INNOVATIE-MONITOR 09/10
+
Colofon: Innovatie-monitor 09/10 is een initiatief van The Bridge business innovators, member of Twynstra Gudde. Auteurs Matthijs Hielkema, Annemarie van Hoogstraten Analyses Mark Jaspers Projectbegeleiding Annette Frijns Engelse vertaling Betti Rockwell Vormgeving Rob Gruyters Drukwerk Cadform Uitgave The Bridge business innovators Š 2009 The Bridge business innovators. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of open openbaar gemaakt worden zonder schriftelijke toestemming van de uitgever.
groeien en snoeien met innovatie
VOORWOORD
The Bridge business innovators helpt innovatie te realiseren. Ook in de uitdagende tijd waarin het bedrijfsleven nu verkeert. Daarvoor is de combinatie van creativiteit en business sense sterker dan ooit noodzakelijk. Het thema voor de Innovatie-monitor 09/10 is gekozen in het licht van het huidig economisch tij: ‘Groeien én snoeien met innovatie’. Wij merken dat veel bedrijven moeten ingrijpen in hun bedrijfsvoering en in de kosten, terwijl er tegelijkertijd gewerkt moet worden aan een nieuwe toekomst. En net als in de natuur, zijn groeien en snoeien voor de innovatieprofessional nauw met elkaar verbonden.
In de afgelopen twee edities van de Innovatie-monitor stonden thema’s als ‘Scherper kiezen, beter innoveren’ (07/08) en ‘Rendement op innovatie’ (08/09) centraal. Deze thema’s en de lessen van innovatiekoplopers hebben in het huidige economische klimaat alleen maar aan relevantie gewonnen. Dat bewijzen de uitkomsten van dit jaar.
Dit jaar combineren we, nog meer dan in eerdere edities, het onderzoek met ervaringen uit de innovatiepraktijk bij onze klanten. Objectieve onderzoeksresultaten, visies van onze adviseurs en interviews met onze relaties worden binnen deze publicatie met elkaar verweven. Om datgene te doen wat we ook in ons dagelijks werk doen: u inspireren en uitdagen.
Ook wij innoveren in onze dienstverlening. Naast het helpen met innovatie en groeistrategieën verlenen wij steeds vaker concrete support bij het realiseren van innovatie door inzet van onze Innovation Executives. Wij vernieuwen daarom ook de vorm waarin wij u deze negende Innovatie-monitor aanbieden: een cross mediale publicatie. De printuitgave die u nu leest bevat de belangrijkste inzichten en conclusies. Op de website www.innovatiemonitor.com zijn aanvullende onderzoeksresultatem en een discussieforum te vinden.
Ik wil u van harte uitnodigen uw voordeel te doen met de resultaten van de monitor. Vergelijk uw innovatie-aanpak met die van anderen en ontdek hoe u uw innovatie-inspanningen nog beter kunt vormgeven en kunt sturen.
Mijn collega’s die deze Innovatie-monitor hebben gemaakt, hebben een mooi stuk werk geleverd waaraan u naar verwachting veel inspiratie kunt ontlenen. Dat is door allen onder u die hebben meegewerkt aan ons onderzoek mogelijk gemaakt. In het bijzonder door de in deze monitor geïnterviewde personen. Hartelijk dank hiervoor!
Frans Pigeaud
3
directeur The Bridge business innovators
grafiek Innovator fund 150
130
90
86
70 59
50
30
01-2007
01-2008
01-2009 The Bridge innovator fund index AEX index
4
index
110
09-2009
onderzoeksopzet
In het voorjaar van 2009 hebben in totaal 575 deelnemers uit verschillende sectoren van het Nederlandse bedrijfsleven aan ons onderzoek deelgenomen en de internetquestionnaire ingevuld. Na toetsing van de respondenten aan de door The Bridge gehanteerde criteria, zoals bedrijfsgrootte en functie, zijn de antwoorden van 386 respondenten verwerkt in de analyse. In de Innovatie-monitor zijn alle sectoren van het Nederlandse bedrijfsleven vertegenwoordigd: van de personele dienstverlening tot de bouw en van media tot high tech. Achterin deze monitor vindt u een overzicht van alle sectoren en hun eigen innovatiekenmerken.
Koplopers en achterblijvers Net zoals in voorgaande jaren maken we binnen het onderzoek onderscheid tussen koplopers en achterblijvers. Binnen het onderzoek zijn koplopers gedefinieerd als bedrijven die: + meer dan 5% van hun omzet halen uit producten en/of diensten die in de laatste drie jaar zijn geïntroduceerd + meer dan 5% van hun omzet halen uit nieuwe (ten opzichte van drie jaar geleden) klantgroepen/marktsegmenten + én zichzelf beschouwen als een succesvolle innovator ten opzichte van concurrenten.
De groep koplopers bevat 30% van de respondenten en is gelijk verdeeld over alle onderzochte sectoren. Achterblijvers, 21% van de respondenten, scoren lager op alle drie de bovengenoemde dimensies. Om een duidelijk onderscheid te kunnen laten zien, is de tussengroep uit de vergelijking weggelaten.
Innovator fund In eerdere edities van de Innovatie-monitor vroegen we deelnemers naar de meest succesvol innoverende bedrijven die actief zijn in Nederland. Op basis van de tien meest innovatieve bedrijven met een beursnotering in de AEX-index hebben we het fictieve ‘The Bridge innovator fund’ samengesteld. Sinds de fictieve oprichting in januari 2007 volgen we dit fonds. Dit jaar blijkt dat, ook in een periode van economische neergang,
5
de beurs innovatie beloont.
groeien en MET INNOVATIE
onderzoeksresultaten
visie The Bridge onderzoeksresultaten in gesprek met Spil Games
25 creativiteit in crisistijd
visie The Bridge
17 need for speed
11
6
5 onderzoeksopzet
voorwoord
3
innovatie thermometer
pagina
visie The Bridge onderzoeksresultaten in gesprek met Achmea in gesprek met Van Gansewinkel
leeswijzer
snoeien MET INNOVATIE
in gesprek met SCA Hygiëne Products
62 the bridge
onderzoeksresultaten
58 trends
in gesprek met Visser & Smit Hanab
visie The Bridge
sectoren
onderzoeksresultaten
49
kijk op www.innovatiemonitor.com voor de digitale versie en extra insights 7
visie The Bridge
41 ZACHTE CRITERIA VOOR HARD SUCCES
saneren om waarde te creËREN
35
innovatie thermometer
“Tweebenigheid is nu een must: oog voor kosten én klantwaarde”
Hans Bakker, directeur The Bridge
Innovatie blijft belangrijk
visie The Bridge
“Op de keper beschouwd is er in deze lastige tijden niets nieuws onder de zon. Door de jaren heen zijn sectoren en bedrijven verdwenen en nieuwe zijn opgestaan. De omvang waarmee dat in deze tijd gebeurt en de impact hiervan maken echter het grote verschil. Onze ervaring leert dat eenzijdig kijken naar kosten geen succesvolle strategie is op de langere termijn. Het aantrekkelijke van de focus op kostenbesparing is echter dat dit rationeel, planmatig en controleerbaar is. Innovatie is echter voor veel bedrijven synoniem voor creativiteit, moeilijk te controleren budgetten en onvoorspelbaarheid wat betreft succes.” Opkomst van challengers in crisistijd Onderzoek wijst uit dat crises, meer dan andere perioden, cruciale momenten zijn waarin bedrijven hun concurrentiepositie kunnen verbeteren of juist verspelen. Ogenschijnlijk onaantastbare machtsblokken brokkelen af en challengers met nieuwe businessmodellen bloeien op. Zo werd bijvoorbeeld Google’s cashcow AdWords, die zoeken combineert met adverteren, geïntroduceerd tijdens de vorige recessie in 2003. Op een dergelijke wijze lijkt de huidige crisis als een katalysator te werken op innovaties, bijvoorbeeld op de marktacceptatie van elektrische auto’s. Momenteel hebben alle merken een elektrische variant in ontwikkeling.
Gebalanceerde aanpak met aandacht voor zowel kosten als klantwaarde Bedrijven die te eenzijdig op kostenbesparing focussen zullen de bovengenoemde kansen niet gaan benutten. De winnaars van deze tijd zijn bedrijven die de werelden van kostenbesparing en innovatie met elkaar weten te verbinden. Denken en doen binnen een samenhangend businessmodel maakt deze verbinding mogelijk: efficiency als het gaat om processen en kosten én tegelijkertijd onderscheidend door focus op nieuwe klantwaarde. Snoeien in bepaalde ‘standaardaspecten’ van klantwaarde helpt om kosten te besparen. Als een deel van deze besparingen wordt ingezet om innovatieve klantwaarde te bieden, zijn groeien en snoeien onderdeel van een visie.
Nu voorsorteren op een beslissende voorsprong door het professionaliseren van innovatie Wij signaleren al een aantal jaar dat het ‘professionaliseren’ in de innovatiepraktijk een belangrijke trend is. Professionaliseren is gebaseerd op elementen van opleiding, organisatie, ervaring, tools en gedrag. Zeker in lastige tijden draagt een professionele benadering van innovatie bij aan het vermogen kansen om te zetten in new business succes. Juist in turbulente tijden kunnen bedrijven met een professioneel innovatieklimaat
11
afstand nemen van de concurrentie.
grafiek Hoe willen bedrijven innoveren en hoe innoveren ze?
Ontwikkeling van strategische prioriteiten
procent
procent
QuickTime™ zijn -decompressor weer vereist te geven. om en deze een afbeelding
2009
66
bevorderen innovatie
overig
79
slimmer inkopen
% in 2009 herstructureren
31
9
14
43
23
17 42
43 procesinnovatie
11
57
% in 2008
37
13
productinnovatie
79
autonome groei bestaande markten
autonome groei nieuwe markten
overnames
43 21
2008
slimmer inkopen herstructureren
48
8 7
procesinnovatie
81 % in 2007
bevorderen innovatie
overig
49
18
39
52
47
14 productinnovatie
19
19
41
autonome groei bestaande markten
overnames
20
ambitie incrementeel
40
werkelijk incrementeel
60
ambitie radicaal
80
autonome groei nieuwe markten
100
werkelijk radicaal
12
0
kosten verlagen door ...
omzet verhogen door ...
INNOVATIE THERMOMETER
De innovatie thermometer: het innovatieklimaat verschraalt Jaarlijks onderzoeken we wat de belangrijkste strategische prioriteiten binnen het Nederlandse bedrijfsleven zijn. Dit jaar komt in de onderzoeksresultaten de impact van de crisis op het innovatieklimaat in Nederland duidelijk in naar voren ondanks bewust zoeken naar ‘tweebenigheid’:
Strategische focus verschuift: innovaties die kosten verlagen worden net zo belangrijk als innovaties die omzet vergroten Omzet verhogen door het bevorderen van innovatie blijft weliswaar strategische prioriteit nummer één, maar deelt deze plek dit jaar met de prioriteit om kosten te verlagen door procesinnovaties. Over de breedte zien we de nadruk op kostenverlaging toenemen. Naast de toegenomen focus op procesinnovaties winnen ook herstructurering en slimmer inkopen aan belang. Desondanks blijft omzetvergroting hoog op de bestuurlijke agenda staan. Naast het bevorderen van innovatie zijn ook autonome groei op bestaande en nieuwe markten populair. Zij nemen respectievelijk plaats twee en drie in binnen de top-3 van strategische prioriteiten van het Nederlandse bedrijfsleven.
Omzet behouden als belangrijke doelstelling Het huidige economische klimaat noopt tot bijstelling van groeidoelen. We vroegen respondenten naar hun groeidoelstelling voor de omzet van komend jaar. Vorig jaar had een kleine 80% van de bedrijven een doelstelling om omzet te vergroten. Dat aantal is dit jaar bijna gehalveerd tot zo’n 43%. Omzet behouden is qua prioriteit verdrievoudigd ten opzichte van afgelopen jaar: 22% van de bedrijven richt zich in 2009 op omzetbehoud. Daarnaast geeft 16% aan zich te richten op beperking van de omzetdaling.
Noodzaak en prioriteit van innovatie blijven hoog maar dalen wel Vorig jaar zette een lichte daling in wat betreft de noodzaak en prioriteit van innovatie. Deze daling zet dit jaar versterkt door. Desondanks geeft nog altijd zo’n 70% van de respondenten aan dat innovatie van grote noodzaak is en tevens een hoge of topprioriteit heeft. Echter, het volledig benutten van de bestaande business en de focus op het snijden in kosten maken dat noodzaak en prioriteit licht inboeten ten opzichte van vorig jaar. Deze trend zien we ook terug in de verwachte innovatie-uitgaven voor komend jaar. 16% van respondenten, maar liefst vier keer zoveel als vorig jaar, verwacht minder aan innovatie uit te geven. Nog altijd 39% verwacht komend jaar juist meer aan innovatie uit te geven.
Versterkte focus op het verbeteren van bestaande producten en diensten Ook de innovatie-ambitie laat een duidelijke verschuiving zien. In toenemende mate kiezen bedrijven ervoor het bestaande te verbeteren en hun portfolio aan producten en diensten op te poetsen. Dit jaar ambieert 66% van de bedrijven stapsgewijs te innoveren, tegenover 57% in
13
2008. Tegelijkertijd neemt de ambitie om radicaal te innoveren verder af; nog slechts 31% van de bedrijven heeft deze ambitie.
Download de volledige ‘innovatie-monitor 09/10’ in PDF-formaat: http://www.thebridge.nl/nl/page/aanvragen-innovatie-monitor-0910/