel hasara yol açma potansiyeli taşıyan boyutlarıdır". İşin gerekleri işçinin bilgi, beceri ve gereksinimleriyle çatıştığında(nicel aşırı yük, nitel düşük yük)ve özellikle işçinin işi üzerindeki denetimi ve işi ile ilgili sosyal desteği yetersiz olduğunda iş ve yarattığı psikososyal tehlikeler stres yapıcı özellik kazanarak sağlığı etkilemeye başlar ve psikososyal riskleri oluşturur.
Tehlikeyi Belirleyen Koşullar İşin yapıldığı koşullar ve iş çevresi (Context) Örgütsel kültür ve İşlev: İletişim, sorun çözme, kişisel gelişim olanakları yetersiz, örgütsel amaçlar belirsiz. Örgütsel rol: Rol belirsizliği,rol çatışması, kişilerle ilgili sorumluluk Kariyer gelişimi: Kariyer durgun ve ücret, belirsiz; yetersiz, abartılı kariyer, düşük ücret, iş güvencesiz, İşe verilen toplumsal değer yetersiz Karar serbestisi /Denetim: Yetersiz katılım ve iş üzerinde denetimin olmaması İşte kişiler arası İlişkiler: Sosyal ve fiziksel yalıtılmışlık, kişiler arası çatışma, üstlerle yetersiz ilişki, yetersiz sosyal destek İş ev çatışması: İş ve evdeki beklentilerin çatışması, evde yetersiz destek, ikili kariyer çatışması İşin içeriği (Content) İş çevresi ve teçhizatı: Teçhizatın ve tesislerin güvenilirliği, uygunluğu, ulaşılabilirliği bakım ve onarımı ile ilgili sorunlar Görev tanımı: Tekdüze, tekrarlatıcı iş, parçalanmış, anlamsız iş, vasıfsız iş, işte belirsizlik İş yükü / iş hızı: İşte aşırı yada yetersiz yüklenme, hızı denetleyememe, yüksek zaman baskısı Çalışma saatleri: Vardiyalı çalışma, değişmez çalışma saatleri, uzun, belirsiz, asosyal iş saatleri STRES: Endişe, tahrik, uyarı, zorlama yaratan durum olarak tanımlanmaktadır. 3 yaklaşım temelinde açıklanır.
Mühendislik yaklaşımı: Kişinin çevresinin kişiye yüklediği yüktür. Stres kişide olan değil, kişiye olandır. Bir semptomlar dizisi değil, nedenler dizisidir. Sıklıkla geri dönüşümlüdür. 1. Fizyolojik yaklaşım: bedenin strese verdiği tepkinin aşamaları 1.
1.aşama : alarm durumu 2. aşama: direnme aşaması, 3. aşama: dışa vurma aşamasıdır. Fizyolojik yanıtın tekrarlanması, yoğunlaşması veya uzaması vücuttaki yıpratıcı etkiyi artırır, uyum hastalıklarının ortaya çıkmasına neden olur. 2. Fizyolojik yaklaşım: İş Stresi Yaratan Etmenler
Yöneten ve yönetilenlerin amaç konusundaki fikir ayrılığı Personel değerlendirmede belirsizlikler Kişiler arası rekabet, kayırmacılık, güç savaşı Yetki ve sorumluluk belirsizliği Etkin kayıt ve iletişim sistemi olmaması Yeni değişimler(yönetim, üretim, ücret vb.) Kişilik çatışmaları Çalışma koşulları(devam, izin, ücret, vb.) İşin niteliği(tek düze işte çalışanlarda, zaman baskısı yöneticilerde)
İşyerindeki konum, düzey attıkça streste artar. Stres Belirtileri: Saldırganlık, Endişe, İlgisizlik, Ağız Kuruması, Unutkanlık, Sinirlilik, Konsantrasyon Güçlüğü, Yalnızlık, Sigara Ve Alkol Alma İsteği, Çarpıntı , Sık İdrar Yapma, Terleme, Az Yeme İçme, Verim Azalması, Uykusuzluk, Kabus Görme, Alınganlık, Kendini Değersiz Göreme, İnkar
Stres Sonucu Ortaya Çıkabilecek Psikosomatik Bozukluklar
Kaslarda gerilme ve ağrı Mide salgısında artma, bulantı, kabızlık Uykusuzluk , baş ağrısı, güçsüzlük, baygınlık Kalp vuruşunda artma Nefes alma sıklığında artma Cinsel güçsüzlük
Stres Sonucu Ortaya Çıkabilecek Psikosomatik Hastalıklar: Gastirit, hipertansiyon, kalp krizi, migren, beyin kanaması, ürtiker, astım
TEPE AKADEMİ ANKARA MERKEZ OFİS Adres: Ceyhun Atuf Kansu Cad. Bayraktar Center, G Blok, No:114/9 Balgat/Çankaya/ANKARA Tel : 0 312 473 43 47 Tel-2 : 0 312 473 43 48 Fax : 0 312 473 43 59