TEPE AKADEMİ Kişisel Koruyucu Donanımlar Ders Notları
Kişisel Koruyucu Donanımlar Bilindiği gibi, işyerlerinde çeşitli riskler söz konusudur. Bu riskler gerçekleştiğinde ise, çalışanlar açısından sonuçları iş kazası ve meslek hastalığı olarak kendini göstermektedir. Çalışanları bu tehlikeden korumak amacıyla normal giysiler dışında bazı malzemelerin kullandırılması söz konusudur. Çalışan kişileri meslek hastalığı ve iş kazalarına karşı korumak ve çalışmayı daha ergonomik hale getirmek amacıyla kullanılan bu malzemelere kişisel koruyucu donanımlar denilmektedir. Kişisel koruyucu donanımlar için değişik tanımlar kullanılmaktadır. Tanımı nasıl yapılırsa yapılsın sonuç olarak amaç; Çalışanı sağlık ve güvenlik yönünden korumaktır. Sosyal yardım amacıyla verilenler dışında kalan kişisel koruyucular ve giyim malzemeleri işverenin malıdır. Bunlar; işyerinde, yalnızca amacına uygun olarak kullanılmak zorundadır. Kişisel koruyucu donanımların hangi şartlarda ve kimler tarafından kullanılması gerektiği konusunda Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca özel bir yönetmelik çıkarılmıştır. Ayrıca 89/686/EEC kişisel koruyucu direktifine göre hazırlanmış, kişisel koruyucularda TS EN kodları ve CE uygulamasına yönelik tebliğ de yayınlanmıştır. Bu tebliğe ve söz konusu direktife göre kişisel koruyucular üç grup içinde incelenmektedir. 1-Kategori I Tasarımcı tarafından, kullanıcının kendisinin değerlendirebileceği kabul edilen, tedrici olarak ortaya çıkan ve zamanında fark edilebilir derecede düşük düzeydeki risklere karşı koruma sağlayan basit yapıdaki kişisel koruyucu donanımlar, Kategori-I olarak sınıflandırılır. 2-Kategori II Kategori-I ve Kategori-III’ ün dışında kalan tüm kişisel koruyucu donanımlar, Kategori-II olarak sınıflandırılır. 3-Kategori III Tasarımcı tarafından, ani olarak ortaya çıkabilecek tehlikeleri, kullanıcının zamanında fark edemeyeceği düşünülen durumlarda ve hayati tehlike oluşturarak, sağlığa ciddi şekilde ve geriye dönüşü mümkün olmayacak derecede zarar verebilecek risklere karşı koruma sağlayan karmaşık yapıdaki kişisel koruyucu donanımlar, Kategori III olarak sınıflandırılır. Kategori III içinde sayılan Kişisel Koruyucular Kitabın esas konusu bu malzemelerdir. Çalışanları ortam riskleri ve tehlikelerine karşı, başka bir deyişle iş kazaları ve meslek hastalıklarına karşı korumak üzere çalışanlara işveren tarafından verilmesi zorunlu olan malzemelerdir. Eğer kişisel koruyucu donanımların seçimi yanlış yapılırsa veya amaca uygun olarak kullanılmazlarsa, kesinlikle, koruyucu özellikten söz edilemez. OSHA ve Bureau of Labor Statistics (BLS) raporlarına göre (Ülkemizde bu konuda yeterli veri ne yazık ki yok. Bu nedenle yabancı yayınlara başvurulmaktadır.) kişisel koruyucular kullanıldığı halde, pek çok iş kazasının sonucunda, yine de yaralanmaların olduğu görülmektedir. Peki, kişisel koruyuculara rağmen neden yaralanma oluyor? Yanıtı çok basit;
Ya koruyucunun koruma kapasitesi aşılmıştır, ya yanlış seçim yapılmıştır ya da hatalı kullanılmıştır. Öncelikle bilinmesi gerekir ki; •KİŞİSEL KORUYUCU DONANIMLAR; Tehlikeyi yok etmez, tehlikeden olumsuz etkilenmeyi önler veya en aza indirir. •KİŞİSEL KORUYUCU DONANIMLAR; Zarar verici etkenlere maruz kalma olasılığını azaltmak veya en aza indirmek için kullanılır. •KİŞİSEL KORUYUCU DONANIMLARIN; Koruma gücünün de bir sınırı vardır. •YANLIŞ SEÇİLEN KİŞİSEL KORUYUCU DONANIMLAR; Ekonomik kayıplara da neden olmaktadır. Çünkü şirketin maddi kaynakları boşuna israf edilmiştir. İşyerlerindeki risklere karşı sırasıyla; 1-Riski ortadan kaldırmak 2-Riski izole etmek (sınırlandırmak) 3-Toplu korumaya öncelik vermek 4- Kişisel koruma yapmak şeklinde sıralanabilecek bir uygulama yapılmalıdır. Kişisel koruyucu donanımları seçilmesi kullanılması için uyulması gereken kurallar ve bilinmesi gereken ayrıntılar vardır. Bir işyerinde kişisel koruyucu donanımlar başvurulacak en son koruma yöntemi olmalıdır. Eğer bütün önlemlere rağmen, çalışanların sağlık ve güvenlikleri tehdit altındaysa veya teknolojik olarak çalışma ortamında ve donanımlarda değişiklikler yapılamıyorsa son çare olarak korumayı kişiselleştirmek gerekir. Bu aşamaya gelinceye kadar, ilk 3 madde ile ilgili olarak yapılması gerekenler ve alınması gereken önlemler kitabın önceki bölümlerinde ayrıntılı olarak anlatılmıştır. Bu bölümde, son çare olarak kullanılması düşünülen kişisel koruyucu donanımlar ile ilgili olarak bilinmesi gereken bazı önemli bilgiler aktarılacaktır. 89/686/EEC sayılı Kişisel Koruyucu Donanımlar Direktifine göre; Bir kişisel koruyucu donanım, bir veya daha fazla sağlık veya güvenlik riskine karşı korunmak amacıyla bir kişi tarafından giyilmek veya taşınmak üzere tasarımlanan herhangi bir araç veya gereçtir. Kişisel korunma donanımları aşağıda sayılanları da kapsamaktadır: 1. Kişiyi aynı anda bir veya daha fazla olası risklere karşı korumak amacıyla üretici tarafından bir bütün haline getirilmiş birçok cihaz veya aletten oluşmuş donanımlar, 2. Özel bir faaliyetin yürütülmesi esnasında bir kişi tarafından giyilen veya taşınan, kişiyi koruma amacı olmayan ekipmanla ayrılabilir veya ayrılamaz şekilde birleştirilen koruyucu alet veya cihazlar, 3. Koruyucu donanımın, özgün olarak o donanım için kullanılan ve rahat ve işlevsel çalışması için gerekli olan değiştirilebilir parçalar. 4. Kişisel korunma donanımının başka bir dışsal araçla birlikte kullanılmasına yönelik olarak piyasaya sürülen herhangi bir sistem, bu sistem sürekli olarak giyilmek ve taşınmak için tasarlanmamış olsa bile, donanımın tamamlayıcı parçası olarak kabul edilir.
EN nedir? Avrupa için yeni standartları oluşturmakla görevli kurul, Avrupa Standartları Komitesidir (CEN). Bu komite; EFTA üyesi ülkelerin (Avusturya, Finlandiya, İzlanda, Norveç, İsveç ve İsviçre) ve her AB üye Ülkesinin Ulusal Standart Enstitüleri ve ayrıca önde gelen kişisel koruyucu donanım üreticileri temsilcilerinden oluşmuştur. Söz konusu standartlar Avrupa Standartları Komitesi tarafından geliştirilir ve her Üye Ülkede Sağlık ve Güvenlik Yönetimi tarafından kontrol edilirler. Bazı standartlar taslak halindedir (prENs), fakat bunlar tüm üye Ülkeler tarafından onaylandıktan sonra pr ön eki kaldırılır ve bağlayıcı Avrupa Normu durumuna gelirler. CE Nedir? Bir ürünün EN standardına uygun olup olmadığı yetkilendirilmiş kurumlarca test edilir ve standartlara uygun olan ürüne uygunluk belgesi verilir. Bu belgeye dayanarak, ürün üzerine CE işreti konur ve yanına da onayı veren kurumun kodu yazılır. Çalışanların salt EN standartlarında ve CE onaylı kişisel koruyucu donanımlarla iş kazası ve meslek hastalıklarından korunmasını beklemek büyük hatadır. Bütün kişisel koruyucu donanımların koruma ve dayanma güçlerinin sınırlı olduğu her zaman hatırda tutulmalıdır.
Şekil – 1; EN ve CE anlamları Kişisel Koruyucuların Seçimi İş/risk ve ortam analizlerini yapıldıktan sonra gerekli kişisel koruyucular seçilmelidir. Kişisel koruyucuların seçiminde, mutlaka, uzman desteği olmalıdır. İşyeri Hekimi ve İş Güvenliği Sorumlusu bu konuda hem İSG Kuruluna, hem de çalışanlara teknik destek sağlamalıdır. Gerekli risk analizleri yapılmadan ve kullanım gereği saptanmadan kişisel koruyucu donanım kullanılmamalıdır. Olanaklı ise, kişisel koruyucu donanım seçimi ve gerekleri konusunda bir prosedür hazırlanmalıdır. Bu prosedürde;
Beni bekleyen riskler nelerdir? Seçtiğimiz kişisel koruyucu neye karşı koruyor? Seçimlerde nelere dikkat etmeliyim? Beklentimiz nedir? Tarzında sorularla sıkı bir şekilde sorgulama yapılmalı ve gereksinimimizin ne olduğu belirlenmelidir. Bilinçsizce seçilen kişisel koruyucu donanımlar yeterince koruma sağlamayacağı gibi maliyetleri de daha pahalıya gelecektir. Örneğin; Sizin basit tasarımlı, kategori I düzeyinde malzemeye gereksiniminiz varken bilinçsiz davranarak kategori III düzeyinde kişisel koruyucu donanım aldığınızda aslında paranızı sokağa atmış olursunuz. Kişisel Koruyucuların Satın Alınması ve Kullandırılması; İş Güvenliği Sorumlusu uygun olarak seçilen tüm koruyucular için bir teknik şartname dosyası hazırlamalıdır. Satın alınacak bütün koruyucular için bu dosyadaki kriterler geçerli olmalıdır. Kriterler İş – Risk Analizi sonuçlarına göre belirlenmelidir. Alınan bütün kişisel koruyucu donanımlar, çalışanlara zimmet belgesi karşılığında dağıtılmalıdır. Sürekli veya geçici hizmet akdi ile çalışanlar, stajyerler, çıraklar, iş veya ziyaret amacıyla gelenler, süreli veya geçici işler için bulunan alt yapımcı firma çalışanları veya bu firmaya (nedeni ne olursa olsun) gelenlere kişisel koruyucu donanım verilmesi zorunludur. Bu kişiler de kişisel koruyucu donanımları kullanmak zorundadırlar. Bazı ürünlerin son kullanma süresi üretici firma tarafından belirlenmiş olabilir. Ancak, yapılan işin gereği, malzemeler zamanından önce yıpranabilir. Yapılan iş nedeniyle zamanından önce yıpranarak işlevini yitiren malzeme süratle yenisi ile değiştirilmelidir. Çalışanlara; Kişisel koruyucu donanımların nasıl kullanılacağı, bakımının ve temizliğinin nasıl yapılacağı işveren tarafından öğretilmelidir. Kullanıcı kendisine öğretildiği şekilde malzemenin bakım ve temizliğini yapmak zorundadır. Onarılması gereken durumlarda doğrudan İş Güvenliği Sorumlusu ile iletişim kurmalıdır. Olası yanlışlıklar ve olumsuz sonuçlardan kaçınmak için, çalışanların kendi kendine kişisel koruyucu donanımları tamir etmesi yasaklanmalıdır. Kişisel koruyucu donanımlar üzerinde bulunması zorunlu olan bilgiler ve işaretler Kişisel koruyucu donanımlarda ve ambalajlarında bazı bilgilerin olması gereklidir. 1-Üretici firmayı veya satıcıyı tanıtmaya yarayan bir isim, ticari marka gibi bilgiler. 2-Tüketicinin tanımasına yönelik olarak, ürünün ticari adı, cinsi, kodu, seri numarası vb gibi, bilgiler. 3-Ölçüsü 4-Kullanım süresi (zaman içinde, koruma gücü ve kalitesi azalabilir. ) Bu bilgilerin dışında, malzeme üzerinde veya aynı zamanda ambalaj üzerinde ek olarak, depolama, kullanım, temizleme ve dezenfeksiyon, yedekleri ve aksesuarları, koruma seviyesine ait test sonuçları, kullanım ömrü, taşımak için gereken ambalajlama şekli ile, hangi risklere karşı kullanılabileceğini belirten semboller ve işaretler bulunmalıdır.
Ürünler üzerinde CE işaretleri ve anlamları Kişisel koruyucu donanımların üzerlerinde CE işareti ve bazı rakamlar olabilir. Bunların anlamlarını da bilmek gerekir. Kategori I düzeyindeki kişisel koruyucularda yalnızca CE işareti bulunabilir. Bunun anlamı; Bu ürün uygunluk testinden geçmemiştir ama, üreticisi tarafından, sağlık ve güvenlik gereklerini sağladığı beyan ediliyor demektir. Yani CE işaretini üretici kendisi koymuştur. Üreticinin buna yetkisi vardır. Kategori II ve kategori III düzeyindeki kişisel koruyucularda CE işareti ve bunun yanı sıra onay veren kurumun kodu da olacaktır. Bunun anlamı; Yetkili bir makam tarafından sağlık ve güvenlik gereklerini yerine getirdiği test edilmiştir. Üretici firmaların kalite sistemleri ile testleri yapan laboratuarlar da bağımsız yetkili makamlarca denetlenebilir. Kalite sistemlerini denetleyen kurumların kodları da ürün üzerinde yer alır.
Şekil – 2; KKD üzerinde bulunan işaretler Kişisel koruyucu donanımlar aşağıdaki gibi gruplandırılabilir Göz koruyucu donanımlar Baş koruyucu donanımlar Yüzü kısmen veya tamamen koruyan donanımlar İşitmeyi koruyucu donanımlar El ve kol koruyucu donanımlar Solunum sistemini koruyucu donanımlar
Koruyucu giysiler Yüksekten düşmeye karşı koruyucu donanımlar Ayak, bacak koruyucular ve kaymaya karşı koruyucu donanımlar Boğulmayı önlemek veya can yeleği olarak kullanılmak üzere tasarlanmış donanımlar Elektriksel risklere karşı koruyucu donanımlar
Solunum Sistemi Koruyucuları Solunum cihazlarının iki ana türü vardır; Ortamdan solunan havayı temizleyen solunum cihazı Temiz hava sağlayan solunum cihazı Havayı temizleyen solunum cihazları, soluduğunuz havadaki partikülleri filtreleyerek tehlikeli maddeleri temizler, örneğin ; •Toz zerreciklerini •Metal zerreciklerini •Sisi •Dumanı •Buharı solunum havasından filtre ederek kişiye temiz hava sağlar. Bunlar; Acil Tahliye Donanımları Çeyrek yüz maskesi Yarım yüz maskesi Tam yüz maskesi Temiz hava sağlayan solunum cihazları çalışana bir hortum yardımıyla, hava tüpünden, sıkıştırılmış temiz hava sağlar. Bu türde, ortamdaki hava kullanılmaz. Tüplerle veya kompresörlerle sağlanan havanın içerik ve nem açısından belirli standartlara uyması gerekir. Temiz hava solunum cihazları; Yüze sımsıkı oturan cihazlar Yüz bağlantısı gevşek cihazlar olarak ikiye ayrılır. Yüze sımsıkı oturan solunum cihazlarında yarım yüz maskeleri veya tam yüz maskeleri bulunur. Yüz bağlantısı gevşek olan solunum cihazlarında başı ve boyunu kaplayan başlıklar veya lastikli ya da yan siperlikli yüz maskeleri bulunur. Başlıklara da, maskelere de hava borusuyla temiz hava sağlanır.
Şekil – 3; Toz maskelerinde eski ve yeni standart özellikleri Göz Koruyucuları Göz koruyucuları; Gözleri zararlı ışınlardan, çeşitli yabancı maddelerden ve darbelerden korurlar. EN Standartlarına göre test edilmiş sertifikalı güvenlik gözlüklerinde polikarbonat lensler kullanılır. Bunlar normal lenslerden daha güçlüdür, darbelere karşı daha dayanıklıdır ve reçeteli veya reçetesiz olarak satılan farklı türleri vardır. Onaylı tüm güvenlik lenslerinin, çerçevelerinin (ön tarafında ve şakaklarda), çıkartılabilir yan siperliklerin üzerinde ve gözlüklerle kaskların diğer parçalarının üzerinde üretici veya tedarikçi firmanın logosu bulunur. Güvenlik gözlüklerinde kullanılan çerçeveler, günlük hayatımızda kullandıklarımızdan daha sağlam ve genellikle ısıya dayanıklı olur. Bunlar, ayrıca lenslerin yerlerinden çıkarak göze girmesini önleyecek şekilde tasarlanmıştır. Bir gözlük üzerinde yazan XEN166-F34 kodu ne anlama gelir? X =Üretici kodu EN 166 =Gözlük standardı -F =Darbe direnç kodu 34 =Kullanım amacı (3=Sıvı zerrecik, damlacık, 4= 5 mikrondan iri toz ) Bu gözlük; sıvı zerrecik ve damlacıklarla 5 mikrondan büyük tozlara karşı kullanılabilen EN 166 ya uygun bir gözlüktür anlamına gelmektedir. Lensin üzerindeki X1S ne anlama gelmektedir? X =Üretici firma kodu 1 =Lensin optik kalitesi S =Darbe direnç kodu Koruyucu gözlüklerin lensleri çeşitli uygulamalar için özel olarak üretildiğinden, sadece belirtilen iş ve uygulama alanları için kullanılmalıdır. Farklı uygulama ve işler için kullanılırlarsa yeterli koruma sağlamayabilirler. Kullanım dışı zamanlarda daima koruma kaplarında saklanmalıdırlar. Bu koruyucu gözlükleri temizlemek içini akan suyun altında sıvı deterjan ile yıkamalı ve yumuşak bir bezle kurulamalıdır. Ayrıca uygun ürünlerle gerekli hallerde dezenfekte edilebilirler. Eğer lensler kırılırsa, çizilirse, boya sıçrar ve lekelenirse yine aynı tip ve CE damgalı yedekleriyle değiştirilmelidirler. Çerçeve hasar görürse kesinlikle kullanılmamalıdır.
Şekil – 5; Çerçeveler üzerindeki işaretlerin anlamları SEMBOLLER S :Artmış direnç F :Yüksek hızlı – düşük enerjili partiküllerin çarpmasına karşı direnç B :Yüksek hızlı – orta enerjili partiküllerin çarpmasına karşı direnç kodu A :Yüksek hızlı – yüksek enerjili partiküllerin çarpmasına karşı direnç kodu T :Uç sıcaklıkta yüksek hızlı partiküllere karşı direnç kodu 3 :Sıvı damlacıklı sıçraklara karşı direnç kodu 4 :Toz parçacıklarına karşı direnç kodu > 5μ 5 :Az ve ince tozlara karşı direnç kodu < 5 μ 8 :Düşük akımlı elektrik ark kaynağına karşı direnç kodu 9 :Erimiş metal sıçrakların yapışması ve sıcak katıların delmesine karşı direnç kodu K :İnce partiküllerin yüzeyi çizmesine karşı direnç kodu N :Buğulanmaya karşı direnç kodu R :Kızıl ötesi ışınlara karşı güçlü yansıtma O :Orijinal lens V :Yedek lens H :Küçükbaşlara uygun araç LENSLER ÜZERİNDEKİ İŞARETLER x-y-z U 1 B 8 9 K N R O CЄ x-y-z :Ölçü numarası U :Üretici 1 :Optik sınıf B :Mekanik darbe direnci 8 :Kısa elektrik arkı direnci 9 :Erimiş metal sıçrakların yapışmaması ve sıcak katıların delmesine karşı direnç kodu
K N R O
CЄ
:İnce parçacıklarla yüzeyin çizilme direnç kodu :Buğulanmaya karşı direnç kodu :Kızıl ötesi ışınlara karşı güçlü yansıma :Orijinal lens :Onay kodu
ÇERÇEVELER ÜZERİNDEKİ İŞARETLER U EN 166 3 4 5 8 9 F H x-y-z CЄ U :Üretici EN 166 :Avrupa standart numarası 3 4 5 8 9 :Kullanım alan kodu F :Mekanik direnç kodu H :Küçükbaşa uygun araç kodu x-y-z :Kullanılabilir yüksek numaralı filtre CЄ :Onay kodu Kulak Koruyucuları Doğada titreşim yapan her nesneden ses çıkar. Sesler titreşim sayısına bağlı olarak değişiklik gösterir. Bazı sesler insanın hoşuna giderken bazıları da rahatsız eder. Gürültü:İnsanı rahatsız edecek düzeydeki sestir. Sesin frekansı: Saniyedeki titreşim sayısıdır. Sesin şiddeti: Ses titreşimlerinin atmosferde yaratmış olduğu basınçtır. Ses şiddeti Logoritmik olarak belirlenir ve dB şeklinde ifade edilir. A, B, C ölçeklerine göre ölçüm yapılır. En çok kullanılan A ölçeğidir ve sonuç dB A şeklinde ifade edilir. Ses kaynağından uzaklaştıkça sesin şiddeti azalır. Ses şiddetinde, şiddetler arası 10 birim artış olması; şiddetin 10 kat olduğu anlamına gelir. Örnek: 70 dB’lik bir ses 60 dB’lik bir sesten 10 kat daha fazladır. 90 dB’lik bir ses 60 dB’lik bir sesten; 10X10X10=1000 kat daha şiddetlidir. Ortamda 90 dB gürültü çıkaran iki makinenin toplam gürültüsü; 90 dB +90 dB =180 dB şeklinde aritmetik toplama ile bulunmaz. Önce iki gürültü şiddeti arasındaki aritmetik fark bulunur. Bulunan farka karşılık gelen değer, Şekil – 6 daki grafikten okunur. Bulunan değer en yüksek gürültüye eklenir. Buna göre; 90-90=0 eder. Bunun grafikteki karşılığına 3 dB denk gelir. 90+3=93 dB gürültü vardır denir.
YÜKSEK SESE EKLENECEK DEĞER
dB A 3
2
1
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10 dB A
Şekil – 6; Yüksek Sese Eklenecek Değer Tablosu (OSHA) 105 dB ve 80 dB gürültü yapan 2 kaynak var. Toplam gürültü şiddeti kaç dB dir? 105 dB – 80 dB =25 dB aritmetik fark bulunur. Logoritmik tabloda 25 dB lik farka karşılık gelen değer 0,3 dB olarak bulunur. Toplam gürültü şiddeti; 105 dB + 0,3 dB =105,3 dB olur. Bu, gürültüyü kontrol etme veya azaltma veya gürültüden korunma çalışmaları için önemlidir. Gürültünün insan üzerindeki etkileri; insanlar gürültüden farklı etkilenirler. Kişisel faktörlerin de belirleyici olması sonucu herkeste etkiler aynı şekilde ortaya çıkmaz. Gürültü sonucu insanlarda; İşitme yitikleri oluşur, İletişim bozulur, Rahatsızlık verir, Yorgunluk yaratır, Toplam olarak Verimliliği düşürür. Bunları; Psikolojik Fizyolojik Sosyal etkiler olarak ta adlandırabiliriz. Gürültüye bağlı olarak işitme kayıpları 30 gün içinde ortaya çıkabilir. Önce 4000 Hz seviyesinde işitme yitikleri başlar. Bu aşamada kişi normal konuşmaları duymaktadır. Bu dönem “Akustik Çentik dönemi” olarak adlandırılır. Etkileşme sürdükçe işitme yitikleri ilerler ve işitme eğrisi artık konuşma sesleri seviyesini de içine alan “Akustik Çanak Dönemi” ne girer. NRR: Noise Reduction Ratio (NRR) Ses önleyicilerin gürültülü bir ortamda sağlayacağı potansiyel koruma hakkında bazı kurallar sağlamak için geliştirilmiş bir değerlendirme sistemidir. NRR laboratuar koşullarında ölçülür ve dB cinsinden bir NRR sayısı olarak verilir. Bu sayının yüksek olması korumanın da yüksek olduğunu gösterir. Ses önleyicilerin sağladığı gerçek koruma, ideal veya ölçülen değerden azdır. NRR'den yedi (5 - 10 arası) dB az olduğu varsayılır. Diğer bir deyişle, uygun ses önleyiciler çalışanın maruz kaldığı gürültüyü (NRR-7) dB(A) kadar azaltabilir. Ses önleyicisi kullanan bir kişinin maruz kaldığı gürültüyü belirlemek için, işyerinde ölçülen C ağırlıklı ses düzeyinden [dB(C)] NRR çıkarılır. dB(A) cinsinden gürültü = dB(C) cinsinden ses düzeyi - NRR Güvenlik payı bırakmak için, bazı kuruluşlar çalışma ortamı koşullarındaki beklenen gürültü azaltma faktörü olarak NRR'nin % 50'sini kullanırlar.
SNR: Simplified Noise Reduction veya Single Noise Rating (Kısaca SNR) Avrupa Birliği (AB) tarafından, ses önleyiciler için oluşturulmuş değerlendirme sisteminin bir parçasıdır. Testler ticari laboratuarlar tarafından, üreticilerden bağımsız olarak yürütülür. NRR'ler gibi SNR'ler de dB olarak ifade edilir ve farklı ses önleyicilerin potansiyel gürültü azaltma kapasitelerini karşılaştırmak üzere bir kılavuz olarak kullanılır. NRR ve SNR ölçme yöntemleri farklı olduğundan, belli bir ses önleyiciye ait değerler de farklıdır. Örneğin bir tıkaç için NRR değeri 27 dB ve SNR değeri 30 dB olabilir Gürültü kontrolü için; Tasarım aşamasında önlem alınmalıdır Gürültüyle kaynağında mücadele edilmelidir. Sesin yayılması önlenmelidir Kişisel koruyucu malzemeler kullanılmalıdır Kulak tıkaçları; Atılabilir Kulak Tıkacı Tekrar kullanılabilir Kulak Tıkacı Özel İmal Edilmiş Kulak Tıkacı Bantlı Kulak Tıkacı Şeklinde olabilir. Kafa Koruyucuları Baretler yada kasklar; Başı darbelere karşı kabuk aracılığıyla korurlar. Darbenin şiddetini de süspansiyon görevi yapan içlik aracılığıyla yayıp düşürürler. Çene bağlı olabilen türleri de vardır. Yapılan işin niteliklerine göre değişik renkleri vardır. Baretler; 1000 mm yükseklikten düşürülen 5,0 kN kuvvete dayanabilmelidir. Burada uygulanan darbe 49 J enerjiye karşılıktır. Baret üzerindeki İşaretler; Standart numarası, Üreticinin adı ve tanıtım işareti, Üretim yılı ve üç aylık dönem, Şapkanın tipi, Boyut ve/veya boyut aralığı (cm). Olanaklıysa ağırlık 400 gramı aşmamalıdır. Olabileceği kadar hafif olmalıdır. Kabuğun kalınlığı plastiğin türü ne olursa olsun 2 mm.den aşağı olmamalıdır. Hiçbir darbe görmeseler bile, açık havada kullanılan, “UV” maruziyeti olan kaynak yapılan alanlarda kullanılan baretlerin 3 yılda bir değiştirilmesi uygun olur. Ömrü dolmamış bir baret darbe aldığı zaman değiştirilmelidir. Kimyasallarla temas etmiş baret hemen temizlenmelidir. Baret üzerine yapışkan, yazı, boya vb uygulanmamalıdır. Çatlak, çizik vb hasarlı baretler KESİNLİKLE Kullanılmamalıdır. EN 397 =Baret
Gövde Koruyucuları İçin Kodlar Koruyucu elbise; Kişisel elbiselerin yerini alan veya üstünü örten ve bir veya daha fazla tehlikeye karşı koruyan elbiselerdir. EN 470 =Önlüklerin genel özellikleri EN 343 =Yağmurluk EN 340 =Genel iş elbiseleri EN 467 =Sıvı kimyasallara karşı önlükler EN 465 =Kimyasal risklere karşı koruyucu elbise EN 471 =Reflektif (fosforlu) elbiseler EN 469,EN351 =Isı ve alevden koruyucu donanımlar Emniyet Kemerleri Eğer, iş yerinde, üç metre ya da daha fazla yükseklikten düşme riski varsa, düşmeyi önleyici güvenlik donanımı kullanılmalıdır. EN 355 =Yüksekten düşmede ani şok absorbe eden emniyet halat vb EN 358 =Bel tipi emniyet kemeri ve emniyet halatı EN 361 =Paraşüt tipi emniyet kemerleri EN 362 =Emniyet kancası EN 353 =Emniyet kemeri halatı, frenleme sistemleri EN 360 =Ani düşmeyi önleyici, geri salmalı makara, aparat ve örgü kolonlu halatlar El Koruyucuları Çalışma hayatında, özellikle de sanayide en çok eller yıpranmaktadır. Eldivenler; Eli veya elin herhangi bir yerini tehlikelere karşı koruyan kişisel koruyucu bir ekipmandır. Aynı zamanda önkol ve kolun bir bölümünü de koruyabilir. Eldivenler; Kendi içinde başka risk oluşturmadan, riskten korumayı sağlayabilmelidir. El için sayılabilecek riskler aşağıdaki gibi olabilir 1-Mekanik riskler 2-Termal riskler 3-Kimyasal ve biyolojik riskler 4-Elektrik riskleri 5-Titreşimler 6-İyonize radyasyon İlk 3 risk en sık olarak karşılaşılan risklerdir. Eldivenlerin koruyuculuğunda bu riskler dikkate alınmıştır. Basit koruma yanı sıra karmaşık risklere karşı koruma da söz konusudur. Önceki sınıflamaların aksine, artık performans seviyesine göre sınıflama yapılmaktadır. 1-Mekanik risklere karşı koruyucu eldivenler Sürtünme direncine göre Bıçak kesiklerine karşı direncine göre Yırtılma direncine göre Delinme direncine göre
Gruplanmış olup, direnç indeksinde 1 den 4 e kadar dört seviye saptanmıştır. 1 en az ve 4 en fazla koruma seviyesidir. Yalnızca, bıçak kesiklerine karşı dirençte 1 den 5 e kadar koruma seviyesi vardır. 2-Termal risklere (ısı ve ateş) karşı koruyucu eldivenler Bu grupta 6 parametre söz konusudur. Direnç indeksi dört seviyeli olup 1 en az koruma ve 4 en fazla korumayı içermektedir. Aleve karşı davranış Dokunma ısısına karşı direnç Yayılma ısısına karşı direnç Isınım ısısına karşı direnç Erimiş, küçük metal sıçraklarına karşı direnç Erimiş, büyük metal sıçraklarına karşı direnç 3-Kimyasallara karşı koruyucu eldivenler Bu gruptaki eldivenler için 1 den 6 ya kadar koruma indeksi vardır. 1 en az koruma ve 6 en fazla koruma anlamına gelmektedir. Koruma indeksi, kimyasalın nüfuz etme (geçirgenlikten çok, bir delikten yayılma anlamında kullanılmaktadır) süresine bağlı olarak saptanmaktadır. Nüfuz etme süreleri (EN 374-1 e göre) 1>10 saniye 4>120 saniye 2>30 saniye 5>240 saniye 3>60 saniye 6>480 saniye dir.
Şekil – 7; Koruyucu Eldivenlerde Bulunacak İşaretler ve Anlamları
Şekil – 8; Koruma Düzeylerine Göre Eldivenler Şekil – 8 teki performans seviyesi sırasını karıştırmamak gerekir. Eldivenin veya ambalajının üzerinde performans indeks değerleri bu sıraya göre verilmektedir. Örnek: termal risklere karşı bir eldivende (hayali olarak) 2 2 3 3 0 0 olsun. Bunun anlamı; Bu eldiven aleve ve dokunmaya karşı az, konveksiyon ve radyant ısıya karşı orta ve erimiş büyük ve küçük sıçraklara karşı çok zayıf koruma sağlar. Eldiven seçimi ve kullanımı sırasında dikkat edilecek bazı noktalar Eldivenleri satın almadan önce işyerinde deneyin. Eldivenlerin Türkçe olarak bilgi sayfalarını isteyin. Satıcı bunu size vermek zorundadır. Eldiven temiz ele giyilmelidir. Eldiveni takarak, dokunma ve eli kavrama açısından test edin. Eli iyi kavramayan eldiven kullanıcıya zarar verecektir ve korumayacaktır. Ele uygun ölçüde eldiven kullanılmalıdır. Unutmayın, bir kimyasal maddeye karşı koruma sağlarken, başka bir kimyasal maddeye karşı yeterli koruma sağlamayabilir. PVA eldivenler suyu geçirirler. Bazı eldivenler eli terletir. Bu da kullanım zorluğu yaratır. Her kullanımdan önce, delik, yıpranma ve yırtıkları kontrol edin. Hasar görmüş eldivenin yerine yenisini kullanın. Kimyasal madde ile temas etmiş eldiveni kuralına uygun olarak yıkayın. Madde ile bulaşık kalmış eldivenin ömrü kısalır. Zaman içinde, kimyasallara karşı koruyan eldivenin geçirgenlik indeksi azalır. Bulaşık eldiveni kullanmayın. Böyle eldivenler, hiç kullanılmamasından daha tehlikelidir. Eldivenin temizliğini ve dezenfeksiyonunu daima, üretici veya satıcı tavsiyesine uygun olarak yapın. Ayak Koruyucuları Çalışırken, ayakları delinmeler ve darbeler başta olmak üzere çeşitli risklerden korumak gerekir. Çalışma dışı zamanlarda giyilen ayakkabıların seçiminde özen gösterilirken, çalışma sırasında giyilecek ayakkabılar ihmal edilmektedir. Oysa en az 8 – 10 saat boyunca giyilecek olan bu ayakkabılarda bazı özellikler olmalıdır. İyi bir ayakkabıda aşağıdaki özellikler olmalıdır. Ayakkabının iç kısmı topuktan başparmağa kadar tek parça olmalıdır. Ayakkabı topuğu sıkıca kavramalıdır.
Çalışanı yormamalıdır. Ön kısım parmakların hareket etmesine izin vermelidir. Yürürken ayağın kaymasını önlemek için ayakkabının üst kısmında bir bağ olmalıdır. Ayakkabının topuğu alçak ve geniş olmalıdır, düz ayakkabılar önerilir. Ayakkabılarınız ne çok yüksek, ne de çok alçak topuklu olmalıdır.
Çalışma Birimlerinde Giyilecek Giysilerde Dikkat Edilecek Bazı Özellikler Koruyucu elbiseler; Vücuda uygun olmalıdır. Çalışmada hareketi engellemeyecek nitelikte olmalıdır. Bunların cep kapakları, saçak gibi sarkıntılı kısımları bulunmamalıdır. Cepleri az ve küçük olmalıdır. Hareketli makineler veya makine parçalarına kapılmamak için bu gereklidir. Yanıcı, patlayıcı, parlayıcı ve zehirli tozlarla çalışanların giydiği iş elbiselerinde kol kapakları, pantolon paçalarında dubleler ve cep gibi tozun birikebileceği kısımlar olmamalıdır. İşbaşında yırtık, sökük, sarkıntılı elbiseler giyilmemelidir. Döner veya diğer hareketli makinelerde çalışmalarda boyunbağı, anahtarlık, saat zinciri ve başörtüsü gibi sarkan parçalar ve aksesuarlar olmamalıdır. İşbaşında; kolları sıvanmış uzun kollu gömlek yerine kısa kollu gömlek giyilmelidir. Parlama ve yanma riski olan veya sıcak ortamda çalışılan yerlerde, kimyasal maddelerle çalışma sırasında kolalı gömlek ve ısıdan etkilenen malzemeden yapılmış kıyafetler giyilmemelidir. Bunlar ısıdan etkilenerek deforme olabildikleri gibi İş Güvenliği açısından da sakıncalıdır. Ayakkabılar bağcıklı ise, bağcıklar daima kısa olmalı ve ayakkabı kenarına sokulmalıdır. Döner ve hareketli makinelerde önlük kullanılmamalıdır. Önlük kullanmak zorunlu ise bunların göğüs kısmı belden ayrı olmalı ve vücuda gayet ince bağlarla bağlı olmalıdır. Maske, toz maskesi gibi bazı malzemelerin kullanımı sırasında sızdırmazlığın sağlanması amacıyla sakal ve bıyık bırakılması yasaklanmalıdır.
TEPE AKADEMİ ANKARA MERKEZ OFİS Adres: Ceyhun Atuf Kansu Cad. Bayraktar Center, G Blok, No:114/9 Balgat/Çankaya/ANKARA Tel : 0 312 473 43 47 Tel-2 : 0 312 473 43 48 Fax : 0 312 473 43 59