MESLEKİ BULAŞICI HASTALIKLAR

TEPE AKADEMİ Mesleki Bulaşıcı Hastalıklar Ders Notları

1

Konu Amaç Öğrenim hedefleri

Alt başlıkları

Mesleki Bulaşıcı Hastalıklar Mesleki bulaşıcı hastalıkların çalışma hayatındaki önemi, çeşitleri, tanı ve korunma yöntemleri hakkında bilgi sahibi olmak.  Mesleki bulaşıcı hastalıklar,  Mesleki bulaşıcı hastalıklara yol açabilecek etmenler,  Korunma yöntemleri,  Erken tanı yöntemleri,  İlgili mevzuat hakkında bilgi sahibi olmak.  Mesleki bulaşıcı hastalıklar  Mesleki bulaşıcı hastalıklara yol açabilecek etmenler  Korunma yöntemleri  Erken tanı yöntemleri  İlgili mevzuat  Örnek vaka çalışması

5510 Sayılı Yasanın 14.maddesine göre “Sigortalının çalıştırıldığı işin niteliğine göre tekrarlanan bir sebeple veya işin yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli hastalık, sakatlık veya ruhi arıza halleri meslek hastalığı” olarak tanımlanmıştır.

Hangi hastalıkların meslek hastalığı sayılacağı ve bu hastalıkların, işten fiilen ayrıldıktan en geç ne kadar zaman sonra meydana çıkması halinde sigortalının mesleğinden ileri geldiğinin kabul edileceği yine aynı yönetmelikte ayrıntılandırılmıştır. Ancak herhangi bir meslek hastalığının klinik ve laboratuvar bulgularıyla kesinleştiği ve meslek hastalığına yol açan etkenin, işyeri incelenmesiyle kanıtlandığı hallerde, meslek hastalıkları listesindeki yükümlülük süresi aşılmış olsa bile, söz konusu hastalık, Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulunun onayı ile meslek hastalığı sayılabilir” hükmü gereğince katı bir yükümlülük süresi uygulaması olmadığı da söylenebilir. Özürlülük oranları ve meslekte kazanma gücü kayıp oranları yönetmeliğine göre Meslek hastalıkları; A. Kimyasal maddelerle olan meslek hastalıkları, B. Mesleki cilt hastalıkları, C. Pnömokonyozlar ve diğer mesleki solunum sistemi hastalıkları, D. Mesleki bulaşıcı hastalıklar, E. Fizik etkenlerle olan meslek hastalıkları, olmak üzere 5 grupta toplanmıştır.

2

Meslek hastalıkları listesinin D grubunda yer alan bulaşıcı hastalıkların, görülen işin gereği olarak veya işyerinin özel koşullarının etkisiyle oluşması ve enfeksiyonun laboratuvar bulguları ile de kanıtlanması gereklidir. Meslek hastalıkları listelerinde yer almayan ve fakat görülen iş ve görev icabı olarak alındığı kesin olarak tespit edilen diğer enfeksiyon hastalıkları da meslek hastalığı sayılır. Bu husustaki teşhisin laboratuvar deneyleriyle teyit edilmesi gereklidir. Hastalığın azami kuluçka süresi yükümlülük süresi olarak kabul edilir.

D Grubu: Mesleki Bulaşıcı Hastalıklar aşağıdaki gibi sınıflandırılmıştır. Bu sınıflandırmada hastalıkların bulaş yolundan ziyade etkenin esas alındığı görülmektedir.

Hastalık ve belirtileri

Yükümlülük süresi

Hastalık tehlikesi olan başlıca işler

D 1.GRUBU Helminthiasis grubu Mesleki Bulaşıcı Hastalıklar: - Ankilostomiasis

3 ay

Tünel ve yeraltı maden işleri, pirinç

- Necatoriasis

3 ay

tarlalarında, killi, nemli toprak zeminde çalışmalar.

D 2. GRUBU: Tropik Mesleki Bulaşıcı Hastalıklar - Malarya,

40 gün

Bu gibi hastalıkların saptandığı ve tedavi

- Amebiasis,

30 gün

edildiği sağlık örgütlerinde ve

- Sarı humma,

10 gün

kurumlarında veya bu hastalıkların patojen

- Veba,

10 gün

ajanları ile çalışılan laboratuarlardaki

- Rekürrent ateş

12 gün

sağlık görevlerinde ve araştırmalarında

- Dank,

10 gün

çalışmalar.

- Leishmanioz,

7 ay

- Frambosie,

8 hafta

- Lepra,

25 yıl

- Lekeli humma,

20 gün

- Riketsiöz,

20 gün

D 3.GRUBU: Hayvanlardan insana bulaşan Mesleki Bulaşıcı Hastalıklar - Bruselloz,

6 ay -

Hayvan gütme, bakma, terbiye etme,

- Tetanoz,

30 gün

veterinerlik hizmetleri,

- Şarbon,

30 gün

Hayvanlardan elde edilen materyelle veya

3

- Salmonella enfeksiyonları,

30 gün

hayvan artıklarıyla yakın temas, bunların

- Weill hastalığı,

14 gün

işlenmesi, saklanması, taşınması (ahır,

- Kuduz,

2 yıl

mezbaha, hayvan taşımacılığı, veteriner

- Ornithozlar, psittakoz,

30 gün

hastaneleri, kasap sakadatçı, sucukçu, et

- Rekurrent ateş,

12 gün

ve balık konserveciliği, süt ve süt

- Şap hastalığı,

10 gün

mamullerinin işlenmesi, mutfak işleri,

- Çiçek,

12 gün

hayvan derisi, kılı, yelesi, yünü, kemik

- Q humması,

30 gün

v.b.nin işlendiği, toplandığı, yok edildiği

- Lekeli humma,

20 gün

v.b. yerlerdeki çalışmalar.),

- Ekinokok humması,

1 yıl

-Laboratuvarlarda bu hastalıkların

- Ruam,

1 ay

etkenleriyle veya hastalanmış

- Bovin tipi tüberküloz.

1 yıl

hayvanlardan alınmış biyolojik materyalle yapılan çalışmalar.

D 4.GRUBU: Meslek gereği enfeksiyon hastalıklarına özellikle maruz kişilerdeki Mesleki Bulaşıcı enfeksiyon hastalıkları - Viral hepatit,

6 ay

- Hastane, dispanser, poliklinik araştırma

- Tüberküloz,

1 yıl

laboratuarı v.b. sağlık kurumlarında çalışmalar.

Burada öncelikle her bir gruptan seçilmiş örnek bir hastalık ayrıntılı olarak verilecek diğer hastalıklar tablo halinde sunulacaktır:

Salmonellozis Salmonellozis D3 grubu bir mesleki bulaşıcı hastalık olup, etkeni S.Typhimurium, S.Newport ve S.Enteritidis gibi salmonella türü bakterilerdir.

Rezervuarı ve bulaş yolu: Domuz, küçükbaş, kümes ve ev hayvanları, yumurtalar yumurta tozu, pişmiş kontamine et parçaları, salatalar, enfekte etler, bayat yemek artıkları, süt, süt ürünlerinde çoğalabilen ve bunlar tarafından insana bulaşabilen bir hastalıktır.

Başlıca semptomları;  Karında kramplar,  İshal,  Titreme,  Ateş,  Kusma ve  Bulantıdır. İshal çoğu kez uzun sürer.

Kuluçka süresi, 6 saatten 72 saate kadar uzayabilir. (ortalama 18 saat).

Korunma için yapılabilecek başlıca uygulamalar şunlardır:  Konserve gıdaları korumak,  Gıdaları özenle pişirmek,  Evlerdeki kemiricileri ve hayvanları yok etmek.

4

 

Portörleri aramak.

Kümeslerin sağlıklı olmasını temin etmektir.

Amipli dizanteri Hastalığa neden olan etkeni: Entamoaba histolytica Hastalık etkeninin yerleştiği ve çoğaldığı yeri (Rezervuar), Portörlerin ve enfekte kişilerin gaitaları, belki farelerdir.

Hastalığın bulaş şekli, Su, gıdalar, enfekte çiğ yenen sebze ve meyveler, sinekler, hamam böcekleri Semptomların başlıca özellikleri ve kısa semptom tanımı,  Gizli ve belirtisiz başlangıç,  İshal ya da kabız ya da hiçbiri,  İştahsızlık,  Karında dolgunluk,  Kanlı ve balgamlı gaita Hastalık etkenin kuluçka süresi ve 5 günden birkaç aya değişebilir, ortalama 3-4 hafta Hastalıktan korunmak için alınması gereken önlemler;  Su, gıdalar, kirlenmiş sular için tifoda bahsedilen önlemlerin alınması,  Sütün pastörizasyonu (bebekler için kaynatılması).  Sineklerin yok edilmesi,  Portörlerin izlenmesi.  Suyun kaynatılması ya da uygun arıtımı, genelde hızlı filtrasyon ve klorlama %100 emin bir yöntem değildir. Yavaş süzme ve sonra klorlama tercih edilen yöntemdir.

Tüberküloz Hastalığa neden olan etkeni, Mycobacterium Tuberculosis (insan ve sığır tipi) Hastalık etkeninin yerleştiği ve çoğaldığı yeri (Rezervuar), İnsan, seyrek olarak hayvan solunum yolları Hastalığın bulaş şekli, Temas, aynı şekilde tabak-çatal, gıda ve süt Semptomların başlıca özellikleri ve kısa semptom tanımı,  Öksürük,  Ateş,  Yorgunluk ve  Plörezi Hastalık etkenin kuluçka süresi, Değişik Hastalıktan korunmak için alınması gereken önlemler  Sütün pastörizasyonu,  Tüberkülozlu sığırların ortadan kaldırılması,  Kontamine kişilerin röntgen muayenesi ve izlenmesi,  PPD taraması ile BCG

5

Her bir meslek hastalığı grubundaki bütün hastalıkların her birini ayrıntılı olarak burada vermek imkânsızdır. Bu nedenle bütün hastalıkların genel bir tablo halinde anlatmak için her bir hastalıkla ilgili olarak;  Hastalığa neden olan etkeni,  Hastalık etkeninin yerleştiği ve çoğaldığı yeri (Rezervuar),  Hastalığın bulaş şekli,  Semptomların başlıca özellikleri ve kısa semptom tanımı,  Hastalık etkenin kuluçka süresi ve  Hastalıktan korunmak için alınması gereken önlemler bir tablo halinde aşağıda verilmiştir.

Elbette bu tabloda bile dünyada görülen bütün enfeksiyöz hastalıkları sıralamak mümkün olmamıştır. En çok görülen, meslek hastalığı olarak kabule dilen ve tedavisi/aşısı olanlar başta olmak üzere her bir etken grubundan önemli olanlar tabloya alınmıştır.

Aşağıda hazırlanmış olan tabloda tüzüğe göre “mesleki bulaşıcı hastalıklar” listesinde olan hastalıklar (*) işareti ile belirtilmiştir.

6

Bulaşıcı Hastalıkların Özellikleri ve Korunması

Hastalık

BAKTERİ TOKSİNLERİ

Botulizm

Stafilakoka bağlı gıda zehirlenmesi

Salmonellozis (*)

Neden Olan Ajan

C1. Botulinum

Enterotoksin yapan stafilakoklar, St. Albus, St. Aureus (toksini ısıya dayanıklıdır)

S.Typhimurium S.Newport S.Enteritidis S.Montevideo vb.

Rezervuar

Toprak, toz, meyve, sebze ve bütün gıdalar

Deri, muköz, membranlar, cerahat, toz, hava, balgam, boğaz

Domuz, küçükbaş, kümes ve ev hayvanları, yumurtalar yumurta tozu

Bulaş Şekli

Semptomların Kısa Tanımı

Toksin içeren gıda maddelerinin konserve edilmesi

Gastrointestinal ağrı, ishal, kabız, güç kaybı, dispne, yutma güçlüğü, çift görme,

Kreması kontamine olan pastalar, etler, kümes hayvanları, süt ve ürünleri

Şiddetli bulantı, kusma ve güç kaybı, ishal, kramplar, ani ve bazen şiddetli başlangıç, kişinin süratle iyileşmesi.

Pişmiş kontamine et parçaları, salatalar, enfekte etler, bayat yemek artıkları, süt, süt ürünleri

7

Karında kramplar, ishal, titreme, ateş, kusma ve bulantı, ishal çoğu kez uzun sürer.

Kuluçka Süresi

Korunma

2 saatten 8 güne kadar, genellikle 24 saat içinde

Evde yapılan ve asit olmayan konserveleri 5 dakika süre ile kaynatma, et, balık ya da kurutulmuş gıdaları uzun süre pişirmek, şüpheli gıda maddelerini tatmamak.

1 - 6 saat ortalama 3 saat.

Derinliği az kaplarda hazırlanan yiyecekleri soğuduktan sonra derhal 7 oC den düşük ısıda soğutmak, Artıkları 4 saat içinde kullanmak, gıdaların hazırlanmasında el işlemlerinden sakınmak, gıda elleyicilerinin sağlık ve hijyen eğitimi

6 saatten 72 saate, ortalama 18 saat

Konserve gıdaları korumak, gıdaları özenle pişirmek, evlerdeki kemiricileri ve hayvanları yok etmek.

Portörleri aramak.

Stafilakok zehirlenmesi için bahsedilen benzer önlemleri almak.

Kümeslerin sağlıklı olmasını temin etmek.

BAKTE RİLER

Tifo

3 -38 gün ortalama 714 gün.

Salmonella typhi

Paratifolar (*)

Salmonella A,B,C

Portör ya da hastanın gaita ve idrarı

Streptokoksik gıda zehirlenmesi

A grubu Str, B grubu hemolitik Str Str. Faecalis, Str.Viridans

Ağız, burun boğaz ve insan solunum yolları

Shigellozis (Basili dizanteri)

Kolera

Hastalık

Su, süt, süt ürünleri, kabuklu deniz ürünleri, kontamine gıdalar, sinekler.

Etler, süt, köfte, peynir, kontamine soslar

Devamlı bir ateşle beraber genel enfeksiyon belirtileri, gövdede pembe lekeler ve ishal

Bulantı, bazen kusma, kolik ve ishal

Gastroenterit formu için 110 gün, barsak enfeksiyonu formu için 13 hafta.

Kullanılan suyun arıtımı, dezenfeksiyonu ve korunması. Süt ve süt ürünlerinin pastörizasyonu, kirlenmiş suların sağlıklı bir şekilde izolesi, gıda işçilerinin eğitimi, gıda maddelerinin ve kabuklu hayvanların kontrolü, sineklerin yok edilmesi, jerm portörlerinin kontrolü, aşılama, kişisel hijyen.

2 - 18 saat

Stafilokok zehirlenmesindeki benzer önlemlerin alınması. Süt ve süt ürünlerinin pastörizasyonu

Sh. dysentherie Sh. Flexneri Sh.Soydil ve Sh.Sonnei

Jerm portörlerinin ve enfekte kişilerin saltaları

Su, gıdalar, süt ve kontamine süt ürünleri, sinekler

Birden bire ishal, ateş, tenezm ile başlangıç, sık kanlı ve balgamlı ishal

1 - 7 gün, ortalama 4 günden az.

Su, gıdalar, kirlenmiş sular için tifoda bahsedilen önlemlerin alınması, Sütün pastörizasyonu (bebekler için kaynatılması).

Sineklerin yok edilmesi, portörlerin izlenmesi.

V.Cholarae

Galita, kusmuk, Jerm portörleri

Su, kontamine çiğ yiyecekler, sinekler

Sulu ishal, kusma, susuzluk, ağrılar, koma

2-5 gün ortalama 3 gün

Tifoda bahsedilen önlemlerin alınması, aşılama, karantina, hastaların izole edilmesi

Neden Olan Ajan

Rezervuar

Bulaş Şekli

8

Semptomların Kısa Tanımı

Kuluçka Süresi

Korunma

Enfekte hayvanın kanı, dokuları, sütü, idrarı

Enfekte inek ve keçiden alınan çiğ süt, aynı zamanda enfekte hayvanla temas

Belirtisiz, düzensiz bir ateş, terleme, titreme, kas ve eklem ağrıları

Preudomonas Pseudomalle

Fare, kobay, kedi, tavşan, köpek, at

Fare gaitası ile enfekte olmuş gıda maddeleri

İshal, kusma, yüksek ateş, hezeyan

10 günden az

Str.hemolyticus

Burun, boğaz ve ağız akıntısı

Kontamine süt ve ürünleri

Anjin, birden başlayan ateş, kusmalar

2 günden 5 güne

Difteri

Corynebacterium Diphtheriae

Solunum yolları, hasta ve portör jermleri

Temas, süt ve süt ürünleri

Bademciklerin, boğazın ve burunun iltihablı, ateşli hastalığı

2-5 gün ve daha fazla

Tüberküloz (*)

Mycobacterium Tuberculosis (insan ve sığır tipi)

İnsan, seyrek olarak hayvan solunum yolları

Temas, aynı şekilde tabak-çatal, gıda ve süt

Öksürük, ateş, yorgunluk plörezi

Değişik

Francisella Tutarensis

Kemiriciler, tavşan, sinekleri, tahta kenesi, köpek, tilki, domuz

Enfekte tavşan eti, kontamine su, yabani hayvanlarla temas

Ani başlangıç, ateş ağırlar vs.

1-10 gün ortalama 3 gün

Brusella (*)

BAKTERİLER

Meliodozis

Streptotok anjin

Tularemi

Brucella melitensis (keçilerde) Brucella arbortus (sığırlarda) Brucella suis (domuzlarda)

9

6 ila 30 gün arasında değişebilir

Sütün pastörizasyonu, enfekte hayvanların imha edilmesi, enfekte etlerin önlem alınarak işlenmesi Farelerin imhası, gıdaların uygun taşınma ve korunması, sineklerle savaş, kişisel hijyen Sütün pastörizasyonu, temaslıların muayenesi, portörlerin bulunması ve tedavisi Sütün pastörizasyonu, araç-gerecin dezenfeksiyonu, temaslıların muayenesi, aşılama Sütün pastörizasyonu, tüberkülozlu sığırların ortadan kaldırılması, kontamine kişilerin röntgen muayenesi ve izlenmesi, PPD taraması ile BCG Tavşan etinin uzun süre pişirilmesi, suyun temizlenmesi, kauçuk eldiven kullanılması(vahşi hayvanlarla temasta, korunma amacı ile)

RİCKETSIA

Gastroenterit

Ricketsia Humması (*)

VİRUS

Lenfositer Koriomenenjit

ENFEKSİYÖZ HEPATİT (*)

Hastalık

Bilinmeyen mikroorganizmalar

İnsan ve hayvanlar

Coxiella burnetti

Süt inekleri, koyun, keçi

Filtre olan bir virüs

Ev farelerinin idrarı, gaita, ifrazat

Su, gıdalar, süt, hava

İshal, bulantı, kusmalar, kramplar, belki ateş

Değişik, ortalama 812 saat

Mezbahalar, enfekte hayvanla temas eden süt sağıcıları, çiğ inek ve keçi sütü

Bol terleme ve titreme, migren, rahatsızlık

2-3 hafta

Kontamine gıdalar

Ateş, grup, şiddetli baş ağrısı, tortikolis, kusma, uyku hali.

Ortalama 813 gün

15-35 gün, ortalama 25 gün

Kuluçka Süresi

Hepatit A virüsü

Enfekte şahısların dışkısı

Enfekte su gıdalar, süt

Ateş, bulantı, iştahsızlık, muhtemelen kusma, yorgunluk, baş ağrısı, sararma

Neden Olan Ajan

Rezervuar

Bulaş Şekli

Semptomların Kısa Tanımı

10

Çevre sağlığı sağlık eğitimi, kişisel hijyen Süt ve sütlü ürünlerin pastörizasyonu. Enfekte hayvanların oluşturduğu rezervuarların yok edilmesi, mezbaha ve süthanelerin temizliği.

Hastalığın tespit edildiği yerlerden gelen ürünlerin 63 oC de 30 dakika ya da 72 oC de15 saniyede pastörize edilmesi.

Farelerin yok edilmesi ya da sayılarının azaltılması. Genel temizlik ve çevre temizliği.

Kirli suların izolesi, gıda hijyeni, kişisel hijyen.

Sulun koagülasyon, dekantasyon ve filtrasyonla arıtımı, daha sonra klorla dezenfeksiyonu (litrede 0.6 ml. Serbest klor olacak şekilde) Korunma

PROTOZOA

Amipli dizanteri (*)

Entamoaba histolytica

SPİROKET

Gizli ve belirtisiz başlangıç, ishal ya da kabız ya da hiçbiri, iştahsızlık, karında dolgunluk, kanlı ve balgamlı gaita Gıdalar, su, Ateş, titreme, enfekte baş ağrısı, hayvanların bulantı, adale gaitaları ve ağrısı, kusma, idrarları ile susama, kirletilmiş halsizlik, toprak, temas sararma

Su, gıdalar, Portörlerin ve enfekte çiğ enfekte yenen sebze kişilerin ve meyveler, gaitaları, belki sinekler, fareler hamam böcekleri

Leptospiroz (weil hastalığı) (*)

Leptospira haemorrhagiae L. habddomadis, L.cola vb.

Fare, domuz, köpek, kedi, sıçan, tilki, koyun idrarı ve gaitası

Trişinozis (*)

Trichinella spiralis

Domuz, ayı, yabani domuz, fare, tilki, kurt

Enfekte domuz eti ve domuz eti ürünleri, enfekte ayı ve yaban domuzu eti

11

Bulantı, kusmalar, ishal, adale ağrısı, yüzün ve göz kapaklarının şişmesi, yutkunma zorluğu

Schigellada alınan önlemlerin aynısı. Suyun 5 günden kaynatılması ya da birkaç aya uyugn arıtımı, genelde değişebilir, hızlı filtrasyon ve ortalama 3-4 klorlama %100 emin bir hafta yöntem değildir. Yavaş süzme ve sonra klorlama tercih edilen yöntemdir.

Farelerin imhası, gıdaların korunması, 4-19 gün, mutfak araç gerecinin ortalama 9-10 dezenfeksiyonu. Suların gün. kirletilmemesi. El ve kollardaki çatlakların tedavisi Domuz ayı ve yaban domuzu etlerinin, domuz eti ve et ürünlerinin iyice pişirilmesi, farelerin 9 gün imhası. Domuzların civarında, 2pişmiş yiyeceklerle 29 gün beslenme ya da bunları gıdalardan çıkarmak. Eti -15 C derecede, 20 gün ya da 31 C derecede 24 saat muhafaza etmek.

PARAZİTOZLAR

Sistozamiyazis (bilharziose)

Askariyozis

Schistosoma haematobium, S.Monsoni, S. Japonicum

Ascaris Lumbricoides

İnsanda venöz dolaşım, idrar, gaita

Enfekte olmuş su, bu suyun içme ve yıkanma için kullanılması

İnsan, goril, Enfekte su ve maymun kalın gıdalar, lağım barsağı suları

12

Dizanterik, akciğer ve karın semptomları, titreme, kaşıntı, dermatit

Enfekte sudan sakınmak.

Suyu aşağıdaki yöntemlerden biri ile sağlıklı duruma getirmek. 1)1 saat sürede koagülasyon ve çöktürme, daha sonra yavaş süzme(saatte 1 m2 de, 7 m3 su) ya da 1-3 ay ya da daha fazla

Gaitada kurtlar, karın ağırısı, deri döküntüleri, 1-5 gün ve 2karın şişmesi, 4 ay bulantı, iştahın artması

diatomitten süzme (saatte 1 m2 de 12 m3 su), sonra klorlama (1 mg/L), 2) Kaynatma, bakır sülfat ilave ederek (16 mg/L) 48 saat süre ile çöktürme ve klorlama, 3) Sodyum penta-chlorophenat ya da bakır (10 mg/L) ilave etmek, yavaş kum filtrelerinden süzmek ve klorlama Kişisel hijyen, çevre sağlığı. Endemik bölgelerde suyu kaynatarak içmek. İnsan dışkı ve idrarının sağlıklı bir şekilde izolesi

Süresi

Kuluçka

Tanımı

Bulaş Şekli

arın Kısa

Rezervuar

Semptoml

Hastalık

Neden Olan Ajan

Korunma

Ekinokok (Hidatidoz)

Kontamine

kistler(karaciğer,

içecekler ve

akciğer, böbrek, kursak),

Köpekleri mezbahaya sokmamak

Echinococcus

Köpek, koyun,

gıdalar, elle

Değişik,

Granulosus (köpek

kurt, domuz,

ağzın kontamine Semptomların

birkaç

tanyası)

at, maymun

olması, enfekte

olmaması,

gün.

köpeklerle

ölümle

temas.

sonuçlanması

ve çiğ etle beslenmelerini önlemek, çocukları ve yetişkinleri köpeklerle doğrudan temas etmelerinin sakıncalı olduğu hakkında eğitmek.

olanaklı.

Eti uzun süre pişirmek, Taenla Sollum(Domuz tanyası) T.Saginata

İnsan, davar, domuz, manda, muhtemelen fare ve sıçan

Teniaz

(Sığır tanyası)

Enfekte etlerin

Karın ağrıları,

sineklerle savaş, insan gaita ve

çiğ yenmesi.

ishal,

idrarının sağlıklı bir şekilde

İnsan, fare ve

konvulziyonlar,

sıçan gaitası ile

uykusuzluk,

kirletilmiş gıda

iştahının

konusunda denetleme, kontrol

maddeleri

artması

edilmemiş etleri yememek, Eti 6

1-3 ay

izolesi, gıdaları elle işleyenleri hijyen kurallarına uymaları

gün-10 C derecede saklamak.

Diphyliobotrium

Siklops,

latum(balık

insan,

tenyası) ve diğer

kurbağa,

varyeteleri

köpek, kedi

Çiğ yenen

Karın ağrıları,

enfekte tatlı su

zayıflama,

balıkları

anemi, halsizlik

s

Botriosefalozi

PARAZİTOZLAR

Dokulardaki

13

Balığın ve balık yumurtalarının 18 gün

(havyar) iyice pişirilmesi. İnsan gaita ve idrarının sağlıklı bir şekilde izolesi.

Fasiyoliyazis

Klonorkiyazis

Paragonimiyazis

Paragonimus westermani, P.kellicotti (akciğer

İnsan, köpek,

Enfekte su, tatlı

kedi, domuz,

su yengeci,

fare, kurt

kerevit

Kronik öksürük, boğumlu parmaklar, künt

Endemik bölgelerde içme Değişik

yengeçlerinin ve kerevitlerinin

ağrılar, ishal

iyice pişirilmesi.

Kronik ishal,

Endemik bölgelerde içme

trematodu) Clonorchis sinensis, opistherchis fellneus (karaciğer trematodu)

Fasciola hepatica

İnsan, köpek, kedi, domuz karaciğeri

Koyun karaciğeri

Enfekte tatlı su balıkları

niktolopi (gece

26 gün

görmesi)

Çiğ yenen

Muntazam

koyun

olmayan ateş,

karaciğeri

ağrılar, ishal

İnsan, Trichuris trichlura

domuz, köpek kalın barsağı

Kontamine

Birçok

Koyun karaciğerinin iyice

ay

pişirilmesi

gıdalar

Muhtemelen karında şişkinlik

14

Çevre sağlığı, suyun

semptomları yok.

suyunun kaynatılması. Balıkların iyice pişirilmesi

Özellik arzeden Trikosefalozis

suyunun kaynatılması. Tatlı su

6-12 ay

kaynatılması, gıdaların pişirilerek yenmesi. Gaitanın sağlıklı bir şekilde izolesi.

Parmaklar, yumurta ihtiva Enterobius

İnsan kalın

vermicularis

barsağı

eden tozlar, kontamine gıdalar ve

Heladan çıktıktan sonra ellerin Burun kaşıntısı, pruritis, ishal

14 gün

yatarken pamuklu don giyilmesi, hijyen önlemleri

sular, lağım

Oksiyur

yıkanması, tırnakların kesilmesi,

suları

Himenolopiyaz

Fasciolopsis

Karın ağrıları, Fasciolopsis buski

İnsan ve

Çiğ yenen su

ishal,

domuz ince

bitkileri, su

yeşilimtrak

barsağı

gıdaları

gaita, kabız,

1-2 ay

Lotus, bambu, su kestanesi köklerinin pişirilmesi

ödem

Hymenolopis Nana

Yumurtalar ile

İshal ya da

İnsan ve

kirlenmiş

karın ağrıları,

kemiriciler

gıdalar, direk

barsak

temas

irritasyonu

15

İnsan dışkı ve idrarının sağlıklı bir şekilde izolesi. Kişisel hijyen, 1 ay

gıdaların sağlık denetimi, kemiricilerin yok edilmesi, vakaların tedavisi.

VEKTÖRLERLE BULAŞAN HASTALIKLAR Vektörlerle bulaşan hastalıklar bazı iş kollarında daha fazla önem arz edebilir.

Veterinerlik, hayvancılık, gıda ve tarım sektöründe çalışanlarda vektörlerle bulaşan hastalıklar önemli sağlık sorunları oluşturabilirler.

Vektörlerle bulaşan hastalıkların çok görüldüğü başlıca iş kolları;  Hayvan gütme, bakma, terbiye etme,  Veterinerlik hizmetleri,  Hayvanlardan elde edilen materyalle veya hayvan artıklarıyla yakın temas, bunların işlenmesi, saklanması, taşınması (ahır, mezbaha, hayvan taşımacılığı, veteriner hastaneleri, kasap sakatatçı, sucukçu, et ve balık konserveciliği, süt ve süt mamullerinin işlenmesi, mutfak işleri, hayvan derisi, kılı, yelesi, yünü, kemik v.b.nin işlendiği, toplandığı, yok edildiği v.b. yerlerdeki çalışmalar.)  Laboratuarlarda bu hastalıkların etkenleriyle veya hastalanmış hayvanlardan alınmış biyolojik materyalle yapılan çalışmalardır.  Bu gibi hastalıkların saptandığı ve tedavi edildiği sağlık örgütlerinde ve kurumlarında veya bu hastalıkların patojen ajanları ile çalışılan laboratuarlardaki sağlık görevlerinde ve araştırmalarında çalışmalar.  Vektörlerle bulaşan hastalıklardan biri olan sıtmayı örnek verecek olursak; sıtma etkeni olan plazmodium türü mikroorganizmalar, dişi sivrisineklerinin vücudunda gelişimini tamamlar sonra bu sineğin insanı sokmasıyla sağlam insana geçerek hastalık yapar. İnsanda hastalığın ortaya çıkabilmesi için etkenin mutlaka sivrisineğin vücudunda bir süre kalarak gelişim aşamasını tamamlaması gerekir. Bu hastalığın bulaş zinciriçevresi göz önüne alındığında; Etken: Plazmodium türü mikroorganizmalardır.

Kaynak: Sıtma hastalığı olan insandır.

Bulaşma yolu: Vektör (anofel türü sivrisinek) Konakçı: Sivrisineğin ısırdığı sağlam insandır.

Bu zinciri ikim koşulları, sıcak ve nem stimule eder, bulaşı hızlandırır. Bütün bu öğeleriyle birlikte enfeksiyon çevresi anlaşılmış olur alınması gereken önlemler zincirin her bir halkasına ve kolaylaştırıcı çevresel faktörlere yönelik olarak sistematik bir biçimde planlanırsa salgın veya bulaşıcı hastalığa sistematik ve bilimsel olarak müdahale edilmiş olacaktır. Bu sistematik yaklaşımla ele alındığında sıtmayla ilgili olarak alınması gereken önlemlerin şunlar olacağı açıkça ortaya çıkacaktır: Temel prensip bulaştırma aracı olan vektörlerin ortadan kaldırılması olmakla birlikte, enfeksiyon zinciri göz önünde bulundurularak enfeksiyonun bulaşma aşamalarının her birine yönelik olarak entegre (bütün önlemler birlikte) önlemler alınmalıdır.

1. Etkene Yönelik Önlemler:  Etkenin antijenik yapısının ve immunolojik özelliklerinin laboratuar ortamında incelenmesi 2. KAYNAĞA Yönelik Önlemler:  Hastalık insandan insana bulaşıyorsa hastaların tedavi edilmesi, hasta tarama-bulma çalışmaları, erken tanı koymak. Vakaların izolasyonu ve tanının konması

16

 Hayvandan insana bulaşan hastalıklarda hasta hayvanların aranması ve tedavisi gereken durumlarda itlafı  Kaynağın bulunması, yeni bulaşların önlenmesi ve kaynağa ve bulaşma yollarına yönelik önlemlerin alınması açısından çok önemlidir.  Sağlık Eğitimi ile erken tanı ve tedaviye katkı sağlamak  Hastalık bildirim sistemi ile, hastaların erken ve doğru tanısının konmasını sağlayarak hastalığın yayılmasını önlemek 3. Kaynaktan Çıkış Yoluna Yönelik Önlemler:  Hasta insanların vektörlerle temasını ve ısırılmayı önlemek amacıyla; Uzun kollu giysiler, kaçırıcı kimyasalların kullanılması, cibinlik ve sinek telleri kullanmak  Hayvan barınaklarının ilaçlanması, vektörleri uzaklaştırıcı kimyasalların kullanılması 4. BULAŞ YOLUNA (Vektöre) Yönelik Önlemler:  Öncelikle vektörlerin, üreme ve yaşama alanlarının saptanması gerekir.  Vektörlerin yaşama ve üreme alanlarına yönelik çevre sağlığı (barınma, atık, ve gıda hijyeni) önlemleri.  Fiziko-biyolojik (kapan, tuzak, UV elektrikli lamba, larva yiyen bakteriler, kedi beslemek vb) önlemler.  Toksik kimyasal maddeler kullanarak (pestisitleri kullanarak) vektör mücadelesi.

5. Konakçıya Giriş Yoluna Yönelik Önlemler:  Sağlam insanların vektörlerle temasını ve ısırılmayı önlemek amacıyla; Uzun kollu giysiler, kaçırıcı kimyasalların kullanılması, cibinlik ve sinek telleri kullanmak  Sağlık eğitimi ile kişisel önlemleri önemsetmek.

6. KONAKÇIYA Yönelik Önlemler:  Sağlamların ilaçla korunması (ve/veya aşılanmaları)  Yeterli ve dengeli beslenme  Sağlık eğitimi ve kişisel hijyen önlemlerinin alınması Toplumun sosyoekonomik ve sosyokültürel düzeyinin yükseltilmesi en önemli önlemdir.

17

TEPE AKADEMİ Adres: Ceyhun Atuf Kansu Cad. Bayraktar Center, G Blok, No:114/9 Balgat/Çankaya/ANKARA Tel : 0 312 473 43 47 Tel-2 : 0 312 473 43 48 Fax : 0 312 473 43 59

18