Ο∆ΟΙΠΟΡΙΚΟ
ΡΟΥΠΕΛ
Ο∆ΟΙΠΟΡΙΚΟ
ΡΟΥΠΕΛ
. . . ε µ α δ ί ε υ ο π λ ε π ύ ο Ρ ο Τ
Μια ματιά είναι αρκετή για να ζήσεις την ιστορία. Μια ματιά στο παρελθόν, σου δίνει δύναμη να αντέξεις το παρόν και να πορευθείς στο μέλλον Κείμενο: Δημοσθένης Χρήστου
54
Αντιαρματικά εμπόδια στην περίμετρο του οχυρού.
Η
αίσθηση που έχεις αφήνοντας πίσω σου τη Λάρισα είναι περίεργη. Η χώρα παραμένει η Ελλάδα αλλά ο αέρας, οι μυρωδιές, ο τόπος γύρω σου απελευθερώνουν τις αισθήσεις, διώχνουν επιτέλους από το βλέμμα τη γυαλάδα του «τρελού Αθηναίου» και επιτρέπουν στο μυαλό να συνδυάσει τοποθεσίες και ιστορία. Ιστορία ένδοξη, στιγμές ανθρώπινου ηρωισμού και αυταπάρνησης, όλα ξεχασμένα μέσα στους ξέφρενους ρυθμούς της σύγχρονης ζωής. Τέτοια τοποθεσία και το Οχυρό Ρούπελ 30 μόλις χιλιόμετρα από τη βάση μας, την Κερκίνη – έναν τόπο που η φύση κατόρθωσε την ανθρώπινη παρέμβαση στον Στρυμόνα να την μετατρέψει σε έναν (απειλούμενο από την Ελλάδα της Μεταπολίτευσης) παράδεισο ζωής και βιοποικιλότητας.
Το Ρούπελ που είναι το μεγαλύτερο (με μήκος στοών επικοινωνίας 4.251 μέτρα και 1.850 μέτρα υπόγειων καταφυγίων) από τα 21 οχυρά της Γραμμής Μεταξά που σχεδιάστηκαν για να προφυλάξουν τα σύνορά μας από τις βουλγαρικές επιθέσεις. Το Ρούπελ μέσα από το οποίο μια χούφτα άντρες επανέλαβαν, στις αρχές του Απριλίου του 1941, απέναντι στην πανίσχυρη γερμανική μηχανή στιγμές αυτοθυσίας ανάλογες των 300 του Λεωνίδα απέναντι στους χιλιάδες του στρατού του Ξέρξη! Μέσα δεν ήταν όλοι στρατιώτες. Ήταν και χτίστες φερμένοι από τα νησιά και την Δυτική Ελλάδα με δεμένα τα μάτια για να μην ξέρουν που πάνε. Ήταν και λαβωμένοι από τα μέτωπα του ελληνο-αλβανικού μετώπου, ήταν και γέροι από τα χωριά του Μπέλες και των Σερρών. Ήταν λίγοι, ένας προς έξι, απέναντι σε μια πολεμική μηχανή που το αίμα στη θωριά της και μόνο «πάγωνε». Κοντά στους 6.500 οι Γερμανοί στρατιώτες των οποίων οι επιτελείς ήξεραν ότι η κάθε μέρα που χανόταν στο ελληνικό μέτωπο τους έστελνε πιο βαθειά μέσα στον αδυσώπητο ρώσικο χειμώνα που έμελε να «λαξέψει» και την ταφόπλακα της ναζιστικής Γερμανίας.
55
Ο∆ΟΙΠΟΡΙΚΟ
ΡΟΥΠΕΛ Έξι μέρες οι ελληνικές δυνάμεις κρατούσαν κι ακόμη και όταν η Θεσσαλονίκη έπεσε στα χέρια των Γερμανών δεν έκαναν πίσω. Οι Ναζί έστειλαν κήρυκες που έφτασαν κρατώντας λευκές σημαίες στο ύψος της Ουσίας, για να γνωστοποιήσουν στην αντιπροσωπεία του οχυρού, την είσοδο της 2ης Γερμανικής Τεθωρακισμένης Μεραρχίας στην πόλη της Θεσσαλονίκης, την συνθηκολόγηση του Ελληνικού Στρατηγείου (Τ.Σ.Α.Μ.) και να απαιτήσουν την παράδοση του οχυρού. Μετά από λίγη ώρα έλαβαν την απάντηση του Διοικητού του οχυρού Ρούπελ, Ταγματάρχη Γεώργιου Δουράτσου: “ …Τα οχυρά παραδίδονται μόνο όταν κυριευθούν από τον εχθρό. Τέτοιες διαταγές περί ανακωχής στερούμαστε από τις ιεραρχικά προϊστάμενες αρχές μας. Διαταγές λαμβάνουμε και εκτελούμε μόνο εκείνες που προέρχονται από τις προϊστάμενες αρχές μας. Ο αγώνας θα συνεχιστεί. Οποιαδήποτε απόπειρα προσεγγίσεως του οχυρού θα συντριβεί.” Καταλάβαινε όμως. Κι έτσι την επομένη, έξι το πρωί της 10ης Απριλίου 1941 ο Γ. Δουράτσος συνάντησε το Γερμανό Αξιωματικό του 125ου Ενισχυμένου Συντάγματος Πεζικού, ο οποίος αφού τον συνεχάρη για την ελληνική αντίσταση, του ζήτησε να παραδώσει το οχυρό. Αίτημα που έγινε δεκτό, αφού μετά
56
την συνθηκολόγηση ήταν μάταιη η οποιοσδήποτε συνέχιση του αγώνα της φρουράς του οχυρού. Τις επόμενες ώρες ολοκληρώθηκε η παράδοση του οχυρού Ρούπελ με τους Γερμανούς να τηρούν τους όρους της παράδοσης: « οι Αξιωματικοί θα εξέλθουν με τα ξίφη τους, οι στρατιώτες με τον οπλισμό τους και κανένας Γερμανός δε θα εισέλθει εντός του οχυρού, εάν δεν αναχωρήσει πρώτα η ελληνική φρουρά του οχυρού»… Κατά την απομάκρυνση της φρουράς του οχυρού Ρούπελ, γερμανικό στρατιωτικό τμήμα στο ύψος της γέφυρας του
Ένας προς έξι!
ποταμού Στρυμόνα, απέδωσε τιμητικό χαιρετισμό στους Έλληνες μαχητές, που ανταπέδωσαν με την σειρά τους. Κι όμως... Όλα αυτά δεν αξίζουν, όπως φαίνεται, για το νεοελληνικό κράτος, ούτε μια ταμπέλα που να υποδεικνύει ιστορικό μνημείο, ούτε την ονομασία στα λατινικά για να πάνε και ξενόγλωσσοι περιηγητές και βέβαια ούτε έναν δρόμο της προκοπής που να οδηγεί στις εγκαταστάσεις...
Ένα από τα πολυβολεία. Είναι κατασκευασμένο όπως και το υπόλοιπο οχυρό από ένα μείγμα τσιμέντου και θηραϊκής γης. Το χώμα από τη Σαντορίνη λόγω της στάχτης από την έκρηξη του ηφαιστείου λειτουργεί μεταξύ άλλων και ως μονωτικό για την υγρασία.
57
Στο όρος Μπέλες σε μέτωπο περίπου 40 χιλιομέτρων υπήρχαν από ελληνικής πλευράς επτά τάγματα πεζικού, οι φρουρές των πέντε οχυρών και συνολικά 51 πυροβόλα όλων των διαμετρημάτων. Στο όρος Άγκιστρο σε μέτωπο περίπου 30χιλιομέτρων υπήρχαν από ελληνικής πλευράς τρία τάγματα πεζικού , οι φρουρές των τριών οχυρών και συνολικά 60 περίπου πυροβόλα όλων των διαμετρημάτων. Ειδικότερα μέσα στο Ρούπελ πέραν του Διοικητή βρίσκονταν 27 αξιωματικοί αντί για τους προβλεπόμενους 44 και 950 οπλίτες αντί των 1.353 που προβλέπονταν. Οι αντίστοιχες γερμανικές δυνάμεις ανέρχονταν σε 12 τάγματα ορεινών κυνηγών, δύο τάγματα μηχανικού με συνολικά 220 όλμους και 160 περίπου πυροβόλα όλων των διαμετρημάτων. Επίσης την επιθετική ενέργεια της 12ης Στρατιάς υποστήριζε το 8ο Σώμα Αεροπορίας που διέθετε 650 αεροσκάφη όλων των τύπων και ο 5ος Αεροπορικός Στόλος που διέθετε 576 αεροσκάφη όλων των τύπων. Στην περιοχή του οχυρού Ρούπελ οι απώλειες από ελληνικής πλευράς ήταν 14 νεκροί και 38 τραυματίες, ενώ οι γερμανικές 55 νεκροί, 2.134 τραυματίες και 170 αγνοούμενοι.
Ο∆ΟΙΠΟΡΙΚΟ
ΡΟΥΠΕΛ
...και το Ρούπελ που δεν είδαμε!
«Τι ωραία μωρέ? Τίποτα δεν έχει εδώ! Κάτι λόφους. Βαρετά είναι...» Αυτά ακούσαμε να λέει στο κινητό της 17χρονη μέλος σχολικής εκδρομής, έξω από το αναψυκτήριο του οχυρού Ρούπελ. Και σπεύσαμε να κουνήσουμε το κεφάλι, απογοητευμένοι από τη νέα γενιά και την αδυναμία της να καταλάβει που βρισκόμασταν και πόση σημασία είχε αυτό το μέρος. Έλα όμως που είχε δίκιο! Πέρασαν δεν πέρασαν δύο λεπτά και εμφανίστηκε ο αξιωματικός υπηρεσίας μαζί με έναν οπλίτη-ξεναγό και μας ενημέρωσαν ότι: Αν θέλαμε μπορούσαμε να παρακολουθήσουμε μια επιγραμματική αφήγηση της ιστορίας και να μας δείξουν τον... κάμπο γιατί το οχυρό ήταν κλειστό για τους επισκέπτες. Αυτό διότι λόγω της επετείου των 70 χρόνων επρόκειτο να το Σκαλιά που οδηγούν σε μία από τις εξόδους μάχης. επισκεφθεί ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας και το γυάλιζαν... κάποιοι αυτήν την ιστορία την καπηλεύονται) ήρθε το Και είναι κάτι που το κάνουν κάθε χρόνο (το κλείσιμο επί ανασήκωμα των ώμων και το μουρμουρητό περί 10ημέρου για γυάλισμα). «εκτέλεσης διαταγών». Στην ερώτησή μας αν το βρίσκουν λογικό κάποιος να έχει Είμαστε σίγουροι ότι ο Πρόεδρος δεν θα ζητούσε ποτέ να κάνει το λιγότερο 100 χλμ για να επισκεφτεί τον χώρο και κλείσει το οχυρό για τους επισκέπτες ώστε να περαστεί να του στερούν την ευκαιρία να «μυρίσει» την ιστορία και λούστρο στις πλάκες του πατώματος (μπορεί βέβαια να το να χωθεί μέσα στα μνημεία της (τη στιγμή μάλιστα που ζήτησε κανένας «κάλος» από την Προεδρία). Όπως επίσης είμαστε σίγουροι ότι, μια και στρατός είναι, θα μπορούσαν όλες αυτές οι δουλειές να γίνονται βράδυ και τα 300 επισκέψιμα μέτρα του οχυρού να μην είναι ποτέ κλειστά. Όλο αυτό που ζήσαμε μας θύμισε το φανταρίστικο «εκεί που αρχίζει ο στρατός τελειώνει η λογική». Επιτέλους! Είναι τόσο δύσκολο να καταλάβει έστω ο διοικητής της μονάδας του Ρούπελ ότι δεν πρέπει να κλείνουμε τις πόρτες της ιστορίας μας; Ας αντιληφθεί και αυτός και όλοι οι από πάνω του ότι διαχειρίζονται ένα κομμάτι από το παρελθόν και το μέλλον της πατρίδας τους και ας Διασταύρωση σηραγγών επικοινωνίας. Η κόκκινη μεταλλική πλάκα που προεξέχει (ώστε να είναι αντιληπτή και δια της αφής σε περίπτωση συσκότησης) πάνω στον τοίχο είναι για σταματήσoυν να επιτηρούν αγέρωχοι το ξεχορτάριασμα του προσανατολισμό. Με την πλάκα στα δεξιά μας προχωρούμε προς το εσωτερικό. Με την λόφου... πλάκα αριστερά μας κατευθυνόμαστε προς την έξοδο.
Ομοιώματα οπλίτη τραυματία και γιατρού που τον περιθάλπτει στο υπόγειο ιατρείο.
58
Ομοίωμα οπλίτη ο οποίος φυλάσει από κρύπτη την είσοδο του οχυρού.