Từ biên dịch ngôn từ
đến biên dịch văn hóa
Kịch bản phim truyền hình chính là câu chuyện cuộc đời của mỗi người, phản ánh cuộc sống hàng ngày một cách tự nhiên. Trong cuộc sống ấy, có những ngữ cảnh mang tính tự sự khó có thể dịch thuật thật chính xác.
Do đó, khán giả phim truyền hình Hàn Quốc ở các nước chắc chắn sẽ tò mò về cách sống của người Hàn trong những bộ phim chưa được chuyển ngữ. Đây là lý do tại sao biên dịch văn hóa, truyền tải những ý nghĩa sâu xa đằng sau con chữ lại trở nên quan trọng.
Bộ phim truyền hình “Nữ luật sư kỳ lạ Woo Young Woo” (Extraordinary Attorney Woo) được chiếu trên
kênh ENA từ tháng 6 đến tháng 8 vừa qua đã trở nên
nổi tiếng trên toàn thế giới. Netflix đã mua bản quyền phát sóng và đưa tác phẩm này lên nền tảng của mình. Ban đầu, bộ phim chỉ có phiên bản phụ đề, không có phiên bản lồng tiếng.
Tuy nhiên, đáp lại yêu cầu của đông đảo khán giả ở các nước nói tiếng Anh, Netflixsau đó đã ra mắt phiên bản lồng tiếng cho bộ phim, cũng là điều hiếm thấy ở các phim không do Netflix sản xuất.
Có một vấn đề rắc rối trong quá trình chuyển ngữ. Câu thoại rất nổi tiếng: “Tên tôi là Woo Young Woo. Dù đọc xuôi hay đọc ngược thì vẫn là Woo Young Woo. Gi-reo-gi (con ngỗng trời), to-ma-to (cà chua), S-wi-ss (Thụy Sĩ), in-do-in (người Ấn Độ), byeol-ddong-byeol (sao băng), Woo Young Woo. Và yeok-sam-yeok (ga Yeoksam)”, nhưng việc dịch câu thoại này lại không hề dễ dàng. Các từ hoặc câu có cấu trúc
đặc biệt, cho dù đọc từ trước ra sau hay từ sau ra trước đều
giống nhau như chữ “Woo Young Woo” được gọi là “hồi văn (palindrome)”. Tuy nhiên, có một số trường hợp như “토마토
(to-ma-to)”,“스위스 (S-wi-ss)” được đọc giống nhau dù theo
bất kỳ hướng nào trong tiếng Hàn, nhưng các từ tương ứng
trong tiếng Anh của nó “tomato (/təˈmɑː.təʊ/)”, “Swiss (/swɪs/)”
thì không như vậy.
Cảnh nhân vật chính giới thiệu tên của mình theo hình
thức “hồi văn” rất nổi tiếng và mang tính tượng trưng cho bộ phim nên việc dịch thuật buộc phải thật cẩn trọng. Sau nhiều
suy nghĩ và cân nhắc, câu thoại ấy đã được chuyển ngữ sang
tiếng Anh là “Kayak, deed, rotator, noon, racecar, Woo Young-woo and civic” (tạm dịch Thuyền kayak, hành động, bộ quay, buổi trưa, xe đua, Woo Young-woo và công dân) và được thể hiện bởi nữ diễn viên Sue Ann Pien, cũng là một người mắc chứng rối loạn phổ tự kỷ. Trong quá trình dịch sang tiếng Anh, thay vì đơn thuần tập trung vào hiện tượng “hồi văn”, các từ ngữ được lựa chọn một cách tinh tế và đặt trong một ngữ cảnh tương đồng về văn hóa.
SỰ KHÁC BIỆT GIỮA "KỲ LẠ" VÀ "ĐẶC BIỆT"
Nếu văn phòng của luật sư Woo Young Woo không nằm ở ga Yeoksam, việc đưa từ “Yeok-sam-yeok” vào phần tự giới thiệu sẽ rất bất hợp lý. Đối một người mắc chứng tự kỷ và có phạm vi sinh hoạt nhỏ hẹp như nhân vật chính, ga Yeoksam vừa là nơi làm việc, vừa là nơi cư trú và vô cùng quan trọng. Ngoài ra, nhà ga ấy tọa lạc tại phường Yeoksam thuộc khu vực Gangnam, vốn là nơi sinh sống của những người giàu có bậc nhất Seoul. Đây cũng là khu vực trung tâm thành phố tập trung dày đặc nhiều văn phòng chính yếu, bao gồm cả văn phòng luật. Hanbada, nơi nhân vật chính làm việc, được nhắc đến như một công ty luật lớn nhất nhì tại Hàn Quốc. Do đó, việc công ty đặt văn phòng tại ga Yeoksam thuộc khu Gangnam, Seoul là điều hoàn toàn có thể xảy ra. Chi tiết tuy có vẻ nhỏ nhặt nhưng lại là yếu tố vô cùng quan trọng trong việc tạo nên tính hiện thực cho bộ phim.
Càng ngày càng có nhiều bộ phim truyền hình Hàn Quốc được chú ý trên toàn thế giới, điều này đồng nghĩa với việc chuyển ngữ và truyền tải chính xác cuộc sống thường nhật, cũng như sắc thái trong lời nói của của người Hàn Quốc đã trở nên quan trọng hơn. Người ta bắt đầu đặt câu hỏi về phẩm tính và chất lượng của việc biên dịch văn hóa. Dịch thuật không chỉ đơn giản là quá trình phân tích, chuyển ngữ từ ngôn ngữ nguồn sang ngôn ngữ đích. Chẳng hạn như quá trình dịch tựa đề phim “Nữ luật sư kỳ lạ Woo Young Woo” cũng cho thấy được phần nào về biên dịch văn hóa. Từ “이상 한 (i-sang-han)” trong tiếng Hàn có nhiều nghĩa như “không bình thường, khác biệt, đáng ngờ...” và thường được dịch sang tiếng Anh là “strange”. Tuy nhiên, khi liên tưởng đến loạt phim gốc đình đám của Netflix“Cậu bé mất tích” (Stranger Things) thì từ “strange” không phù hợp để mô tả nhân vật luật sư Woo Young Woo. Đây có lẽ là lý do mà trong phiên bản tiếng Anh của tựa đề, từ “이상한” đã được dịch thành “extraordinary”, nghĩa là “đặc biệt” với người Hàn Quốc.
SỰ ĐỒNG CẢM VÀ TÍNH HIẾU KỲ
“Trò chơi con mực” (Squid Game, 2021), loạt phim gốc trên Netflix của đạo diễn Hwang Dong-hyuk, là trường hợp mà trong đó sự khác biệt văn hóa tạo nên sức hút cho tác phẩm. Bộ phim kể về câu chuyện trớ trêu của những người lớn đánh đổi mạng sống của mình, tham gia vào các trò chơi đơn giản của trẻ con để giành lấy số tiền thưởng 45,6 tỷ won. Một số trò chơi trong phim vốn đã tồn tại ở nhiều nơi trên thế giới với lối chơi tương tự, nhưng trò tách kẹo đường (“dalgona” hoặc “ppopgi” trong tiếng Hàn) đã khiến những người nước ngoài lần đầu tiên chứng kiến cảm thấy rất mới mẻ. Ngay cả trò chơi con mực xuất hiện trong tựa đề phim cũng cho thấy điều tương tự.
Áp phích phim “Nữ luật sư kỳ lạ Woo Young Woo” với sự xuất hiện của các nhân vật chính. Đây có thể sẽ là bộ phim truyền hình Hàn Quốc thành công nhất năm 2022 về tỷ lệ người xem và độ lan truyền trên mạng xã hội.
Tuy nhiên, có một chi tiết khiến nhiều người xem phải tò mò, chính là cửa hàng tiện lợi và “cái chai màu xanh lá” (hàm ý nhắc đến chai rượu soju - chú thích của người dịch). Nhân vật chính Seong Gi-hun (Lee Jung-jae thủ vai) ghé vào cửa hàng tiện lợi mua chai rượu soju cùng mì gói và ngồi ăn ở cái bàn phía trước. Cảnh nhân vật mua rượu bia trong cửa hàng tiện lợi và sau đó uống rượu cùng với đồ nhắm như bánh kẹo, mì gói thường xuyên xuất hiện trong các bộ phim điện ảnh hoặc phim truyền hình Hàn Quốc. Trên thực tế, đây cũng là hình ảnh quen thuộc với người Hàn. Thế nhưng, khán giả ở nước ngoài sẽ nhận thấy đây là một nét văn hóa rất độc đáo. Lý do là vì một số quốc gia có quy định về thời gian được phép mua rượu hoặc cấm sử dụng rượu bia ở không gian ngoài
Chuyên đề 5 K-DRAMA:
HỌA
GIỚI 29
PHƯƠNG THỨC KHẮC
THẾ
Kang
© ASTORY
Càng ngày càng có nhiều bộ phim truyền hình Hàn Quốc được chú ý trên toàn thế giới, điều này đồng nghĩa với việc chuyển ngữ và truyền tải chính xác cuộc sống thường nhật, cũng như sắc thái trong lời nói của của người Hàn Quốc đã trở nên quan trọng hơn. Người ta bắt đầu đặt câu hỏi về phẩm tính và chất lượng của việc biên dịch văn hóa.
Các diễn viên lồng tiếng đang thực hiện phiên bản tiếng Anh cho bộ phim “Nữ luật sư kỳ lạ Woo Young Woo” tại phòng thu Dubbing Brothers ở Burbank, California vào tháng 8 năm 2022. Để đảm bảo bám sát nguyên tác, người ta đã tuyển chọn các diễn viên người châu Á có hiểu biết về văn hóa Hàn Quốc.
NHÌN THẲNG VÀO VẤN ĐỀ XÃ HỘI
Có một cảnh trong phim “Bản án từ địa ngục” (Hellbound, 2021) của đạo diễn Yeon Sang-ho như sau. Nhân vật Jeong Jin-soo (Yoo Ah-in thủ vai) là người đứng đầu một tôn giáo “buôn thần bán thánh” có rất nhiều tín đồ. Dù nhận được sự
ủng hộ và tài trợ tích cực từ các tín đồ, Jin-soo vẫn sống qua ngày tại một gosiwon (phòng trọ trả tiền hàng tháng để học và ngủ nhằm chuẩn bị dự kỳ thi tuyển viên chức tư pháp, công chức, giáo viên - chú thích của người dịch) tồi tàn, cũ kĩ. Khi Jin-soo về nhà cùng với các cảnh sát, chỉ vào một gosiwon xập xệ và nói rằng đó là nhà của mình, các khán giả Hàn Quốc cảm nhận được hiệu ứng đảo ngược dữ dội. Lý do là vì một kè đứng đầu tôn giáo tích lũy được khối tài sản to lớn lại không hề sở hữu một căn nhà đã là chuyện cực kỳ hiếm, chưa kể đến việc sống trong gosiwon.
Ở Hàn Quốc, gosiwon là kiểu nhà ở có tiêu chuẩn và chi phí ở mức thấp nhất. Nơi này vốn dĩ là phòng đọc sách dành cho thí sinh tá túc và ôn thi kỳ thi công chức cấp cao, dần dà nó biến thành nơi ở của những người nghèo khổ và không chốn dung thân. Hầu hết các phòng chỉ rộng khoảng 2 pyeong (tương đương 6,6m2) và không hề có cửa sổ; nhà bếp và phòng vệ sinh, phòng tắm đều dùng chung với những người thuê khác. Nếu gọi đây là nhà ở thì môi trường này quả thật quá tồi tàn. Khi gosiwon được dịch thành “there” trong tiếng Anh, mọi sắc thái, ẩn ý về không gian này đều bị biến mất. Tùy vào vùng văn hóa mà gosiwon cũng có thể được dịch là ký túc xá học sinh, thế nhưng không phải học sinh mà chính những lao động có thu nhập thấp mới là người sống tại gosiwon.
Trong phim “Ngôi trường xác sống” (All of Us are Dead, 2022), các học sinh thay vì gọi nhau bằng tên thì lại dùng cách xưng hô là “hạng nhất” hay “lớp trưởng”. Đây cũng là chuyện bình thường trong thực tế. Thậm chí có những học sinh thuộc tầng lớp giàu có gọi bạn cùng lớp là “gisaengsu” (người hưởng trợ cấp sinh hoạt cơ bản - chú thích của người dịch). Môi trường sinh hoạt ở trường cấp ba cũng khốc liệt và đầy cạnh tranh giống như việc chạy trốn, sinh tồn trong một thảm họa xác sống xảy ra bất ngờ vậy.
Có lẽ tính mới mẻ và sức mạnh của phim truyền hình
Loạt phim “Nhật ký tự do của tôi” (My Liberation Notes 2022) của đài JTBC kể về câu chuyện của những người mong muốn thoát khỏi cuộc sống đơn
điệu của mình. Xuyên suốt phim là những cảnh uống
ngoài trời.
Một trong những câu thoại thường xuyên xuất hiện trong phim là: “Cho Sang-woo, niềm tự hào của phường Ssangmun, thủ khoa đầu vào Khoa Quản trị Kinh doanh Đại học Quốc gia Seoul”. Phường Ssangmun ở Gangbuk, Seoul là một khu phố tương đối bình thường so với Gangnam. Bối cảnh cậu con trai được học tại ngôi trường đại học hàng đầu Hàn Quốc nhờ có người mẹ làm việc vất vả ở một cửa hàng bán cá trong chợ truyền thống là lời giải thích rất quan trọng đối với nhân vật Cho Sang-woo này. Chỉ một câu thoại nhưng chứa đựng bên trong là nhiều vấn đề xã hội nhức nhối của Hàn Quốc, chẳng hạn như hoàn cảnh khó khăn của các thương nhân chợ truyền thống đang mất thế cạnh tranh so với những siêu thị lớn, định kiến xã hội về việc theo học tại trường đại học hàng đầu là cơ hội thăng quan tiến chức, hay sự phân cực gay gắt trong thị trường bất động sản giữa Gangnam và Gangbuk. Những sắc thái, ẩn ý mà người Hàn Quốc cảm nhận qua câu thoại này có lẽ đã không được truyền tải hoàn toàn đến khán giả nước ngoài.
Hàn Quốc bắt nguồn từ sự dũng cảm đối diện với những mâu thuẫn xã hội như thế này. Việc phơi bày chúng một cách trần trụi đòi hỏi kiến thức chuyên môn và kinh nghiệm. Nếu những chi tiết đánh trực diện vào xã hội này được dịch thuật và truyền tải chính xác thì chắc hẳn việc thưởng thức phim truyền hình Hàn Quốc của khán giả sẽ được nâng lên tầm cao mới và phong phú hơn.
rượu soju cùng gia đình hoặc bè bạn. Hình ảnh loại rượu không màu được đựng trong những cái chai màu xanh lá này là phép
ẩn dụ phổ biến trong phim Hàn cho cuộc sống bình thường của con người bình thường.
Một cảnh trong phim “Người lạ đến từ địa ngục” (Strangers from Hell), loạt phim chuyển thể từ truyện tranh mạng phát sóng trên đài OCN năm 2019. Nhân vật chính, do Yim Si-wan thủ vai, đang xem xét khu nhà ở gosiwon Eden khi vừa mới dọn đến. Bộ phim xoay quanh những sự kiện bí ẩn xảy ra tại đây. Gosiwon là kiểu nhà trọ rẻ tiền dành cho những người sống bên lề xã hội.
CHUYÊN ĐỀ 5 K-DRAMA: PHƯƠNG THỨC KHẮC HỌA THẾ GIỚI 31 30
© JTBC © StudioN và CJ ENM ©
이미지 요청 중
Cine21
Chuyên đề 6
Kim Tae-yeong Giám đốc điều
Công ty Nội dung Truyền thông LOMARO, Dịch. Lê Hoàng Bảo Trâm Phụ trách chọn bối cảnh
Câu chuyện tạo nên không gian đẹp
Phim truyền hình nổi tiếng giúp các điểm quay trở
thành khu danh thắng. Nơi diễn ra những
câu chuyện cảm động trong phim nhiều lúc sẽ trở
thành điểm du lịch tuyệt vời. Bối cảnh quay những chuyện đời thường hay rùng rợn trong phim đều không hấp dẫn du khách, bởi vì sức hút của địa
điểm không nằm ở đặc trưng của chính nó mà nằm ở mức độ chia sẻ cảm xúc của du khách đối với bộ phim.
Phim truyền hình cần không gian mở ra câu chuyện. Nơi phù hợp với mỗi tình huống không chỉ tác động lớn đến mức độ hoàn thiện của tác phẩm mà còn có thể giảm thiểu chi phí sản xuất bối cảnh nghệ thuật. Hơn hết, đây là yếu tố then chốt khiến khán giả say mê. Thế nên khi một bộ phim trở nên nổi tiếng, có nhiều người tìm kiếm các điểm quay trên các trang thông tin, rồi cùng bạn bè hay gia đình đến thăm và lưu lại những bức ảnh check-in trên mạng xã hội. Ngoài việc xem phim thì đến tham quan phim trường hoặc địa điểm là bối cảnh chính của bộ phim cũng là cách để thưởng thức phim truyền hình.
Trước năm 2000, phim truyền hình Hàn Quốc (K-drama) còn hạn chế về thể loại nên có nhiều nội dung trùng lặp và cách dàn dựng rập khuôn. Kỹ thuật hình ảnh cũng chưa phát triển. Tuy nhiên, sau khi các bộ phim Hàn lưu bắt đầu vươn ra nước ngoài, các nhà sản xuất và đạo diễn dần chú ý hơn đến vẻ đẹp hình ảnh của phim truyền hình. Việc tìm bối cảnh phù hợp cho bộ phim cũng dần trở nên quan trọng.
Gần đây, phim truyền hình Hàn Quốc đang trên đà hưng thịnh và những người phụ trách chọn bối cảnh cảm nhận điều này rất rõ, bởi họ phải tìm ra những nơi ấn tượng và thú vị hơn để phù hợp với nhiều thể loại và nội dung phim đa dạng. Phải có được không gian thật hợp lý để khán giả hòa mình vào câu chuyện trong phim. Tìm khung cảnh phù hợp cho câu chuyện và không gian phù hợp cho cảnh quay luôn là thách thức mới đối với những người phụ trách chọn bối cảnh cho phim truyền hình. Ngay cả sau khi bộ phim kết thúc, những địa điểm quay phim như vậy vẫn khiến khán giả vương vấn về những cảnh phim đặc sắc gây xúc động.
BIẾN HÓA KHÔNG GIAN
Trong số các phim truyền hình nổi tiếng những năm gần đây, ba bộ phim “Yêu tinh” (Guardian: The Lonely and Great God 2016-2017), “Quý ngài Ánh dương” (Mr. Sunshine 2018) và “Hạ cánh nơi anh” (Crash Landing on You 2019-2020) có điểm chung là chúng đều khắc họa những câu chuyện tình đẹp. Bên cạnh đó, các bộ phim này đang vượt ra khỏi giới hạn về thời gian và không gian vốn có trước đây của phim truyền hình Hàn lưu.
Trước hết, bộ phim “Yêu tinh” là câu chuyện quay ngược thời gian, bắt đầu với một sự cố xảy ra 900 năm trước vào thời Goryeo (918-1392). Sau khi bị giết bởi vị vua mà mình cung phụng, tướng quân Kim Shin (Gong Yoo thủ vai) trở thành yêu tinh bất tử và sống với thanh kiếm cắm trong lồng ngực suốt 900 năm. Chỉ khi gặp được cô dâu của yêu tinh, anh mới có thể rút kiếm và kết thúc được cuộc sống bất tử. Cảnh nổi tiếng nhất trong bộ phim này là khi Kim Shin lần đầu gặp cô dâu yêu tinh Ji Eun-tak (Kim Go-eun thủ vai) lúc cô vô tình triệu hồi yêu tinh bằng cách thổi nến.
Phong cảnh tuyết trên đảo Binae, thành phố Chungju, một trong những điểm quay trong phim “Hạ cánh nơi anh”. Vùng đầm lầy ven sông này là hòn đảo được tự nhiên kiến tạo ở khu vực trung và thượng nguồn của sông Namhan. Nơi đây có 865 loài động thực vật sinh sống, trong đó có 15 loài có nguy cơ tuyệt chủng, được Bộ Môi trường Hàn Quốc công nhận là khu đầm lầy bảo tồn.
K-DRAMA: PHƯƠNG THỨC KHẮC HỌA THẾ GIỚI 33
hành
© forfood.tistory.com
Đình Manheu (Vãn Hưu) tại Andong là một trong những điểm quay trong phim “Quý ngài Ánh dương”. Ngôi đình này do quan văn Kim Gyehaeng (Kim Hệ Hành, 1431-1517) thời Joseon xây lên để nghỉ dưỡng những năm cuối đời. Sau khi phát sóng bộ phim, ngôi đình đã trở nên nổi tiếng đến mức khách du lịch xếp hàng dài để chụp ảnh trên cây cầu phía trước đình.
Cảnh quay này được thực hiện tại Yeongjin - một bãi biển nhỏ ở thành phố Gangneung. Trước khi bộ phim được quay, địa điểm này chỉ là một con đê phòng hộ giống như bao đê phòng hộ khác có thể thấy ở bất cứ đâu, nhưng giờ đây nó đã trở thành biểu tượng của địa phương, ngày nào cũng đón khách tấp nập đến tham quan và xếp hàng chờ chụp ảnh. Khi bộ phim đang nổi, một cửa hàng ở gần đó đã cho thuê với giá rẻ khăn quảng cổ màu đỏ giống với khăn của nữ diễn viên chính đã choàng và hoa kiều mạch - loại hoa mà nam chính đã tặng nữ chính trong cảnh quay. Khách tham quan cũng xếp hàng thuê khăn choàng và hoa để chụp những bức ảnh lưu niệm đẹp. Tại sao lại như vậy? Sở dĩ mọi người say mê và nườm nượp kéo đến nơi này là bởi phim truyền hình đã tái sinh nó thành địa điểm gắn với câu chuyện tình đẹp đầy xúc động. Bằng cách này, phim truyền hình đã biến hóa một cách diệu kỳ không gian bình thường.
Ý NGHĨA MỚI
Một ví dụ khác cho thấy cảm xúc từ phim truyền hình đã mang lại ý nghĩa mới cho không gian là “Quý ngài Ánh dương”. Lấy bối cảnh thời kỳ thực dân Nhật Bản thống trị (1910-1945), bộ phim khắc họa câu chuyện tình yêu nồng cháy giữa Go Ae-shin (Kim Tae-ri thủ vai) - cháu gái của gia đình quý tộc danh giá và Choi Eu-gene (Lee Byung-hun thủ vai) - sĩ quan thủy quân lục chiến Hoa Kỳ. Đan xen vào đó là câu chuyện của những nghĩa binh hy sinh mạng sống của mình để giành lại quê hương bị xâm chiếm.
Không thể không kể đến vẻ đẹp hình ảnh khi nhắc đến tác phẩm này. Mỗi một phân cảnh đều được ngợi ca đẹp như tranh vẽ. Bên cạnh đó, lời thoại ý nghĩa, thú vị mang phong cách riêng của biên kịch Kim Eun-sook càng làm tăng thêm
hương vị của bộ phim. Tác phẩm này được quay tại phim trường ở thành phố Nonsan, tỉnh Chungcheongnam nhưng cũng có nhiều phân đoạn được quay tại cảnh đẹp của các địa phương. Ví dụ như cảnh hẹn hò giữa Choi Eu-gene và Go Aeshin khiến nhiều khán giả bồi hồi. Nơi họ thường chèo thuyền là đình Gosan (Cô Sơn) ở thành phố Andong, tỉnh Gyeongsangbuk. Quang cảnh ngôi đình nhìn từ bên kia sông thật sự là một kiệt tác. Sau khi phát sóng bộ phim, nơi đây đã trở thành danh thắng thu hút nhiều khách du lịch. Ngoài ra, nhà cổ Ildugotaek (Nhất Đỗ cổ trạch) tại Hamyang được chọn làm bối cảnh cho căn nhà của Go Aeshin cũng gây chú ý. Là di sản văn hóa dân gian cấp quốc gia, đây là nơi sinh sống của hậu duệ của Jeong Yeo-chang (Trịnh Nhữ Xương, 1450-1504), một học giả Tân Nho giáo ở triều đại Joseon. Trải qua nhiều đợt tu sửa và cải tạo, ngôi nhà hiện đang được bảo tồn. Vẻ ngoài trang nhã của ngôi nhà quý tộc thời Joseon tạo cảm giác như thể nàng Ae-shin trong phim thực sự sống trong ngôi nhà này.
GHI NHỚ VẺ ĐẸP
Tình yêu giữa nam nữ chính trong “Hạ cánh nơi anh” cũng không êm đềm. Tuy đây không phải là câu chuyện quay ngược thời gian 900 năm hay câu chuyện mất nước, nhưng hiện thực nghiệt ngã của sự chia cắt bán đảo Triều Tiên thành hai miền Nam Bắc đã cản trở tình yêu của đôi uyên ương. Tương tự các tác phẩm trên, bộ phim này cũng ghi nhận tỷ lệ người xem cao, và sự tò mò về điểm quay cũng gia tăng tỷ lệ thuận với độ nổi tiếng của bộ phim. Trong số đó, điều khiến khán giả thắc mắc nhất là ngôi làng ở miền Bắc Triều Tiên - bối cảnh chính ở phần đầu bộ phim - nằm ở đâu.
Các cảnh quay thôn xóm quy mô lớn thường được thực
K-DRAMA: PHƯƠNG THỨC KHẮC HỌA THẾ GIỚI
Tìm khung cảnh
phù hợp cho
câu chuyện và
không gian phù hợp
cho cảnh quay luôn là
thách thức mới
đối với những người
phụ trách chọn
bối cảnh cho phim
truyền hình. Ngay cả
sau khi bộ phim
kết thúc, những địa
điểm quay phim
như vậy vẫn khiến
khán giả vương vấn
về những cảnh phim
đặc sắc gây xúc động.
hiện ở những trường quay dựng nên từ bối cảnh do chính quyền địa phương cung cấp. Hai trường quay Taean và Hoengseong của bộ phim này đáng tiếc đã bị dỡ bỏ, nhưng đảo Binae ở thành phố Chungjuđã xoa dịu sự tiếc nuối đó.
Hòn đảo này là nơi quay phân đoạn nhân vật nữ chính Yoon
Se-ri (Son Ye-jin thủ vai) đi dã ngoại với những người bạn là
quân nhân Triều Tiên. Nhờ không có công trình nhân tạo nào
nên nơi này phù hợp để làm bối cảnh cho một bờ sông nào đó
ở Triều Tiên trong phim. Binae là đảo lục địa có diện tích
700.000m2, được hình thành do sự tích tụ của cát sông, với
vùng đầm lầy tuyệt đẹp bao phủ bởi liễu và lau sậy. Để tìm
được địa điểm hiếm có này, người phụ trách chọn bối cảnh đã
tìm kiếm và chọn lọc từ vô vàn cảnh đẹp trên cả nước.
Một trong những điểm lôi cuốn nhất của phim truyền
hình Hàn Quốc là sự đa dạng về nội dung, chẳng hạn như
những câu chuyện vượt thời gian, không gian đầy thú vị. Để
hậu thuẫn cho các nội dung đa dạng như vậy cần có khung cảnh làm sống động câu chuyện. May thay, với các di sản văn hóa được bảo tồn tốt và cảnh quan thiên nhiên tươi đẹp, Hàn Quốccókháđủđiềukiệngiúpngườisángtácpháthuytrítưởng
tượng.
Đôi khi, một nơi bình thường không có gì đặc biệt lại trở thành không gian được yêu thích nhờ độ nổi tiếng của phim truyền hình. Tác phẩm càng hay thì càng có nhiều người đến thăm, câu chuyện càng hay thì càng được nhớ lâu. Hiếm khi nơi diễn ra một sự việc khủng khiếp và tàn bạo trong phim truyền hình lại trở nên nổi tiếng. Khán giả tìm đến tham quan địa điểm quay phim và lưu giữ ấn tượng về nó ngay cả khi đã trở về cuộc sống thường nhật chủ yếu là do địa điểm ấy gắn với câu chuyện đẹp mà họ muốn chia sẻ cảm xúc.
Phong cảnh tuyết của rừng bạch dương ở xã Wondae, huyện Inje, tỉnh Gangwon. Đây là điểm du lịch sinh thái tiêu biểu của Inje; có khoảng 700.000 cây bạch dương được trồng ở đây trong hơn 20 năm kể từ năm 1974. Địa điểm này được chọn làm bối cảnh trong nhiều bộ phim truyền hình, bao gồm cả mùa 2 loạt phim “Vương triều xác sống” Kingdom 2020).
CHUYÊN ĐỀ 6
35 34
© Hong Communications, inc. © Tổng Công ty Du lịch Hàn Quốc
Doh Jae-kee Phóng viên báo Kyunghyang Dịch. Nguyễn Ngọc Tuyền
Đời sống hanbok - nơi chứa đựng
những đổi thay thời đại
Tháng 7 vừa qua, “đời sống hanbok (hanbok saenghwal)” được công nhận là di sản văn hoá phi
vật thể cấp quốc gia. Là một từ kết hợp giữa
“hanbok” và “saenghwal (đời sống)”, khái niệm
“đời sống hanbok” bao hàm cả trang phục
truyền thống của Hàn Quốc và những phong tục, tập quán đa dạng liên quan đến loại trang phục này.
HẦU HẾT MỖI QUỐC GIA, mỗi dân tộc đều lưu truyền cho mình một trang phục truyền thống phản ánh điều kiện địa lý, lịch sử, tôn giáo, giá trị quan như kimono của Nhật Bản, sườn xám hay hanfu của Trung Quốc, áo choàng deel của Mông Cổ, áo dài của Việt Nam hay sari của Ấn Độ. Với Hàn Quốc, đó là hanbok. Giống như trang phục truyền thống và văn hoá phục sức của bất kì nước nào, theo từng thời kỳ, hanbok đã trải qua nhiều sự biến đổi cả về hình thái, cách may mặc, cách mua bán, phân phối. Trong quá khứ, nếu hanbok đã từng là trang phục mặc thường ngày thì trong thời kì hiện đại lại hiếm có dịp để mặc hanbok. Dẫu vậy, trong sinh hoạt thường ngày của người Hàn Quốc vẫn đang hình thành một nét văn hoá riêng biệt, độc đáo phát sinh từ đời sống hanbok xưa.
TỪ KHI SINH
RA ĐẾN LÚC CHẾT ĐI
Hanbok được suy đoán có lịch sử hơn 2.000 năm. Ta có thể
thấy dấu vết của hanbok trên những bức bích hoạ trong cổ
mộ thời Goguryeo hay trên những tượng người bằng đất
sét do người Silla tạo ra. Người ta cho rằng, cấu trúc phục sức của loại áo này được hoàn thiện vào thời kì Ba vương
quốc (năm 57 TCN - thế kỷ VII) khi Goguryeo, Baekje, Silla chia nhau cai quản bán đảo Triều Tiên. Sau đó, trải qua
Hình ảnh phụ nữ mặc wonsam, một loại lễ phục kết hôn truyền thống. Wonsam vốn là lễ phục tiêu biểu của nữ giới trong cung đình hay trong các gia đình quý tộc thời Joseon, nhưng tầng lớp bình dân cũng mặc nó như lễ phục kết hôn. Tuỳ thân phận mà màu sắc áo sẽ khác nhau, nhưng trong vương thất sẽ là màu vàng hoặc màu đỏ, trong dân gian sẽ mặc wonsam màu xanh lá cây.
Đến thời kì hiện đại, áo này được may với nhiều màu sắc, hoa văn đa dạng khác nhau.
thời kì Silla thống nhất (676-935), thời kì Goryeo (918-1392), rồi triều đại Joseon (1392-1910) và thời kì Nhật chiếm đóng (1910-1945),hanbok đã có nhiều thay đổi đa dạng. Ở giai đoạn trung kì và hậu kì triều đại Joseon, hanbok đã xác lập hình thái điển hình của nó, và loại trang phục mà ngày nay người Hàn Quốc gọi là “hanbok truyền thống” chính là để chỉ phục sức của giai đoạn này. Được biết, thuật ngữ hanbok được sử dụng nhằm để phân biệt với loại Âu phục tràn vào Hàn Quốc theo làn sóng văn vật phương Tây kể từ sau thế kỷ XIX,tuy nhiên, đến nay vẫn chưa rõ tên gọi này do ai khởi xướng và được sử dụng kể từ bao giờ.
Tuỳ đó là trang phục mặc trong ngày thường hay mặc trong dịp lễ tết, tùy vào giới tính, độ tuổi, và tùy vào mỗi mùa mà hanbok rất đa dạng về thể loại, hình dáng. Kết cấu cơ bản của loại hanbok phổ biến mặc thường ngày, với nam giới sẽ gồm baji (quần) và jeogori (áo), nữ giới sẽ gồm chima (váy) và jeogori. Tuỳ theo địa điểm và hoàn cảnh mà bên ngoài kết cấu cơ bản này có thể mặc chồng thêm lớp áo nữa. Và cho dù là loại nào đi nữa thì sự hài hoà giữa những nếp thẳng, nếp cong là cái tạo nên nét đẹp của hanbok.
Không chỉ vậy, những gam màu vừa sặc sỡ lại vừa cách điệu cùng dáng vẻ thanh tao khi mặc áo cũng được xem là
Tiêu điểm
37 TIÊU ĐIỂM
©
TongRo Images
nét đặc trưng của hanbok. Một nét đặc sắc khác của hanbok là áo không ôm sát người để tạo sự thoải mái nhất định, cũng không phô diễn hình dáng cơ thể người mặc. Ở giai đoạn cận hiện đại, đời sống hanbok bị thu hẹp đi nhiều nhưng vẫn có nhiều câu chuyện thú vị cho thấy bản sắc của văn hoá Hàn Quốc. Trong những dịp trọng đại của đời người như khi chào đời, kết hôn, tang lễ, người Hàn Quốc đều mặc hanbok. Họ còn mặc hanbok trong cả những ngày tết truyền thống như Tết Âm lịch, Tết Trung thu để thực hiện các nghi lễ đa dạng hoặc chơi những trò chơi truyền thống.
TChiếc áo đầu tiên khoác lên người một đứa trẻ vừa chào đời được gọi là “baenaet jeogori” Trên nền vải bông gần như không có đường may chần ráp nối. Đó là sản phẩm từ trí huệ của cha mẹ để giảm thiểu những kích thích mà vải vóc gây ra trên làn da còn non nớt của em bé. Đến khi trẻ tròn “dol” (đầy năm), gia đình tổ chức tiệc thôi nôi và cho bé mặc “dolbok”. Trên dolbok luôn thêu những nét chữ, hoa văn mang ý nghĩa xua đuổi tà khí và cầu mong trẻ lớn lên mạnh khoẻ.
Kết hôn cũng là dịp không thể thiếu hanbok. Gần đây, đa phần cô dâu và chú rể đều mặc Âu phục và váy cưới để làm lễ kết hôn, nhưng vẫn còn nhiều những đám cưới trong đó từ cô dâu chú rể, gia đình hai bên, cho đến khách mời dự lễ cưới đều mặc hanbok để tạo sự trang trọng. Ngoài ra, cũng có nhiều người mặc áo cưới truyền thống và tổ chức lễ cưới theo phong tục xưa. Áo liệm mặc cho người chết là loại hanbok theo cùng con người trong giờ phút cuối cùng của cuộc đời. Ngày nay, người ta thường mua áo liệm đã may sẵn, nhưng trong quá khứ, thường những người phụ nữ trong gia đình tự tay cắt may lấy. Áo liệm có đặc điểm là không làm nút thắt. Vì người xưa tin rằng nếu thắt nút áo thì linh hồn người chết sẽ không thể trò chuyện cùng con cái được. Ngoài ra, áo liệm còn được may khi người vẫn còn sống, vì tục truyền điều này giúp người ta khoẻ mạnh và sống lâu. Trong dịp cúng giỗ tưởng nhớ tổ tiên, người Hàn Quốc cũng mặc loại hanbok phù hợp với nghi thức cúng tế.
ĐỜI SỐNG HANBOK NGÀY NAY
Ngày xưa, cứ gần đến dịp tết lớn thì nhà nhà đều chuẩn bị vải vóc để may áo mới. Áo được may để mặc trong ngày đầu năm mới gọi là “seolbim”, áo mặc trong dịp Tết Đoan Ngọ mùng 5 tháng 5 âm lịch gọi là “danobim”, áo mặc dịp Tết Trung thu 15 tháng 8 âm lịch gọi là “chuseokbim” Trên các bộ hanbok mặc vào các dịp lễ tết đều chứa đựng các ý nghĩa nguyện cầu sức khoẻ và bình an, vì vậy có thể thấy hanbok không đơn thuần là trang phục mà nó còn là kênh truyền dẫn cho lòng mong mỏi bình an, hạnh phúc của cả gia đình.
Từ sau thời kì cận hiện đại, đời sống hanbok mờ nhạt đi nhiều. Ngày nay, hiếm có ai mặc hanbok như trang phục thường ngày, và hanbok được xem là loại áo chỉ được mặc trong những ngày đặc biệt. Gần như cũng không còn thấy hình ảnh nhà nhà tự tay may hanbok để mặc như ngày xưa.
Người ta thường mua những bộ hanbok may sẵn với số
lượng lớn hoặc đặt may ở những tiệm thời trang danh tiếng. Thiết kế của hanbok cũng theo thời đại, xu hướng mà
Trong những dịp trọng đại của đời người như khi chào đời, kết hôn, tang
lễ, người Hàn Quốc đều mặc hanbok.
Họ còn mặc hanbok trong cả những ngày tết truyền thống như Tết Âm
lịch, Tết Trung thu để thực hiện các nghi lễ đa dạng hoặc chơi những trò chơi truyền thống.
trường quốc tế. Bên cạnh đó, K-drama cũng thể hiện vai trò của mình trong việc phổ biến hình ảnh của hanbok.
Giờ đây, truyền thông các nước đã quan tâm nhiều hơn đến hanbok cũng như văn hoá Hàn Quốc. Tháng 4 vừa qua, báo New York Times của Mỹ đã làm sáng tỏ những
thay đổi của hanbok thông qua những trang phục xuất
hiện trong bộ phim truyền hình “Pachinko” trên kênh
Apple TV+. Bắt đầu với nhận định “Trang phục truyền
thống của một nước là một lăng kính phản chiếu lịch sử của đất nước đó”, và sau khi giới thiệu về lịch sử và những
loại hình hanbok, chương trình đã đánh giá đây là trang phục “mang tính thực dụng và đẹp trang nhã”. Phản ánh nhiều phong cách đa dạng qua một quá trình lịch sử lâu dài, hanbok cũng được xem là trang phục “đem lại nguồn cảm hứng lớn lao kể cả đối với những nhà thiết kế hiện đại”.
Vốn là sự tổng hoà các khía cạnh đời sống của con người, văn hoá luôn thay đổi đa dạng theo thời cuộc và môi trường sống. Đời sống hanbok cũng vậy. Như đã từng biến
đổi qua bao thăng trầm lịch sử, ngày nay hanbok vẫn đang
tiếp tục biến mình và sẽ còn tiến hoá thành những hình
dạng mới khác trong tương lai.
Tranh khắc gỗ “Rong chơi mồng một tháng Giêng” (1921) của tác giả người Anh Elizabeth Keith. Bức tranh vẽ một nữ nhân cùng hai đứa trẻ mặc áo seolbim dạo chơi ngày Tết. Sau lần đầu tiên đến Hàn Quốc vào năm 1919, tác giả đã nhiều lần quay lại đất nước này và lưu giữ những phong tục, đời sống ngày thường của người Hàn Quốc vào những bức vẽ của mình.
Những cô gái trẻ mặc hanbok cách tân đang tham quan làng hanok ở Jeonju. Tại những khu làng hanok nằm ở khu vực quanh cố cung, trung tâm Seoul hay ở các địa phương khác hiện có nhiều cửa tiệm cho thuê hanbok phục vụ nhu cầu thẩm mỹ, thị hiếu của giới trẻ.
thay đổi. Nếu trước đây màu sắc và hoạ tiết khác nhau tuỳ
theo giai cấp, độ tuổi, giới tính, thì giờ đây, tất cả đều được chọn tự do tuỳ theo sở thích của bản thân. Cũng có nhiều thương hiệu cách tân hanbok theo hướng thực tế để phù hợp với đời sống hiện đại.
Dù vậy, việc bảo tồn và kế thừa đời sống hanbok vẫn luôn là mối quan tâm của người Hàn Quốc. Đặc biệt, thế hệ trẻ có xu hướng xem hanbok như là phương tiện để bộc lộ cá tính và sở thích của bản thân, để từ đó thưởng thức đời sống hanbok như một trải nghiệm hay trò chơi thú vị. Ta có thể dễ dàng bắt gặp ở Insa-dong hay Bukchon, Seoul hình ảnh những bạn trẻ Hàn Quốc hoặc những khách du lịch nước ngoài mặc hanbok đi dạo chơi. Có rất nhiều những cửa tiệm cho thuê hanbok. Nhiều nhà thiết kế thời trang cũng đưa ra những mẫu thiết kế có vận dụng những nét đặc trưng của hanbok, làm mới lại với những cảm xúc hiện đại hơn.
NHỮNG TIẾN HÓA KHÔNG NGỪNG
Nhiều nhân vật nổi tiếng có sức ảnh hưởng đối với giới trẻ thỉnh thoảng vẫn gây xôn xao dư luận khi mặc hanbok.
Những nhóm nhạc nổi tiếng khắp thế giới như BTS hay
BLACKPINK cũng đã thu hút sự quan tâm bằng thời trang
hanbok trong các buổi biểu diễn hay trong video ca nhạc.
Khi vận lên mình những bộ hanbok như thế, họ không chỉ thu hút được sự quan tâm từ các fan hâm hộ K-pop toàn thế giới, mà còn nâng cao mức độ nhận diện hanbok trên
Đây là những tượng người bằng đất sét
được tìm thấy khi khai quật khu mộ cổ (cuối thế kỉ VII đến đầu thế kỉ VIII)
ở khu Yonggang, thành phố Gyeongju, tỉnh Gyeongsangbuk năm 1986. Hình dáng phần đầu và y phục được thể hiện rất thực, qua đó có thể thấy được văn hoá phục sức của con người thời đó.
39 38 TIÊU ĐIỂM TIÊU ĐIỂM
© Bảo tàng Dân tộc Quốc gia Hàn Quốc © Tổng Công ty Du lịch Hàn Quốc © Sở Di sản Văn hoá
Lim Suk-kyoo Phóng viên báo Hankyureh
Dịch. Nguyễn Thị Ly Ảnh. Heo Dong-wuk
Khi bạn
yêu,
bạn có ý tưởng
Koh Sun-woong là một nhà soạn kịch chuyên mảng
hài kịch và chuyển thể các vở kịch đồng thời là một
đạo diễn thổi hồn cho kịch bản. Từ kịch nói đến ca kịch pansori, nhạc kịch, opera, ông đã xây dựng được
phong cách vững chắc của riêng mình. Ông là đạo diễn hiếm hoi đồng thời nhận được sự hưởng ứng của khán giả, được đánh giá tốt của diễn đàn phê bình, và được ghi nhận cả về thành công trong phòng vé và chất lượng tác phẩm. Chúng tôi đã gặp nghệ sĩ đa tài này tại Nhà hát Yong trong khuôn viên Bảo tàng Quốc gia Trung ương Seoul.
KOH SUN-WOONG định nghĩa đạo diễnlà “công việc dàn dựng từ những câu chữ trên mặt giấy”. Thêu dệt nên những câu chuyện và đưa chúng lên sân khấu để khơi gợi sự cảm động và hứng thú nơi người xem là công việc mang lại niềm vui cho ông ấy. “Niềm vui” là yếu tố cốt lõi xuyên suốt các tác phẩm của ông. Tuy nhiên, niềm vui đó không chỉ là sự hài hước mà còn gợi lên nhiều sự suy ngẫm. Đối với ông, cái hài là một quá trình giúp tiếp cận sâu hơn vào bi kịch.
Mối nhân duyên của ông với kịch nói bắt đầu từ khi ở trong câu lạc bộ thời đại học. Năm 1999, vở kịch “Người phụ nữ trong khung cảnh ảm đạm” của ông được chọn tham dự cuộc thi viết văn đầu năm của báo Hankook Ilbo. Kể từ đó, ông đã viết kịch bản, chuyển thể và đạo diễn nhiều
tác phẩm. Ông được xem là “blue chip trong giới sân
khấu” (blue chip là tiếng lóng trên thị trường chứng khoán
chỉ những công ty đáng tin cậy để đầu tư - chú thích của người dịch) vì những tác phẩm ông tham gia thực hiện nhận được phản hồi tốt và mang đến những giải thương về
biên kịch và đạo diễn.
Ông đã tổng đạo diễn lễ khai và bế mạc Paralympic mùa đông Pyeongchang năm 2018, buổi nhạc kịch sáng tạo “Gwangju” (City of Light) kỉ niệm 40 năm Phong trào Dân
chủ hóa ngày 18 tháng 5 và bản oprea hạng nặng “1945"
với câu chuyện của những người phụ nữ là nạn nhân chế
độ nô lệ tình dục thời chiến. Tác phẩm gần đây nhất của
ông là bản nhạc kịch jukebok “Triệu đóa tình yêu” trên sân
khấu Yong của Nhà hát Bảo tàng Quốc gia Hàn Quốc vào
Được mệnh danh là “blue chip của giới sân khấu”, đạo diễn Koh Sun-woong
đã giành được rất nhiều giải thưởng về kịch nói và đạo diễn. Ngoài kịch nói, ông còn làm việc ở nhiều các thể loại như nhạc kịch, opera và ca kịch pansori. Gần đây, ông được bổ nhiệm là Giám đốc Nhà hát Thành phố Seoul và đang đặt mục tiêu liên tục trình diễn những vở kịch nguyên tác mang tính đương đại.
41 PHỎNG VẤN Phỏng vấn
Tháng 11 năm 2021, nhạc kịch jukebox ”Triệu đóa tình yêu” được trình diễn đầu tiên tại Trung tâm
Nghệ thuật Uijeongbu ở tỉnh Gyeonggi. Dựa trên
những ca khúc đại chúng nổi tiếng trong vòng 100
năm qua, vở diễn này đã
mở ra những bối cảnh chính của lịch sử cận hiện đại tượng trưng cho mỗi thời đại.
“Con côi nhà họ Triệu: Hạt giống báo thù” được chuyển thể bằng xúc cảm đương thời từ tác phẩm kinh điển Trung Quốc “Con côi nhà họ Triệu” biểu diễn lần đầu tại Nhà hát Nghệ thuật Myeongdong Seoul vào tháng 11 năm 2015 và được bình chọn là vở kịch hay nhất năm. Năm sau, tại buổi biểu diễn ở Nhà hát Quốc gia Trung Quốc ở Bắc Kinh, vở kịch đã nhận được cả sự hoan nghênh nhiệt liệt của khán giả địa phương lẫn sự công nhận về tính nghệ thuật.
tháng 10 vừa rồi. Được biểu diễn lần đầu tại Trung tâm
Nghệ thuật Uijeongbu tỉnh Gyeonggi năm 2021, tác phẩm
này đã gây tiếng vang lớn với những ca khúc đại chúng
thịnh hành thời đó, tô điểm cho 100 năm lịch sử cận hiện
đại Hàn Quốc. Nghệ sĩ đa tài này cuối cùng cũng có hứng
thú với điện ảnh. Có lẽ một ngày nào đó chúng ta sẽ được xem một bộ phim với tựa đề “đạo diễn / kịch bản Koh Sunwoong”.
Tôn chỉ của ông là một tâm ý tốt sẽ tạo ra những tác phẩm hay. Ông không làm việc theo kiểu độc tài sân khấu
đòi hỏi sự phục tùng mà ông giao tiếp rất tốt với diễn viên và những người khác trong giới sân khấu. Sau nhiều năm
làm việc không mệt mỏi với tác phẩm của mình, ông đã
được bổ nhiệm vị trí Giám đốc Nhà hát Thành phố Seoul
(Seoul Metropolitan Theatre) vào tháng 9 năm ngoái.
Là một đạo điễn, ông chú trọng nhất vào yếu tố nào?
Điều quan trọng nhất là làm sao để tác phẩm phù hợp với
trình độ của khán giả. Tôi nghĩ đó là việc làm ra những tác
phẩm hướng về khán giả. Dĩ nhiên tính thẫm mỹ và tính
nghệ thuật cũng quan trọng. Tuy nhiên, dù tác phẩm hay
đến bao nhiêu nhưng nếu khán giả gặp khó khăn khi thưởng thức và quay lưng với nó thì liệu có ích gì? Như vậy
tác phẩm không thể tồn tại được. Tôi cho rằng một vở diễn chỉ hoàn chỉnh khi có khán giả đến rạp và xem nó. Tác phẩm phải tạo ra cùng lúc hai giá trị là niềm vui và tính
nghệ thuật, thế nhưng điều đó không phải là việc dễ dàng.
Vì vậy, tôi đã thảo luận và nói chuyện không biết bao nhiêu
lần với tác giả, diễn viên và nhân viên sân khấu.
Sau vở kịch “Con côi nhà họ Triệu: Hạt giống báo
thù” (The Orphan of Zhao: Seeds of Revenge) , “Lạc đà
Tường Tử” (Camel Xiangzi) năm nay ông đã dàn dựng
vở kịch thứ ba dựa trên tác phẩm kinh điển của Trung
Quốc là “Vòng tròn phấn” (The Chalk Circle) . Có lý do
đặc biệt nào khiến ông quan tâm đến các tác phẩm kinh
điển của Trung Quốc không?
Không phải do đó là tác phẩm của Trung Quốc mà bản
thân câu chuyện đó rất thú vị. Câu chuyện của những tác
phẩm kinh điển này rất đơn giản và rõ ràng, Những câu
chuyện chưa được gia công, thêm thắt, phù hợp với thể loại
kịch nói. Trong kinh điển Trung Quốc cũng có phân đoạn
“người chết ra khỏi sân khấu” (người đóng vai người chết
đi ra khỏi sân khấu) Tuy nhiên, người đã chết thì làm sao
đi vào cánh gà được. Nhưng họ vẫn làm như vậy. Đó là việc
trung thành với hình thức của vở kịch. Bên cạnh đó, có
nhiều tác phẩm có chủ đề và chất liệu hoàn toàn phù hợp
với thời đại khiến chúng ta nhìn lại hiện tại.
Bản nhạc kịch “Triệu đóa tình yêu” đang được tái công diễn gần đây có nội dung gì?
Trong những sự kiện lịch sử vĩ đại không chỉ có những câu chuyện của những vĩ nhân, những anh hùng mà còn có cuộc sống của những người dân thường. Và còn có những ca khúc đại chúng hát lên tình yêu, sự chia ly và nỗi đau họ phải trải qua khi bị cuốn theo sóng gió của thời đại. Khi kết nối và lắng nghe những khúc dân ca của suốt 100 năm qua bạn sẽ hiểu được người dân đất nước chúng ta đã sống thế nào trong suốt 100 năm.
Nguồn sức mạnh nào giúp ông có thể chuyển đổi qua lại giữa nhiều thể loại khác nhau?
Dù thể loại khác nhau nhưng chúng đều giống nhau về bản chất. Kịch nói cũng sử dụng động tác và kỹ thuật đi đều gần với điệu múa. Lời thoại trên sân khấu có thể trở thành lời hát. Việc chuyển đổi qua lại giữa các thể loại rất thú vị, cũng không phải là việc khó. Nhìn vào văn bản, tôi cảm nhận được tác phẩm này nếu dựng thành kịch sẽ hay hoặc tác phẩm kia nếu dựng thành nhạc kịch sẽ rất hấp dẫn. Là một đạo diễn, trải nghiệm nhiều thể loại sẽ thú vị hơn nhiều so với việc chỉ gắn bó với một hình thức. Và tác phẩm như là một nhân duyên. Dù có muốn làm đến mấy đi chẳng nữa nếu không có duyên thì cuối cùng cũng không thể làm được.
Ông được bổ nhiệm là Giám đốc Nhà hát Thành phố Seoul, Ở cương vị này ông tập trung vào điều gì nhất? Điều mà tôi quan tâm nhất là tính đại chúng và tính giải trí. Vì đây là nhà hát công lập nên tôi cho rằng cần mang đến cho công chúng những câu chuyện có tính phổ quát mà số đông có thể đồng cảm và thấu hiểu. Tuy nhiên, chúng tôi phải tạo ra một tác phẩm hay được dàn dựng tốt, nghĩa là phải thể hiện tính thẩm mỹ cao. Tôi có nhiều tham vọng lắm.
Ông có dự định sẽ ra mắt bao nhiêu tác phẩm ở Nhà hát Thành phố Seoul? Đó là những tác phẩm nào?
Trước tiên tôi định sẽ dàn dựng các phẩm kinh điển phương Tây hấp dẫn. Tôi đang xem xét các tác phẩm đầu thế kỷ XIX và XX. Tôi sẽ chuẩn bị thật tốt và có kế hoạch sẽ dàn dựng một vở kịch nguyên tác mang tính chất đương đại vào năm tới. Vì đây là Nhà hát Thành phố Seoul nên tôi tự hỏi liệu trong tác phẩm có nên kể câu chuyện nào đó về Seoul hay không? Tôi sẽ không trực tiếp viết kịch bản mà sẽ đặt hàng tác giả khác, hoặc tổ chức thi để chọn kịch bản hay. Trong nhiệm kỳ ba năm của mình, tôi dự định sẽ tập trungvàokịchnói.Tôidựđịnhmộtnămsẽdàndựngkhoảng
43 42 PHỎNG VẤN PHỎNG VẤN
©
© Nhà hát Kịch Quốc gia Hàn Quốc
Playfactory Mabangzen
“Con côi nhà họ Triệu:
Hạt giống báo thù” là câu chuyện về đứa con cuối cùng của nhà họ
Triệu trưởng thành và báo thù cho dòng họ
của mình đã bị diệt vong một cách oan ức.
Tác phẩm này được xếp hạng là “Vở kịch
được mong đợi nhất” ở
Nhà hát kịch Quốc gia
Hàn Quốcvà đã được
trình diễn một lần nữa
tại sân khấu Nhà hát
Nghệ thuật Myeongdong vào tháng 4 năm 2021 vì yêu cầu không ngớt của khán giả.
năm vở kịch. Đó là một con số không nhỏ. Tôi cũng có kế hoạch diễn lại những tác phẩm hay trước kia.
Ông tìm ý tưởng cho công việc đạo diễn của mình bằng cách nào?
Vở nhạc kịch nguyên tác
“Triệu đóa tình yêu” được tái công diễn tại Nhà hát
Yong của Bảo tàng
Quốc gia Trung ương vào tháng 10 năm nay. Bức
ảnh chụp đạo diễn Koh
Sun-woong đang trong quá trình diễn tập cuối cùng vào cuối tháng 9.
Ông được đánh giá là
đạo diễn tái hiện những câu chuyện nghiêm túc một cách khéo léo và có sáng tạo.
Năm 2002, họa sĩ đáng kính Park Bang-young đã tặng tôi một tác phẩm thư pháp “Bạn sẽ biết nếu bạn yêu”. Ban đầu tôi đã không thể hiểu được ý nghĩa của nó nhưng sau ba năm tôi đã có thể ngộ ra. Kể từ đó, cuộc sống của tôi bắt đầu thay đổi. Bạn không cần phải biết rồi mới yêu mà khi bạn yêu, bạn sẽ được biết. Thật sai lầm khi nói rằng chỉ yêu khi đã hiểu. Khi bạn yêu ai đó, bạn không cần phải thuyết phục họ hay làm cho họ hiểu bạn, nhờ vậy công việc mà cả hai cùng làm sẽ tiến triển nhanh chóng và giảm bớt được xung đột. Tôi cho rằng khi chưa có ý tưởng tức là khi tình yêu của bạn chưa đủ lớn. Nếu bạn yêu tác phẩm thêm một chút, điều kỳ diệu sẽ xảy ra là bạn sẽ có ý tưởng. Tôi đã nỗ lực áp dụng nguyên tắc này với tất cả mọi thứ, và bằng cách này, mối quan hệ giữa tôi và các diễn viên, các nhân viên trở nên tốt đẹp. Mỗi khi dàn dựng một tác phẩm tôi đều nghĩ đến điều này, nhờ vậy tôi không hề thấy mệt mỏi và có thể tạo ra tác phẩm một cách thoải mái.
“Tình yêu” có phải từ khóa hữu ích để hiểu những vở kịch của Koh Sun-woong không? Tất cả các vở kịch của tôi đều ra đời từ tình yêu. Vì yêu nên đã cho ra những tác phẩm đó. Khi bạn vừa đạo diễn vừa nghiên cứu tác phẩm thì công việc sẽ không bao giờ kết thúc. Tuy nhiên, tôi rất yêu những tác phẩm đó nên cũng không cần phải nghiên cứu lâu như vậy. Vì yêu nên đã biết trước. Không có một chút phức tạp nào cả. Tất nhiên thỉnh thoảng tôi cũng quên điều này, có lúc tôi bị căng thẳng dẫn đến phẫn nộ khi làm việc. Nhưng hễ nhớ đến câu nói này thì tôi sẽ tự điều chỉnh và tiết chế được..
Không phải là chỗ đứng của kịch nói đang ngày càng bị thu hẹp hay sao?
Cho dù là như vậy thì kịch vẫn là điều tốt đẹp và cần phải được duy trì. Công nghệ càng phát triển, con người càng dần trở thành một phần của máy móc và trở nên cô độc hơn. Càng như vậy, một vở kịch có thể khiến khán giả khóc cười trong thời gian thực tại phải tiếp tục kể những câu chuyện cho thấy con người là những tồn tại cao quý.
Ông đã từng suy nghĩ sẽ thử sức với một thể loại mới mà ông chưa từng trải nghiệm không?
Mai này tôi muốn thử làm phim một lần. Kịch nói và phim có một chút khác biệt. Kịch là việc hòa hợp với khán giả và lặp đi lặp lại việc già đi hàng ngày, phim chỉ cần làm tốt một lần là được. Phim thì phải thật tự nhiên, kịch phải thể hiện điều gì đó hơn cả tự nhiên. Bạn phải viết kịch bản trước khi có thể làm phim, nhưng bạn cũng phải có duyên mới làm phim được. Tôi chưa viết được kịch bản nhưng tôi cũng đang có ý định chuẩn bị.
45 44 PHỎNG VẤN PHỎNG VẤN
“Công nghệ càng phát triển, con người càng dần trở thành một phần của máy móc và trở nên cô độc hơn. Càng như vậy, một vở kịch có thể khiến khán giả khóc, cười trong thời gian thực tại phải tiếp tục kể những câu chuyện cho thấy con người là những tồn tại cao quý”
© Nhà hát Kịch Quốc gia Hàn Quốc
Sinh ra trong một gia đình
đóng giày truyền thống qua nhiều thế hệ, ông Hwang Duck-sung là người kế nghiệp đời thứ
sáu, nối tiếp cha mình, một nghệ nhân bậc thầy trong nghề đóng giày truyền thống.
Giấc mơ về tương lai xa xưa
Việc chế tác giày truyền thống Hàn Quốc phải trải qua hàng chục công đoạn, đòi hỏi kỹ thuật tinh xảo
cùng tay nghề điêu luyện. Tuy có nhiều loại cũng
như tên gọi khác nhau theo từng tầng lớp xã hội, giới tính và độ tuổi, nhưng độc đáo nhất vẫn là giày truyền thống sẽ hoàn thiện hình dạng phù hợp theo
dáng của bàn chân người. Ông Hwang Duck-sung là người kế nghiệp cha mình, vốn là một
hwahyejang, tiếp tục công việc đóng giày truyền
thống của gia đình đã tồn tại qua sáu thế hệ.
TÍNHTHẨM MỸ của những đôi giày truyền thống Hàn Quốc nằm ở vẻ đẹp đường cong. Tựa như đường cong của mái ngói hanok, ta có thể cảm nhận được nét đẹp toát lên ở mũi giày kéo thẳng xuống một cách mạnh mẽ rồi vẽ thành đường cong nhẹ đi lên. Vẻ đẹp đường cong đặc trưng này còn được nhân đôi khi mang cùng với beoseon (tất trắng). Phần mũi thanh thoát của beoseon càng làm tăng thêm phong cách cho đôi giày. Không phân biệt chiếc bên trái hay bên phải cũng là một nét độc đáo của giày truyền thống. Khi mang một thời gian, đôi giày sẽ định hình theo dáng từng bàn chân, tự khắc chiếc bên trái và bên phải sẽ được phân biệt rõ, tăng sự thoải mái cho đôi chân.
Giày truyền thống của Hàn Quốc được gọi là “hwahye (ngoa hài)”. “Hwa (ngoa)”để chỉ giày cổ cao, “hye (hài)”là giày cổ thấp. Thợ đóng giày được gọi là hwahyejang và thường thao tác với đồ da nên họ còn được gọi là gatbachi (thợ đóng giày da). Gatbachi thường xuất hiện trong các bộ phim điện ảnh và truyền hình lấy bối cảnh triều đại Joseon (1392-1910). Theo “Kinh quốc đại điển” (1485),
bộ pháp điển đã trở thành nền tảng cai trị của triều đại Joseon, hàng chục hwahyejang được chiêu mộ và làm việc trong chính quyền trung ương. Điều này cho thấy nhu cầu sử dụng giày rất cao và quy trình sản xuất cũng được chuyên môn hóa.
Theo “Miam nhật ký” được viết bởi Yu Hee-chun (LiễuHy Xuân), một văn thần vào trung kỳ Joseon, ngày xưa, ngoài mang giày cho phù hợp với từng nghi lễ như quan hôn tang tế (lễtrưởng thành, hôn nhân, tang chế, tế lễ - chú thích của người dịch),chất liệu, hình dạng, màu sắc... giày còn phụ thuộc vào địa vị xã hội của người đi giày. Đến cả độ tuổi của người mang cũng có sự khác biệt về màu sắc và phối màu riêng. Bên cạnh đồ da, còn có nhiều chất liệu khác nhau nữa như lụa, vải xô, vải gai, giấy, gỗ, rơm... Ngày nay, hwahye được sử dụng như một phần hình thức vào dịp đặc biệt đám cưới hay tế lễ.
KHÔNG PHẢI LỰA CHỌN
MÀ LÀ ĐỊNH MỆNH
“Lúc tôi còn bé, bố phải làm thêm nghề giao hàng vì cuộc sống khó khăn. Nhu cầu sử dụng
giày truyền thống hầu như không có nên chỉ với nghề làm hwahye thôi thì không đủ để kiếm sống. Không mấy mặn mà với điều đó nên sau khi ra trường, tôi đã làm công việc văn phòng một thời gian, nhưng rồi vỡ lẽ ra nó không hợp với bản thân mình. Vừa hay, cha tôi lại phục chế thành công đôi giày, vốn là dự định tâm huyết của ông. Dõi theo quá trình này, tôi chợt nhận ra việc khôi phục lại một thứ gần như bị lãng quên trên cõi đời này thật có ý nghĩa biết bao. Đó là bước ngoặt mang tính quyết định để tôi chấp nhận rằng theo nghề gia đình chính là định mệnh của mình.”
Ông Hwang Duck-sung là một nghệ nhân được định sẵn từ khi mới sinh ra. Dòng họ ông vốn có tiếng về nghề đóng giày, cũng là dân gốc ở Insa-dong, Seoul, nơi các nghệ nhân cung đình tập trung sinh sống từ xưa. Sau khi thợ đóng giày hwajang và hyejang được ghi danh là nghề truyền thống thuộc di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, năm 1971, ông cố của ông, Hwang Han-gap, đã được công nhận là hwajang đầu tiên. Đến năm 2004, cha của ông, Hwang Hae-bong, cũng được phong là người nắmgiữ,thựchànhvàtruyềndạydisảnvănhóa
47 Bảo tồn di sản Lee Gi-sook Tác giả tự do Dịch. Lê Thị Phương Thủy Ảnh. Lee Min-hee
BẢO TỒN DI SẢN
phi vật thể quốc gia dưới cái tên hwahyejang (là cách gọi sáp nhập của hwajang và hyejang). Nếu lật ngược gia phả của nhà ông thì ông tổ Hwang Jong-soo chính là người đã bắt đầu cung cấp giày da cho triều đình dưới thời vua Cheoljong (Triết Tông, 1849-1863). Hiện tại, ông Hwang Duck-sung đã hoàn thành khóa thực hành di sản, trở thành nghệ nhân đóng giày thế hệ thứ sáu của gia đình vào năm 2016.
“Từ thời ông nội của cố, gia đình đã đóng giày dâng vào cung. Ông cố là hwajang cung đình cuối cùng của triều đại Joseon, người đóng đôi xích tích (giày vua) của hoàng đế Gojong (Cao Tông). Rất tiếc là giờ chỉ còn lại ghi chép chứ không có hiện vật. Ông cố tôi qua đời năm 1982, khi cha tôi 30 tuổi, còn tôi vừa lên ba. Ông nội tôi đã mất trước đó hai năm nên gia nghiệp cũng suýt thất truyền, nhưng may mắn thay, cha tôi đã phục chế thành công xích tích và thanh tích (giày hoàng hậu) nên đời sau mới lại được nối nghề.” Ông lấy ra một chiếc hộp ở trên cùng của tủ trưng bày. Đó là “tích” mà vua và hoàng hậu sử dụng. Giày màu đỏ được nhà vua hoặc thái tử mang với trang phục tế lễ khi tiến hành các nghi lễ hoàng thất, giày màu xanh được hoàng hậu hoặc hoàng thế tử phi mang cùng với lễ phục. Trước khi được phục chế thì chúng chỉ
thay đổi để vừa vặn theo dáng của bàn
được ghi chép trong tư liệu cổ. Cha của ông đã tái hiện lại chúng dựa trên nghiên cứu của các học giả có liên quan.
ĐÔI GIÀY VỪA VẶN VỚI NGƯỜI MANG
Thường mất từ bốn đến 10 ngày tùy theo từng loại giày để làm ra một đôi “hye”, hay còn gọi là “giày hoa”. Do giày được hoàn thành qua hơn 70 công đoạn, dưới bàn tay của những nghệ nhân lành nghề. Trước tiên phải kể đến khâu làm thân giày, tức phần mặt bên của giày. Để tiến hành bước này, trước hết cần lớp lót. Bước đầu tiên để làm bất kỳ loại giày truyền thống nào chính là đặt lớp lót vào bên trong thân giày. Sau khi dùng loại keo dán
được làm từ cơm để gắn các lớp vải xô, vải gai vào vải cotton thì đem chúng phơi khô nơi thoáng mát vài ngày. Rồi gắn thêm mảnh lụa
đã được đo cắt sẵn bằng loại keo dán từ cơm
nghiền nhuyễn, hoàn thành bước làm thân
giày. Thân giày được đặt vào vại có lót khăn thấm nước để nó không bị cứng lại khi bôi keo dán, quá trình này được lặp đi lặp lại. Điều quan trọng không chỉ là đòi hỏi kỹ năng thuần thục ở mỗi bước mà còn phải biết chờ đợi đến trạng thái thích hợp nhất.
Kế đến là nối hai mảnh thân giày với nhau bằng lông lợn và chỉ bông phủ sáp ong. Lúc này sẽ khâu phần gót trước, phần mũi giày sau. Bước tiếp theo sẽ làm phần đế bằng da bò, rồi khâu phần đế và thân giày lại với nhau, cuối cùng là đặt khuôn giày bằng gỗ vào để tạo hình cho đôi giày.
“Theo cách truyền thống, chúng tôi sử dụng bờm sau gáy lợn rừng làm chỉ khâu để tránh làm hư mảnh lụa. Bờm của lợn rừng già vừa cứng, lại dễ uốn cong nên rất phù hợp để khâu đồ da và lụa. Khi gắn lụa vào lớp lót cần dùng tay để thoa keo dán. Keo dán khô lại cứng như đá, giữ nguyên hình dạng của đôi giày.”
Khi được hỏi trong vai trò người chế tác, ông cảm nhận vẻ đẹp của hye ở bộ phận nào, nghệ nhân trả lời đó chính là phần mũi giày cong thanh thoát. Đường cong ở mũi giày còn có chức năng giữ cho đôi giày vốn bằng phẳng không bị tuột ra khi di chuyển.
“Giày truyền thống khi làm ra sẽ không có sự khác nhau giữa chân trái hay chân phải, thế nhưng theo thời gian sử dụng, hình dạng giày sẽ được hoàn thiện, đồng thời tự khắc sẽ phân biệt được hai bên với nhau. Nét độc đáo của những đôi giày truyền thống Hàn Quốc chính là nó sẽ dần thay đổi để vừa vặn theo dáng của
bàn chân, chứ không buộc người mang phải ướm vừa đôi giày.”
LỜI KÊU GỌI TÁI HIỆN LẠI TRUYỀN THỐNG
Đã có lúc nghệ nhân Hwang quan tâm đến việc cách tân giày truyền thống để tăng nhu cầu tiêu thụ. Nhưng vấn đề là mọi người lại nhầm tưởng những đôi giày hoa được sản xuất hàng loạt tại xưởng là giày truyền thống.
“Giống như hanbok được cải tiến, việc thay đổi hiện đại cho phù hợp với chức năng, thị hiếu và cuộc sống hàng ngày của con người ngày nay rất có ý nghĩa. Tôi cũng hào hứng với những thử thách thay đổi đó. Tuy nhiên cũng có người cho rằng phải giữ gìn cách làm truyền thống. Cũng giống như cha tôi đã phục chế và trưng bày di vật của tổ tiên, còn tôi thì có sứ mệnh truyền lại nguyên vẹn truyền thống cho thế hệ sau.”
Triển lãm của nghệ nhân nắm giữ, thực hành và truyền dạy di sản văn hóa phi vật thể quốc gia được tổ chức vào tháng Bảy năm nay tại phòng trưng bày của Viện Chấn hưng Văn hóa Thiết kế & Nghề thủ công Hàn Quốc ở Insa-dong, Seoul, đã trở thành bước ngoặt đối với các nghệ nhân trẻ. Triển lãm được mở lại sau ba năm trì hoãn do đại dịch COVID-19, không chỉ trưng bày tác phẩm mà còn tổ chức các lớp học trải nghiệm, nhưng số lượng người đăng ký quá đông nên ngay cả khi kết thúc triển lãm rồi mà lớp học bổ sung còn tiếp diễn.
“Thật vui khi hầu hết thành phần tham gia đều là người trẻ tuổi. Họ rất ngạc nhiên trước vẻ đẹp tinh tế, vững bền của đôi giày truyền thống, thấy vui khi có cơ hội tự tay làm ra chúng. Tôi đã nhận ra rằng đừng mãi suy nghĩ về hiện đại hóa mà việc quảng bá trọn vẹn truyền thống thông qua bài giảng hay trình diễn thử cũng rất quan trọng.” Khi các yêu cầu mở lớp liên tục nối tiếp nhau, ông đã lên kế hoạch tổ chức lớp học trải nghiệm hwahye định kỳ, trực tiếp gặp gỡ các đối tượng khách hàng phổ biến.
“Tôi đang tìm cách đơn giản hóa vật liệu và kỹ thuật trong khi vẫn giữ nguyên quy trình chính. Trên thực tế chúng tôi không có người học việc nên thật khó khi chỉ có mình cha và tôi đảm đương việc này. Thế nhưng tôi lại có người vợ đang hỗ trợ mình rất nhiều. Giống như cách mẹ tôi đã ở cạnh tiếp sức cho cha suốt cả cuộc đời. Hai đứa con trai của tôi tuy còn nhỏ nhưng luôn khiến tôi thấy yên tâm.”
Con đường của những nghệ nhân thủ công truyền thống chắc chắn luôn cô đơn khi phải đối mặt với nguy cơ thất truyền. Trường hợp của nghệ nhân Hwang Duck-sung cũng không ngoại lệ, nhưng bằng cách nào đó, ở ông lại toát lên sự an yên đến lạ.
Hình ảnh ông Hwang Duck-sung đặt miếng vải lên bàn đo cắt để làm lớp
lót, một trong những bước đầu tiên chế tác giày. Giày truyền thống được hoàn thành sau khi trải qua hơn 70 công đoạn, dưới bàn tay của nghệ nhân lành nghề.
Suhye (tú hài) thêu hoa văn thập trường sinh cầu mong sự trường thọ, được đặt ngay ngắn trên hàng hiên. Giày truyền thống được chia thành nhiều loại theo hình dạng, chất liệu, công dụng, đồng thời tên gọi cũng khác nhau. Trong đó, suhye thêu lụa còn thường gọi là “giày hoa”, hay được phụ nữ tầng lớp quý tộc sử dụng.
49 48 BẢO TỒN DI SẢN BẢO TỒN DI SẢN
“Nét độc đáo của những đôi giày truyền
thống Hàn Quốc chính là nó sẽ dần
chân, chứ không buộc người mang phải ướm vừa đôi giày.”
Bình luận nghệ thuật Cho Sang-in Phóng viên, Nhật báo Kinh tế Seoul Dịch. Bùi Phan Anh Thư
Con người sống bằng gì?
BÌNH LUẬN NGHỆ THUẬT
Dựa trên những thiết kế tinh xảo, nghệ sĩ Choe U-ram đã chế tác ra “sinh vật máy móc” chứa đựng những câu chuyện đi liền với sự chuyển động. Từ việc quan sát ham muốn của con người được phản ánh qua sự phát triển của công nghệ, giờ đây ông cho thấy một tầm nhìn rộng mở khi đặt câu hỏi về sự hiện hữu của con người và ý nghĩa của sự cộng sinh.
“CON NGƯỜI SỐNG BẰNG GÌ?”- nhà văn Nga thế kỷ
XIX Lev Tolstoy đã hỏi như thế. Nhà văn Pháp Albert
Camus nhắc nhở chúng ta rằng, tình liên đới và tinh thần
hiệp lực có thể cứu rỗi con người, cho dù ta có bất lực ngã
quỵ vì khủng hoảng. Còn lần này, nghệ sĩ đương đại Hàn
Quốc Choe U-ram giải đáp những câu hỏi căn bản nhất về
ý nghĩa cuộc sống cũng như về giá trị của chủ nghĩa nhân
văn trong việc giúp con người vượt qua nghịch cảnh.
Trong triển lãm “MMCA Hyundai Motor Series 2022:
Choe U-ram - Chiếc thuyền nhỏ bé” được tổ chức đến
ngày 26 tháng 2 năm sau tại Bảo tàng Nghệ thuật đương
đại quốc gia Hàn Quốc (National Museum of Modern and
Contemporary Art) ở Seoul, ông đã đề cập đến những vấn đề đầy sức nặng ấy. Ông phê phán một thời đại đầy những tham vọng không lối thoát, những lao động lặp đi lặp lại không mong muốn và sự cạnh tranh không ngừng. Dù vậy con người vẫn còn là “con người” bởi ta vẫn còn biết ước mơ, trong ta vẫn còn ý chí và niềm hy vọng. Xuất hiện từ năm 2014, “MMCA Hyundai Motor Series” là chuỗi triển lãm thường niên hỗ trợ cho một nghệ sĩ vượt trội trong nước, được Bảo tàng Nghệ thuật đương đại quốc gia Hàn Quốc tổ chức và tập đoàn Hyundai tài trợ.
“Chiếc thuyền bé nhỏ” 2022. Hộp các tông phế liệu, chất liệu kim loại, thiết bị cơ khí, thiết bị điện tử (bo mạch CPU, động cơ). 210×230×1272 cm. Tác phẩm tạo ấn tượng về một màn trình diễn hùng tráng khi 35 cặp mái chèo bên trái và bên phải bắt đầu chuyển động, hài hòa với các tác phẩm sắp đặt điêu khắc khác nhau xung quanh thân tàu.
51
Courtesy
the
of
of
National Museum
Modern and Contemporary Art
“Thiên thần”
2022. Nhựa, lá vàng 24K, thép không gỉ.
162×133×56 cm.
Ở phía bên trái của thân tàu, một bức tượng thiên thần bằng vàng, lẽ ra phải trang trí cho mũi tàu, đang lơ lửng trong không trung với bộ dạng bất lực. Nó tượng trưng cho những con người đương đại đang mất phương hướng.
“Bàn tròn”
2022. Nhôm, rơm nhân tạo, máy móc, camera phát hiện chuyển động, thiết bị điện tử.
110×450×450 cm.
Tác phẩm đã mang đến một thông điệp trĩu nặng thông qua một tình huống
đầy nghịch lý: khi những người rơm càng cố lấy được cái đầu rơm trên bàn, thì cái đầu ấy càng lăn ra xa.
BÌNH LUẬN NGHỆ THUẬT
ẨN DỤ VỀ CUỘC SỐNG
Cầm trên tay tấm vé vào cổng bảo tàng nghệ thuật và tiến vào sảnh triển lãm, hướng mắt nhìn ra tầm xa bạn sẽ thấy
ba chú chim đen đang bay chầm chậm quanh trần nhà.
Trông chúng giống như những chú chim ngang qua “Cánh
đồng lúa mì quạ bay” (1890) của Vincent van Gogh. Lũ chim vui đùa trông như bó rơm cuộn tròn trên chiếc bàn
tròn màu đen bên dưới đó. Đó là tác phẩm mới “Những con chim đen” của nghệ sĩ Choe, tạo nên một cặp hòa hợp
với “Bàn tròn” - tác phẩm sắp đặt được đặt trên sàn nhà.
Những người rơm đứng kề vai thành vòng tròn cùng nhau khiêng mặt bàn tròn. Khi ta tiến gần đến tác phẩm này, những con người rơm đó bắt đầu di chuyển với những
thanh âm rì rầm. Đó là một chiếc bàn tròn to màu đen có
đường kính 4,5m đang nghiêng tới nghiêng lui. Cuộn rơm
đặt trên chiếc bàn thì lăn vòng tròn như trái bóng. Còn
nhóm người ngồi xổm ở bên thì nhanh chóng đứng dậy.
Có tổng cộng 18 người rơm. Tất cả đều không có đầu.
Không thể suy nghĩ, không thể nhìn thấy và cũng không
thể nói, họ là một đám đông mất phương hướng. Những
người rơm vô tri mông muội đó nâng chiếc bàn tròn lên
bằng cách liên tục ngồi xuống đứng lên, giống như
Sisyphus đang không ngừng đẩy khối đá đi lên. Động lực
của chúng là mong muốn chiếm lấy cuộn rơm, tức là chiếc
đầu rơm đang ở trên bàn. Khi chúng nghĩ cái đầu rơm đang
hướng về mình thì liền đứng ngay dậy, thế nhưng, càng
như vậy thì nó càng lăn đi xa hơn. Nếu ai đó thoát ra khỏi
gầm bàn tròn để chiếm lấy cái đầu rơm thì sẽ chấm dứt
được công việc lao nhọc này, nhưng không ai bước ra được và cũng không ai nhường ai. Lũ chim đen ở trên đầu đang
cười nhạo quang cảnh này. Lũ chim thì bất kể lúc nào cũng
có thể cắp cuộn rơm và bay đi mất, nếu chúng muốn.
Một trong những điểm nhấn của tác phẩm này là “phần đầu gối” của những người rơm đang muốn đứng dậy. Khi những người rơm ấy duỗi hay co gối, ta có thể cảm
thấy cả một khung cảnh thế sự hiển hiện. “Những “sinh vật máy móc (anima-machine)”mà tôi đang tạo ra là những thực thể để phản ánh và ẩn dụ về cuộc sống và con người.”
Vốn ước mơ trở thành nhà khoa học chế tạo người máy từ khi còn nhỏ, nhưng sức tưởng tượng kỳvĩ đã dẫn đường cho Choe U-ram trở thành nghệ thuật gia. Ông học chuyên ngành nghệ thuật tạo hình ở đại học và sau đại học. Từ thập niên 1990, khi chỉ mới hơn hai mươi, ông đã chế tác những sinh vật máy móc biết chuyển động một cách tinh xảo. Ông cũng tạo dựng nên một viện nghiên cứu quốc tế giả tưởng mang tên là “Viện nghiên cứu Liên hợp Sinh vật Máy móc (United Research ofAnima Machine)” bằng cách kết hợp khoa học rô bốt với các lý thuyết về khảo cổ học và sinh học. Đối với mỗi lĩnh vực, ở viện đều có các chuyên gia và họ đã hợp tác với nhau một cách đầy sáng tạo. Viết tắt tên của viện này lại là URAM, cũng giống với tên của ông. Trong đợt triển lãm này đặc biệt có sự tham gia của phòng thí nghiệm rô bốt của tập đoàn xe hơi Hyundai với tư cách là cố vấn công nghệ.
HIỆN THỰC PHI LÝ
Trong số 53 tác phẩm được triển lãm trong lần này có đến 49 tác phẩm mới. Bước vào phòng triển lãm số 5 của bảo tàng, ta sẽ bắt gặp “Chiếc thuyền nhỏ bé”, cùng tên với đề tài triển lãm. Đó là một con thuyền khổng lồ với chiều dài 12 m. Con thuyền có dáng vẻ bệ vệ nhưng không có nước nên không thể nổi và cũng không tiến lên phía trước được. Ở trạng thái đóng, nó có hình dáng một cái rương to với chiều cao 2,1m, vượt quá chiều cao người lớn, nhưng ngay khi chèo đi thì mái chèo sẽ mở rộng đến tối đa đến 7,2m. Sự chuyển động hoành tráng của 35 đôi mái chèo hai bên uyển chuyển như điệu múa của vũ công. Tôi đắm mình vào cảnh đó đến độ chăm chú ngắm nó thẫn thờ một lúc lâu. Bên trong con thuyền mở này, hai thuyền trưởng ngồi quay
“URC-2”
2016. Đèn hậu xe Hyundai, chất liệu kim loại, LED, bảng CPU tùy chỉnh, PC. 170×180×230 cm. (trái)
“URC-1”
2014. Đèn pha xe Hyundai, thép, COB LED, nhôm tản nhiệt, bộ điều khiển DMX, PC.
296×312×332 cm.
Hai tác phẩm điêu khắc hình cầu lớn được trưng bày ở hành lang của Phòng trưng bày số 5 là những tác phẩm có hình dạng các hành tinh, được tạo nên bằng cách ráp các đèn pha và đèn hậu của những chiếc ô tô sắp bị bỏ đi lại với nhau.
53 52
BÌNH LUẬN NGHỆ THUẬT
NhữngtácphẩmcủanghệsĩChoecho thấytìnhthếphilývàkhôngthểthoátra củasựmấtphươnghướngvànhữngtái lặpđếnvôtậnđãthâmnhậpvàothờiđại này.Đólàbởithôngquanhữngbiểuđạt ấy,ngườinghệsĩmuốnnóiđếnnhững ướcmơvàniềmhyvọngmàdùthếnào cũngkhôngthểmấtđi.
lưng lại với nhau, chỉ hai phương hướng khác nhau. Phải theo chỉ dẫn của ai đây? Chính giữa thân tàu có đặt một ngọn hải đăng dài 5,5 m. Chỗ đặt ngọn hải đăng phải là vị trí cố định trên đất liền, nhưng khi di chuyển cùng con thuyền thì ngọn hải đăng không thể trở thành một điểm chuẩn bất biến nữa. Ánh đèn ngọn hải đăng xoay vòng vòng trông giống như người giám sát, chứ không phải người dẫn đường.
Cánh cửa mở ra phía sau con thuyền. Thứ xuất hiện đằng sau cánh cửa mở là một cánh cửa mới đang đóng. Rồi cánh cửa đó lại mở ra, nhưng chỉ có những cánh cửa đã đóng trải ra vô tận. Tiêu đề của đoạn phim này là “Lối thoát”. Đó là một chuỗi những xa xăm không thể thoát ra.
Trên hai bên bức tường trái và phải có một mỏ neo bị rơi ra và một thiên thần vàng làm vật trang trí của mũi tàu. Chiếc mỏ neo để neo thuyền đang rơi khỏi tầm với. Thiên thần thì trông cũng bất lực như Icarus, đôi cánh đang bị tan chảy dưới ánh mặt trời và rơi xuống do quá tự tin vào khả năng của mình. Toàn bộ phòng triển lãm dường như đang trình diễn một vở kịch tình huống, và khá nhiều khán giả đang thưởng thức bầu không khí xa lạ này.
Choe U-ram đã sáng tác những tác phẩm này trong đại dịch COVID-19. Ông ấy nói “Hồi bảy tuổi tôi vẽ một con rô bốt cứu tôi khỏi chiến tranh hạt nhân, nhưng bây giờ thì thế giới vẫn còn chiến tranh, không có gì được giải quyết triệt để”, “Đằng sau lối thoát mà chúng ta vất vả mở và thoát ra thì luôn luôn có một lối thoát mới khóa chặt hơn nữa”. Ông ấy bày tỏ thêm rằng: “Con người nghĩ rằng họ đã tìm được giải pháp với sự phát triển của khoa học, nhưng
vẫn xảy ra đại dịch kéo theo chết chóc và hỗn loạn, như thời dịch bệnh đậu mùa hay dịch hạch lan tràn khi xưa. Tôi nghĩ rằng năm 2022 cũng cần có một chiếc thuyền dành cho nhân loại nhưng rõ ràng là vì ham muốn của con người là vô tận nên chiếc thuyền ấy sẽ không thể tải mọi thứ, vì vậy tôi đã thêm “nhỏ bé” bổ nghĩa cho nó”. Dù được gọi là chiếc thuyền lớn nhỏ, nhưng nó lại có kích cỡ lớn nhất trong số tác phẩm của ông. Thông điệp chứa đựng bên trong ấy cũng là một diễn ngôn vĩ đại về sự sáng tạo và hủy diệt của văn minh cũng như vòng tuần hoàn sinh tử từ góc nhìn lịch sử.
Những tác phẩm của nghệ sĩ Choe cho thấy tình thế phi lý và không thể thoát ra của sự mất phương hướng và những tái lặp đến vô tận đã thâm nhập vào thời đại này.
Đó là bởi thông qua những biểu đạt ấy, người nghệ sĩ muốn nói đến những ước mơ và niềm hy vọng mà dù thế nào cũng không thể mất đi. Choe U-ram đã thổi sự sống vào những thứ đã bị vứt đi như rác rưởi. Loạt tác phẩm
URC được tạo thành hình cầu dựa theo chiếc đèn pha và đèn hậu đã tháo ra từ chiếc ô tô bỏ đi trông giống như các hành tinh màu trắng và màu đỏ. Chốc chốc lại có ánh đèn nhấp nháy. Điều đó có nghĩa là còn sống, và cũng có nghĩa là còn hy vọng.
VÒNG HOA HIẾN DÂNG CHO THỜI ĐẠI
“Đỏ”
2021. Chất liệu kim loại, Tyvec và acrylic, động cơ, thiết bị điện tử (bảng CPU tùy chỉnh, LED).
223×220×110 cm.
Sợi Tyvek được sử dụng để làm nên các cánh hoa cũng là chất liệu của bộ quần áo bảo hộ mà nhân viên y tế mặc trong các khu vực xét nghiệm và điều trị COVID-19. Có thể nói đây là cách người nghệ sĩ dâng hoa tri ân cho những con người đã và đang sống một cách kiên trì và bền bỉ trong một thời đại đầy rẫy khó khăn.
Tác giả Choe U-ram chụp ảnh cùng tác phẩm “Chiếc thuyền bé nhỏ”. Đây là triển lãm cá nhân đầu tiên của ông được tổ chức tại Bảo tàng Nghệ thuật đương đại quốc gia Hàn Quốc, chứa đựng niềm an ủi và sự động viên gửi đến những người cùng thời với ông đang đối mặt với thảm họa và khủng hoảng. Đặc biệt, triển lãm này nói về niềm hy vọng bằng cách kết hợp công nghệ tiên tiến với các vật liệu thường thấy quanh ta.
Để sáng tác các tác phẩm về hoa như "Một" và "Đỏ", tác giả của chúng đã sử dụng sợi vải Tyvek, vốn cũng là chất liệu đã được dùng để may quần áo bảo hộ cho nhân viên y tế chống dịch COVID-19. Bông hoa chuyển động chầm chậm rồi nở rộ ra, sau đó phát ra âm thanh xào xạc rồi úp các cánh hoa lại, cứ thế lặp đi lặp lại. Chuyển động này có cùng tốc độ với việc hít một hơi thật sâu và thở ra thành tiếng. Thật dễ chịu khi hít thở sâu cùng với những bông hoa. Sự vận động ấy có nghĩa là có sự sống. Trong những bông hoa được tạo ra khi toàn thế giới trở nên hỗn loạn vì virus có chứa đựng sự kính trọng và lòng biết ơn, sự an ủi và chia buồn với những người đang ở trong hoàn cảnh khốc liệt của sự sống và cái chết. Đó là cách người nghệ sĩ dâng những bông hoa cho thời đại này. Những bông hoa nở ra rồi tàn đi là vòng tuần hoàn của sự sống, và cũng là hình ảnh chúng ta đang kiên định tiến lên phía trước.
Triển lãm lần này của Choe U-ram mang tính chất hồi tưởng và nhìn lại. Nhờ vậy ta có thể gặp lại những tác phẩm được xem như máu thịt của người nghệ sĩ, như bản vẽ thiết kế, bản vẽ kỹ thuật, những bản vẽ được tạo ra trước khi chế tác máy móc. Ta có thể gặp được những tác phẩm “sinh vật máy móc” bé nhỏ và lấp lánh độc đáo mà ông đã liên tục trình làng. Những tác phẩm này nhỏ và tinh xảo, nên ta cần phải nhìn gần và nhìn lâu.. “Đèn Cakra” có hình bánh xe quay giống với “Bàn tròn”, nơi những người rơm nâng lên hạ xuống liên tục. “Alla Aureus Nativitas” trông giống như một con côn trùng với đôi cánh vàng dang rộng và di chuyển nhanh chóng trên nhiều chân. Tác phẩm này giống như một phiên bản thu nhỏ của “Chiếc thuyền nhỏ bé” có 35 cặp mái chèo. Kích thước không quan trọng.
Trong một cỗ máy nhỏ bé có chứa cả vũ trụ. Những cỗ máy này đặt ra một câu hỏi. “Chúng ta đang làm việc chăm chỉ, cật lực như vậy là vì điều gì?”
55 54 BÌNH LUẬN NGHỆ THUẬT BÌNH LUẬN NGHỆ THUẬT
Tinh thần Hàn Quốc mang tên "Andong"
Những ngôi nhà cổ và các khu resort nghỉ dưỡng, những cửa hàng cổ kính và các nhà hàng hợp xu
hướng, những chiếc cầu gỗ và những chiếc thuyền đời mới... quá khứ và hiện tại tồn tại đan xen ở nhiều nơi trong thành phố, nhưng quang cảnh lại rất hài hòa. Say đắm trước khung cảnh vừa quen thuộc vừa xa lạ, rảo nhịp bước chân, tôi đến làng Hahoe với những ngôi nhà cổ và seowon. Tại vùng đất này, cứ theo dấu chân của tổ tiên, ta sẽ nhận ra lý do vì sao Andong lại được gọi là thủ đô văn hóa tinh thần của Hàn Quốc.
Trên những nẻo đường Baek Young-ok Nhà văn Dịch. Hoàng Thị Trang Ảnh. Han Jung-hyun
TRÊN NHỮNG NẺO ĐƯỜNG 57
TẠI LỐI VÀO CỦA LÀNG HAHOE, tôi bắt gặp một tấm băng rôn tưởng nhớ với nội dung: “Chúng ta sẽ không bao giờ quên ngày Nữ hoàng Elizabeth IIđến thăm Andong vào năm 1999”. Trong khoảnh khắc, tôi có cảm giác mình là nhà du hành thời gian. Đến thăm Hàn Quốc theo lời mời của Tổng thống lúc bấy giờ là ông Kim Dae-jung (1924-2009), Nữ hoàng đã từng nói: “Tôi muốn chiêm ngưỡng hình ảnh đậm chất Hàn Quốc nhất”. Và câu trả lời cho yêu cầu của bà chính là “Andong”.
TẠI SAO NỮ HOÀNG ĐẾN ANDONG?
Đến Andong vào đúng dịp sinh nhật lần thứ 73, Nữ hoàng được diễn viên Ryu Si-won hộ tống và được thiết đãi tiệc sinh nhật đúng kiểu Hàn Quốc tại Damyeonjae (Đạm Nhiên Trai) với món mì Andong trứ danh ăn kèm thịt luộc thái mỏng, món hấp, món hầm và rượu soju Andong. Xem tin tức, tôi mới biết ngôi nhà nơi diễn viên Ryu Si-won sinh ra và lớn lên chính là Damyeonjae và anh cũng chính là hậu duệ đời thứ 13 của vị quan văn ở trung kì triều đại Joseon mang tên Ryu Seong-ryong (Liễu Thành Long, 1542-1607).
Nữ hoàng đội chiếc mũ màu xanh lam, thưởng thức kịch mặt nạ Hahoe Byeolsingut và quan sát các công đoạn làm tương ớt và kim chi. Đến thăm Chunghyodang (Trung Hiếu Đường), ngôi nhà cổ của dòng họ Ryu vùng Poongsan, bà đã khiến mọi người xung quanh ngạc nhiên khi cởi giày và đi chân trần theo nghi thức của người Hàn Quốc. Đồng thời, Nữ hoàng cũng đã đến thăm chùa Bongjeong (Phụng Đình), vốn là ngôi chùa bằng gỗ được xây dựng vào cuối triều đại Goryeo còn tồn tại đến tận ngày nay trong tình trạng tốt nhất. Khi Nữ hoàng đặt viên đá lên tháp đá ước trước điện Geungnak (Cực Lạc), mọi người cho
Ảnh chụp khi Nữ hoàng Elizabeth II (1926-2022)
đến thăm Andong vào năm 1999. Nữ hoàng đến thăm Andong vào đúng sinh nhật lần thứ 73 của bà và được tổ chức tiệc sinh nhật theo kiểu truyền thống Hàn Quốc. Nữ hoàng đã đến thăm làng Hahoe Andong, chùa Bongjeong và xem biểu diễn kịch mặt nạ truyền thống Hahoe Byeolsingut; đồng thời trực tiếp trải nghiệm văn hóa truyền thống Hàn Quốc.
Đình Gosan được xây dựng bởi Geum Nan-su (Cầm Lan Tú, 15301599), một học giả vào trung kì triều đại Joseon và là học trò của Toegye thể hiện rõ đặc trưng kiến trúc đình miếu của triều đại Joseon hài hòa với khung cảnh tuyệt vời xung quanh.
bà biết ý nghĩa của việc cung kính đặt viên đá lên tháp đá là để ước nguyện và nhận được nhiều phước lành vừa chăm chú theo dõi lo sợ tháp đá sẽ đổ. Không biết khi đó nữ hoàng đã ước điều gì?
Để hiểu về thành phố Andong, chúng ta cần biết rằng DNA xuyên suốt của triều đại Joseon kéo dài hơn 500 năm chính là Nho giáo. Thời điểm triều đại Joseonchọn Nho giáo làm hệ tư tưởng thống trị cốt lõi, vô số “tình cảm” và “nghi thức” có thể xem là mang tính Hàn Quốc đã ra đời.
Có thể kể đến tư tưởng “đàn ông làm trụ cột gia đình” - lấy nam giới làm trung tâm hay “tôn ti trật tự” - tôn kính người lớn tuổi là những ví dụ điển hình của nét văn hóa đậm chất Hàn Quốc.
Andong là quê hương của Toegye (Thoái Khê) Yi Hwang (Lý Hoảng, 1502-1571) và Seoae (Tây Nhai) Ryu Seong-ryong, những bậc gạo cội của học phái Yeongnam (Lĩnh Nam học phái - một trường phái Tân Nho giáo hoạt động chính ở vùng Yeongnam vào triều đại Joseon),đồng thời cũng là thành phố còn lưu giữ hình thức nguyên thủy của Nho giáo Hàn Quốc. Đây cũng là nơi có nhiều Di sản Văn hóa thế giới được UNESCO công nhận nhất tại Hàn Quốc. Tôi đề cập đến “Chuyến thăm Andong” của Nữ hoàng Elizabeth trước bởi vì Andong là tinh hoa của tinh thần Hàn Quốc mà có lẽ nước chủ nhà đã vắt óc suy nghĩ mới tìm ra để làm quà đón tiếp vị khách quý từ phương xa. Và “Làng Hahoe” chắc hẳn là đáp án chuẩn nhất để làm điểm khởi đầu cho chuyến thăm này.
TINH HOA TINH THẦN CỦA HÀN QUỐC
Làng Hahoe được công nhận là Di sản văn hóa Dân tộc quan trọng số 122, đồng thời là làng dân tộc lưu giữ 2 bảo vật cấp quốc gia, 4 bảo vật và 11 Di sản văn hóa Dân tộc. “Hahoe” có nghĩa là nước chảy quay vòng, bắt nguồn từ thực tế Hwacheon - thượng nguồn của sông Nakdonguốn quanh và chảy theo hình chữ “S”. Làng có hình dạng giống hình thái cực hoặc hoa sen nổi trên mặt nước nên từ xa xưa đã được coi là vùng đất lành theo thuật phong thủy. Đi đâu thì làng cổ Hàn Quốc cũng đều có diện mạo giống nhau, nhưng tôi luôn ấn tượng ở chỗ Andong không phải là một bảo tàng khổng lồ với thời gian ngưng đọng, mà là nơi hoạt động sống của con người vẫn đang không ngừng tiếp diễn. Men dọc theo bảng hiệu của các ngôi nhà cổ như Hwageongdang (Hòa Kính Đường) và Yangjindang (Dưỡng Chân Đường), du khách sẽ bắt gặp những hàng củ cải và xà lách trồng thẳng tắp trên đồng, cũng như những chiếc túi giao sữa treo lủng lẳng trước cổng nhà.
Cách làng Hahoe không xa là Byeongsan Seowon của Ryu Seong-ryong đã được giới thiệu ở trên. Seowon vốn là cơ sở giáo dục của người xưa. Để giải thích một cách trực quan cho thế hệ trẻ vốn không quen thuộc với Khổng Tử (551 - 479 TCN) và Mạnh Tử (372 - 289 TCN), có thể nói
59 58 TRÊN NHỮNG NẺO ĐƯỜNG TRÊN NHỮNG NẺO ĐƯỜNG
© ANDONG-CITY
Để hiểu thành phố Andong, chúng ta cần biết rằng DNA xuyên suốt của triều đại Joseon kéo dài hơn 500 năm chính là Nho giáo. Thời điểm triều đại Joseon chọn Nho giáo làm hệ tư tưởng thống trị cốt lõi, vô số “tình cảm” và “nghi thức” được xem là đậm chất Hàn Quốc đã ra đời.
đây là trung tâm đào tạo nội trú tốt nhất vào triều đại Joseon, được vận hành bởi những “giáo viên ngôi sao hạng nhất” trên cả nước.
Học phái Yeongnam có hai vĩ nhân lớn là Seoae Ryu Seong-ryong và Toegye Yi Hwang. Trong đó, học trò của Seoae Ryu Seong-ryong thường tề tựu ở Byeongsan Seowon còn học trò của Toegye Lee Hwang lại trui rèn kiến thức Tính lý học ở Dosan Seowon.
Byeongsan Seowon được đánh giá là tuyệt mĩ của kiến trúc seowon Hàn Quốc. Bước lên Mandaeru (Mãn Đối Lầu) vốn là Numaru của seowon (maru: khoảng sàn rộng giữa các gian chính trong nhà truyền thống hanok; numaru: maru được xây cao hơn thông thường, tạo cảm giác như một chiếc lầu hoặc gác trong nhà truyền thống hanok), du khách có thể chiêm ngưỡng tuyệt tác thiên nhiên như một tranh vẽ tạo nên bởi sông Nakdong êm đềm xuôi dòng và các dãy núi bao quanh.
Dosan Seowon có quy mô lớn hơn Byeongsan Seowon. Nơi này đặc biệt ở chỗ cả thư đường nơi Toegye Yi Hwang học tập lúc sinh thời và seowon được học trò của ông lập nên nhằm tôn vinh công đức của thầy đều còn tồn tại trong cùng một không gian. Vào trong seowon, du khách sẽ tận mắt quan sát Nongunjeongsa (Lũng Vân Tinh Xá) vốn là thư đường nội trú nơi học trò của Toegye Yi Hwang lưu lại học tập. Bước lên bậc và ngồi ở Jeongyodang (Điển Giáo Đường), du khách có thể ngắm nhìn phong cảnh yên bình của Andong. Nơi này thường tổ chức những cuộc hội họp lớn hay tập trung đàm luận của những nho sinh.
Được xây dựng năm 1572 bởi Seoae Ryu Seong-ryong, Byeongsan Seowon được xem là tuyệt mĩ của kiến trúc seowon Hàn Quốc. Nhờ phong cảnh sông núi tuyệt vời xung quanh và vẻ đẹp kiến trúc ấn tượng cùng giá trị của seowon được đánh giá cao, nơi này đã được công nhận là Di sản thế giới vào năm 2019.
Thư thả thời gian, du khách nên đặt chỗ và trải nghiệm “văn hóa Seonbi” qua trang web của Trung tâm thực hành văn hóa Seonbi thuộc Dosan Seowon. Khóa học hai ngày một đêm mang đến cơ hội trải nghiệm mặc trang phục Nho sinh thời Joseon; khám phá không gian seowon và thăm nhà chính của Toegye, bảo tàng Văn học Yi Yuk-sa và tản bộ con đường Thiền định Toegye dưới ánh trăng huyền ảo rất được du khách yêu thích.
THÀNH PHỐ CỦA TẬN HƯỞNG THÚ VUI ẨM THỰC
Đến khu vực nào tôi cũng tranh thủ ghé qua chợ gần đó. Vì chỉ cần quan sát bầu không khí riêng của chợ, chúng ta có thể đoán được sức sống của khu vực đó. Andong có vài khu chợ lớn, trong đó Gusijang(chợCũ)nổi tiếng với những con đường nhiều hàng quán ngon như phố galbi (sườn), phố jjimdak (món gà nấu với gia vị chính là xì dầu cùng sợi miến và nhiều loại rau củ khác nhau như cà rốt, khoai tây, hành tây...) và cửa hàng bánh lâu đời của địa phương có tên Mammoth.
Đối với những người sành ăn, Andong là thánh địa của ẩm thực truyền thống, thưởng thức trong vài ngày vẫn không cảm thấy thỏa mãn. Cá nhân tôi thực sự thích Andong guksi, loại mì có sợi mỏng hơn so với kalguksu (mónmì có sợi được làm bằng bột mì, dùng chày cán và thái lát mỏng bằng dao)thông thường và nổi lên trên lớp nước dùng. Đây là món ăn thơm ngon, ăn vài lần cũng không chán ngoại trừ nhược điểm sợi mì mềm dễ nuốt khiến thực khách ăn nhiều hơn bình thường. Đồng thời,
Bảo tàng mặt nạ ở lối vào làng Hahoe đi vào hoạt động năm 1995. Nơi đây lưu giữ và trưng bày hơn 250 mặt nạ của Hàn Quốc bao gồm mặt nạ được sử dụng khi biểu diễn kịch mặt nạ Hahoe Byeolsingut được lưu truyền tại làng Hahoe và hơn 250 mặt nạ của các nước trên thế giới.
Tại chợ Cũ - khu chợ truyền thống nằm ở trung tâm thành phố Andong –có khu phố tập trung hơn 30 nhà hàng chuyên bán món Andong jjimdak giúp du khách thưởng thức hương vị nguyên bản của món ăn này.
61 60 TRÊN NHỮNG NẺO ĐƯỜNG TRÊN NHỮNG NẺO ĐƯỜNG
ngoài ra còn có món gukbap (món ăn gồm cơm bỏ vào món canh nấu sẵn) vốn là món không thể thiếu đối với người Hàn Quốc nào có sở thích nhâm nhi rượu. Món Andong gukbap tuyệt ngon với củ cải đúng mùa và thịt bò nội địa (Hanwoo) cũng là một trong những thực đơn được nhiều người Hàn Quốc yêu thích không phân biệt tuổi tác, giới tính.
Andong có nhiều từ đường nên việc cúng tế diễn ra thường xuyên. Người dân có phong tục ăn món cơm trộn có tên goldongban, được làm từ các món cúng. Ngày nay, dù không tổ chức thờ cúng, người ta vẫn có thể thưởng thức món cơm trộn này bất cứ lúc nào nhờ sự ra đời của món heotjesatbap (cơm trộn làm từ các món giống như món cúng).
Một trong những ẩm thực Andong nổi tiếng với du khách là món Andong jjimdak. Khu chợ Cũ có phố jjimdak, ban đầu nơi này là phố chuyên bán món gà quay hoặc rán nguyên con. Thập niên 1980 rộ lên phong trào nhượng quyền món gà chiên tẩm gia vị, những người buôn bán mất lợi thế kinh doanh đã tìm ra cách tự cứu lấy mình. Đó chính là phát minh ra món jjimdak có sợi miến óng ánh và thịnh soạn với nhiều loại rau trong lớp gia vị đậm đà làm từ nước tương có vị cay và mặn. Điều này cũng làm dấy lên cơn sốt món Andong jjimdak trên khắp Hàn Quốc. Ngoài ra, món “cá thu muối” cũng là một món ăn tiêu biểu của Andong, thể hiện trí tuệ của tổ tiên người Hàn Quốc giúp giữ cá tươi ngon trong suốt quá trình đưa cá từ biển khơi vào đất liền.
Vẫn còn hàng dài món ăn truyền thống địa phương đủ
thưởng thức trong vài ngày, nhưng du khách có thể trải nghiệm các món mới chưa từng thấy trước đây. Các món như “pasta cá thu Andong” hay “hamburger cá thu muối”
được đầu bếp trẻ địa phương biến tấu từ đặc sản quê hương, cực đại hóa niềm vui thú đến từ ẩm thực. Nét hấp
dẫn của chợ Cũ là “cũ và mới” đan xen đầy màu sắc, vận
động rất hài hòa không xung đột.
Lựa chọn tuyệt vời nhất sau khi dùng bữa chính là đi dạo trên cầu Woryeong cách đó không xa. Trong đêm tối, câu chuyện kể về “mẹ của Woni” vang lên da diết như ánh trăng mờ ảo lan tỏa dưới lòng sông. Tương truyền tại đây, người ta đã tìm thấy bức thư của một người vợ viết về sự tiếc nuối, nỗi nhớ và lòng oán hận đối với người chồng đã bỏ lại cô cùng đứa con tên Won và đứa trẻ trong bụng. Nếu đến cùng người yêu, đi “thuyền mặt trăng” (moon boat) du ngoạn sông Nakdong dưới cầu Woryeong cũng là một hoạt động đáng để trải nghiệm. Đặc biệt, xung quanh khu vực này tập trung nhiều nơi lưu trú như khách sạn mới và khu resort hanok cùng nhiều khu vui chơi giải trí như vườn bách thú Zootopium và khu trải nghiệm Nho giáo (Confucian Land), giúp du khách tận hưởng một Andong hoàn toàn khác biệt vốn đã làm mê hoặc lòng người bởi những ngôi nhà cổ yên bình.
GIAO THOA GIỮA TRUYỀN THỐNG VÀ HIỆN ĐẠI
Cách đây không lâu tôi đã đến thăm Las Vegas. Có lẽ tôi đã chứng kiến sự hưng thịnh và suy tàn của thành phố phồn hoa một thời đang ngày càng già cỗi. Xem những show diễn “Volcano Show” hay “Fountain Show” chẳng thay đổi
Cầu Woryeong là cây cầu gỗ lớn nhất Hàn Quốc, lên lầu hình bát giác tọa lạc trên cầu, du khách có thể ngắm trọn khung cảnh đập Andong trong tầm mắt. Ngoài ra, du khách còn có thể thư thái tham quan bằng cách đi thuyền mặt trăng đầy màu sắc hoặc thuyền buồm hwangpo truyền thống đậu dưới chân cầu.
NHỮNG NẺO ĐƯỜNG
Điểm tham quan tại Andong
Sông Nakdong
Làng Hahoe
Bảo tàng Mặt nạ Thế giới Hahoe
Byeongsan Seowon
1 Đài quan sát Buyong
2 Chùa Bongjeong
Cầu Woryeong
Gusijang (chợ Cũ)
4 Dosan Seowon
gì so với quá khứ, khiến tôi có cảm giác như đang nhìn vào tấm lưng cô độc của một người đàn ông trung niên ngày càng tiều tụy. Khách sạn Caesars Palace và khách sạn Bellagio vốn tự hào là đỉnh cao hoa lệ của thành phố giờ
đây cũng dần mất đi sức sống. Khách du lịch vẫn nhiều
nhưng khi nghĩ về thành phố đang suy tàn với tốc độ chóng
mặt này diện mạo thay đổi của Andong lại đem đến cho tôi
một cảm giác mới mẻ.
Lần đầu tiên tôi đến thăm làng Hahoe Andong là
khoảng 20 năm trước. Nếu không nhầm thì khi đó vẫn
chưa có phòng bán vé tham quan hay các tiện ích như xe
buýt đưa đón đến tận cổng làng. Tuy nhiên, ngôi làng đã
thay da đổi thịt hoàn hảo (sang cách thuận tiện cho du khách dạo quanh ngắm cảnh)đến mức tôi cảm nhận rõ ý
nghĩa của khẩu hiệu tiếng Anh “Dynamic Korea” (tạm
dịch: Hàn Quốc năng động) do Tổng công ty Du lịch Hàn
Quốc đề ra. Đặc biệt, Bảo tàng Mặt nạ Thế giới Hahoe đặt
trước cổng vào làng trưng bày mặt nạ Hahoe (quốc bảo số 121) với khuôn mặt cười quen thuộc của người Hàn Quốc và nhiềumặtnạdântộctruyềnthốngtrênthếgiớimang đến
3 Khu trải nghiệm Nho giáo
Vườn bách thú Zootopium
sự thú vị chính như cách món khai vị kích thích vị giác của thực khách trước khi thưởng thức món chính trong bữa ăn. Dạo quanh Andong, tôi cho rằng chính điều này mới là nét đặc trưng đậm chất Hàn Quốc. Đó là sự xê dịch, không đứng yên tại chỗ; luôn khám phá những câu chuyện mới và tìm kiếm những điểm cần cải thiện. Đó chính là nét hài hòa giữa những cửa hàng xưa cũ và những nhà hàng thời thượng trên những con đường lâu đời hay chính sự linh hoạt trong việc dời những ngôi nhà cổ có nguy cơ bị chìm do xây dựng đập Andong và hồi sinh chúng thành khách sạn hanok theo phong cách hiện đại. Ý nghĩa của câu nói “Hàn Quốc là đất nước không bao giờ ngủ” có thể được hiểu theo nhiều ngữ cảnh khác nhau, nhưng tôi tin rằng đó chính là sức mạnh đã khiến đất nước nhỏ bé, thanh bình ở phương Đông này trở thành nền kinh tế lớn thứ 10 thế giới. Theo nghĩa này, Andong chính là thành phố nơi truyền thống vẫn còn tồn tại và chuyển động không ngừng.
63 62 TRÊN
TRÊN NHỮNG NẺO ĐƯỜNG
Seoul 242km
2 1 3 4
Andong
Ông Park Ho-young rời nhà mỗi sáng, để đi đến cửa hiệu Bakindang (Bác Ấn Đường) làm việc. Ngày nay, việc ký tên đã trở nên quen thuộc hơn sử dụng con dấu nhưng ông Park vẫn dốc lòng trong việc tạo ra con dấu “độc nhất vô nhị” trên thế gian.
Hwang
CHÂN DUNG THƯỜNG NHẬT
Giá trị của tên khắc trên con dấu
Con dấu là vật dụng được làm ra để đóng lên giấy tờ, có khắc chữ hoặc hoa văn trên gỗ, xương, sừng, pha lê, đá hoặc vàng. Ở Hàn Quốc, con dấu là vật quan trọng mà ai cũng nên có ít nhất một cái. Ông Park Ho-young
tại Bakindang, là nhân vật duy nhất trên thế giới gắn bó với nghề chạm khắc con dấu độc nhất vô nhị - điều mà ông đã làm trong suốt hơn 70 năm qua.
ÔNG PARK HO-YOUNG rời khỏi nhà mỗi sáng. Dù đã 84 tuổi nhưng ông không nghỉ một ngày nào trong 365 ngày trong năm. Vì ông phải giữ lời hứa với khách hàng của mình. Ông mất khoảng một giờ để đến cửa hàng của mình bằng tàu. Bakindang (Bác Ấn Đường) nằm trên tầng ba của một tòa nhà cũ ở đường Cheonggyecheon, quận Jongno, thủ đô Seoul. Lối vào và các bức tường của cửa hiệu đầy những bằng khen mà ông đã nhận được cho đến nay. Ông làm việc từ 10 giờ sáng đến 8 giờ
tối nhưng cũng có lúc đi vắng. Ông chia sẻ: “Khi luống tuổi, tôi phải đến bệnh viện thường xuyên. Tôi còn ra ngoài ăn trưa và trở lại vào khoảng 3 giờ chiều”.
Không có bảng hiệu bên ngoài tòa nhà, và nếu không gặp may, bạn sẽ không thể gặp được chủ nhân cửa hiệu. Đa số khách ghé tới đều là khách quen lâu năm hoặc người được khách quen giới thiệu nên cũng không ảnh hưởng đến việc kinh doanh của cửa hiệu.
LÝ DO TỒN TẠI CỦA CON DẤU
Con dấu xuất hiện khá sớm trong lịch sử nhân loại. Ở khu vực Lưỡng Hà từ khoảng 5.000 năm trước Công nguyên đã có con dấu được làm từ đất sét. Trong thần thoại Dangun của Hàn Quốc (thần thoại thành lập vương quốc đầu tiên Gojoseon - Cổ Triều Tiên), có một vật gọi là cheonbuin (thiên phù ấn). Trong “Tam quốc di sự” (chuyện kể từ thời kỳ Ba vương quốc) của nhà sư Ilyeon (Nhất Nhiên) sống ở triều đại Goryeo (Cao Ly) có đoạn chép rằng
“Hwanin đã trao ba cheonbuin cho con trai mình là Hwanung, đồng thời cắt cử chàng đi cứu giúp thế giới loài người và cai quản thiên hạ”. Vậy cheonbuin là gì? Có nhiều giả thuyết
khác nhau về điều này. Trong tên gọi của vật này có chữ buin (phù ấn), nghĩa là con dấu, thế nên có thể suy đoán rằng vật này là biểu
tượng và cũng là minh chứng cho thấy
Hwanung là con trai của thần linh trên trời.
Đó cũng là căn nguyên về sự tồn tại của con dấu.
Có một thời, con dấu là vật không thể thiếu đối với người Hàn Quốc. Không có con dấu, không thể viết các hợp đồng, giấy tờ và cũng như thực hiện các giao dịch ngân hàng.
Cách đây 71 năm, do cuộc triệt thoái ngày 04 tháng 01 (sự kiện chính phủ rút lui khỏi thủ
đô Seoul dưới sự tấn công của quân đội Trung
Quốc vào ngày 04 tháng 01 năm 1951, kể từ sau khi chiến tranh Triều Tiên nổ ra), những người tị nạn khi rời bỏ quê hương xuống khu vực phía nam cũng cần đến những con dấu.
bị giảm xuống và cuối cùng cắt hẳn khẩu phần. Vì không có gì để ăn nên người dân rải rác dạt vào thành phố.”
Khoảng sáu tháng sau, khi chuyển đến một khu ổ chuột ở thành phố Busan, ông nhận được liên lạc từ người anh họ từng sống với ông ở thành phố Heungnam cùng lời đề nghị: “Một hậu bối của anh đang kinh doanh khắc con dấu ở phường Sindang-dong, Seoul, em có muốn làm việc ở đó không?”. Chàng trai họ Park 16 tuổi khi đó đã thu dọn đồ đạc và đến Seoul.
HỌC
NGHỀ ĐỂ SINH TỒN SAU
CUỘC
SƠ TÁN
Vào thời điểm đó, ông Park Ho-young đang sống ở thành phố Heungnam, tỉnh Hamgyeongnam. Vốn sinh ra ở quận Sinheung, tỉnh Hamgyeongnam nhưng từ sau khi người cha qua đời, ông cùng gia đình chuyển đến nhà người anh họ ở thành phố Heungnam.
Khi sự kiện ngày 04 tháng 01 diễn ra, cả nhà đã lên thuyền tại bến tàu Heungnam đi lánh nạn và lưu lại tại đảo Geoje (một hòn đảo ở bờ biển phía Nam của Hàn Quốc, hiện được nối với đất liền bằng một cây cầu). Với công cụ là cưa sắt tự mài, ông Park xẻ gỗ khắc con dấu rồi bán cho người dân. Nếu người dân không có tiền, ông sẽ nhận ngũ cốc để thay thế.
“Tôi đã sống ở đó ba năm. Lúc đầu, mỗi người được nhận ba khẩu phần ăn, nhưng dần
“Tôi đã làm việc trong cửa hiệu đó 10 năm. Thầy Kim Doo-chil, một thành viên của Hiệp hội Nghiên cứu Chusache (Thu Sử thểphong cách thư pháp của Kim Jeong-hui, hiệu là Thu Sử) đã chỉ dạy cho tôi. Khi thầy ấy phác thảo chữ, tôi sẽ làm công việc chạm khắc, nhưng vì thầy ấy nhận công việc vào ban ngày nên tôi chủ yếu làm việc vào ban đêm. Do đồng thời theo học ở trường trung học vào ban đêm nên có lúc tôi chỉ ngủ hai tiếng mỗi ngày những khi bận rộn. Tôi được trả công tính trên số lượng chữ mình đã khắc. Có những lúc tôi đã khắc 1.000 ký tự trong 24 giờ.”
THỜI GIAN CỦA SỰ TẬP TRUNG VÀ NỖ LỰC
Trong giai đoạn này, ông Park cũng học các kiểu chữ Hán và thư pháp Trung Quốc chẳng hạn như Tả thư (chữ viết đảo ngược trái và phải), Triện thư (một kiểu chữ Hán cổ, có hai loại Đại triện thời nhà Chu và Tiểu triện thời nhà Tần), Lệ thư (kiểu chữ được tạo ra vào thời nhà Tần và sau đó hoàn thiện vào thời nhà Hán), Thảo thư (kiểu chữ mang tính ứng
Chân dung
65
thường nhật
Kyung-shin Nhà văn
Dịch. Phùng Thị Thanh Xuân Ảnh. Han Jung-hyun
dụng, được tạo ra vào thời nhà Hán). Thật sự hữu ích khi ông cũng đã học Thiên tự văn (một cuốn sách của Trung Quốc được sử dụng rộng rãi để học chữ Hán vỡ lòng). Ông bắt đầu tách ra riêng làm việc độc lập khi vừa 26 tuổi.
Ông đặt một chiếc bàn ở bên cửa hàng in ấn trên đường Euljiro 5-ga ở Seoul và tiếp đón
khách hàng. Sau đó, ông đã dời tiệm hết nơi này đế nơi khác. Mãi cho đến cách đây 11 năm, ông mới có một cửa hàng như địa điểm hiện tại.
Ông Park nói rằng tất cả những gì cần thiết để khắc một con dấu là sự tập trung và nỗ lực.
“Bây giờ gần như không còn cửa hiệu nào khắc thủ công cho từng con dấu một. Công việc này không kiếm được tiền, vả lại còn mệt nhọc. Cũng không ai muốn học. Để làm tốt công việc này thì cần phải học thư pháp và phải biết kiểu chữ, nhưng thật khó nếu như không học từ khi còn nhỏ.”
Đôi khi có đến 24 ký tự được khắc trên mặt dấu (phần khắc các chữ nhỏ hơn một đồng xu). Đó là lý do tại sao ông cũng mắc một căn bệnh nghề nghiệp gọi là “bệnh thoái
hóa điểm vàng”. Điểm vàng là một mô thần
kinh ở trung tâm của võng mạc, nơi tồn tại
hầu hết các tế bào cảm quang và là nơi hình
ảnh của vật thể được hình thành. Thoái hóa
điểm vàng là căn bệnh xuất hiện do sự thoái hóa
Mỗi khi khắc con dấu, ông dồn hết sự tập trung
đến độ không biết có khách vào tiệm hay không. Ông cũng mắc
căn bệnh nghề nghiệp,
thị lực kém đi khi phải
khắc chữ lên những bề
mặt dấu quá nhỏ. Thế
mà ông lại cười bảo rằng
nếu bỏ nghề, có khi còn
mắc bệnh nặng hơn cũng không chừng.
Ông chia sẻ: “Vợ tôi bảo tôi hãy nghỉ ngơi vì tôi đã làm đủ rồi. Nhưng tôi ghét việc nghỉ ngơi. Ở tuổi này, không ai xung quanh tôi còn làm việc cả. Mọi người không có việc gì làm ngoài ăn và ngủ. Cả trí óc và thân thể đều dần thoái hóa. Tôi không thể buông bỏ công việc này vì tôi sợ mình cũng sẽ như vậy”.
Khi được hỏi về mong muốn của mình, ông Park chỉ cười nhẹ và lắc đầu.
“Mong muốn ư? Làm gì có! Liệu còn mong ước gì nữa ở cái tuổi xế chiều này cơ chứ? Ngoại trừ việc sống một cuộc sống khỏe mạnh cho đến khi chết.”
Có câu “Người chết để lại tên”. Tên của một người chứa đựng mọi điều người đó đã làm, những gì đã trải qua, những hạt giống đã gieo và những điều gặt hái được. Sức nặng của những cái tên đã và đang được ông Park Hoyoung khắc không hề bị xem nhẹ. Cho dù nhiều năm đã trôi qua, con dấu do ông khắc sẽ minh chứng cho cuộc đời của một con người “độc nhất vô nhị” trên cõi đời này.
Ông làm công việc khắc con dấu trong suốt 70 năm qua, nhưng không có cái nào giống cái nào.
Vào năm 2001, sau khi mất tất cả các danh sách khách hàng đã làm con dấu do trận lũ lụt, ông đã bắt đầu sắp xếp lại và hiện lưu lại được khoảng 4.700 mẫu con dấu.
Giờ đã là thời đại có thể tạo ra một con dấu chỉ mất vài phút bằng chương trình máy tính, thế nhưng ông Park vẫn khắc từng nét từng nét chữ bằng dụng cụ dao điêu khắc thân thuộc, với mong muốn đem đến niềm hạnh phúc cho khách hàng. Công việc này sẽ không một máy móc nào có thể thay thế được.
các tế bào điểm vàng, gây suy giảm thị lực và có thể dẫn đến mù lòa. Chữ cái hay đường
thẳng bị biến cong nên cũng có trường hợp
không nhìn rõ một phần chữ khi đọc. Ông tâm sự: “Mắt trái tuy còn khỏe nhưng mắt phải lại bị như vậy. Tình trạng này cũng được 20 năm rồi. Dù có phẫu thuật cũng không thể chữa khỏi. Vì vậy, tôi phải nghỉ giải lao thường xuyên trong lúc làm việc. Bây giờ
tôi khắc được khoảng một con dấu mỗi ngày”.
CON DẤU ĐỘC NHẤT VÔ NHỊ TRÊN ĐỜI
Đã qua rồi cái thời con dấu là một vật cần thiết. Khi chương trình vi tính và máy móc trở
nên phổ biến vào những năm 1990, con dấu
được sản xuất vừa nhanh vừa rẻ. Ngay cả khi
không có con dấu, người ta cũng không còn
thấy bất tiện nữa vì chữ ký tay ngày càng phổ biến trong giao dịch. Tuy nhiên, ông Park không có ý định ngừng công việc khắc “con dấu độc nhất vô nhị trên đời” này.
Ông nói: “Con dấu là thứ chỉ cần khắc một lần, có thể sử dụng được cả đời. Con dấu tôi khắc không thể làm giả được”. Thời gian tư vấn khách hàng rất quan trọng. Đầu tiên là quyết định chất liệu của con dấu. Sau khi chọn một trong nhiều loại chất liệu, từ gỗ cứng đến ngọc Chuncheon đắt tiền (mộtloạingọcđátừChuncheon,tỉnhGangwon),
cho đến việc tính toán số nét để xác định số chữ cần khắc. Tên Hàn Quốc thường có ba chữ, bao gồm cả họ. Cũng có một số trường hợp áp dụng học thuyết Tính danh học (một cách tính vận mệnh tốt xấu theo tổng số nét của tên chữ Hán) để thêm các chữ mang lại may mắn và tài lộc vào cuối tên. Bước kế tiếp là quyết định kiểu chữ viết phù hợp với tên rồi viết lên phần mặt dấu bằng bút lông trước. Sau đó, công việc chạm khắc đòi hỏi sự tập trung cao độ bắt đầu.
“Nếu bạn khắc sai dù chỉ một chút, bạn phải bắt đầu lại từ đầu. Cứ mãi tập trung vào khắc thì thời gian cũng trôi vèo đi thôi. Tuy chốc chốc tôi lại phải nghỉ ngơi vì mắt yếu.”
Ông Park có một danh sách khách hàng gồm thông tin liên hệ, ấn ảnh (sổ lưu con dấu) và tên của 4.700 người. Năm 2001, suối Cheonggyecheon bị ngập lụt và cửa hàng ở tầng bán hầm vào thời điểm đó đã bị thiệt hại, từ đó ông đã bắt đầu lưu trữ thông tin danh sách bằng máy vi tính. Dù đã ngoài 60 tuổi nhưng ông đã mua máy tính và tự học từng bước một, không chỉ biết lưu trữ thông tin mà còn sử dụng được cả Photoshop (phần mềm chỉnh sửa ảnh).
Tôi hỏi: “Ông có luôn mang theo con dấu bên mình không?”. Ông lục túi và lấy ra hai con dấu đưa tôi xem. Đó là chiếc túi đựng con dấu do vợ ông đan thủ công khi còn trẻ.
67 66
CHÂN DUNG THƯỜNG
CHÂN DUNG THƯỜNG NHẬT
NHẬT
Đã qua rồi cái thời con dấu là vật cần thiết của mỗi người. Tuy nhiên, ông Park không có ý định ngừng công việc khắc “con dấu độc nhất vô nhị trên đời” này.
Ông nói “Con dấu là thứ chỉ cần khắc một lần, có thể sử dụng được cả đời. Con dấu tôi khắc không thể làm giả được”.
Gửi đến những Chun Tae-il thời nay
Phim hoạt hình “Chun Tae-il” (2021) kể câu chuyện về chàng trai quả cảm Chun Tae-il (1948-1970), một biểu tượng của phong trào cải cách lao động Hàn Quốc. Câu chuyện quá khứ của hơn 50 năm về trước tưởng chừng không liên quan gì đến chúng ta hôm nay, nhưng vẫn để lại dư âm sâu sắc và khơi dậ sự thấu cảm trong lòng khán giả.
Chun Tae-il (2021) là bộ phim hoạt hình tái hiện câu chuyện của người anh hùng quả cảm Chun Tae-il tự thiêu để cải thiện điều kiện làm việc và cải cách nhân quyền cho người lao động
TRONG NHỮNG NĂM 1960-1970, để có thể thoát nghèo, Hàn Quốc đã theo đuổi tăng trưởng kinh tế bằng cách bóc lột sức lao động của công nhân, nhất là đối với các ngành thường sử dụng nhân công giá rẻ như ngành may mặc. Mặc dù Luật Tiêu chuẩn Lao động đã được ban hành, nhưng sự tăng trưởng về mặt kinh tế lại được ưu tiên nhiều hơn so với việc tuân thủ pháp luật.
Câu chuyện kể về chàng thanh niên ôm hoài bão dùng tiếng nói của mình để thay đổi thế giới bất công trong bộ phim hoạt hình “Chun Tae-il” (Chun Tae-il: A Flame That Lives On) đã lại trở thành tâm điểm và giành được Giải đặc biệt của Hội đồng thẩm định tại Liên hoan phim hoạt hình quốc tế Annecy (Annecy International Animated Film Festival) lần thứ 46 vào năm 2022, giải Khán giả (Giải Đồng) hạng mục phim hoạt hình tại Liên hoan phim quốc tế Fantasia (Fantasia International Film Festival) lần thứ 26 và Giải thưởng lớn tại Liên hoan phim hoạt hình độc lập Seoul (Seoul Indie-AniFest) lần thứ 18.
NGƯỜI THANH NIÊN TRƯỚC HOÀN CẢNH
LAO ĐỘNG KHẮC NGHIỆT
Vào cuối những năm 1960, các cơ sở may mặc tập trung quanh khu chợ Pyeonghwa nằm ở khu vực Cheonggyecheon của Seoul. Công nhân làm việc 14-15 giờ/ngày và phải chịu đựng cường độ lao động cao đến mức không có nổi thời gian để đi vệ sinh. Không gian làm việc cũng thiếu phương tiện thông gió xử lý bụi từ gia công vải vóc. Tầng một thậm chí còn bị chia thành hai tầng một cách tùy tiện, khiến cho công nhân không thể ngồi thẳng lưng để làm. Do môi trường lao động như vậy, công nhân thường xuyên mắc các chứng bệnh về phổi, nhưng những ai bị bệnh không thể đi làm sẽ bị sa thải ngay lập tức. Đặc biệt, hầu hết thợ phụ đều là những cô gái trẻ ở độ tuổi từ 13 đến 17, lương của họ thậm chí còn không đủ để trang trải cho các bữa ăn tối thiểu.
y
Chàng trai quả cảm Chun Tae-il vốn là công nhân may, luôn quan tâm đến những người thợ phụ như em gái ruột. Có nhiều lần anh mua bánh nướng nhân đậu đỏ (bánh làm bằng cách nhào bột mì trong nước và tạo thành một khối bột dẻo như hồ rồi nướng) cho các em bằng tiền đi xe của mình nên không thể quay về nhà. Khi sống hết mình vì những người xung quanh cũng là lúc anh tập hợp các đồng nghiệp để thành lập một nhóm công nhân và không ngừng gửi yêu cầu cải thiện điều kiện làm việc và tuân thủ luật Tiêu chuẩn Lao động tới các cơ quan hữu quan như Bộ Lao động và tòa thị chính.
Anh dần dần tổ chức các cuộc biểu tình của công nhân, nhưng đều thất bại trước sự cản trở của cảnh sát. Sau đó, vào ngày 13 tháng 11 năm 1970, khi một cuộc biểu tình khác cũng bị ngăn chặn trước chợ Pyeonghwa, chàng trai quả cảm Chun Tae-il đã cầm trên tay bộ Luật Tiêu chuẩn
Lao động và hô vang:“Hãy tuân thủ Đạo luật Tiêu chuẩn
Lao động, chúng tôi không phải là máy móc” rồi châm lửa tự thiêu, dùng sinh mạng của mình để cho thế giới biết đến hiện thực của người lao động. Anh bị bỏng khắp người và được đưa đến bệnh viện. Trong đau đớn tột cùng, anh vẫn truyền lại tâm nguyện “Đừng để cái chết của tôi vô ích” và rồi ra đi.
CÂU CHUYỆN ĐƯỢC KHẮC HOẠ TINH TẾ QUA ĐỜI SỐNG THƯỜNG NHẬT
Bộ phim không anh hùng hoá hình tượng con người quả cảm Chun Tae-il một cách hời hợt mà tập trung miêu tả nguyên vẹn đời sống của một chàng thanh niên. Đặc biệt, ngay cả cảm xúc về mối tình đơn phương năm 1976 được viết trong những trang nhật ký phần lớn còn lưu giữ đến hôm nay cũng được miêu tả tinh tế. Tình tiết quan trọng là anh đem lòng yêu người em vợ của chủ xưởng và tự mình từ bỏ tình yêu vào tuổi 19. Anh nhận ra rằng khi ông chủ không ưa gì mình, điều đó có thể gây trở ngại đến cuộc sống
Giải trí
69 GIẢI TRÍ
Song Hyeong-guk Nhà phê bình phim điện ảnh Dịch. Phạm Hương Giang
© MYUNGFILMS
Trong phim, không chỉ có hình ảnh một con người quả cảm dùng tiếng nói của mình vì các đồng nghiệp chỉ vì lâm bệnh mà trở thành kẻ có tội trong môi trường lao
động khắc nghiệt phải
làm việc cả ngày nhưng
không được nhận tiền lương xứng đáng, mà còn khiến người xem theo dõi lần lượt về cuộc đời một con người là Chun Tae-il với câu chuyện thời niên thiếu cùng hình ảnh chàng thanh niên mơ mộng với mối tình đầu.
“Chun
của anh trong xưởng may, nơi vốn là một xã hội có phân
cấp triệt để. Sự lựa chọn này là tình tiết lột tả một cách lạnh
lùng cuộc sống thực tại và nhận thức trong hiện thực của anh. Bộ phim đã dày công nắm bắt điểm này để không bỏ
lỡ tình tiết, bởi nó mang ý nghĩa quan trọng vượt khỏi
những vấn đề cá nhân đơn thuần trong quá trình anh
trưởng thành về giai cấp và nhận thức.
Giống như cảnh chàng trai nhận được sự tin tưởng từ
ông chủ mà lui tới nhà ông rồi nhận ra mùi xà bông mình
vẫn dùng khác với mùi hương xà bông nhà chủ, thì tình
tiết khắc hoạ tinh tế con đường mà nhận thức về giai cấp
của người anh hùng Chun Tae-il được hình thành và củng
cố qua đời sống hàng ngày của anh cũng rất xuất sắc.
Trong phim “Ký sinh trùng” (Parasite, 2019) của đạo diễn
Bong Joon-hocũng chủ yếu sử dụng mô tip miêu tả hiện
thực phân biệt giai cấp bằng mùi, có lẽ chính là điểm góp
phần tạo nên sự đồng cảm nơi khán giả, những người đang sống trong một xã hội hiện đại đầy rẫy sự bất bình đẳng.
NGÀY HÔM NAY KHÔNG KHÁC GÌ QUÁ KHỨ
“Chun Tae-il” không để câu chuyện của 50 năm trước dừng lại trong quá khứ mà dồn tâm huyết vào việc truyền tải ý nghĩa của nó đến ngày hôm nay. Xung đột phân bổ
tiền lương và cơ cấu bóc lột đã thật thực sự diễn ra tại nhà
máy may vào thời điểm đó được tái hiện lại từ góc độ xung
đột giữa những người lao động do giới chủ kích động hơn
là xung đột giữa người lao động và người sử dụng lao động.
Vào thời điểm đó, các xưởng may đã tạo ra một cơ cấu giai cấp triệt để theo thứ tự thợ may, thợ may phụ, thợ máy may và thợ phụ máy may; đồng thời đẩy trách nhiệm trong xung đột giữa người lao động và người sử dụng lao động
bằng cách giao trách nhiệm quản lý giữa các cấp bậc cho
cấp trên trong từng bộ phận. Những phương thức được
thực hiện như không trực tiếp sa thải công nhân khi không
đi làm vì bị ốm mà để cho thợ may làm, hoặc giao lại cho
thợ may tự quyết việc phân chia tiền lương để trốn trách
trách nhiệm phải chi trả tiền lương thích đáng cho toàn thể
công nhân của người sử dụng lao động.
Các vấn đề lao động trong thế kỷ XXI thể hiện rõ trong
phương diện che dấu bản chất của tình hình theo cách mà
những người có trách nhiệm và quyền hạn sử dụng nhiều
phức thức khác nhau để đẩy trách nhiệm về phía người
quản lý cấp trung. Ví dụ, các tập đoàn đang vận hành hệ
thống các chi nhánh trì hoãn vấn đề trả lương tối thiểu và
không chịu trách nhiệm bằng cách đóng khung vào mâu
thuẫn giữa người làm việc bán thời gian và chủ chi nhánh,
hơn.
hay như việc làm lu mờ vấn đề cốt lõi theo cách kích động mâu thuẫn giữa những người yếu thế.
Chun Tae-il lấy bối cảnh những năm 1960-1970, đã khơi dậy niềm thấu cảm rộng rãi nơi công chúng khi tái hiện một đời sống xã hội hiện đại đã đẩy những người vốn yếu thế vào cảnh cùng cực hơn. Hàn Quốc hiện là một quốc gia tiên tiến với nền kinh tế đứng trong top 10 thế giới, nhưng tính đến năm 2020, đây cũng là quốc gia có trung bình khoảng 3 người chết mỗi ngày tại nơi làm việc. Cho đến khi điều này xảy ra, đương nhiên không chỉ cấu trúc thầu phụ - thầu phụ cấp dưới đang gây tác động mà thậm chí hệ thống kinh tế sản sinh hàng loạt lao động nền tảng (người lao động có quan hệ ràng buộc với chủ lao động qua các ứng dụng hoặc điện thoại thông minh - chú thích của người dịch) hay lao động đặc thù không được bảo hộ ngay trong chính cấu trúc đó. Nhưng đây không chỉ là vấn đề của riêng Hàn Quốc. Bộ phim “Two Days One Night” (2015) do anh em người Bỉ Dardenne đạo diễn, bộ phim “Sorry We Missed You” (2019), do Ken Loach đạo diễn, hay một trong những bộ phim được quan tâm nhiều trong năm nay - “Full Time” (2022) do Eric Gravel đạo diễn là những ví dụ cho thấy một hình thức sử dụng lao động mới của chủ nghĩa tư bản toàn cầu, hay đó là cục diện xung đột giữa những người lao động được mở rộng bằng những cách thức chưa từng có tiền lệ, tạo thành một xã hội mà những kẻ mạnh thoái bỏ trách nhiệm, dồn những kẻ yếu vào sâu thêm một tầng thống khổ.
“Chun Tae-il” cùng các kiệt tác trên là những tác phẩm xuất sắc kể câu chuyện trong bối cảnh có từ hơn 50 năm trước một cách dễ hiểu về chủ đề giải quyết sự phức tạp trong lao động mà chúng ta đang đối diện ngày nay.
Trong phần cuối, phân đoạn người anh hùng quả cảm Chun Tae-il tự thiêu, hình ảnh nhân vật chính chỉ được xử lý qua hai cảnh quay ngắn. Thay vào đó, bộ phim tập trung lột tả nét mặt của đồng nghiệp và những người dân xung quanh với ánh mắt ngạc nhiên khi chứng kiến cảnh tượng này.
Nét mặt của họ không đâu khác đã trở thành gương mặt của chính người xem và đặt cho ta câu hỏi: Ai đã tạo ra nguyên cớ cho những xung đột mà bạn chứng kiến? Những bất hạnh mà bạn thấy trong xã hội hiện nay được bắt nguồn từ đâu? Bạn đang theo dõi thảm hoạ nào và bạn đang có những hành động gì? Để có được câu trả lời đó, mỗi chúng ta trước hết cần phải nhìn sâu hơn vào chính bản thân mình.
Tae-il” lấy bối cảnh những năm 1960-1970, đã khơi dậy niềm thấu cảm rộng rãi nơi công chúng khi
70 GIẢI TRÍ 71 GIẢI TRÍ
tái hiện một đời sống xã hội đã đẩy những con người vốn yếu thế vào cảnh cùng cực
© MYUNGFILMS
Hwang Hae-won Tổng Biên tập Nguyệt san Kinh doanh Dịch vụ Thực phẩm
Dịch. Mai Như Nguyệt Minh họa. Choi Su-jin
Gimbap: Hương vị cuộn giữ ký ức của Hàn Quốc
Điều thường nhật luôn là điều vĩ đại nhất. Tuy là món
ăn có thể dễ dàng mua ở bất cứ đâu, nhưng trên phương diện chứa đựng ký ức và tình cảm của riêng cá nhân, có thể nói gimbap chính là một thế giới riêng, một vũ trụ thu nhỏ của người Hàn Quốc.
VĂN HÓA CUỘN các loại nguyên liệu đặc trưng thành hình trụ tròn để ăn rất phổ biến ở nhiều quốc gia, chỉ hơi khác về mặt hình thức và nguyên liệu. Ví dụ như món bánh taco của Mexico gồm thịt và nhiều loại rau cùng với nước sốt đặc biệt được gói trong bánh mì tortilla, hoặc món California roll của Mỹ, món norimaki của Nhật Bản.
NGUỒN GỐC MƠ HỒ
Chưa có thông tin rõ ràng về nguồn gốc của gimbap. Mặc dù một số người cho rằng nó bắt nguồn từ món norimaki của Nhật Bản (đặt cá sống, dưa chuột, bí khô thái lát dài và củ cải ngâm giấm lên trên cơm và cuộn chặt tay với lá rong biển), nhưng cũng có quan điểm cho rằng cho rằng gimbap được biến tấu từ món “bokssam” đã có từ giai đoạn hậu kỳ triều đại Joseon (1392–1910).
Nguồn gốc tên gọi “gimbap” cũng không rõ ràng. Bài báo nói về cách làm sushi được đăng trên tờ Nhật báo Dong-A ngày 29 tháng 3 năm 1958 đã mô tả gimbap được làm bằng cơm trộn giấm để làm dậy mùi vị. Bài báo hướng
dẫn trộn cơm với 2/3 ly giấm, 2 muỗng canh đường, 1 muỗng canh muối và bột ngọt, xếp lên trên một tấm lá kim cùng với cá, nấm, đậu phụ, rau bó xôi và cà rốt rồi cuộn lại.
Về sau, giấm đã được bỏ qua trong công thức gimbap.
Tuy nhiên, người Hàn Quốc đã ăn cơm bằng cách gói trong rong biển từ rất lâu trước khi xuất hiện món gimbap ngày nay. Trong cuốn “Dongguksesigi” (Đông quốc tuế thì kí - sách hướng dẫn các sự kiện và phong tục các mùa ở Hàn Quốc) được viết năm 1849 có đề cập đến món gimssam và bokssam - những món gói cơm và thức ăn kèm trong lá kim hoặc rau. Trong cuốn sách dạy nấu ăn cuối thế kỷ XVIII “Shijeonseo” (Thị nghị thư), có viết người Hàn
Quốc đã phết dầu lên lá kim rồi rắc muối lên trên để ăn.
Qua đó, nhiều người đoán rằng việc người Hàn Quốc gói
cơm trong lá kim để ăn đã có từ xưa.
Ghi chép đầu tiên về lá kim thậm chí còn có từ trước đó nữa. Trong cuốn “Gyeongsangdo Jiriji” (Địa lý ký tỉnh
Gyeongsang - sách ghi chép về các vấn đề xã hội, con người và hiện tượng tự nhiên của tỉnh Gyeongsang) và “Dongguk
Cũng như ta không thể nào đếm được có bao nhiêu mùi vị món ăn mẹ nấu trong mỗi gia đình, gimbap cũng có vô vàn hương vị khác nhau và là món ăn đầy ắp kỉ niệm đối với người Hàn Quốc. Gần đây, đã có một cơn sốt gimbap cao cấp với nhiều thành phần nguyên liệu đa dạng.
Yeoji Seungram” (Đông quốc dư địathắng lãm - sách giới thiệu và giải thích hầu hết các lĩnh vực liên quan đến xã hội ở từng địa phương) được viết vào thế kỷ XV đều ghi lại rằng lá kim được sản xuất ở tỉnh Gyeongsang và tỉnh Jeolla, cho thấy người dân thời đó đã ăn lá kim.
Dù nguồn gốc của gimbap là gì đi chăng nữa thì mọi người đều tin rằng việc sản xuất rong biển có nguồn gốc từ Hàn Quốc. Dân gian kể rằng khoảng 300 năm trước, một bà lão sống ở Hadong, tỉnh Gyeongsangnam khi đang cào sò ở sông Seomjinthì nhặt được một mảnh gỗ phủ đầy rong biển. Vì vị của rong biển dính vào gỗ rất ngon nên sau đó bà lấy chỗ rong biển đó phủ lên thân cây tre rồi ngâm trong nước biển để nuôi trồng. Tương truyền việc sản xuất rong biển của Hàn Quốc đã bắt đầu từ đó.
MÓN CHUNGMU GIMBAP CỦA THÀNH PHỐ
TONGYEONG ĐANG TẠO CHỖ ĐỨNG TRONG
VĂN HÓA ẨM THỰC HÀN QUỐC
Từ sau những năm 1950, gimbap dần được biến tấu thành
món gimbap hoàn toàn theo kiểu Hàn Quốc. Vào thời văn hóa ăn cá sống ở Hàn Quốc chưa phát triển mạnh mẽ, người dân dùng rau hoặc các loại nguyên liệu có sẵn ở nhà
để cuộn gimbap. Tùy khẩu vị mà gia giảm giấm và cũng có
người chỉ nêm cơm với dầu mè và muối, hoặc dùng muối
mè để làm dậy vị bùi béo. Anh Kim Yun-yeol, có mẹ bán
gimbap ở phường Dalseong, thành phố Daegu vào cuối
những năm 1940 đã nhớ lại những kỷ niệm thời đó: “Mẹ
tôi nêm cơm với một ít giấm, đường và dầu mè, và bán nó
dưới cái tên “gimchobap” (cơm nắm lá kim). Nó có vị
tương tự như món maki của Nhật Bản ngày nay. Sau Chiến
tranh Triều Tiên, mẹ tôi mở lại quán gimbap, mẹ đã trộn
cơm với đường, muối và dầu mè mà không cho giấm. Trong
nguyên liệu sẽ không cho món dưa chua màu đỏ kiểu Nhật mà cho cà rốt, củ cải muối chua và trứng vào”. Chúng ta cũng không thể bỏ qua câu chuyện về Chungmu gimbap, một món ăn địa phương ở Tongyeong, tỉnh Gyeongsangnam. Tên ban đầu của thành phố biển Tongyeong là Chungmu. Sau giải phóng, có chuyện kể rằng món Chungmu gimbap bắt nguồn từ việc có ngư dân ăn gimbap cùng với kim chi củ cải và mực con trộn sốt tương ớt trên thuyền, lúc đó món gimbap chỉ gồm lá kim không tẩm gia vị và cơm trắng. Vì ngư dân một khi ra khơi phải lênh đênh trên biển dài ngày nên gimbap bị hạn chế tối đa nguyên liệu và gia vị để không bị ôi thiu. Thế là từ đó kim chi củ cải chua cay và mực con trộn sốt tương ớt được dùng làm món phụ. Khi món Chungmu gimbap trở nên phổ biến, một số nơi đã thái củ cải và trộn mực lớn hoặc chả cá cay để ăn cùng, khiến nó trở thành một nét văn hóa ẩm thực đặc trưng của nơi này.
GIMBAP MẸ LÀM LÀ NGON NHẤT
Gimbap của thế kỷ XXI hiện đã được xếp vào phạm trù các món ăn đặc trưng của Hàn Quốc. Gimbap có một lớp cơm nêm nếm bằng dầu mè, muối và muối mè được dàn lên trên lá kim khô, sau đó cuộn lại với củ cải muối chua, trứng rán thái sợi, cà rốt, ngưu bàng, xúc xích, rau bó xôi và dưa chuột là dạng phổ biến nhất, đồng thời cũng là dạng gimbap của Hàn Quốc. Tuy đây là cách làm phổ biến nhất nhưng nguyên liệu bên trong gimbap vẫn có thể biến tấu tùy theo sở thích và những món có sẵn trong tủ lạnh mỗi nhà. Khi nghĩ đến “cơm hộp” bạn có thể nghĩ ngay đến gimbap, và nó cũng là món ăn tiêu biểu để mang đi dã ngoại hoặc cắm trại. Vì gimbap thể hiện một cách trực quan tay nghề nấu ăn của người mẹ nên mọi người hay đùa
Nghệ thuật ẩm thực 73
NGHỆ THUẬT ẨM THỰC
phạm trù món ăn đặc trưng của Hàn Quốc. Gimbap có một lớp cơm được nêm bằng dầu mè, muối và muối mè được dàn lên trên lá kim khô; sau đó cuộn lại với củ cải muối chua, trứng rán thái sợi, cà rốt, ngưu bàng, xúc xích, rau bó xôi và dưa chuột là dạng phổ biến nhất, đồng thời cũng là dạng gimbap hoàn toàn của Hàn Quốc.
nhau rằng: “Có bao nhiêu bà mẹ ở Hàn Quốc thì có bấy nhiêu hương vị gimbap”. Bởi gimbap “mẹ làm” là món ăn quen thuộc từ bé nên mỗi người Hàn Quốc đều giữ riêng triết lý ẩm thực là “gimbap của mẹ tôi luôn ngon nhất”. Cho cải bó xôi trộn đều với dầu mè và nước tương truyền thống có từ thời Joseon, rễ cây ngưu bàng và chả cá xào hơi đậm vị với nước tương, cùng với các loại rau khác nhau lên cơm nóng mới nấu rồi cuộn lại, cuối cùng hoàn tất món gimbap “mẹ làm” bằng dầu mè thơm và muối mè rắc lên! Đối với món gimbap, người Hàn Quốc dễ dàng trải lòng và kể đi kể lại những câu chuyện của riêng họ, đồng thời đắm chìm trong nỗi nhớ quê hương vì nó là món ăn chứa đựng ký ức của mỗi người.
CÁI KẾT MỞ CỦA GIMBAP, SỰ ĐA DẠNG CỦA GIMBAP
Sự phổ biến của gimbap Hàn Quốc bắt đầu vào năm 1995 với việc mở tiệm Gimbap Cheonguk (Thiên đường gimbap) ở Incheon. Đây vốn là một tiệm bình dân bán đồ ăn nhẹ và các món ăn Hàn Quốc. Sau khi được nhượng quyền vào cuối những năm 1990, nó đã trở thành một chuỗi nhà hàng trên toàn quốc. Vào thời điểm đó, phần ăn “gimbap 1.000 won” được bán tại tiệm Gimbap Cheonguk vừa rẻ vừa nhiều, mỗi miếng gimbap lại vừa to vừa dày nên đã trở thành bữa sáng chất lượng cho dân văn phòng đang đói bụng. Đó cũng là thời điểm, món gimbap xuất hiện trong thực đơn nhà hàng.
Kể từ đó, đã xuất hiện nhiều biến tấu của gimbap. Có những loại gimbap mới lạ, không sử dụng nguyên liệu thông thường mà dùng thịt heo xào cay hoặc thịt bò xào, thịt heo chiên xù, cá cơm rang tẩm mè, sốt mayonnaise cá ngừ, tôm chiên xù và mực trộn cay... đã ra đời, tạo nên cơn sốt gimbap cao cấp tại thị trường Hàn Quốc trong một thời gian. Khi lượng khách hàng chú trọng nhiều đến sức khỏe hoặc những người không ăn thịt ngày càng tăng, một số nhà hàng gimbap đã thêm ức gà hoặc các nguyên liệu chứa nhiều đạm, đồng thời cho ra mắt các loại gimbap nhân rau tốt cho sức khỏe như rau kế sữa, lá củ cải khô xào, rau muối, cà rốt...
Trong số những tiệm gimbap lâu đời, hầu hết những tiệm nổi tiếng khắp cả nước qua lời truyền miệng đều có nguyên liệu khác biệt so với những nơi khác. Quán Oseonmo Yennal Gimbap ở Jeonju, tỉnh Jeollabuk có món gimbap nhân đầy cà rốt rất được ưa thích. Quán Gyori Gim
NGHỆ THUẬT ẨM THỰC
Dạng phổ biến nhất của gimbap Hàn Quốc là cho củ cải muối chua, trứng rán thái sợi, cà rốt, rễ cây ngưu bàng, xúc xích, cải bó xôi... lên trên lớp cơm được nêm bằng dầu mè và muối rồi cuộn tròn lại.
Những người dân vùng Tongyeong đã từng phải ra khơi đánh bắt cá dài ngày, họ mang theo ra biển
những loại thức ăn để lâu
ít hỏng. Món Chungmu
gimbap đã bắt đầu từ
cách ăn này. Các món hay
được dùng để làm món ăn
kèm như kim chi củ cải
hoặc mực con trộn sốt
tương ớt được biến tấu đa dạng, thay bằng mực lớn hoặc chả cá.
-bap ở Gyeongju, tỉnh Gyeongsangbuk có bán món gimbap trứng với 90% nguyên liệu là trứng rán mỏng thái sợi. Quán O-wolui Gimbap tọa lạc tại ga Nakseongdae, Seoul cũng bán gimbap giống tiệm Gyori Gimbap, chứa hơn 90% trứng rán thái sợi, và đặc trưng của tiệm này là chu vi cây gimbap rất lớn đến mức khó ăn hết một miếng chỉ trong một lần. Tiệm Dongwon Bunsik ở Busan chỉ người dân địa phương mới biết. Quán bán gimbap với đầy những miếng trứng cuộn dày (món ăn kèm kiểu Hàn Quốc, được làm từ trứng đánh lên rồi cho nhiều loại rau củ vào chiên) và khô mưc tẩm gia vị (món ăn kèm theo kiểu Hàn Quốc được làm bằng cách thái mỏng mực một nắng và xào cùng nước sốt gochujang), món này cũng rất ngon. Đảo Jeju có một nơi bán gimbap cá thu đao với cả một con cá thu đao bên trong. Tuy hình dáng có phần độc lạ và kỳ quặc nhưng hương vị thơm ngon của cá thu đao nướng vàng nâu rất hợp với cơm và dễ gây nghiện. Ngoài ra, gimbap cuộn thịt ba chỉ nướng- đại diện tiêu biểu cho món nướng của Hàn Quốc, cũng rất được ưa thích.
Cửa hàng Gimbap
Cheonguk mở cửa vào năm 1995 đã đóng vai trò quan trọng trong việc đại chúng hóa gimbap.
Vào thời điểm đó, phần ăn “gimbap 1.000 won”
đã tạo nên một cơn sốt và nhờ đó, gimbap đã bắt đầu xuất hiện trong thực đơn nhà hàng.
Với xuất phát điểm là món ăn chứa đựng ký ức của người Hàn Quốc, gimbap được kỳ vọng sẽ có một kết thúc mở với sự biến tấu đa dạng của nguyên liệu. Các nhà phê bình ẩm thực trong nước và những người sành ăn đều tin chắc rằng gimbap sẽ mang lại cơn sốt toàn cầu vượt ra khỏi Hàn Quốc và trở thành một lĩnh vực của K-food (ẩm thực Hàn Quốc).
74 NGHỆ THUẬT ẨM THỰC 75
Gimbap của thế kỷ XXI hiện đã được xếp vào
© gettyimages KOREA © gettyimages KOREA © gettyimages KOREA
Cửa
trải
