นิธก ิ ับแนวคิดทางการเมือง ชํานาญ จันทร์เรือง หมายเหตุ บรรยายพิเศษเนื่ องในงานเสวนาครบรอบ ๗๒ ปี ของ ศ.ดร.นิธ ิ เอีย วศรีว งศ์ จัด โดยมหาวิทยาลั ย เทีย ่ งคืนร่วมกับภาควิชาประวัตศ ิ าสตร์ มหาวิทยาลัยเชยี งใหม่ เมือ ่ ๒๘ พฤษภาคม ๒๕๕๕
ก่อนอืน ่ ผมขอปรั บหัวข ้อให ้ตรงกับสิง่ ทีผ ่ มจะพูดในวันนี้สักเล็กน ้อยครับ จากเดิมทีก ่ ําหนดให ้ผมพูดใน หัวข ้อ “นิธ แ ิ ละการเมือง” นั น ้ ผมขอโอกาสปรั บหัวข ้อใหม่เป็ น “นิธ ก ิ ับแนวคิดทางการเมือง”หรือ “แนวคิดทางการเมืองของนิธ”ิ แทน เพราะนอกจากจะเป็ นการพูดในโอกาส ๗๒ ปี ของอาจารย์นธ ิ ซ ิ งึ่ ต ้องย่อ มเป็ นที่อ ยากรู ข ้ องผู ฟ ้ ั งว่า อาจารย์นิธ ค ิ ด ิ อย่ า งไรมากกว่า อาจารย์น ิธ ม ิ ีบ ทบาทอย่ า งไรทาง การเมืองตามหัวข ้อทีก ่ ําหนด ซงึ่ เราทราบกันดีว่าอาจารย์นิธม ิ บ ี ทบาทในทางการเมืองที่สําคัญคือการ ื่ ต่างๆ แสดงออกทางความคิดเห็นผ่านทางบทความ การบรรยายหรือการอภิปรายในเวทีสาธารณะและสอ อยูอ ่ ย่างสมํ่าเสมอ และแนวคิดของอาจารย์นธ ิ น ิ ัน ้ มีอท ิ ธิพลต่อสังคมไทยเป็ นอย่างยิง่ ซงึ่ ย่อมทัง้ ทีเ่ ห็น ด ้วยและไม่เห็นด ้วย ผมจึงคิดว่าการปรับหัวข ้อของผมในวันนีค ้ งจะสมประโยชน์ของทัง้ ผู ้ฟั งและผู ้พูด แน่น อนว่าเมือ ่ ต ้องพูดถึงเรื่องทางการเมืองแล ้วหากจะพูดไปในทุกประเด็ นทีเ่ กีย ่ วข ้องเวลาเพียง ๔๕ นาทีนี้คงไม่เพียงพอเป็ นแน่ ผมจึงจะพูดเฉพาะประเด็นทีส ่ ําคัญๆ ร่วมสมัยคือ ประเด็นในเรือ ่ งทีเ่ กีย ่ วกับ กองทั พ , สถาบั น พระมหากษั ตริย ์ และเรื่อ งทั่ ว ไปเกีย ่ วกับ ประชาธิป ไตยของไทยเราในมุม มองของ ่ การเมืองในสมัยพระนารายณ์หรือสมัยพระเจ ้ากรุงธนนั น อาจารย์นธ ิ ิ สว่ นประเด็นการเมืองด ้านอืน ่ ๆ เชน ้ อาจารย์สายชล(สัตยานุรักษ์)ได ้พูดไปแล ้วในตอนเชา้ สว่ นการเมืองภาคประชาชน อาจารย์ประภาส(ปิ่ น ้ ล ้ว ตบแต่ง)ก็ได ้พูดไปก่อนหน ้านีแ ิ เป็ นเรือ ่ งทีแ ่ ปลกแต่จริงสําหรับแนวความคิดของอาจารย์นธ ิ ท ิ ผ ี่ มติดตามมาโดยตลอดระยะเวลาหลายสบ ้ ปี ซงึ่ ผมพบว่าไม่เคยเปลีย ่ นเลย มีความคงเสนคงวามาโดยตลอด ต่างกับผมซงึ่ เปลีย ่ นไปอย่างมากจน ้ เชิงเลย เพราะเมือ แทบจะเรียกว่าเปลีย ่ นแปลงไปอย่างสิน ่ ใดทีผ ่ มกลับไปอ่านบทความของผมในอดีต แทบจะเรียกได ้ว่าอยากฉี กทิง้ ไปเลย แต่กับ ของอาจารย์นิธน ิ ัน ้ ไม่ใช่ ซึง่ ก็หมายความว่า ความคิด ของ อาจารย์นธ ิ น ิ ัน ้ ลํ้าสมัยมาโดยตลอดและสิง่ ทีอ ่ าจารย์นธ ิ เิ คยคาดการณ์ไว ้นัน ้ แทบจะไม่ผด ิ ไปจากนัน ้ เลย ประเด็นแรกคือประเด็นทีเ่ กีย ่ วก ับกองท ัพ ื่ ว่าภารกิจหลักของกองทัพทีก ่ ารทีจ อาจารย์นธ ิ เิ ชอ ่ ําลังทํ าอยู่ทส ี่ ําคัญทีส ่ ุดในปั จจุบันมิใชก ่ ะไปปกป้ อง ่ ึ อะไรหรอกแต่เป็ นภารกิจทีจ ่ ะต ้องมีอํานาจเหนือการเมือง ซงถือได ้ว่าเป็ นภารกิจทีบ ่ ค ุ คลากรในกองทัพ ยอมรับได ้ว่าเป็ นภารกิจร่วมกันของกองทัพ การจะมีอํานาจทางการเมืองได ้ ก็ต ้องเป็ นตัวละครอิสระทาง การเมือง กล่าวคือ มีความต ้องการและทิศทางของตนเอง จะเป็ นอย่างนั น ้ ได ้ก็ต ้องรักษาอิสรภาพของ ตนเองไว ้ให ้ได ้ นีค ่ อ ื เหตุผลทีก ่ องทัพไม่ไว ้ใจนักการเมืองทีม ่ าจากการเลือกตัง้ เพราะเผลอเมือ ่ ใดก็มักจะ แทรกเข ้ามาลดอิส รภาพของกองทัพ เสมอ ตํ าแหน่ ง ผบ.เหล่า ทัพ นั น ้ กองทัพ อยากเป็ นคนเลือกเอง เพราะ ผบ.ทีเ่ ป็ นอิสระเท่านัน ้ ทีจ ่ ะไม่นํากองทัพไปเป็ นเครือ ่ งมือของใคร(อย่างไม่มข ี ้อแลกเปลีย ่ น) แต่อํานาจของกองทัพเหนือการเมืองนั น ้ ไม่ได ้มาจากรถถัง,ทหารป่ าหวาย,หรือปื นยิง เร็ ว ฯลฯ นั่ นก็ใช่ ส่วนหนึง่ แต่ไม่ใช่ส่วนสําคัญ กองทัพจะยึดอํานาจหรือรักษาอํานาจของตนทางการเมืองไว ้ได ้ ก็เพราะ กองทัพได ้รับความเห็นชอบจากส่วนอืน ่ ๆทีม ่ พ ี ลังในสังคม เมือ ่ ตอนทีก ่ องทัพทํารัฐประหารสําเร็จอาจารย์นธ ิ เิ ห็นว่าทีน ่ ายแบงก์และนายทุนธุรกิจพากันหิว้ กระเช ้าไป แสดงความยินดีกบ ั หัวหน ้าคณะรัฐประหาร ทีจ ่ ริงแล ้วเขาพากันไปแสดงความยินดีกับตนเองไปพร ้อมกัน ด ้วย เพราะการยึดอํานาจครัง้ นั น ้ เขาเห็นชอบ และบางครัง้ ถึงกับเป็ นผู ้สนั บสนุนทางการเงินอยูเ่ บือ ้ งหลัง บางส่วนด ้วยซํา้ ่ มโยงระหว่าง ฉะนั น ้ เราจึงจะเข ้าใจบทบาททางการเมืองของกองทัพได ้ ก็โดยการดูความสัมพั นธ์เชือ กองทั พ กั บ “พ น ั ธมิต ร”เหล่ า นี้ และที่ น่ า สนใจเป็ นพิเ ศษก็ คื อ ความสั ม พั น ธ์นี้ ไ ม่ ไ ด อ้ ยู่ ค งที่ แต่ จํ า เป็ นต ้องปรั บ เปลี่ย นตลอดเวลา เพราะ “พ น ั ธมิต ร”ก็ ต ้องการเป็ นตั ว ละครอิส ระในทางการเมือ ง