1
ทศพิธราชธรรม
ธรรมะ พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว ศาสตราจารยสญ ั ญา ธรรมศักดิ์
กองทุนศาสตราจารยสญ ั ญา ธรรมศักดิ์ ธรรมสภาและสถาบันบันลือธรรม จัดพิมพเผยแพรในโครงการศาสตราจารยสญ ั ญาฯ สัมพันธ
2
ทศพิธราชธรรมไมใชเฉพาะแตทพ ี่ ระมหากษัตริย จะทรงปฏิบตั ติ อ ประชาชนเทานัน้ หากแตประชาชนเรานีก้ ย็ อ มปฏิบตั ทิ ศพิธราชธรรมตอบ เบือ้ งพระยุคลบาทของพระมหากษัตริยไ ดดว ย ... สัญญา ธรรมศักดิ์ ...
3
ทศพิธราชธรรม
ธรรมะ พระบาทสมเด็จพระเจาอยหู วั ศาสตราจารยสัญญา ธรรมศักดิ์
บัดนี้ ถึงเวลาที่กระผมจะบรรยายเรื่อง “ทศพิธราชธรรม” กระผมจะขอกลาวอยางกันเอง ไมเปนพิธกี ารแตอยางใด โดยทีห่ วั ขอเรือ่ งนี้ เป น หั ว ข อ ที่ ค นทั้ ง หลายกล า วขวั ญ ถึ ง อยู ม าก แม ก ระทั่ ง การบรรยาย ทศพิธราชธรรมของพระมหาเถระหลายๆ รูป แตการที่คนธรรมดาอยาง กระผม จะมาพูดครัง้ นี้ ดูเหมือนจะเปนครัง้ แรก จะมีกอ นกระผมก็เห็นจะเปน ทานเจาคุณศรีวสิ ารวาจา ไดเคยพูดไวครัง้ หนึง่ 3
4
ดวงใจของประชาชน วาระนีเ้ ปนวาระทีอ่ ยใู นระหวางมงคลสมัยเฉลิมพระชนมพรรษา ของพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว ฉะนั้นการที่สโมสรโรตารี่ธนบุรี เชิญ ใหกระผมมาพูดเรื่องทศพิธราชธรรม ก็เดาใจทานหรือคณะกรรมการของ ทานออกวา ทานอยากจะฟงเรื่องราวที่เกี่ยวกับพระบาทสมเด็จพระเจา อยหู วั ของเราพระองคนี้ เพราะเปนทีแ่ นนอนปรากฏแกมหาชนทัง้ หลายวา พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวของเราพระองคนี้ ทานมิใชเปนเพียงแต พระประมุขของชาติ มิใชเปนแตเพียงทรงดำรงอยใู นพระราชฐานะสถาบัน พระมหากษัตริยเทานั้น หากแตวาทานทรงเปนดวงใจของประชาชน ขอนีเ้ ราจะเห็นประจักษในสถานทีท่ กุ แหงทีท่ า นไดเสด็จไปถึง ทัง้ ในกรุงและ หัวเมืองวา มหาชนทุกรูป ทุกนาม ทุกวัย แมแตชาวตางประเทศทีไ่ ดเขามา พึง่ พระบรมโพธิสมภาร ตางก็ไปแวดลอมเฝาคอยใหพระเจาอยหู วั เสด็จมา และก็คอยถวายดอกไม พวงมาลัย หรืออยางนอยก็ไหวกราบมากมายกายกอง โดยเฉพาะอยางยิง่ ในวาระปละ ๔ ครัง้ ทีเ่ สด็จทรงเปลีย่ น เครือ่ งทรงพระพุทธมหามณีรตั นปฏิมากร เปนธรรมเนียม ประเพณีทพี่ ระองค ทานทรงเปลีย่ นเครือ่ งทรง แลวทรงสรงน้ำพระแกว และน้ำทีส่ รงพระแกวนัน้ ก็ลงมาอยใู นอางสาครใหญ เปนน้ำพระพุทธมนต แลวก็ไดใสภาชนะนอยๆ ถวายเพื่อทรงพระสุหราย พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวไดเสด็จพระราช ดำเนินผานประชาชน เมือ่ สรงน้ำพระแกวและไดทรงประพรม ทีเ่ ขาเรียกวา ทรงพระสุหราย หรือพรมน้ำมนตใหทกุ คนทีน่ ้ำมนตจะไปถึง ขอนีเ้ ปนภาพที่ นาประทับใจมาก และปแลวปเลาก็มากขึน้ ทุกที บางคนก็ไปคอยเปนชัว่ โมงๆ เพราะฉะนัน้ ความเปนดวงใจของประชาชนคิดวาเปนทีป่ ระจักษ นอกจากนีใ้ นภาพทัง้ หลายทีเ่ ราเห็นในหัวเมือง จะเห็นวาชน ชาวชนบททัง้ หลาย พอรขู า ววาพระเจาแผนดินจะเสด็จมา ก็เดินทางมาเปน สิบๆ กิโล เพือ่ รอเขาเฝาฯ รอตัง้ แตเชายันบาย ยันค่ำ เปนอันมากทุกหนทุกแหง
5
เคยมีเรือ่ งเลาวา ครัง้ หนึง่ ทานเสด็จไปแหงหนึง่ แลวก็มชี ายผเู ฒา คนหนึง่ มาบอกวา ขุนหลวงครับ พอหลวงครับ วันหลังนิมนตมาเยีย่ มผม อีกนะ ทานก็บอกวา มาซิ ถาไมตดิ กิจนิมนตทอี่ นื่ นีแ่ สดงใหเห็นความ เปนกันเองของทานตอประชาชนทุกเหลาทุกหมู ความเปนดวงใจของทานนี่ ความที่ทานเปนดวงใจของ ประชาชนนีม่ นั เกิดขึน้ เพราะอะไร เราจะตองทำใจใหบริสทุ ธิ์ แลวก็เปน กลาง ก็จะตอบกับตัวเองไดวา ความเปนดวงใจของทาน การทีท่ า นเปน ดวงใจของประชาชน คงไมใชเพราะทานเปนพระมหากษัตริยเ ทานัน้ จะตอง เปนสิง่ อืน่ ดวย
ปฐมบรมราชโองการ สิง่ อืน่ นัน้ คืออะไร เพราะอะไร เราเห็นเองแทบจะไมตอ งบอกวา พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวของเราพระองคนี้ ทานไดเปลงพระอุทานไว เมื่อคราวเสด็จขึ้นครองราชสมบัติ ในพระราชพิธีบรมราชาภิเษก ทาน ทัง้ หลายคงจำไดดี ทานเปลงพระอุทานวา “เราจะครองแผนดินโดยธรรม เพือ่ ประโยชนสขุ แหงมหาชนชาวสยาม” คำนีไ้ มใชแตเพียงคำทีผ่ า นๆ ไปเทานัน้ หากแตอยใู นดวงพระราชหฤทัยของทานตลอดมา จนเวลานีเ้ ปน เวลาหลายสิบปแลว พระองคทานก็ไดทรงปฏิบัติพระองคเหมือนดั่ง พระอุทานเมื่อแรกขึ้นเสวยราชสมบัติวา เราจะครองแผนดินโดยธรรม เพื่อประโยชนสุขแหงมหาชนชาวสยาม เพราะเหตุวาทานไดปฏิบัติตาม คำปฏิญญาของพระองคทาน ทานจึงเปนผูที่ไดรวมจิตใจของชาติอยาง แทจริง คือ พระองคทา นมิใชเปนเพียงสัญลักษณของสถาบันพระมหากษัตริย เทานั้น แตทรงเปนสัญลักษณของชาติทั้งชาติเลย คือสัญลักษณของชาติ ศาสนา พระมหากษัตริย ดวยกัน ทัง้ ๓ รวมอยใู นพระองคทา น ในความรสู กึ นึกคิดและสายตาของประชาชนผบู ริสทุ ธิ์ คือผทู ไี่ มมอี คติ
6
การทีส่ ญ ั ลักษณทงั้ ๓ รวมอยใู นตัวพระองคทา นในตัวคนคนเดียว ก็มนี ยั เหมือนหนึง่ กับคุณพระศรีรตั นตรัย คุณพระศรีรตั นตรัยคือ พระพุทธ พระธรรม พระสงฆนี้ ความหมายทีแ่ ทจริงมิใชดวงแกว ๓ ดวง แตเปนแกว ดวงเดียวทีร่ วมทัง้ พระพุทธ พระธรรม พระสงฆ อยดู ว ยกัน เพราะฉะนัน้ ในภาษาอังกฤษที่เราเขียนถึงคุณพระพุทธศาสนา เขาจึงเขียนถึงคุณพระ รัตนตรัยนีว้ า The Triple Gem คือ ดวงแกวดวงเดียว แตรวม ๓ เอกลักษณ คือพระพุทธ พระธรรม พระสงฆ นีฉ้ นั ใดก็ฉนั นัน้ สถาบันพระมหากษัตริย รวมเอกลักษณหนึง่ เดียว คือเปนชาติไทย ขอที่องคพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวของเราพระองคนี้ ทรง รวมสัญลักษณทงั้ หลายเขาเปนเอกลักษณของชาติไดนี้ ขอใหเราทุกคนเอา ไปคิดใหเปนธรรม และเปนกลางวาจริงหรือไม เมื่อเราคิดดูโดยรอบคอบ ทั้งเหตุการณภายนอก เหตุการณภายใน ทั้งเหตุการณสว นพระองคและ เหตุการณทงั้ หลายแลว เราตอบไดเองวาเปนความจริง
ทุกขของประชาชน คือ ทุกขของพระองค พระองคพระมหากษัตริยของเราพระองคนี้ ทรงประกอบดวย คุณธรรมประจำพระองคทสี่ งู สงจริงๆ ทัง้ นีม้ ใิ ชวา เราจะมายกพระเกียรติโดย ปราศจากหลักฐาน แตผทู ไี่ ดตดิ ตามผลงานของพระองคทา นซึง่ ปรากฏอยู ณ ทีน่ กี้ ห็ ลายทาน ไดตดิ ตามและไดรว มงานกับพระองคทา นมาโดยใกลชดิ จะเห็นไดวา พระองคทา นมีพระคุณธรรมสูงสงจริงๆ คือทรงเขมแข็งเด็ดขาด และมีพระปรีชาสามารถ จับเหตุผลไดเร็ว ปญหายุงยากทั้งหลายทั้งใน หลายๆ ดาน ซึ่งพระองคทานไมไดทรงทราบมากอน แตวาเจาหนาที่ได กราบบังคมทูลทุกแงทกุ มุมแลว พระองคจะวินจิ ฉัยเด็ดขาด รวดเร็ว และเรา จะมาพบภายหลังวาถูกตองทุกที อันนี้จึงเปนคุณธรรมที่สมแกความเปน ผนู ำของทานโดยแทจริง ทัง้ ๆ ทีเ่ ปนผนู ำในระบอบประชาธิปไตย
7
การทีเ่ ราจะพิจารณาผลงานของพระประมุขของชาติของเรานี้ ผทู มี่ ใี จเปนธรรมทัง้ หลายจะมองเห็น ทัง้ ๆ ทีเ่ ราอยไู กลพระองค จะมองเห็น วา พระบาทสมเด็จพระเจาอยหู วั ภูมพิ ลอดุลยเดชของเรานี้ มิไดทรงเห็นแก ความสุขสวนพระองคเลย ทรงเห็นแตความสุขความผาสุกของประชาชน ทรงเปนอันหนึง่ อันเดียวกับประชาชน ทุกขของประชาชนก็คอื ทุกขของทาน อันนีป้ รากฏชัดแจงมาเปนหลายลำดับการณแลว ประจักษพยานก็จะเห็นไดวา ปหนึง่ ๆ พระเจาอยหู วั ไดประทับ อยใู นนครหลวงเปนเวลากีเ่ ดือนเลย ทรงออกบานนอกทัง้ สิน้ ทิศเหนือ ทิศใต ทิศตะวันออก และอาจจะจอไปทิศอื่นๆ อีกทุกป มาไมมีขาด การออกไป ไมใชไปตากอากาศ ไมใชไปสบาย พวกทีต่ ดิ ตามทาน เจาหนาทีท่ ตี่ ดิ ตาม ในทีน่ กี้ ม็ ี ทานผทู รี่ ว มงานใกลชดิ ทานจะเปนพยานไดวา พระเจาอยหู วั ไป บานนอก ไมไดทรงพักผอนแตอยางใดเลย ทรงออกทุกวัน ออกพบประชาชน แกปญ หา คิดตัง้ โครงการ แกปญ หาโครงการ ติดตามผลงานของโครงการ โดยมีรฐั บาล เจาหนาทีร่ ฐั บาลรวมไปดวย ไมไดไปทรงพักสบายเหมือนกับ ทีเ่ ราไปพักตากอากาศหัวหิน พัทยา เปลาเลย เวลาสวนมากทรงออกไปพบ ประชาชนในทองถิ่น ทุกภาคของราชอาณาจักร ทรงถามถึงความเปนอยู ของเขาวามีปญหาประการใดหรือไม มีความยากแคนประการใดหรือไม มีทกุ ขประการใดหรือไม แลวก็ทรงใหรบี แกปญ หา บำบัดปดเปา จะในเวลา นั้นหรือในเวลาตอมาก็ตามที ทรงพระอุตสาหะวิริยะศึกษาปญหาของ ทองถิน่ ทัง้ ของแผนดิน สภาวะของดินฟาอากาศและของพืน้ ดินและผคู นใน ทองถิน่ อาชีพ การทำมาหากิน การคมนาคม ทุกอยางรอบดาน อยางในเวลานี้ เปนทีป่ รากฏวา พระองคทา นทรงอานแผนที่ ทางเทคนิค ไมใชแผนที่ที่เราอานในโรงเรียน แผนที่ทางเทคนิคเรียกวา contour map ความสูงต่ำของแผนดิน แลวก็ทางน้ำ ทางภูเขา ทรงอานไดเร็ว และ บางทีกเ็ หนือกวาเจาหนาทีข่ องเราเสียอีก คือทรงศึกษาวิรยิ ะอุตสาหะ
8
มาก และทรงสนพระราชหฤทัยอยางยิง่ ในเรือ่ งเกษตรกรรม เพราะทรงทราบดี เหมือนอยางเราทราบกันทุกคนวา ไทยยังคงเปนประเทศเกษตรกรรม แมจะ มีอุตสาหกรรมก็เปนสิ่งสงเสริมเกื้อกูลเกษตรกรรม และทรงเปนหวงเปน ทุกขเรื่องน้ำ การขาดแคลนน้ำ อยางที่นราธิวาส เจาหนาที่ชลประทาน ไมสามารถจะแกปญหาเรื่องน้ำทวมในตำบลหนึ่งได ไดทรงไปศึกษาอยู ปเศษถึงสภาวะของดินฟาอากาศและภูมิแผนดิน ในที่สุดก็พระราชทาน พระราชดำริวา เขาเห็นชอบไหมถาจะแกอยางนี้ เขาก็ศึกษาเห็นชอบ พรอมกัน บัดนีส้ ภาวะน้ำทวมไมมแี ลว หายไปแลว อยางนีเ้ ปนทีป่ ระจักษ รัฐบาลของพระบาทสมเด็จพระเจาอยหู วั ทุกรัฐบาล ไดเห็น ความตั้งพระทัยดีของพระองคทาน จึงรวมงานกับพระองคทานอยางสุด ฝมือ คือ สงคนออกติดตามรับพระราชดำริ ลงมือกระทำการศึกษาวิจัย และเพื่อใคร ก็เพื่อประโยชนสุขของมหาชนชาวสยามทั้งสิ้น ไมใชเพื่อ ชนหนึง่ ชนใด หรือกลมุ หนึง่ กลมุ ใดเลย แตเปนทัว่ ไปทัง้ สิน้
บุญญาบารมีของพระองคทาน พระบาทสมเด็จพระเจาอยหู วั พระองคทา นทรงมีบญ ุ นีม้ ใิ ช หมายความวาพระองคเปนมหากษัตริยเ ทานัน้ แตทรงมีบญ ุ ทีพ่ ระองคทา น มีพระบรมวงศานุวงศและผแู วดลอมทีม่ ีใจเดียวกับพระองคทาน เราจะเห็นไดอยางสมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี พระองค มีพระชันษาสูงมากกวา ๗๕ ปแลว ยังทรงออกหัวเมืองตลอดเวลา พระองคทานทรงเสด็จไปสงเคราะหประชาชนที่มีความลำบากยากเข็ญ ทุกภาคทั่วราชอาณาจักร มีที่ไหน ที่พระมารดาของพระเจาแผนดินที่สูง ทีส่ ดุ ในประเทศจะออกไปอยางนี้ ไมมที ไี่ หนในโลกนี้ และทานก็มคี วามสุข ในการไดไปพบกับประชาชน การทีท่ า นตองไปสวิสบางครัง้ บางคราว เพราะ เหตุวาเคยทรงรับสั่งบอกวา ฉันเหนื่อยเหลือเกิน หมดกำลัง ตองออกไป ทะนุบำรุงกำลังใหม เพือ่ จะไดมกี ำลังมาทำงานใหประชาชนตอไป อยางใน
9
เวลานีท้ า นอยกู รุงเทพฯ หรือเปลา ก็ไมไดอยู ไปอยกู บั ประชาชนขางนอก พระเจาอยหู วั ของเรามีบญ ุ ทีม่ พี ระบรมวงศานุวงศอยางนี้ เปนใจเดียวกับ ทาน สมเด็ จ พระบรมราชิ นี น าถ นอกจากที่ไดโดยเสด็จพระบาทสมเด็จ พระเจาอยหู วั ออกไปสภู มู ภิ าค พบปะประชาชนทุกคราวมิไดขาดแลว ยัง ทรงขวนขวายทะนุบำรุงศิลปอาชีพของชาวบาน ทรงลงทุนลงแรงหาครูบา อาจารยไปสอนใหชาวบาน ทำผา ทำไหม แมแตทำตกุ ตาไทยขายฝรัง่ ทรง เสียสละพระราชทรัพยสว นพระองค ใหหาครูอาจารยออกไปปลูกฝงอาชีพ ใหอาณาประชาราษฎร เวลานี้ก็มูลนิธิศิลปาชีพของสมเด็จพระบรมราชินี นาถ มีงานการทำอยไู มขาดมือ ทานก็ใชพวกเราๆ นี้ คือพวกขาหลวงของ ทาน พวกญาติพนี่ อ งของขาหลวง ชวยเหลือกันในทีจ่ ะสงเสริมศิลปอาชีพ ของประชาชน ทานก็มบี ญ ุ อีก สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ เวลานีพ้ ระชันษาก็พงึ่ ๒๐ เศษๆ แตทรงทำงานหนักกวาผใู หญหลายเทา นอกจากเปนเลขานุการในพระองค พระบาทสมเด็จพระเจาอยหู วั แลว ยังทรงออกงานไป ณ ทีต่ า งๆ เกือบมิทรง เวนวาง ไมใชจะออกไปเพื่อความเฉิดฉายหรือความโกเกอะไร แตออกไป เพือ่ ปฏิบตั ิ ใหกำลังใจ สงเสริมความดีขององคการสาธารณะตางๆ สมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ สยามมกุฏราชกุมาร สมเด็จ เจาฟาจุฬาภรณ ทานก็ทรงมีพระทัยเดียวกับพระเจาอยูหัว จึงถือไดวา พระองคทา นเปนผมู บี ญ ุ ทีม่ คี รอบครัวอยางนี้ ทีม่ พี ระบรมวงศานุวงศอยางนี้ คือ ใจเดียวกันทีก่ ระทำทุกอยางเพือ่ ประโยชนสขุ ของมหาชนชาวสยาม
พระองคทรงปดทองหลังพระ หันมาดูในดานทะนุบำรุงศิลปวิทยาชั้นสูงของชาติ กระผม ก็จะขอยกตัวอยางไดเพียงสวนหนึง่ ยกตัวอยางมาสวนหนึง่ ก็พอ คือมูลนิธิ อานันทมหิดลนี้ เปนลักษณะเหมือนกันกับเพลงพระราชนิพนธตอนหนึง่ วา ปดทองหลังองคพระปฏิมา คือ ไมคอ ยมีคนรู แตวา มูลนิธอิ านันทมหิดล
10
เปนพระราชดำริริเริ่มขององคพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว แลวก็ทรงสน พระทัย ตลอดมา กำกับงานตลอดมาจนกระทัง่ ในปจจุบนั นี้ ทีก่ ระผมพูดถึง เรือ่ งนีไ้ ด เพราะวากระผมทำงานรวมในดานนีม้ าชานาน ขณะนีก้ เ็ ปนรอง เลขาธิการ มูลนิธนิ ที้ ำอะไร ทำงานสงเสริมศิลปวิทยาการชัน้ สูงของชาติ โดยกระทำการคัดเลือกกุลบุตร กุลธิดาผปู รากฏผลงานแลววา มีสติปญ ญา ดีเยีย่ ม มีคณ ุ ธรรมดี เอามาคัดเลือก โดยสถาบันการศึกษาชัน้ สูง ๕-๖ ฝาย ดวยกัน คัดเลือกรับพระราชทานทุนไปศึกษาวิชาการชั้นสูงตอยังตาง ประเทศ และเทาทีป่ รากฏสวนมากไปศึกษาเอาดอกเตอรดกี รีหรือปริญญา เอกทั้งสิ้น ตั้งแตนั้นมาจนกระทั่งทุกวันนี้ เราไดอาจารย แพทยที่เปนผู เชี่ยวชาญจริงๆ มาแลว โดยทุนอานันทมหิดลถึง ๑๘ คน กำลังศึกษา แพทยศาสตรชนั้ สูงอยอู กี ๑๒ คน ฝายวิทยาศาสตรและวิศวกรรมศาสตร สำเร็จกลับมาแลว ๑๗ คน กำลังศึกษาอยูอีก ๖ คน ฝายเกษตรศาสตร สำเร็จกลับมาแลว ๕ คน กำลังศึกษาอยอู กี ๗ คน ฝายธรรมศาสตรและ อักษรศาสตร สำเร็จกลับมาแลว ๗ คน กำลังศึกษาอยอู กี ๖ คน ทุนนีม้ าจากไหน...มาจากพระราชทรัพยสว นพระองค ทรง ริเริม่ ตัง้ ขึน้ กอนเพือ่ จะเพาะอาจารย เพราะทานทรงพระราชดำริเห็นการณไกล วา ประเทศใดถาขาดศิลปวิทยาชัน้ สูงแลว ก็จะเจริญสปู ระเทศอืน่ เขาไมได เฉพาะอยางยิ่งในประเทศไทยเรามีคนดี มีฝมือ คือสติปญญาคนไทยดี ไม แ พ ช าวประเทศไหนเลย และมี ฝ มื อ อย า งหมอของเรานี้ นั บ ว า ได มาตรฐานเทียบเทาอารยประเทศทั่วโลก และยังสงเสริมสนับสนุนเพื่อ ใหเกิดอาจารยสบื ตอกันไป เพราะเหตุวา จะสงทุกๆ คนไปเมืองนอกก็ไมไหว ก็ตอ งเอาคนทีเ่ ดนกลับมาเปนครูสอนคนอืน่ ๆ ตอไป ทุนทรัพยเริม่ แรกเปน สวนพระองค แลวตอๆ มาคนอื่นๆ เห็นผลงานนี้ ก็เกิดศรัทธาบริจาค ทรัพยโดยเสด็จพระราชกุศลเพิม่ พูนขึน้ เปนอันมาก เวลานีเ้ รามีทนุ อยแู ลว
11
แมวาเราปดทองหลังพระมีอยูถึง ๕๒ ลาน ซึ่งเปนทุนสำหรับเก็บดอกผล สงลูกหลานของทานทีด่ จี ริงๆ ออกไปเรียนตอใหเปนดอกเตอรในทางตางๆ เพือ่ จะกลับมาสอนลูกหลานตอๆ ไปอีก นี่เปนพระราชดำริแตแรก และก็ทรงกำกับการตลอดมาจนบัดนี้ ขอนีไ้ มคอยมีใครรนู อกจากกลมุ นักศึกษาทุนอานันทมหิดล ซึง่ ปหนึง่ เขาก็ พบกันครั้งหนึ่ง ทั้งหมอ ทั้งเกษตร ทั้งวิศวะ ทั้งวิทยาศาสตร และอื่นๆ นีแ่ หละเปนผลงานของพระบาทสมเด็จพระเจาอยหู วั ของเราในการสงเสริม การศึกษาชัน้ สูงของชาติ
ทรงศึกษาและปฏิบัติธรรมอยางลึกซึ้ง ในดานการพระศาสนา พระองคทา นขณะทรงศึกษาและปฏิบตั ิ ธรรมในพระพุทธศาสนาอยางจริงจังและลึกซึง้ ซึง่ คนธรรมดาสามัญอยาง เราคาดไมถึงวา พระเจาแผนดินผูทรงมีพระราชภาระหนักหนวงจะทรง รอบรูหลักธรรมะของพระพุทธศาสนาอยางลึกซึ้งเชนนี้ ไมใชเพียงแตทรง รูเฉยๆ หากแตทรงปฏิบัติ ทรงปฏิบัติโดยเครงครัดและจริงจัง ขอนี้เปน ทีป่ ระจักษแกคนทุกคนซึง่ อยใู นปริมณฑลทีใ่ กลชดิ พระองค การทั้งนี้จะเห็นไดวา พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวทรงปฏิบัติ พระองคตอสมณะ คือ พระภิกษุสงฆดวยคารวะนอบนอม นอบนอมยิ่ง เสียกวาเราคนธรรมดาจะปฏิบัติเสียอีก คนที่เห็นจะรูสึกวานามองดูเสีย เหลือเกิน เชนเวลาทานทรงบำเพ็ญพระราชกุศลสวนพระองค ก็ทรงนั่ง พับเพียบตอหนาพระ เวลาพระสวดมนตทา นนัง่ พับเพียบไมไดเปลีย่ นทานัง่ พระองคตรง ไมกระดุกกระดิกเลย พระองคสามารถทำไดอยางไร เวลาภาพออกมาเห็ น ในพิ ธี ท างศาสนา หรื อ ทรงเยี่ ย ม วัดวาอาราม เมือ่ พระองคทา นเขาไปทรงทักพระสมณะผใู หญ พระเถระที่ เปนหัวหนา ทานทัง้ หลายคงเห็นพระเจาอยหู วั คุกพระชงฆลงไปกับพืน้ เพือ่ พูดกับพระ กระผมเคยเห็นครั้งหนึ่งที่พระภิกษุที่ทานอาราธนามาเจริญ
12
พระพุทธมนตบำเพ็ญพระราชกุศลสวนพระองค ทานชรามาก อายุ ๙๐ เศษ ทานเดินไมไหว พระเจาอยูหัวเราเขาประคองแขน และประคองเดินผาน พวกเราไปสงพระจนถึงรถ ทรงทำเองแทๆ ไมไดใชมหาดเล็กเลย อยางนี้ เปนภาพทีก่ ระทบเขาไปในหัวใจ ประทับใจเราวาทานทำอยางนีด้ ว ยพระราช ศรัทธา ปสาทะในพระพุทธศาสนาและภิกษุสงฆอยางแนบแนนยิง่ ทัง้ นีเ้ ปน พระเจาแผนดินองคเดียวในโลกของชาวพุทธทั่วโลก เปนพระเจาแผนดิน องคเดียวที่เปนศาสนูปถัมภกโดยแทจริง และทรงเปนพุทธศาสนิกชนที่ แทจริงในโลกเวลานี้ ทัง้ นีเ้ ปนพระจริยวัตรทีต่ รึงเขาไปในใจของประชาชน ชาวพุทธทัง้ หลาย ประเทศไทยเปนชาวพุทธถึงกวารอยละ ๙๐ เพราะฉะนัน้ ความเคารพรักนับถือของชาวไทยจึงเพิม่ พูนขึน้ อยางมหาศาล
ชาวไทยโชคดีที่มีในหลวง ประเทศไทยเรานี้ วากันความจริงโดยใจบริสทุ ธิ์ เรามีวาสนาทีม่ ี พระมหากษัตริยพ ระองคนี้ ในยามนีท้ า นลองคิดดูซวี า จริงหรือไม ถาเราไมมี อยางนี้ ในยามนีเ้ ราจะสับสนวนุ วายแคไหน เราดูเหตุการณไมไกลนักก็ได เมื่อ ๕ ปเศษมานี้ ถาเรามิไดมีพระมหากษัตริยพระองคนี้อยู และถา พระมหากษัตริยของเรามิไดทรงตัดสินพระทัยโดยทันทวงทีโดยพระองค เองแลว อะไรจะเกิดขึน้ แกบา นเมืองของเราก็ไมทราบได ยิ่งมาดูเหตุการณในอิหรานทุกวันนี้ ใจเรายิ่งหาย ถาไมมีการ ตัดสินพระทัยเมื่อครั้งนั้นโดยทันทวงที อะไรจะเกิดแกเรา นี่ขอใหทาน ทัง้ หลายคิดยอนหลังดูกไ็ ด โดยใจเปนธรรม ไมตอ งเปนฝายนัน้ ไมตอ งเปน ฝายนี้ ไมตอ งเปนซายเปนขวา เปนหนาเปนหลังทัง้ สิน้ เปนแตไทยเทานัน้ ขอใหคดิ อยางนี้ โลกเราขณะนีก้ ำลังวนุ วาย ทัง้ ทางการเมืองระหวางประเทศ การเศรษฐกิจ การสังคม อีกทั้งลัทธิตางๆ ซึ่งมีลักษณะตรงกันขามกับ ความรูสึกนึกคิดรักเสรี อิสรภาพของประชาชนชาวไทย เพราะฉะนั้นเรานี้
13
เคราะหดีที่ไมตองระหกระเหินขามแมน้ำโขงมาหัวซุกหัวซุน ทิ้งลูกทิ้งเมีย ทิง้ ทรัพยสมบัตไิ วทางฝง โนน เราไมตอ งระหกระเหินลงเรือเล็กๆ มาหลายๆ รอยคน เต็มไปดวยภยันตรายจากคลืน่ ลม โรคภัยไขเจ็บ ความขาดแคลน อาหารและยา ยากลำบากแสนสาหัส ทรัพยสมบัติตองทิ้งไวใหเขาหมด ดูใกลๆ ขณะนีเ้ รานีเ้ คราะหดแี คไหน และทำไมเราถึงเคราะหดี ก็ถา คิดดูเอง ก็ตอบดูเอง อาจจะเปนไดหลายเหตุหลายประการ แตประการหนึง่ ทีก่ ระผม เชื่อโดยบริสุทธิ์ใจของกระผมวา เปนเพราะเรามีพระเจาอยูหวั ดี มีประมุข ผนู ำทีด่ ี ทีต่ รึงเราเอาไวไดไมใหทำรายกันเอง นีเ่ ปนขอทีก่ ระผมขอกลาวเชนนัน้ ดวยความจริงใจ
ธรรมะในองคพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว ทานทัง้ หลายคงประหลาดใจวา ทำไมผมยังพูดไมเห็นมีทศพิธ ราชธรรม ผมกลาวอยเู ดีย๋ วนีว้ า สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจาทานสัง่ สอน ธรรมทุกประการ เพือ่ ประโยชน เพือ่ ความสุขของมหาชนทัง้ หลาย ในสวนที่ เกีย่ วดวยพระมหากษัตริยห รือพระราชา พระพุทธเจาทานมีพระพุทธดำรัส ไวอยใู นพระไตรปฎก อยใู นมหาหังสชาดก ถาจะใหอา งอิงก็คอื พระไตรปฎก ภาษาบาลี ฉบับสยามรัฐ เลมที่ ๒๘ หนา ๘๖ เปนตน ณ ทีน่ ี้ พระพุทธเจา ไดมพี ระพุทธดำรัสเรือ่ ง ทศพิธราชธรรม คือธรรมของพระราชา ๑๐ ประการ หมายความวา พระราชาทีด่ ที รงประกอบดวยธรรม ๑๐ ประการนี้ ประชาชน ทีด่ กี ต็ อ งสนองตอบทศพิธราชธรรม ๑๐ ประการนี้ แลวประเทศชาติจะมัน่ คง และมีความสุขความสงบโดยถาวร เราลองมาดูทหี รือวา ทศพิธราชธรรมทัง้ ๑๐ ประการนี้ จะปรับ เขากันไดกับที่พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวของเราพระองคนี้ ทรงปฏิบัติ พระองคอยหู รือไม อันนีเ้ ราจะกระทำอยางนักวิชาการ ไมจำเปนตองเชือ่ กอน วิเคราะหแลวจึงเชือ่ หรือไมเชือ่ ก็สดุ แลวแตขอ พิจารณา
14
ทศพิธราชธรรมประการที่หนึ่ง พระพุทธเจาทานสอนวา คือ “ทาน” ซึ่งก็แปลวา การให และอธิบายวาจงเปนผใู ห ใหทรัพย ใหความ ชวยเหลือตางๆ เปนทานดวยความเสียสละ ทศพิธราชธรรมประการที่ ๒ คือ “ศีล” คือความประพฤติที่ ดีงาม งดเวนจากการทำชัว่ เสียหาย ไมทำอะไรทีเ่ ปนการไมเหมาะไมควร ทศพิธราชธรรมประการที่ ๓ คือ “ปริจจาคะ” แปลวา การ บริจาค คือยอมเสียสละเพื่อประโยชนที่ยิ่งกวา ยอมเสียสละประโยชน สวนตนเพือ่ ประโยชนสวนรวม ทศพิธราชธรรมประการที่ ๔ คือ “อาชวะ” คือ ความเปนคนตรง ไมคดิ คดตอประเทศชาติและประชาชน ทศพิธราชธรรมประการที่ ๕ คือ “มัทวะ” คือ ความสุภาพ ออนโยน ตอชนทัง้ ปวง ทศพิธราชธรรมประการที่ ๖ คือ “ตปะ” คือความเพียรปฏิบตั ิ กรณียะตางๆ ไมลดละ เบือ่ หนาย ทศพิธราชธรรมประการที่ ๗ คือ “อโกธะ” คือ ความไมโกรธ ไมลอุ ำนาจของความโกรธ และกระทำไปดวยอำนาจของความโกรธ ทศพิธราชธรรมประการที่ ๘ คือ “อวิหิงสา” ไมเบียดเบียน หมายความวาไมทำอะไรเปนการเบียดเบียนอาณาประชาราษฎร มีความ กรุณาแผไปในอาณาประชาชนทัง้ ปวง ทศพิ ธ ราชธรรมประการที่ ๙ คื อ “ขั น ติ ” ความอดทน มีความอดทนตอปจจัยที่จะทำใหเกิดความโลภ ความโกรธ ความหลง ทั้งหลาย อดทนตอความลำบากตรากตรำทั้งปวง อดทนตอถอยคำที่ จาบจวงลวงเกิน ทศพิธราชธรรมประการที่ ๑๐ คือ “อวิโรธนะ” คือความไมผดิ คือจะทำอะไรก็ ศึกษา พิจารณาไตรตรองใหมีความรู ทั่วถึ ง รอบคอบ
15
เพือ่ ใหเกิดความไมผดิ พลาด และใหถกู ตองในเรือ่ งทัง้ ปวง นีแ่ หละคือทศพิธราชธรรมในพระพุทธวจนะ เราทัง้ หลาย ผูมีใจเปนธรรม ขอจงพิจารณาดวยความเปนธรรมวา ทศพิธราชธรรมอัน ประเสริฐ ๑๐ ประการนี้สถิตอยูในพระราชหฤทัยของพระบาทสมเด็จ พระเจาอยูหัวของเราพระองคนี้หรือเปลา ขอใหทานทั้งหลายไดพิจารณา ดูดว ยความเปนธรรม ผมคิดวา เวลาหมดแลวก็เลยไมมีเวลาพูดวาทศพิธราชธรรมนี้ เราผูเปนประชาชนจะปฏิบัติตอบไปไดอยางไร ซึ่งขอนี้จะใชเวลาอีกมาก ฉะนั้นของดไมพูด และถาทานจะหาอานเองก็ขอใหไปอานในพระธรรม เทศนาของสมเด็จพระญาณสังวร วัดบวรนิเวศวิหาร ทานแสดงไวชัดวา ทศพิธราชธรรมนี้ ไมใชเฉพาะแตที่พระมหากษัตริยจะทรงปฏิบัติตอ ประชาชนเทานัน้ หากแตประชาชนเรานีก้ ย็ อ มปฏิบตั ทิ ศพิธราชธรรมตอบ เบือ้ งพระยุคลบาทของพระมหากษัตริยไ ดดว ย ขอนีเ้ ปนเรือ่ งของวัฒนธรรม ไทยแตครั้งดั้งเดิมมาแลว เพราะฉะนั้นจึงเปนเรื่องที่ควรแกการพิจารณา อยางยิง่ ในทีส่ ดุ กระผมขอเชิญชวนทานทั้งหลายนอมจิตอธิษฐานดวย ความสะอาด สวาง สงบ ขอใหพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวภูมิพล อดุลยเดชมหาราชเจา จงทรงพระเจริญยิ่งยืนนาน และขอใหประชาชน ชาติไทยทัง้ ชาติมคี วามปลอดภัย มีความสมบูรณ และมีความสุขความสงบ ตลอดกาลนาน ....ขอบพระคุณ ... ปาฐกถาแก น ายกสมาคมโรตารี่ ธ นบุ รี ท า นโรแทเรี่ ย น และผู มี ใ จกุ ศ ล นำทรัพยสนิ เงินทอง ขึน้ ทูลเกลาฯ ถวายพระบาทสมเด็จพระเจาอยหู วั โดยเสด็จพระราชกุศล
16
โครงการศาสตราจารยสญ ั ญาฯ สัมพันธ ตามที่ ก องทุ น ศาสตราจารย สั ญ ญา ธรรมศั ก ดิ์ ในมู ล นิ ธิ นิ ติ ศ าสตร มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร ไดจัดใหมีการประชุมปรึกษาเกี่ยวกับโครงการ ศาสตราจารย สั ญ ญาฯ สั ม พั น ธ เพื่ อ เสริ ม สร า งความสั ม พั น ธ อ งค ก รและ หนวยงานตางๆ ที่เกี่ยวของกับศาสตราจารยสัญญา ธรรมศักดิ์ รวมทั้งหมด ๑๖ องคกร เมือ่ วันที่ ๓๐ มิถนุ ายน ๒๕๕๔ ธรรมสภาและสถาบันบันลือธรรม ไดรับเกียรติโดยการแนะนำของทาน นายแพทยจักรธรรม ธรรมศักดิ์ ตอกองทุนศาสตราจารยสัญญา ธรรมศักดิ์ ให ธ รรมสภาและสถาบั น บั น ลื อ ธรรม ร ว มประชุ ม โครงการศาสตราจารย สัญญาฯ สัมพันธ และไดรับอนุญาตใหจัดทำหนังสือ สื่อธรรมะ เผยแพรเปน ธรรมบรรณาการหนวยงานที่ประกาศเกียรติคุณ เพื่อเปนอนุสรณแหงความดี ของศาสตราจารยสญ ั ญา ธรรมศักดิ์ ไดแก.... ๑. หนังสือ ทศพิธราชธรรม โดย ศาสตราจารยสญ ั ญา ธรรมศักดิ์ จำนวน ๑๐,๐๐๐ เลม ๒. หนังสือ ธรรมศักติกถา : ธรรมกถาเรือ่ ง ดับไมเหลือ โดย พระธรรมโกศาจารย (พุทธทาสภิกขุ) จำนวน ๑๐,๐๐๐ เลม ๓. หนังสือ ศาสตราจารยสญ ั ญา ธรรมศักดิ์ ผเู ปนสหายธรรม ของ ทานพุทธทาส - ทานปญญานันทะ โดย พระพรหมมังคลาจารย (ปญญานันทภิกขุ) จำนวน ๑๐,๐๐๐ เลม ๔. หนังสือ คมความคิด โดย ศาสตราจารยสญ ั ญา ธรรมศักดิ์ จำนวน ๑๐,๐๐๐ เลม ธรรมสภาและสถาบันบันลือธรรม ขอกราบขอบพระคุณทานนายแพทย จักรธรรม ธรรมศักดิ์ ที่อนุญาตใหธรรมสภาและสถาบันบันลือธรรมจัดพิมพ หนังสือชุดนีเ้ ผยแพร และขอขอบพระคุณกองทุนศาสตราจารยสญ ั ญา ธรรมศักดิ์ ที่ ส นั บ สนุ น ในการจั ด ทำหนั ง สื อ เพื่ อ เผยแพร เ กี ย รติ คุ ณ ท า นศาสตราจารย สัญญา ธรรมศักดิ์ มา ณ โอกาสนี้