The Earth Times pl_cz by The Earth Times

The

Earth Times Nr 01

CZERWIEC

2017

The

Earth Times

Spis treści Obsah 06

Fascynujący świat ptaków Fascinující svět ptáků — Patricia Drăgan

Bioferia – co sobotę stajemy do walki Bioferia – každou sobotu jsme připraveni k boji — Anita Kramarczyk

Skąd pochodzi herbata: 5 rzeczy, których nauczyłam się w Darjeelingu Odkud pochází čaj: 5 věcí, které jsem se naučila v Darjeelingu — Patricia Drăgan, Mariola Kluzová, Michał Królikowski

Koktajl zielona energia Koktejl zelená energie — Czarna Biedronka

Pesto zielarza Bylinářovo pesto — Czarna Biedronka

WSTĘP / ÚVOD

Zrób własną pastę do zębów Tvoje vlastní zubní pasta — Alchemia Lasu

Zmieniamy sposób myślenia o odpadach razem z organizacją WasteLess Přehodnocení odpadů s organizací WasteLess — Team WasteLess

Włączamy zielone światło: Eko HUB w Bukareszcie od środka Jedeme na zelenou: Pod pokličkou Eko HUBu v Bukurešti — Alina Blaga

AtelierSiebien: Akademia naturalnych barwników AtelierSiebien: Akademie přírodních barviv — Heike Thomi

Brzydkie owoce? Bardzo chętnie! Škaredé ovoce? Ano prosím! — Rita Pereira

Organizacje Organizace — Fundacja Laja, Petrklíč help z.s., Visegrad Fund

WSTĘP / ÚVOD

Nature does not hurry , yet everything is accomplished Lao Tzu

Edytorial

— Patricia Drăgan

WSTĘP / ÚVOD

Každý den slyšíme, jak se příroda mění a jaký to má vliv na náš každodenní život, kolik druhů je ohrožených a jak roste hora námi vyprodukovaných odpadů. Přesto se zdá, že zapomínáme, že to jsou právě naše nejmenší gesta, která můžou přinést změnu. Jsou to naše každodenní rozhodnutí, které tvoří jeden celek a vše závisí jen na naši determinaci a vytrvalosti na cestě k pozitivním změnám. Tento časopis vznikl proto, aby ukázal pozitivní příběhy z celého světa, kde mladí lidé vkládají svoji kreativitu a energii aby změnili svoji komunitu, počínaje od Rumunska, přes Argentinu až po Indii. Doufáme, že Vám tyto příběhy budou inspirací k budování společnosti, která respektuje životní prostředí.

Codziennie słyszymy, jak zmienia się natura i jak wypływa to na nasze codzienne życie, jak wiele gatunków jest zagrożonych, jak ogromna góra śmieci rośnie z każdym dniem. Zdaje się, że mimo wszystko zapominamy, że to właśnie najmniejsze gesty, które każdego dnia podejmujemy potrafią wnieść dużą Zmianę. Stworzyliśmy ten magazyn, żeby pokazać pozytywne historie z całego świata, które tworzą młodzi ludzie wykorzystując swoją energię i kreatywność, żeby wnieść coś do swojego otoczenia. Od Rumuni aż po Argentynę i Indie, mamy nadzieję, że znajdziesz inspirację, żeby zrobić krok w kierunku społeczeństwa, które traktuje środowisko naturalne z szacunkiem.

Fascynujący świat ptaków Epizod 1: Sztuczki wrony brodatej PATRICIA DRĂGAN, Koordynatorka projektu Library for All, Cieszyn

Jennifer Ackerman, autorka książki „The genius of birds” zabiera nas w niesamowitą podróż do świata ptaków. Pełna podziwu wobec naszych skrzydlatych przyjaciół, dzieli się zaskakującymi faktami. W swojej pracy rzuca światło dzienne na życie najbardziej inteligentnych ptaków oraz przybliża nam wiedzę na temat tego, jak ewolucja kształtowała ich praktyczne zdolności.

DZIKIE ŻYCIE / DIVOKÁ PŘÍRODA

Kiedy pomyślę o ptakach-geniuszach, to pierwszym, który przychodzi mi na myśl, jest wrona brodata. Niezwykłą cechą tego ptaka jest zdolność znajdowania i wyrabiania narzędzi oraz umiejętność systematycznego rozwiązywania problemów. Wrona brodata należy do jednego z (tylko!) czterech gatunków na Ziemi, które potrafią stworzyć skomplikowane narzędzia. Do pozostałych należą człowiek, szympans oraz orangutan. Czym jeszcze potrafi zaskoczyć ten ptak? Zazwyczaj zabiera swoje narzędzia ze sobą i używa ich ponownie, co oznacza, że potrafi rozpoznać i ocenić ich jakość. Warto również dodać, że wrona broda-

ta jako jedyna obok człowieka, spośród wszystkich mieszkańców planety, produkuje i korzysta w swojej pracy z haka.

Jennifer Ackerman, autorka książki „The genius of birds” zabiera nas w niesamowitą podróż do świata ptaków. Jednym z najbardziej znanych narzędzi wrony, jest wspomniany hak, wykonywany z liści pochutnika (pandana). W celu stworzenia narzędzia, młody ptak korzysta z haka rodziców jako wzoru do konstrukcji własnego. Młode pisklęta najpierw obserwują swoich rodziców, którzy używają haka do łapania ofiary, a następnie same próbują zrobić swój. Jednocześnie uczą się, które rośliny i patyki najbardziej nadają się na stworzenie idealnego narzędzia. Takie zachowanie sugeruje fakt, że tworzenie narzędzi jest prze-

Dzięki wieloletnim badaniom, mamy szansę poznać zdolności poznawcze różnych gatunków królestwa zwierząt i zrozumieć, jak bardzo są inteligentne, zdawałaby się, tak niepozorne, ptaki. Artykuł został opracowany na podstawie książki „The genius of birds”, autorstwa Jennifer Ackerman.

Fot. National Geographic

DZIKIE ŻYCIE / DIVOKÁ PŘÍRODA

kazywane z pokolenia na pokolenie. Na terenie Nowej Kaledonii w różnych, niezależnych od siebie miejscach znaleziono narzędzia o różnych kształtach. Metodą prób i błędów młodej wronie udaje się osiągnąć sukces i w wieku około półtora roku łapie swoją pierwszą ofiarę.

Fascinující svět ptáků Část 1: Novokaledonská vrána a její nástroje PATRICIA DRĂGAN Koordinátorka projektu Library for All, Cieszyn

08 DZIKIE ŻYCIE / DIVOKÁ PŘÍRODA

Jennifer Ackerman, autorka knihy „The genius of birds” (Geniální ptáci) nás zve k neuvěřitelnému dobrodružství světa ptáků a sdílí s námi zajímavé informace, plné obdivu k naším opeřeným přátelům. Ve své knize vrhá světlo na ptáky, které mají poznávací schopnosti a u kterých evoluce formovala jejich sociální a praktické dovednosti. Když se zamyslíme nad geniálními ptáky, jeden z prvních, který nás napadne je NoJennifer Ackerman, autorka vokaledonská vrána, která je známá díky své schopnosti vyrábění nástrojů knihy „The genius of birds” a schopnosti systematického řešení (Geniální ptáci) nás zve problémů. Novokaledonská vrána je jedním ze čtyř druhů – mezi lidmi, k neuvěřitelnému dobrodrušimpanzi a orangutany – na této plažství světa ptáků netě, které dokážou vytvořit komplexní nástroje. Ještě zajímavější a obdivuhodné je to, že novokaledonská vrána cestuje se svými nástroji, což znamená, že je schopná ocenit spolehlivé nářadí. Přesto, že v království zvířat najdeme víc příkladů využívání nástrojů, novokaledonské vrány jsou jediná další bytost, kromě člověka, která umí vyrobit hák. Jedno z nejznámějších nářadí je s velkou přesností vyrobený hák z větviček stromu. Mládě vrány se už od mala učí tím, že pozoruje rodiče, jak používají svoje nářadí k lovu kořisti. Poté samo zkouší vyrobit své vlastní nářadí, a učí se která rostlina a větvička se nejlépe hodí k jeho výrobě. K výrobě svého prvního nářadí mládě používá jako vzor nářadí svých rodičů. Toto chování zjevně naznačuje, že výroba nářadí je předávána z generace na generaci, protože nářadí s různými tvary bylo nalezeno na různých částech ostrova Nové Kaledonie. Po několika neúspěšných pokusech vytvoření vlastního nářadí, si ve věku kolem jednoho roku může mladá vrána ulovit svou kořist na vlastní pěst. Díky desetiletím věnovaným výzkumům jsme teď schopni lépe poznat druhy s poznávacími schopnostmi a pochopit, jak jsou tito ptáci doopravdy inteligentní. Tento článek vznikl na základě knihy „The genius of birds”, autorství Jennifer Ackerman.

Bioferia – co sobotę stajemy do walki ANITA KRAMARCZYK

01 O państwach prowadzących najwięcej ekologicznych upraw przeczytasz: Sytuacja obecna na krajowym i międzynarodowym rynku produktów organicznych (Situación actual del mercado nacionale

producentem soi. Oznacza to nieograniczone zużycie chemikaliów do upraw soi, bawełny czy też kukurydzy, zanieczyszczając ziemię i wodę pitną, do której ma dostęp setki tysięcy ludzi02. W Argentynie spożywanie certyfikowanych produktów organicznych praktycznie nie istnieje. Przykładowo w 2013 roku aż 99% produkcji szła na eksport03. Należałoby dodać, że świadomość na temat zdrowego i zrównoważonego odżywiania się jest na bardzo niskim poziomie. W jaki sposób można zmienić te przyzwyczajenia? internacional de productos orgánicos), G. González y M. L. Valera; www.agro.uba.ar/apuntes/no_13/ Situacion_actual_del_mercado_nacional_e_internacional_Gonzalez-Varela.pdf 02 Argentyna: kraj, który jest zatruwany przez Monsanto (Argentina: El país que Monsanto esta envenenando), www.estelaquimica.com.ar/2015/01/ argentina-el-pais-que-monsanto-esta.html 03 Sytuacja produkcji organicznej w Argentynie w 2013 roku (Situación de la producción orgánica en la Argentina durante el año 2013), BuenosAires, Argentina, SENASA, 2014; www.senasa.gov.ar// Archivos/File/File6635 Informe_estadistico_produccion_organica_2013.pdf

DOBRE PRAKTYKI / DOBRÁ PRAXE

Istnieje wiele form walki o własne prawa, zademonstrowania własnego stanowiska, prezentacji swoich wartości i wizji lepszego świata. Tak, jak i istnieje wiele dróg, którymi można dojść do życia bardziej zrównoważonego. Jednymi z nich jest życie przy poszanowaniu praw Natury, w zgodzie z jej cyklem, uprawiając ziemię i odżywiając się zdrowo. Argentyna jest krajem kontrastów. Z jednej strony teren aż 3,2 milionów hektarów obejmują farmy organiczne. Z drugiej strony rokrocznie rośnie uprawa soi transgenicznej. I tak, z 6 milionów hektarów końcem lat dziewięćdziesiątych obszar ten wzrasta do 20 milionów hektarów w 2015 roku! Statystyki mówią, że Argentyna jest drugim co do wielkości krajem na świecie, gdzie uprawia się organicznie01, ale jest też trzecim największym

Socjolożka, edukatorka, podróżniczka, promotorka idei kreatywnego recyklingu i życia w zgodzie z poszanowaniem praw Natury, blisko Pachamamy, mama Gai

Fot. Anita Kramarczyk

10 DOBRE PRAKTYKI / DOBRÁ PRAXE

Jak należałoby zawalczyć o swoje prawa do lepszego życia? Można wyjść na ulicę, demonstrować w walce, forsować świadomość własną, jak i innych, bądź też uprawiać ziemię i sprzedawać jej owoce na lokalnym markecie. W Mendozie, czwartej co do wielkości aglomeracji w Argentynie, położonej w malowniczym krajobrazie, u stóp And, istnieje instytucja, która wybrała tę formę bardziej pokojową. Nazywa się Bioferia. W każdą sobotę wzdłuż ulicy Boulogne Sur Mer w dzielnicy Cano, lokalni producenci udostępniają swoje produkty i wiedzę na temat tego, jak żyć bardziej świadomie, w zgodzie ze zrównoważonym rozwojem, bliżej Pachamamy – Matki Ziemi. Żyć pełnią życia! Na zielonym ryneczku można znaleźć: wolne nasiona, zioła, zboża, mąkę i ziarna każdego typu, sezonowe i suszone warzywa i owoce, książki, kosmetyki, medykamenty, jak i warsz-

taty, wykłady i rozwijające rozmowy. Zawsze się wraca stamtąd nie tylko z wypełnioną torbą, ale i nasyconą duszą. „Każdej soboty może wydarzyć się wiele rzeczy, począwszy od spotkań z artystami, poważne dyskusje i wymiany myśli, skończywszy na pięknym pikniku, organizowanym przez przyjaciół, rodziny z dziećmi, cieszących się momentem dzielenia się” – dodaje Gabriela Lavigna, założycielka farmy permakultury „La Mapirosa” w Uspallata, która w projekcie uczestniczy siódmy rok. Bioferia w tym roku będzie obchodzić 12 urodziny i zrzesza 26 lokalnych producentów. Wszystkie produkty posiadają certyfikat gwarantujący jakość produktu04. Jej założyciele poznali się 04 Patrz za: Modele certyfikacji gwarantujące jakość produktów jako alternatywna strategia certyfikacji dla rozwoju lokalnych rynków rolnictwa ekologicznego w Ameryce Łacińskiej (Los modelos de certificacion participativos en Latinoamérica como estrategia de certificacion alterntiva para el desarollo

de los mercados locales de agricultura organica), P. Coiduras Sánchez, J. R. Díaz Álvarez, J. L. Porcuna Coto, VII Congreso SEAE Zaragoza 2006; www.agroecologia.net/recursos/publicaciones/publicaciones-online/2006/CD%20Congreso%20Zaragoza/Ponencias/169%20Coiduras%20Com-%20Modelos.pdf 05 Patrz: www.elrinconorganico.com.ar/quienes 06 Odporność ziarna (La resistencia de la semilla); www.revistaanfibia.com/cronica/la-resistencia-la-semilla/

W każdą sobotę wzdłuż ulicy Boulogne Sur Mer w dzielnicy Cano, lokalni producenci udostępniają swoje produkty i wiedzę na temat tego, jak żyć bardziej świadomie, w zgodzie ze zrównoważonym rozwojem, bliżej Pachamamy – Matki Ziemi – mówi Azucena Pereyra, specjalistka do spraw żywienia, współzałożycielka Bioferii i dodaje „początkowo stanowiliśmy grupę sześciu gospodarstw, marzycieli, ale z silną wiarą w to, że możemy więcej”. W wejściu na lokalny rynek pomogła nowa moda i tendencja, która pojawiła się początkiem lat 90-tych. Argentyńczycy zaczęli, mówiąc wprost, patrzeć na to, co jedzą. Chcieli poprawić jakość swojego życia. Konsumenci rozpoczęli szukać informacji na temat produktów, które kupują. Te zmiany otworzyły drzwi nowym rynkom, przede wszystkim rynkom żywności, czyli produktom bio, eko i organicznym07. 07 Patrz za: Sytuacja produkcji organicznej w Ar-

sprzedaż produktów lokalnie. Zaczęliśmy marzyć o lokalnym, zielonym markecie. Rozpoczęliśmy w 2001 roku, jako rodzina Pereyra, dostarczanie produktów z ekologicznych gospodarstw 70 rodzinom, które następnie stały się pierwszymi klientami Bioferii

DOBRE PRAKTYKI / DOBRÁ PRAXE

jednak dużo wcześniej. Początkowo, ponad 20 lat temu założyli organizację pozarządową. W 1998 roku wzięli udział w spotkaniu IFOAM (International Federation of Organic Agriculture Movements), które miało miejsce w Argentynie, w Buenos Aires. Na spotkaniu, w którym brali udział przedstawiciele krajów, zainteresowanych produkcją organiczną nie mogło zabraknąć takiej osobistości, jak Vandana Shiva (hinduska działaczka, która w 1993 roku otrzymuje nagrodę Right Livelihood Award, znaną jako alternatywny nobel). Argentynę reprezentowali między innymi María Calzada05, pionierka promocji zdrowego odżywiania się w Argentynie, jak i właśnie założyciele Bioferii. Właśnie tam usłyszeli, że nasiona powinny być wolne, ponieważ są życiem, a życie powinno być wolne06. Zainspirowani, zdecydowali się na eksport warzyw i owoców do Europy (m.in. czereśnie, czosnek, dynia). Kilka lat później, zmienili zdanie i zdecydowali się na działania bardziej zrównoważone. „Zdecydowaliśmy się działać lokalnie, ponieważ zdaliśmy sobie sprawę, że eksport żywności nie jest działaniem zrównoważonym, jak przykładowo

Modzie zdrowego żywienia pomogli również kucharze, występujący w telewizji, w tym w dużej mierze słynny Martiano Molina, który rozpoczął cały proces, dziś podkreśla, że: „zmianie nie powinny ulec tylko ekologia, sposoby odżywiania się, czy edukacja, wszystko powinno się zmienić”08. Założyciele Bioferii zrozumieli w procesie rozrostu, że potrzeby są znacznie większe niż myśleli początkowo, dlatego zdecydowali się na uruchomienie projektu Bioferii. Projekt nie wiążę się tylko z kultywacją i sprzedażą produktów, ale przede wszystkim z edukacją. Ideą projektów tego typu jest nie tylko

gentynie w 2013 roku (Situación actual del mercado nacional e internacional de productos orgánicos), G. González y M. L. Valera; www.agro.uba.ar/apuntes/ no_13/Situacion_actual_del_mercado_nacional_e_internacional_Gonzalez-Varela.pdf 08 Martiniano Molina i olśniewający projekt: pierwsza Szkoła Świadomego Gotowania (Martiniano Molina y un proyecto luminoso: la primera Escuela de Cocina Conciente); www.organicamente.com. ar/?p=3235

DOBRE PRAKTYKI / DOBRÁ PRAXE

Fot. Anita Kramarczyk

sprzedaż, ale przede wszystkim możliwość zrozumienia życia w zgodzie z zasadami zrównoważonego rozwoju. Gabriela Lavigna dodaje ważną myśl: „Satish Kumar, mąż Vandiny Shivy, mówi, że istnieją trzy sfery, nad którymi powinnyśmy pracować: ziemia, dusza i społeczność. Ochrona i uprawa ziemi, wypełnia radością Twoją duszę, co skutkuje zmianą na lepsze społeczności, w której żyjesz”. Dlatego też nie powinny dziwić słowa Azuceny Pereyra, która podsumowuje: „żyję dzisiaj i teraz. Nie wiem co wydarzy się w przyszłości. Nie mam czasu patrzeć tak bardzo do przodu. Czas nam nie pozwala... Tworzę przyszłość, żyjąc dzisiaj. My nigdy się nie zatrzymujemy. Demonstrujemy co sobotę, uruchamiając machinę, jaką jest Bioferia, ponieważ to jest właśnie nasza forma walki. Wierzymy w lepszy i bardziej sprawiedliwy świat: produkując zdrową żywność, wolni i suwerenni”.

Bioferia – každou sobotu jsme připraveni k boji ANITA KRAMARCZYK

01 „V 2012 roce bylo zaznamenáno 37,5 miliónů hektarů ekologických farem, nejvíc z nich v Oceánii (12,2 miliónů hektarů), pak v Evropě (11,2 miliónů hektarů), Jižní Americe (6,8 miliónů hektarů), Asií (3,2 miliónů hektarů), Severní Americe (3 miliónů hektarů) a Africe (1,1 miliónů hektarů). Mezi země, z největšími ekologickými oblastmi patří Austrálie, Argentina a Spojené Státy”. Zdroj: Současná situace na státním a mezinárodním trhu ekologickch výrobků (Situación actual del mercado nacional e internacional de productos orgánicos), G. González y M. L. Valera; www.agro.uba.ar/apuntes/no_13/Situacion_actual_del_mercado_nacional_e_internacional_Gonzalez-Varela.pdf 02 Argentina: země, kterou otrávilo Monsanto (Argentina: El país que Monsanto esta envenenando), www. estelaquimica.com.ar/2015/01/argentina-el-pais-que-monsanto-esta.html 03 Situace ekologického zemědělství v Argentině v 2013 roce (Situación de la producción orgánica en la Argentina durante el año 2013), BuenosAires, Argentina, SENASA, 2014; www.senasa.gov.ar//Archivos/File/File6635 Informe_estadistico_produccion_organica_2013.pdf

DOBRE PRAKTYKI / DOBRÁ PRAXE

Existuje mnoho způsobů boje o vlastní práva, demonstrace vlastního postoje, prezentace svých hodnot a vizí lepšího světa. Stejně tak existuje mnoho cest, kterými můžeme dospět k udržitelnosti. Jednou z nich je žít s úctou vůči (matce) Přírodě, v souladu s jejím přirozeným cyklem, pěstovat svoje vlastní potraviny a jíst zdravě. Argentina je zemí plnou kontrastů. Na jednu stranu 3,2 milionů hektarů zahrnují ekologické farmy. Na druhou rok od roku narůstá množství pěstované transgenní sóji. Z 6 milionů hektarů v devadesátých letech, vzrostla rozloha půdy až na 20 miliónů hektarů v 2015 roce! Podle statistik je Argentina druhá největší země na světě z pohledu na organické pěstování01, a zároveň třetím největším výrobcem sóji, což znamená nekonečné množství chemických látek užité na pěstované sóji, stejně tak bavlně i kukuřici, tyto kontaminují půdu a pitnou vodu, ke které májí přístup stovky tisíc lidí02. V Argentině konzumace certifikovaných bio produktů prakticky neexistuje. Např. v 2013 roce bylo až 99% výroby exportováno03. Nehledě na to, že povědomí o zdravé a udržitelné stravě je na velmi nízké úrovni. Jak můžeme změnit své

Socioložka, vzdělavatelka, cestovatelka, podporovatelka myšlenky kreativní recyklace a života v souladu s přírodními zákony, blízko Pachamamy, matka Gai

návyky? Jakým způsobem bojovat o své právo na lepší život? Můžeme vyjít do ulic, demonstrovat a bojovat, prosazovat své přesvědčení a podporovat přesvědčení druhých nebo pěstovat vlastní potraviny a prodávat svou úrodu na lokálním trhu. V Mendóze,

Do ulice Boulogne Sur Mer ve čtvrti Cano, přicházejí každou sobotu lokální výrobci se svými výrobky a také znalostmi o tom, jak žít vědomě, v souladu s udržitelným rozvojem, blíž k Pacha mámě – Matce Zemi.

DOBRE PRAKTYKI / DOBRÁ PRAXE

4. největší aglomeraci v Argentině, jež se nachází v malebné krajině na úpatí And, působí instituce, která si zvolila mírové řešení. Říkají si Bioferia. Do ulice Boulogne Sur Mer ve čtvrti Cano, přicházejí každou sobotu lokální výrobci se svými výrobky a také znalostmi o tom, jak žít vědomě, v souladu s udržitelným rozvojem, blíž k Pacha mámě – Matce Zemi. Jak žít naplno! Na zeleném náměstíčku najdete: svobodná semena, byliny, obiloviny, mouku a všechny druhy osiv, sezonní a sušenou zeleninu a ovoce, knihy, kosmetiku, léčiva, a stejně tak i workshopy, přednášky a inspirující rozhovory. Od tamtud se odchází nejen s naplněnou taškou ale i duší. „Každou sobotu se hodně děje, od setkání s umělci,

po důležité diskuze a výměny názorů, až po krásný piknik, pořádaný přáteli, rodiny s dětmi, kteří se radují společným okamžikem“ – říká Gabriela Lavigna, zakladatelka firmy „La Mapirosa“ z Uspallata, vesnice nedaleko Mendózy. Projektu se účastní již 7. rokem. Bioferia sdružuje 26 lokálních výrobců a letos oslaví 12. narozeniny. Její zakladatelé se poznali dávno předtím. Již před 20 lety založili neziskovou organizaci. Všechny výrobky mají certifikát potvrzující kvalitu produktu04. V 1998 roce se zúčastnili setkání IFOAM (International Federation of Organic Agriculture Movements), které se konalo v Buenos Aires. Setkání se zúčastnili zástupci zemí, které mají zájem o ekologické pěstování. Nemohla chybět ani Vandana Shiva (indická aktivistka, která obdržela v roce 1993 cenu Right Livelihood Award, známou jako alternativní Nobelova cena). Argentinu zastupovali mezi jinými María Calzada05, průkopnice zdravé výživy v Argentině ale i zástupci Bioferie. Právě tam se dozvěděli, že semena by 04 Viz.: Způsoby certifikace zaručující kvalitu výrobků jako alternativní strategie certifikace pro rozvoj lokálních ekologických farmářských trhů v Latinské Americe (Los modelos de certificacion participativos en Latinoamérica como estrategia de certificacion alterntiva para el desarollo de los mercados locales de agricultura organica), P. Coiduras Sánchez, J. R. Díaz Álvarez, J. L. Porcuna Coto, VII Congreso SEAE Zaragoza 2006; 05 „Jsme první firma v Argentině a Jižní Americe, která se specializuje v prodeji ekologických výrobků. Pracujeme už více než 20 let, snažíme se naším klientům ukázat způsob života a stravování, který nás fascinuje.”; www.elrinconorganico.com.ar/quienes

06 Odolnost semínka (La resistencia de la semilla); www.revistaanfibia.com/cronica/la-resistencia-la-semilla/ 07 Viz.: Situace ekologického zemědělství v Argentině v 2013 roce (Situación actual del mercado nacional e internacional de productos orgánicos), G. González y M. L. Valera; www.agro.uba.ar/apuntes/ no_13/Situacion_actual_del_mercado_nacio-

nal_e_internacional_Gonzalez-Varela.pdf 08 Martiniano Molina a jeho úchvatný projekt: první Škola vědomého vaření (Martiniano Molina y un proyecto luminoso: la primera Escuela de Cocina Conciente); www.organicamente.com.ar/?p=3235

podpořili i kuchaři, kteří vystupovali v televizních pořadech, včetně proslulého Martiana Molina, který naťuknul celý proces a dodnes zdůrazňuje, že „změnám by neměla podléhat jen ekologie, výživa nebo vzdělávání, ale mělo by se změnit všechno“08. Zakladatelé Bioferie v procesu rozvoje také pochopili, že potřeba je mnohem větší, než si původně mysleli, a proto se rozhodli, že je čas na projekt Bioferie. Projekt se nevztahuje pouze na prodej, ale hlavně na možnost pochopení života v souladu s principy udržitelného rozvoje. Gabriela Lavigna ještě podtrhuje důležitou myšlenku: „Satish Kumar, manžel Vandiny Shivy říká, že existují tři oblasti, nad kterými bychom měli pracovat: půda, duše a společnost. Ochrana půdy a pěstování naplňuje radostí Tvou duši, což přináší změnu k lepšímu ve společnosti, ve které žiješ“. Proto se nemusíme divit Pererově slovům, když říká: „Žiji tady a teď. Nevím, co se stane v budoucnosti. Nemám čas dívat se tak moc dopředu. Čas nám to nedovoluje. Tvořím budoucnost tím, co dělám dnes. Nikdy se nezastavíme. Demonstrujeme v sobotu, když startujeme mašinérii, kterou je Bioferie, protože to je přesně naše forma boje. Věříme v lepší a spravedlivější svět díky tomu, že produkujeme zdravou výživu, svobodně a suverénně.”

DOBRE PRAKTYKI / DOBRÁ PRAXE

měla být svobodná, protože semena znamenají život a život by měl být svobodný06. Pod vlivem inspirace se rozhodli, že budou exportovat zeleninu do Evropy (mj. třešně, česnek, dýni). Několik let později změnili názor a rozhodli se, že budou fungovat na principech udržitelného rozvoje. „Rozhodli jsme se působit lokálně, protože jsme si uvědomili, že export potravin není v souladu s udržitelným rozvojem, na rozdíl od lokálního prodeje. Začali jsme snít o lokálním, „zeleném trhu”. „V roce 2001 jsme jako rodina Pereyra začali poskytovat ekologické potraviny do 70 rodin, které se následně staly prvními zákazníky Bioferie.” – říká Azucena Pereyra, výživová specialistka, spoluzakladatelka Bioferie a dodává „na začátku nás bylo 6 zemědělců, snílků, ale silně jsme věřili, že zvládneme víc.“ Nástupu na lokální trh pomohla nová móda i tendence, které se objevily začátkem 90-tych let. Argentinci se začali, jednoduše řečeno, dívat na to, co jedí. Chtěli vylepšit kvalitu svého života. Spotřebitelé začali hledat informace o výrobcích, které kupují. Tyto změny otevřely dveře novým trhům, a hlavně trhu potravinářskému, tedy bio, ekologickým a organickým výrobkům07. Módu na zdravou výživu

Skąd pochodzi herbata? 5 rzeczy, których nauczyłam się w Darjeelingu Patricia Drăgan, Michał Królikowski, Mariola Kluzová

16 EKO PODRÓŻE / EKO CESTOVÁNÍ

Jaka była twoja herbata dzisiaj? Poranna filiżanka herbaty na dzień dobry, czy dla relaksu po ciężkim dniu – herbata w dzisiejszych czasach jest nieodłączną częścią naszego codziennego życia. Kiedy nalewasz sobie filiżankę herbaty, bez względu na to czy z torebki czy liściastą, stajesz się częścią herbacianej historii świata, elementem, który zamyka herbaciany „łańcuch pokarmowy”. Zawsze się zastanawiałam, skąd pochodzi moja herbata, jak rośnie krzew herbaciany, kto zbiera jego liście, jak to się dzieje, że herbata jest takim pysznym i pożywnym napojem, który powoduje, że mój dzień staje się lepszy. Kiedy byłam w Indiach, zdecydowałam się odwiedzić Darjeeling, żeby zobaczyć, gdzie wszystko się zaczyna. Szukałam plantacji herbaty, na której mogłabym zostać na kilka dni i zrozumieć proces, dzięki któremu jasnozielone liście lądują w mojej filiżance. To, co zobaczyłam na zawsze zmieniło moje podejście do herbaty i jestem pewna, że po przeczytaniu tego artykułu zmienisz też swoje.

No to ruszamy: Spotkaj zbieraczkę swojej herbaty. Każdy z nas wiele razy widział piękne zdjęcie kobiety stojącej w środku zielonego pola u podnóży gór, niosącej bambusowy kosz na swojej głowie. Zbieraczka herbaty uśmiecha się do obiektywu i zastanawia się, co ty tam robisz. Miałam to szczęście spędzić kilka dni na najstarszej plantacji Makaibari w Darjeelingu, i zobaczyć, jak wygląda życie zza tych pięknych kolorowych zdjęć. Codziennie rano, zbieraczki wychodzą z samego końca doliny wraz ze swoim nadzorcą, który wie, jakie części plantacji są gotowe do zbioru a jednocześnie surowo pilnuje tempa pracy. Kiedy dowiedziałam się, jaki jest ich grafik a jakie przysługuje im wynagrodzenie, byłam w szoku. Spodziewałam się, że ich zarobki nie będą wysokie, ale to, co usłyszałam było o wiele gorsze, niż mogłam sobie wyobrazić. Kobiety pracują po 8 godzin dziennie a ich wynagrodzenie jest zależne od ilości zebranej herbaty. Minimum,

które trzeba zebrać, to 6kg – za tą pracę przysługuje wynagrodzenie w wysokości 1,3 Euro. Czy umiesz sobie to wyobrazić, 1,3 Euro za cały dzień pracy? Jednak dla kobiet żyjących w tych okolicach, praca zbieraczki herbaty jest jedyną możliwością zarobku. Dlatego pomimo tego, że wynagrodzenie jest tak żenujące, kobiety nie mają innego wyboru, niż zgodzić się na takie warunki.

Biała, zielona i czarna herbata. Nigdy tak do końca nie wiedziałam, jak naprawdę wygląda krzew

herbaciany. Byłam przekonana, że każdy rodzaj herbaty powstaje z innego krzewu herbacianego. Ale tak nie jest. Krzew Camellia Sinensis dzieli się na dwa podstawowe gatunki: Camellia Sinensis oraz Camellia Assamica. Pozostałe wariacje są podyktowane sposobem obróbki liścia. Odwiedzając fabrykę herbaty, dowiedziałam się, ile faz obróbki herbata musi przejść, i jakie kroki trzeba podjąć, żeby osiągnąć jej idealny smak. Pozwolę sobie w kilku słowach przybliżyć, jak cały proces wygląda: W przypadku czarnej herbaty, zaraz po zbiorze liście poddawane są procesowi więdnięcia w celu odparowania wody, po czym następuje rolowanie, które przyspiesza oksydację, czyli utlenianie. Aby zakończyć ten proces, herbata jest suszona. Herbata

Fot. Patricia Drăgan

EKO PODRÓŻE / EKO CESTOVÁNÍ

Księżycowe srebrne igiełki (Moonlight Silver Tips). Na pewno już każdy z nas prosząc o imbryk herbaty, słyszał termin „first flush” (pierwszy zbiór), „second flush” (drugi zbiór), „autumn flush” (jesienny zbiór). A czy słyszeliście może kiedyś o „Moonlight Silver Tips”? Pozwolę sobie przybliżyć ten temat. Co roku, w letnie pełnie księżyca, zbieraczki herbaty wychodzą o północy na plantacje i zbierają tipsy (nierozwinięte pączki liści), z których powstaje najbardziej wyjątkowa herbata na świecie. Moonlight Silver Tips pochodzą z nadzwyczajnego zbioru, bardzo docenianego przez koneserów herbacianych ze względu na specjalne warunki, w których herbata powstaje. Zatem jeżeli ktoś zaoferuje Ci czarkę herbaty Moonlight Silver Tips, pamiętaj, że to najciekawsza herbata, jakiej możesz skosztować.

zielona różni się od herbaty czarnej tym, że w procesie obróbki pomijany jest proces oksydacji. Natomiast podczas produkcji herbat białych proces oksydacji jest o wiele krótszy, niż w przypadku herbat czarnych a czas oksydacji zatrzymywany jest przy pomocy pary wodnej.

Degustacja herbat. Kiedy wszystkie fazy obróbki dobiegną końca, następuje najważniejszy moment: degustacja. Komisja degustacyjna ocenia kolor, kształt, zapach oraz smak herbaty w oparciu o bardzo rygorystyczne zasady zapewniające wysoką jakość herbaty. Najpierw siorbią herbatę z łyżeczki, rozprowadzają językiem po jamie ustnej jednocześnie wciągając odrobinę powietrza, żeby podkreślić smak, po czym wypluwają do spluwaczki. Cały rok pracy zostaje podsumowany właśnie w tym momencie, kiedy komisja określi jakość herbaty.

5 EKO PODRÓŻE / EKO CESTOVÁNÍ

Przemysł herbaciany. Jeśli wyobrażasz sobie, że właścicielami herbacianych plantacji są uśmiechnięci hindusi, którzy kontynuują tradycje rodzinnego biznesu, to jesteś w błędzie. Plantacja Makaibari była ostatnią plantacją należącą do firmy rodzinnej, która sprzedała 90% swoich posiadłości inwestorowi Grupy Luxmi. Pamiętasz, kiedy mówiłam, że zbieraczki zarabiają 1,3 Euro na dzień? Pewnie zastanawiasz się, dlaczego nie płacą im więcej, przynajmniej na nie-

których plantacjach. Stała stawka jest narzucona na wszystkich plantacjach herbacianych w Indiach odgórnie. Nikt nie próbuje wprowadzać jakichkolwiek zmian, żeby nie wywołać strajków. Pomiędzy wszystkimi inwestorami istnieje umowa, na podstawie której wszyscy zbieracze otrzymują równe wynagrodzenie. W Makaibari jest wiele działań skupiających się na upodmiotowieniu społecznym kobiet oraz wsparciu edukacyjnym dla ich dzieci w celu poprawy jakości życia całej społeczności. Jest biblioteka, centrum medyczne oraz szkoła, które są finansowane przez właścicieli plantacji herbacianych. Gorąco polecam wizytę w Makaibari, jest to miejsce, w którym można zobaczyć, jak wszystko się zaczęło. Istnieje też program dla wolontariuszy oraz turystów, dzięki któremu można się zanurzyć w zupełnie innym świecie. To historia herbaty widziana moimi oczyma. To, że miałam okazję tam być, pozwoliło mi lepiej zrozumieć rzeczywistość ukrytą w rzeczach, które posiadamy i których używamy na co dzień. Jako konsumenci wybierając parę butów, krzesło, komputer czy filiżankę herbaty, mamy możliwość wyboru marek, które nie są szkodliwe dla środowiska naturalnego. Namaste!

Odkud pochází čaj? 5 věcí, které jsem se naučila v Darjeelingu

Patricia Drăgan, Michał Królikowski, Mariola Kluzová

Jaký byl Tvůj dnešní šálek čaje? Ať už je to ranní šálek, který nás na začátku dne postaví na nohy nebo ten, který si dopřáváme během odpolední chvilky relaxu, čaj je naším každodenním chlebem. Když si naléváte šálek čaje, ať už je to čaj porcovaný nebo sypaný, stáváte se součásti světového příběhu

cesty čaje, posledním článkem „čajového řetězce“. Vždy jsem přemýšlela o tom, odkud pochází můj čaj. Jak roste rostlina, ze které se vyrábí? Kdo sbírá její listy? Čím to je, že můj nápoj je tak dobrý a výživný, že mě dokáže dobře naladit do nového dne? Když jsem byla v Indii, rozhodla jsem se navštívit

EKO PODRÓŻE / EKO CESTOVÁNÍ

Fot. Patricia Drăgan

Darjeeling a podívat se tam, kde to všechno začíná. Našla jsem čajovou plantáž, kde bych mohla zůstat několik dní a pochopit proces, díky kterému se zelený lístek ocitne v mé čajové misce. To, co jsem se dozvěděla, navždy změnilo můj pohled na čaj, a jsem si jistá, že po přečtení tohoto článku změní i ten Tvůj.

1 20 EKO PODRÓŻE / EKO CESTOVÁNÍ

Začínáme. Potkej svého sběrače. Všichni jsme už jistě viděli krásné fotografie zobrazující usměvavé ženy s bambusovými koši na hlavě uprostřed čajové plantáže na úpatí hor. Sběračky se usmívají do objektivu a přemýšlí, co tam vůbec děláte. Měla jsem to štěstí strávit několik dní na plantáži Makaibari, nejstarší čajové plantáži v Darjeelingu a získat tak základní povědomí o tom, jak vypadá život z druhé strany těch krásných snímků. Každý den ráno ženy vycházejí z nejvzdálenějšího konce údolí společně se svým dozorem, který ví, jaké části plantáže jsou připravené ke sběru. Když jsem zjistila, jak vypadá pracovní den na plantáži a jaká je za něj odměna, byla jsem v šoku. Čekala jsem, že platy sběraček nebudou příliš vysoké, ale je to horší, než jsem si uměla představit. Ženy pracují 8 hodin denně a jsou placené za kilogramy listů, které nasbírají. Minimální množství je 6 kg na osobu, a pokud se jim povede tohoto množství dosáhnout, dostanou za ně

zhruba 1,3 Eur. Umíte si to představit? 1,3 Eur za celý den práce? Začínají brzy ráno z nejvzdálenějšího konce údolí, s košem na hlavě jdou až na horu a cestou je pohání dozor, který nešetří své hlasivky k pobízení. Bohužel ženy žijící v těchto oblastech nemají na výběr, být sběračkou čaje je totiž pro ně jediná možnost výdělku.

Moonlight Silver Tips. Všichni už asi víme, co to znamenají pojmy „first flush” (první sběr), „second flush” (druhý sběr), „autumnal flush” (podzimní sběr). Ale slyšeli jste někdy „Moonlight Silver Tips”? Dovolte mi, abych Vám o nich něco řekla. Každou letní úplňkovou noc sběračky čaje vyráží o půlnoci na plantáže a sbírají čajové tipsy (poupata), ze kterých se poté vyrábí nejvýjimečnější čaj na světě. Moonlight Silver Tips jsou velmi speciálním sběrem, který umí ocenit každý čajový znalec, právě díky zvláštním okolnostem, za kterých tento čaj vzniká. Pokud Vám tedy někdo nabídne šálek Moonlight Silver Tips, můžete si být jistí, že to bude jeden z nejzajímavějších čajových zážitků.

Bílý čaj, zelený čaj, černý čaj. Nevím, jak to máte Vy, ale já jsem dlouho nevěděla, jak vypadá čajový keř a vždy jsem byla přesvědčena, že různé druhy čaje pochází z různých čajových rostlin. Mýlila jsem se. Existuje čajový keř, Camelia sinensis, který se člení na varietu: sinensis (čínský) a assamic (assamský). Celá další filozofie

Degustace. Když je proces zpracování čaje u konce, přichází nejdůležitější fáze: degustace. Odborná komise degustátorů na základě přísných pravidel hodnotí barvu, tvar, vůni a chuťový dozvuk čaje. Čaj nejprve srkají, převalují ho jazykem v ústech a současně pro zvýraznění jeho chutě, vdechují nosem vzduch. Následně čaj vyplivnou do plivátka. Celoroční práce je ohodnocena právě v této chvíli – zde totiž komise určí kvalitu čaje.

Čajový průmysl. Pokud jste si stejně jako já představovali, že čajové plantáže vlastní usměvaví Indové, kteří pokračují v rodinné tradici, mýlili jste se. Makaibari byla poslední plantáží, která patřila

V Makaibari ale vzniklo i mnoho programů podporujících sociální začlenění žen a vzdělávání jejich dětí s cílem zlepšení kvality života celé komunity. Je zde knihovna, zdravotní zařízení a škola, které byly zřízeny majiteli čajových plantáží. Pokud chcete navštívit čajovou plantáž a podívat se, kde je začátek příběhu Vašeho čaje, doporučuji se vydat právě do Makaibari. Existují dobrovolnické nebo turistické programy, díky kterým se můžete ponořit do úplně jiného světa. To byl čajový příběh mýma očima. Být tam pro mě znamenalo pochopit, jaká je realita věcí, které vlastníme a používáme každý den. Ať už kupujeme boty, židle, počítač či šálek čaje, jsme to právě my konzumenti, kdo máme tu moc vybrat si značky, které jsou eticky odpovědné vůči životnímu prostředí i společnosti. Namaste!

rodinnému podniku, ale nakonec 90% vlastnictví prodala investorovi Luxmi Group. Pamatujete si zmíněnou částku 1,3 Euro za den? Možná přemýšlíte, proč jim neplatí víc, alespoň na některých jiných plantážích. Prostě nemůžou. Všechny čajové plantáže v Indii mají stanovenou fixní částku. O kompromisech nikdo ani nepřemýšlí, protože by se spolu s nimi zvedla vlna protestů na jiných plantážích. Tak toto téma prezentují investoři, kteří mají mezi sebou dohodu, že všichni sběrači mají stejnou výši platu.

EKO PODRÓŻE / EKO CESTOVÁNÍ

tedy spočívá ve způsobu zpracování. Když jsem navštívila čajovou plantáž, bylo mi vysvětleno, kolika fázemi čajovník prochází a také, jak důležitý je každý krok k dosažení dokonalé chuti. Dovolím si tedy ve zkratce popsat, jak celý proces vypadá. V případě černého čaje se ihned po sklizni nechají čajové listy zavadnout aby se z nich odpařila voda. Poté následuje rolování, které urychluje oxidaci. Pro ukončení procesu je třeba listy usušit. Zelený čaj se od černého liší tím, že proces oxidace se pomíjí. Kdežto v případě bílých čajů je proces oxidace o něco delší, než u černých čajů a zastavuje se metodou napařování.

Pewnie potrafisz przywołać w pamięci majowe łąki żółte od jego kwiatów, a potem wypełnione dmuchawcami. Ale czy wiesz jak smakują jego listki? A co z podagrycznikiem – czy potrafisz rozpoznać go w terenie? A pokrzywa? Czy jest dla Ciebie tylko chwastem czy może wykorzystujesz ogromną moc, która w niej drzemie? Dziwne to czasy kiedy zupełnie oczywisty jest dla nas wygląd i smak egzotycznych owoców, a nie potrafimy skorzystać z tego co leży u naszych stóp. Dlatego zachęcam do poznania bogactwa naszych rodzimych roślin.

PRZEPISY / RECEPTY

Pomarańcza. Wystarczy, że o niej pomyślisz i już czujesz jej soczysty słodkokwaśny smak. Masz przed oczami jej energetyczny kolor i okrągły kształt. Banan, kokos, arbuz. Z nimi jest tak samo. A jeżeli zapytam o mniszka lekarskiego (popularnie nazywanego mleczem)?

CZARNA BIEDRONKA Miłośniczka natury i rękodzieła

Koktajl zielona energia CZARNA BIEDRONKA Miłośniczka natury i rękodzieła

SKŁADNIKI:

PRZYGOTOWANIE:

— 1 dojrzały banan — 1 pomarańcza — 1 jabłko — 1 łyżka masła orzechowego — 1 garść ziół (np. liście mniszka lekarskiego, podagrycznika, krwawnika, babki, pokrzywy) — 300ml wody lub mleka (może być roślinne)

Jeżeli używasz pokrzywy jej liście przelej wrzątkiem na sicie (dzięki temu nie będzie parzyć). Pozostałe zioła dokładnie umyj. Jabłko, poma-

Zmiksuj i rozkoszuj się pysznym koktajlem! rańczę i banana obierz i pokrój na kawałki. Wszystko włóż do dzbanka blendera, dodaj mleko lub wodę oraz masło orzechowe (jeżeli go nie masz, nie szkodzi – i tak będzie pysznie). Zmiksuj i rozkoszuj się pysznym koktajlem! Więcej inspiracji na: www.czarnabiedronka.blogspot.com

PRZEPISY / RECEPTY

CZARNA BIEDRONKA Milovnice přírody a rukodíla

Pomeranč. Stačí, že na něho jen pomyslíš a už cítíš jeho šťavnatou sladko-kyselou chuť. Máš před očima jeho energetizující barvu a oblé tvary. Banán, kokos, meloun. S nimi je to úplně stejně. A když se zeptám na pampelišku lékařskou? Určitě si vzpomeneš na květnové louky celé proseté žlutými květy, které pak odkvétá v chmýří. Víš ale jak chutnají její listy? A co Bršlice kozí noha – dokážeš ji poznat v terénu? A kopřiva? Je to pro Tebe jen plevel nebo umíš využít sílu, která v ní dřímá? Žijeme v divné době, kdy je samozřejmostí rozpoznat jakékoliv exotické ovoce, ale neumíme využít to, co máme přímo pod nohama. Proto vybízím k poznání bohatství našich lokálních rostlin.

Koktejl zelená energie CZARNA BIEDRONKA Milovnice přírody a rukodíla

SLOŽENÍ:

PŘÍPRAVA:

— 1 zralý banán — 1 pomeranč — 1 jablko — 1 lžíce burákového másla — 1 hrst bylin (např. listy pampe lišky, bršlice kozí nohy, řebříčku, jitrocele, kopřivy) — 300ml vody nebo mléka (může být rostlinné)

Pokud používáš kopřivu, slej listy vroucí vodou na sítku (přestane

Rozmixuj a vychutnej si skvělý koktejl! pálit). Zbylé byliny pořádně umyj. Jablko, pomeranč a banán oloupej a pokrájej na kusy. Vše vlož do mixéru, přidej mléko nebo vodu a burákové máslo (pokud nemáš, nevadí, bude to dobré i bez něj). Rozmixuj a vychutnej si skvělý koktejl! Více inspirací na: www.czarnabiedronka.blogspot.com

PRZEPISY / RECEPTY

Pesto zielarza

PRZYGOTOWANIE:

— 3 garści podagrycznika i/lub pokrzywy — 6 łyżek nasion (np. migdałów, orzechów włoskich, słonecznika, pestek dyni – można mieszać) — 1 ząbek czosnku — 1 łyżeczka octu balsamicznego (albo soku z cytryny) — 20g parmezanu (dla wegan – łyżka płatków drożdżowych) — 100ml oliwy

Jeżeli używasz pokrzywy nie zapomnij sparzyć jej liści wrzątkiem. Liście podagrycznika dokładnie umyj. Nasiona podpraż krótko na

Więcej inspiracji na: www.czarnabiedronka.blogspot.com

Nasiona podpraż krótko na suchej patelni suchej patelni (do momentu kiedy zaczną się rumienić). Ostudź je. Do blendera wrzuć nasiona i zmiel je. Następnie dodaj zioła, przeciśnięty przez praskę czosnek, ocet balsamiczny (albo sok z cytryny), starty parmezan (albo płatki drożdżowe) i połowę oliwy. Zmiksuj krótko. Zbierz ze ścianek blendera i dodaj drugą część oliwy. Zmiksuj. Jeżeli konsystencja jest zbyt sucha możesz dodać jeszcze trochę oliwy. Dodaj soli i pieprzu do smaku (ja dodaję pół łyżeczki soli i szczyptę pieprzu). Zmiksuj. Gotowe pesto możesz zjeść z makaronem, ziemniakami, posmarować nim kanapki albo dodać do zupy.

PRZEPISY / RECEPTY

SKŁADNIKI:

CZARNA BIEDRONKA Miłośniczka natury i rękodzieła

Bylinářovo pesto CZARNA BIEDRONKA Milovnice přírody a rukodíla

SLOŽENÍ:

PŘÍPRAVA:

— 3 hrsti bršlice kozí nohy a/nebo kopřivy — 6 lžic semen (např. mandlí, vlašských ořechů, slunečnice, dýňo vých semínek – můžeme kombinovat) — 1 stroužek česnek — 1 lžička balsamikového octa (nebo citronové šťávy) — 20g parmezánu (vegan – lžička lahůdkových droždí) — 100ml olivového oleje

Pokud používáš kopřivy, nezapomeň je přelít vroucí vodou. Listy bršlice pořádně umyj. Semínka opraž dozlatova na suché pánvi. Počkej, až vychladnou. Přidej byliny,

Více inspirací na: www.czarnabiedronka.blogspot.com

Semínka opraž dozlatova na suché pánvi.

PRZEPISY / RECEPTY

rozmačkaný česnek, balsamikový ocet (nebo citronovou šťávu), natřený parmezán (nebo lahůdkové droždí) a půlku olivového oleje. Krátce rozmixuj. Setři směs ze stěn mixéru a přidej druhou část olivového oleje.Rozmixuj. Pokud je konzistence příliš suchá, můžeš předat ještě trochu olivového oleje. Můžeš dochutit pepřem a solí (já mám ráda přidat půl lžičky soli a špetku pepře). Rozmixuj. Hotovo! Pesto můžeš jíst s těstovinami, bramborami, namazat si je na chleba nebo přidat do polévky.

Pasta do zębów ALCHEMIA LASU

SKŁADNIKI:

PRZYGOTOWANIE:

— 500g glinki kaolin — 150g ksylitolu — 50g diatomitu — 15g soli himalajskiej — 200ml naparu z ziół (2 łyżki szałwii, 2 łyżki mięty) — 50ml oleju kokosowego (rozpusz czony) — 20-30ml olejków eterycznych (mięta, szałwia, goździki itp.)

Z suszonych ziół zrobić napar, odcedzić. W kąpieli wodnej rozpuścić olej kokosowy. Ksylitol zmielić na puder. Wszystkie suche składniki ze sobą zmieszać. Dodać napar

Mała manufaktura naturalnych botaników z beskidzkich lasów

z ziół cały czas mieszając drewnianą lub porcelanową łyżką. Na końcu dodajemy olej kokosowy i olejki eteryczne i mieszamy aż pasta będzie miała gładką konsystencję (trochę to potrwa) i nakładamy do słoiczków. Używamy tylko szklanych, lub porcelanowych naczyń – glinki nie lubią się z metalami.

PRZEPISY / RECEPTY

Dodać napar z ziół cały czas mieszając drewnianą lub porcelanową łyżką.

Zubní pasta ALCHEMIA LASU Malá manufaktura přírodní kosmetiky z beskydských lesů

SLOŽENÍ:

PŘÍPRAVA:

— 500g kaolinu — 150g xylitolu — 50g křemelinu — 15g himalájské soli — 200ml bylinného vývaru (2 lžíce šalvěje, 2 lžíce máty) — 50ml kokosový olej (rozpuštěný) — 20-30ml éterických olejů (máta, šalvěj, hřebíček atd.)

Připravíme výluh ze sušených bylin, přecedíme. Ve vodní lázni rozpustíme kokosový olej. Xylitol

Přidáme výluh z bylin a mícháme dřevěnou nebo keramickou lžičkou.

PRZEPISY / RECEPTY

rozemeleme. Všechny suché ingredience smícháme dohromady. Přidáme výluh z bylin a mícháme dřevěnou nebo keramickou lžičkou. Na konci přidáme kokosový olej a éterické oleje a mícháme, dokud pasta nebude mít hladkou konzistenci (chvíli to trvá) a naložíme do skleněných nádob. Používáme jen skleněné nebo porcelánové nádoby – kaolin si s kovy nerozumí.

The earth has music for those who listen William Shakespeare

Zmieniamy sposób myślenia o odpadach razem z organizacją WasteLess z Indii ORGANIZACJA WASTELESS

Śmieci stają się rosnącym problemem globalnym na świecie. Sposób, w jaki je produkujemy i to, że się ich pozbywamy w tak zawrotnym tempie, przyczynia się do niszczenia planety i naszego zdrowia szybciej, niż potrafimy sobie to wyobrazić. Ziemia przestaje sobie z tym radzić, my zdecydowanie bardziej.

poprzez edukację jesteśmy w stanie zmienić szkodliwe nawyki DOBRE PRAKTYKI / DOBRÁ PRAXE

Kiedy myślimy o odpadach, powinniśmy wyobrazić sobie linearny schemat, który nieustannie odtwarzamy. Powstaje produkt, my go kupujemy, a kiedy go zużyjemy, wyrzucamy wszystko, co po nim zostaje. Co powoduje takie podejście? Generowanie zdumiewającej ilości tzw. „niewidzialnych” odpadów dużo wcześniej, zanim produkt w ogóle zostanie zauważony przez oko konsumenta. Konserwatywni eksperci twierdzą, że każdy kilogram śmieci,

znajdujących się w naszych koszach, pociąga za sobą kolejne 40 kilogramów odpadków (na ten proces składa się wydobycie, produkcja i dystrybucja). Losem wyprodukowanych śmieci często się nie przejmujemy. Właściwie to zazwyczaj nikt o tym nie myśli. Stare porzekadło mówi, że „czego oczy nie widzą, tego sercu nie żal”. Dla indyjskiego systemu życie w trybie „szybko i tanio” jest nowością. To jeden z największych błędów, które mają ogromny wpływ na kolejne generacje. Stąd wręcz koniecznym wydaje się podjęcie działań mających na celu zwiększanie poziomu świadomości, zmiany utartych zachowań i inspiracja 7 miliardów ludzi, żyjących na tej planecie do sukcesywnego zmniejszania ilości generowanych odpadów. W naszej organizacji – WasteLess – wierzymy, że poprzez edukację możemy zainicjować duże zmiany w sposobie produkowania, pozbywania się i generalnie myślenia o odpadach.

Mamy nadzieję, że w ten sposób możemy pozostawić kolejnym pokoleniom rozkwitającą i czystą planetę.

Więcej informacji oraz materiały edukacyjne na: www.wastelessinidia.org

Fot. Patricia Drăgan

DOBRE PRAKTYKI / DOBRÁ PRAXE

Jesteśmy przekonani o tym, że poprzez edukację jesteśmy w stanie zmienić szkodliwe nawyki, związane z produkcją śmieci. Stworzyliśmy zestaw edukacyjny Garbology 101, grę karcia-

ną Pick it Up (Podnieś to) oraz grę pamięciową kNOw plastics (PoznawaNIE plastiku), które mają na celu dzielenie się wiedzą oraz inspirowanie następnych generacji do ograniczania ilości produkowanych odpadów.

DOBRE PRAKTYKI / DOBRÁ PRAXE

Fot. Patricia Drăgan

Přehodnocení odpadů s organizací WasteLess ORGANIZACE WASTELESS

Když odpad vytvoříme, obvykle jej z našeho života odstraníme bez hlubšího zamyšlení. Sejde z očí, sejde z mysli. Technické služby v Indii nejsou připravené na životní styl „rychle a levně“. Je to jedna z největších chyb naší doby, která bude mít vliv na budoucí generace. Proto je třeba naléhavě zvyšovat povědomí, měnit naše chování a dávat

vzdělání může být změnou naších zhoubných návyků V naší organizaci WasteLess věříme, že vzdělání je cesta, která vede k velkým změnám ve způsobu, jakým vytváříme, odstraňujeme a přemýšlíme o odpadech a díky které budeme moci předat dalším generacím vzkvétající a čistou planetu. Jsme přesvědčeni, že vzdělání může být změnou naších zhoubných návyků, bude mít vliv na způsob, jakým produkujeme odpady, jak s nimi poté nakládáme a jak o nich přemýšlíme. Vytvořili jsme pro děti vzdělávací sady her Garbology 101, Pick it Up a paměťovou hru kNOw plastics, zaměřené na sdílení vědomostí a motivaci příští generace k životu bez odpadů. Více informací a vzdělávací materiály na: www.wastelessinidia.org

Když myslíme o odpadu, tak sledujeme lineární model. Vyrobíme produkt, koupíme ho, a když ho použijeme, vyhodíme vše, co po něm zbyde. Tento přístup ale generuje neuvěřitelné množství „neviditelného“ odpadu ještě předtím, než se konzument dotkne svého výrobku. Konzervativní experti tvrdí, že každý kilogram odpadu, který vyhodíme, stojí naší planetu 40 kilogramů navíc (těžba, výroba, a distribuce).

podněty 7 milionům lidí, tak aby omezili výrobu odpadů.

DOBRE PRAKTYKI / DOBRÁ PRAXE

Odpad je závažný rostoucí globální problém. Způsob jakým ho vyrábíme a vyhazujeme ničí naší planetu i zdraví rychleji, než si většina lidí uvědomuje. Naše planeta ho ale neumí zpracovat a my také ne.

Włączamy zielone światło Eko HUB w Bukareszcie od środka ALINA BLAGA Współzałożycielka i koordynatorka Eko HUBu

Violoncelului HUB jest funkcjonalnym ośrodkiem w Bukareszcie działającym w zakresie stosowanych ekoinnowacji, zaprojektowanym przez zespół rumuńskich wynalazców będących członkami Centrum wynalazków, Technicznego uniwersytetu Iaşi. Violoncelului HUB jest inicjatywą organizacji pozarządowej D’Avent Association. Ponadto przedstawia efektywne pilotażowe rozwiązanie mieszkań tymczasowych. Wykorzystuje energię słoneczną i ma trzy podstawowe funkcje:

DOBRE PRAKTYKI / DOBRÁ PRAXE

jest punktem społecznościowym w zakresie ekoinnowacji (spotkania edukacyjne, szkolenia, warsztaty, wizyty studyjne),

to pracownia dla społeczności upcyklingowej (wyposażona w profesjonalne narzędzia, dzięki którym można przekształcić śmieci lub stare przedmioty w nowe, praktyczne produkty),

to miejski ogród oraz miejsce wydarzeń kulturalnych, które może gościć imprezy prywatne o charakterze ekoinnowacyjnym. Budowanie miejsca od zera W trakcie jednego roku, marzenie o ekoinnowacyjnym HUBie stało się rzeczywistością. Zebraliśmy 25000 dolarów (w formie pieniężnej i rzeczowej) a wolontariusze należący do społeczności zbudowali dom z możliwością jego rozbudowy w ciągu dwóch miesięcy. Teraz przyjmujemy wizyty z różnych krajowych i międzynarodowych organizacji, a projekt prezen-

projekt prezentowany jest jako pozytywne studium przypadku dla inicjatyw społecznościowych w Bukareszcie towany jest jako pozytywne studium przypadku dla inicjatyw społecznościowych w Bukareszcie.

niewystarczająca. Dlatego, w praktyce, kiedy mieszkaniec Bukaresztu wybiera ścieżkę w kierunku odpowiedzialnej konsumpcji, na drodze do wdrożenia pomysłu napotyka liczne przeszkody. W całym kraju braki te są jeszcze bardziej dotkliwe. Brak społeczności wirtualnej oraz miejsca spotkań dla lokalnej ekoinnowacyjnej społeczności stanowią przeszkody na drodze do odpowiedzialnej konsumpcji. Więcej informacji na: www.violonceluluihub.ro

Fot. Violoncelului HUB

DOBRE PRAKTYKI / DOBRÁ PRAXE

Jakich tematów projekt dotyka? Mieszkańcy Rumunii mają ograniczony dostęp do praktycznych i łatwo dostępnych rozwiązań w zakresie odpowiedzialnej konsumpcji. Osobom, które są zainteresowane lub chciałyby wykorzystywać produkty z upcyklingu, ogrody balkonowe, materiały ekologiczne czy odnawialne źródła energii brakuje w Bukareszcie miejsca, w którym mogłyby się dzielić doświadczeniem lub wspólnie coś tworzyć. Na dodatek, ilość przykładów dobrych praktyk i specjalistów mogących doradzić lub pomóc innym jest

Jedeme na zelenou Pod pokličkou Eko HUBu v Bukurešti ALINA BLAGA Spoluzakladatelka a koordinátorka Eko HUBu

Violoncelului HUB je HUB v Bukurešti, jež se soustředí na eko-inovativní tématice a byl vybudován podle projektu skupiny rumunských vynálezců z Centra vynálezů Technické Univerity Iaşi. Violoncelului HUB je jednou z iniciativ organizace D’Avent Association. Kromě toho, je to pilotní projekt, který řeší problém sociálního bydlení. Používá solární energii a má tři hlavní funkce:

DOBRE PRAKTYKI / DOBRÁ PRAXE

1 2

komunitní HUB pro eko-inovace (vzdělávací setkání, školení, workshopy, studijní návštěvy) kreativní dílna pro upcyklaci (vybavená profesionálním nářadím, které Vám umožní proměnit odpad nebo staré předměty na obnovené a užitečné) městská zahrada a kulturní prostor s eko-inovativní tématikou

Začínali od nuly Jednoduchý nápad se proměnil v realitu eko-inovativního Hubu během jednoho roku. Nasbíralo se celkem 25 000

dolarů (věcného a finančního plnění), za které během dvou měsíců dobrovolníci postavili rozšířitelný dům. Teď ho navštěvují různé národní i mezinárodní organizace a projekt je prezentován jako pozitivní případová studie komunitních iniciativ v Bukurešti. Jakých témat se projekt týká? Lidé v Rumunsku mají velmi omezený přístup k praktickým a snadno dostupným řešením spojeným se zodpovědnou spotřebou. Soudružnost mezi

prezentován jako pozitivní případová studie komunitních iniciativ v Bukurešti lidmi žijícími v Bukurešti, kteří chtějí začít nebo zvažují využití upcyklovaných výrobků, balkonových zahrad, eko-materiálů nebo obnovitelné zdroje energie. Navíc počet specialistů nebo příkladů dobré praxe je omezen a často nejsou po ruce, když se potřebujete poradit nebo je kontaktovat. Proto,

v praxi, když se obyvatel Bukurešti rozhodne vydat směrem udržitelného rozvoje, potká na své cestě mnoho překážek. Ve zbytku země je propast ještě větší.

eko-inovativní komunity měly přímý vliv na pomalé tempo rozkvětu udržitelného rozvoje. Více informací na: www.violonceluluihub.ro

Fot. Violoncelului HUB

DOBRE PRAKTYKI / DOBRÁ PRAXE

Chybějící propojená virtuální komunita a reprezentativní místo pro setkání

AtelierSiebien: Akademia naturalnych barwników HEIKE THOMI Współzałożycielka AtelierSieben

AtelierSieben, z siedzibą w Niemczech, jest pierwszą wielokulturową akademią naturalnych barwników. Poprzez specjalnie zaprojektowane warsztaty – skierowane do dzieci, młodzieży oraz dorosłych – odbiorcy uczą się jak pozyskiwać barwniki z elementów różnych kwiatów, owoców i warzyw. AtelierSiebien stosuje zasadę „Seven Gardens” (Siedem ogrodów) – buduje barwne ogrody, zawierające całą paletę kolorów, którą wykorzystuje do pozyskiwania barwników Dzieci mają szansę poznać, pochodzenia roślinnego. Korzystając z tej metody, AtelierSiebien zaprasza do jak zaprojektować ogród, współpracy i prowadzenia warsztatów który pozwoli „wyproduuchodźczynie pochodzące z różnych krajów. Tym samym stwarza przestrzeń kować” barwniki oraz jaki do integracji społecznej, kulturowej, wpływ na środowisko ale również ekonomicznej w nowych naturalne będą miały ich społecznościach.

działania.

DOBRE PRAKTYKI / DOBRÁ PRAXE

Dzieci mają szansę poznać, jak zaprojektować ogród, który pozwoli „wyprodukować” barwniki oraz jaki wpływ na środowisko naturalne będą miały ich działania. Ogrody powstają w bezpośredniej bliskości przedszkoli oraz szkół, umożliwiając dzieciom codzienne obserwowanie roślin oraz ich pielęgnację. Kiedy rośliny zakwitną, dzieci uczą się, jak z nich wydobyć barwniki. Będąc częścią całego procesu – od nasiona do barwnika – uczestnicy poznają ideę zrównoważonego modelu rozwoju. Jednocześnie warsztaty mają wpływ na budowanie w dzieciach otwartości na różnorodność, gdyż zajęcia prowadzone są przez uchodźczynie, pochodzące z odmiennych kręgów kulturowych. „Celem naszej pracy jest promocja równości płci kulturowej, prowadzenie wysokiej jakości programów edukacyjnych oraz budowanie lokalnego i międzynarodowego partnerstwa” – podkreślają twórcy inicjatywy.

AtelierSiebien: Akademie přírodních barviv

Součástí vzdělávacího procesu se také děti učí, jak vypěstovat zahradu barev a jak jejich aktivita ovlivňuje životní prostředí. slupek. AtelierSiebien používá metodu „Seven Gardens“(Sedm zahrad) tvoření zahrady barev, která obsahuje celou paletu barev z rostlin. Pomocí tohoto principu spolupracuje AtelierSieben s uprchlicemi z různých zemí a nabízí jim tak možnost se společensky a ekonomicky integrovat do nových komunit.

Součástí vzdělávacího procesu se také děti učí, jak vypěstovat zahradu barev a jak jejich aktivita ovlivňuje životní prostředí. Zahrady vznikají v rámci mateřských škol nebo škol, tak aby děti mohly pozorovat své rostliny a pečovat o ně. Když je proces pěstování u konce, učí se děti vytvářet z rostlin barvy. Díky tomu, že se děti účastní celého procesu od semínka po barvivo, mají možnost objevit a pochopit princip udržitelného rozvoje. Workshopy vedou ženy pocházející z různých zemí, což dětem umožňuje později pochopit, proč budovat otevřenou společnost. V naši práci se soustředíme na podporu rovnosti pohlaví, nabízíme kvalitní vzdělávací programy, které budují lokální a mezinárodní partnerství. „V naši práci se soustředíme na podporu rovnosti pohlaví, nabízíme kvalitní vzdělávací programy, které budují lokální a mezinárodní partnerství” – zmiňují autorky iniciativy.

DOBRE PRAKTYKI / DOBRÁ PRAXE

AtelierSieben, se sídlem v Německu, je první multikulturní akademie přírodních barviv. Pomocí speciálně navržených workshopů, se děti, mládež a dospělí učí, jak vytvořit barvivo z rostlin a ovocných či zeleninových

HEIKE THOMI Spoluzakladatelka AtelierSieben

Brzydkie owoce? Bardzo chętnie! Solidarność, Integracja Społeczna oraz No Waste – „Raccolta Dell’invenduto” RITA PEREIRA Wolontariuszka w organizacji Associazione EUfemia

42 DOBRE PRAKTYKI / DOBRÁ PRAXE

„Invenduto” zbiera owoce oraz warzywa co tydzień marnowane podczas lokalnego targu we Włoszech. Inicjatywa odrodziła się w roku 2012, kiedy to organizacja Associazione Eufemia zaczęła zbierać je bezpośrednio od lokalnych sprzedawców, włączając w działania lokalną społeczność. 3 lata później, projekt jest rozpoznawany w Torino (Włochy) pod nazwą „Pane in Comune” (Chleb dla społeczności). Eufemia działa na 3 różnych targach, włączając ponad 30 rodzin, które spotykają się w każde sobotnie popołudnie i zbierają dobra, przed zamknięciem targu. Dlaczego ten projekt jest trwały? Projekt „Pane in Comune” łączy kilka różnych aspektów: jego celem jest zmniejszenie ilości marnowanego jedzenia poprzez włączanie osób potrzebujących wsparcia finansowego. Ważne jest to, że różne rodziny lub osoby indywidualne aktywnie włączają się w proces i samodzielnie zarzą-

dzają wielką jego częścią. Dzięki temu stają się menedżerami podstawowego zasobu – jedzenia, które zapewniają dla wszystkich i które jest wyznacznikiem wspólnego dobra. Poprzez wspólną pracę buduje się solidarność oraz nowe relacje, powstają nowe kontakty oraz przestrzeń do wspólnych spotkań, która jest pielęgnowana dzięki regularnym cotygodniowym spotkaniom. Pomysł został przeniesiony do Aiud (Rumunia) przez uczestnika projektu „Think Global, Act Local” organizowanego przez Associazione Eufemia w ramach programu Erasmus+. Otrzymał pierwszą nagrodę w konkursie badawczym REFRESH „Food Waste” (Marnowanie żywności) (http://eu-refresh.org/). Więcej informacji na: www.eufemia.eu

Škaredé ovoce? Ano prosím! Solidarita, Sociální Začleňování a „No Waste” – „Raccolta Dell’invenduto”

O 3 roky později se projekt objevil v Torinu pod názvem „Pane in Comune” (společný chléb). Eufemia působí na 3 různých tržnicích a zapojuje více než 30 rodin, které se potkávají každé sobotní odpoledne, kdy společně sbírají potraviny, těsně před uzavřením trhů. Proč je tento projekt smysluplný? „Pane in Comune” spojuje víc aspektů najednou: snaží se snížit množství plýtvaného odpadu, díky zapojení osob s nízkou životní úrovní v lokální společnosti. Klíčový je fakt, že se různé rodiny a jedinci aktivně podílejí na procesu a díky tomu mohou spravo-

vat velkou část projektu samostatně. Stanou se tak manažéry zdroje, který je důležitý pro všechny – tedy jídla. Jídlo se tak stává primárním zdrojem společného dobra. Díky společné realizaci se rozvíjí nové vztahy, sociální soudružnost a vznikají nová přátelství i prostor pro společenská setkání, která se jednoduše podporují

snaží se snížit množství plýtvaného odpadu, díky zapojení osob s nízkou životní úrovní pravidelnými setkáními každý týden. Projekt napodobilo také rumunské město Auid, díky účastníkovi, který dříve navštívil Associazione Eufemia v rámci projektu „Think Global, Act Local”. Projekt získal první místo v bezodpadové soutěži REFRESH, projektu EU research (http://eu-refresh.org/). Více informací na: www.eufemia.eu

DOBRE PRAKTYKI / DOBRÁ PRAXE

Iniciativa „Invenduto” se stará o hromady ovoce a zeleniny, které se neprodají během místních trhů v Itálii. Idea se znovu zrodila v roce 2012, kdy organizace Associazione Eufemia začala sbírat přebytky přímo od prodejců, tentokrát zapojila do aktivity i místní komunitu.

RITA PEREIRA Dobrovolnice v organizaci Associazione EUfemia

Fundacja Laja

Fundacja Laja działa w obszarze edukacji pozaformalnej, wielokulturowości i ekologii znajdując wspólny mianownik, w ogólnie pojętej, kulturze herbaty. Organizujemy wydarzenia, które oferują lokalnej społeczności możliwość odkrywania nowego spojrzenia na świat. Jednym z najbardziej rozpoznawanych jest festiwal Święto Herbaty. Zachęcamy młodych do angażowania się w życie społeczności, świadomego i racjonalnego podejścia do życia, jak również do działania w międzykulturowym kontekście europejskim, oferując przestrzeń i wsparcie podczas realizacji własnych pomysłów lub możliwość udziału w programach edukacyjnych.

Fundacja Laja působí v oblasti neformálního vzdělávání, zabývá se multikulturními tématy a ekologii, jejichž společným jmenovatelem je obecně vnímaná kultura čaje. Pořádá události s cílem nabídnout místní komunitě příležitost objevování nových pohledů na svět. Jednou z nejznámějších festival Svátek čaje. Podporuje mladé lidi, aby se zapojili do aktivit ve svém okolí, vědomě a racionálně přistupovali k životu, a aby působili v mezikulturním evropském kontextu. Nabízí prostor a podporu pro rozvoj vlastních nápadů a iniciativ nebo možnost účasti ve vzdělávacích programech. Navštivte nás na: www.laja.pl

Odwiedź nas na: www.laja.pl

Petrklíč help z.s. ORGANIZACJE / ORGANIZACE

Petrklíč help z.s. koncentruje się na działaniach w zakresie edukacji pozaformalnej poprzez prowadzenie wymian młodzieżowych oraz warsztatów dotyczących poznawania kultur świata i aktywnego obywatelstwa. We współpracy z Fundacją Laja, Petrklíč organizuje festiwal Święto Herbaty, wdraża w życie różne poza-

Petrklíč help z.s. pracuje v oblasti neformálního vzdělávání formou výměn mládeže a workshopů s dětmi a mládeží týkajících se kultur světa aktivního občanství. Ve spolupráci s Nadací Laja pořádá multikulturní festival Svátek čaje, implementuje metody neformálního vzdělávání, organizuje vzdělávací workshopy pro děti

formalne metody edukacji, prowadzi warsztaty dla dzieci i młodzieży. Specjalizuje się w międzynarodowych projektach młodzieżowych.

a mládež. Specializuje se v mezinárodních mládežnických projektech. Navštivte nás na: www.petrklichelp.cz

Odwiedź nas na: www.petrklichelp.cz

Więcej informacji o możliwościach grantowych oraz sposobach aplikowania znajduje się na: www.visegradfund.org

Mezinárodní Visegradský Fond si klade za cíl usnadnit a podporovat rozvoj užší spolupráce mezi zeměmi V4 (a zemí V4 s jinými zeměmi, zejména, ale ne výlučně, mimo EU, s členskými státy ve východní Evropě, se západním Balkánem a jižním Kavkazem) pomocí grantů podporujících společné kulturní, vědecké a vzdělávací projekty, výměny mládeže, přeshraniční projekty a propagaci cestovního ruchu. Více informací o grantových příležitostech se nachází na: www.visegradfund.org

ORGANIZACJE / ORGANIZACE

Międzynarodowy Fundusz Wyszehradzki ma na celu wspierać i promować rozwój bliskiej współpracy pomiędzy miastami oraz instytucjami Grupy Wyszehradzkie,j a także krajami spoza tego obszaru, przede wszystkim Bałkanów Zachodnich oraz krajów Partnerstwa Wschodniego. W ramach Funduszu istnieje kilka programów grantowych, oraz nagrody w postaci indywidualnych stypendiów, stypendiów oraz rezydencji artystycznych.

Visegrad Fund

All good things are

wild & free Henry David Thoreau

Magazyn The Earth Times to publikacja o tematyce środowiskowej stworzona przez organizacje Fundację Laja oraz Petrklíč help z.s. we współpracy z aktywistami z różnych krajów świata, którym z całego serca dziękujemy. Pierwsze wydanie The Earth Times sfinansowano z Międzynarodowego Funduszu Wyszehradzkiego w ramach projektu „Earth Week”. Časopis The Earth Times je publikace s ekologickou tématikou stvořená organizacemi Petrklíč help z.s. a Fundacja Laja ve spolupráci s aktivisty z různých částí světa, kterým tímto z celého srdce děkujeme. První vydání magazínu The Earth Times bylo financováno z Mezinárodního visegradského fondu v rámci projektu „Earth Week.

REDAKCJA / REDAKCE: Patricia Drăgan, Mariola Kluzová TŁUMACZENIE / PŘEKLADY: Mariola Kluzová

SPECJALNE PODZIĘKOWANIA / SPECIÁLNÍ PODĚKOVÁNÍ: Hana Pietrová, Anita Kramarczyk, Ilona Majewska, Ania Mojżyszek, Michał Królikowski, Ewa Mencnerová ZDJĘCIA / FOTOGRAFIE: Zdjęcia pochodzą ze źródeł organizacji lub autorów tekstów / Fotografie pochází ze zdrojů organizací nebo autorů textů ŹRÓDŁA ILUSTRACJI / ZDROJ ILUSTRACÍ: Z kolekcji Rijksmuseum Amsterdam oraz The Graphics Fairy LLC / Ze sbírky Rijksmuseum Amsterdam a The Graphics Fairy LLC PROJEKT GRAFICZNY / GRAFICKÝ NÁVRH: Ewa Stańczak – www.ewastanczak.com DRUK / TISK: Wydrukowano lokalnie przez Oficynę Drukarsko-Wydawniczą Akant, Cieszyn / Tištěno lokálně ve vydavetelství „AKANT”, Cieszyn, Polsko NAKŁAD / POČET KOPIÍ: 200 bezpłatnych egzemplarzy / 200 bezplatných kopií WIĘCEJ INFORMACJI / VÍCE INFORMACÍ: Angielsko-polska wersja językowa jest dostępna na: www.thearthweek.wordpress.com / Anglicko-polská jazyková verze je dostupná na: www.thearthweek.wordpress.com

KOREKTA / KOREKTURA: Ilona Majewska, Hana Pietrová, Ewa Mencnerová