DOORNIK (TOURNAI)
Stadswandeling in Doornik (Tournai)
• Afstand: 6,1 km
• Vertrek- en eindpunt: Place Crombez aan het treinstation (zie locatie op de kaart)
• Wegdek: Overal verharde ondergrond, soms licht hellend op linkeroever, vaak moet je over kasseien.
• Bewegwijzering: Geen, volg de beschrijving of volg de gps-track (zie hieronder)
• Toegankelijk voor rolwagens: Ja
• Parkeren: Zie volgende pagina voor gratis parkeren.
• Openbaar vervoer: Station Tournai (nmbs.be)
• Toilet: In het gebouw van de dienst toerisme (letter C op de kaart)
• Musea: Van 1 april tot 31 oktober, gesloten op dinsdag én onder de middag. Tijdens de winter (1 november tot 31 maart), gesloten op dinsdag én op zondagvoormiddag. Het marionettencentrum is steeds op maandag gesloten.
Je kan deze route ook wandelen met GPS. Installeer de app Google Maps op je smartphone en klik dan op deze link of scan de QR code rechts. Zo kan je je smartphone als GPS gebruiken.
Honger of dorst?
• De patisserie Quenoy, punt A op de kaart, heeft behalve de Clovis taart ook ‘les ballons de Tournai’ in aanbieding. Zwarte snoepjes, uitgevonden in 1834 door twee dametjes. Bij de productie wordt nog steeds de machine gebruikt uit de beginperiode. De snoepjes worden warm aanbevolen om de keelpijn te verzachten.
• Andere lokale specialiteiten van Doornik: honingsnoepjes Thimougies, Sint-Margherite taart, wafels ‘succès du jour’ van familiebedrijf Marquette, Desobry koekjes, foie gras, paté en rillettes van Louis Legrand, pralines en koffie ‘5 Clochers’.
Koop de volledige gids op shop.themediabay.be
©
7
• In de omgeving van Doornik zijn er een aantal artisanale huisbrouwerijen actief. Zo heb je de brouwerij Brunehaut (o.a. abdijbier Saint-Martin, Brunehaut. Brouwerij Cazeau met o.a. goudkleurige Tournay. Brouwerij Dupont (de Moinette e.a.). Brouwerij Dubuisson (het ‘zwaarste’ Belgische bier Bush, cuvée des trolls e.a.).
Op zoek naar een hotel in Doornik? Klik hier voor speciale aanbiedingen.
A
Met je rug naar het station (gebouw uit 1850) dwars je het voorliggende plein. Wil je meteen het typisch Doorniks gebak proeven, ‘le Clovis’, dan kan dat op dit plein bij de patisserie Quenoy, bekend tot ver buiten Doornik. Het is reeds de vierde generatie op rij die deze patisserie runt. Let wel, op woensdag gesloten. Patisseriequenoy.be
Le Clovis: gebak met frangipane, abrikozen - en ananasconfituur en rijkelijk bestrooid met amandelschilfers. Een eerbetoon aan Clovis, de Merovingische koning (zoon van koning Childerik) die ’n bepalende rol speelde voor Doornik. In de 5de eeuw na zijn overwinning op de Romeinen maakte hij van Doornik een koningsstad. Zijn rijk strekte zich uit tot aan de Pyreneeën.
Ben je op het eind van het plein, met het standbeeld van Jules Marcel Lamoral Bara (hoogleraar aan de ULB en liberaal politicus in Doornik) in de rug, ga je links de Avenue Van Cutsem op. Hou links aan van de groene tussenstrook en let verderop eens op de zwaan bij huisnummer 19. Helemaal naar de hoek van de straat vind je nog prachtige art nouveau huizen (28b en 29) naar een ontwerp van het Brusselse architecten broederpaar Strauven.
Koop de volledige gids op shop.themediabay.be
©
8
Je merkt er vandaag niets meer van maar waar nu het gras ligt, stond tijdens de 13de en 14de eeuw een stadsomwalling. Wandel dan aan de andere zijde van de groene middenstrook terug tot op de hoek met de Rue de l'Athenée. Ga links deze straat in tot op het eind. Onderweg aan je rechterhand nog enkele mooie gevels. Je komt uit bij de Saint-Brixius kerk op de Place Clovis.
Blijf rechts van de kerk, dan kom je vanzelf bij enkele Romaanse gevels. Maar let wel onderweg eens op het huis met nummer 8. Boven de deur meldt een stenen gevelbord dat het graf van Childerik, koning der Franken, hier gevonden is in 1653.
B
Romaanse huizen: toch wel even goed om stil te staan bij deze gevels die dateren van de 12de eeuw. Het zijn unieke exemplaren uit die periode. Je moet eens kijken naar de zuiltjes die voor de ramen zijn geplaatst. Ook loopt er onder en boven een horizontale verbinding uit natuursteen. Wat verder rechts in die straat heb je een gotisch landhuis uit de 15de eeuw.
Koop de volledige gids op shop.themediabay.be
9
©
Art nouveau huizen in Avenue Cutsem – © The Media Bay
Romaanse huizen – © The Media Bay
Sint Brixiuskerk: zeker vermeldenswaardig is de blootlegging van een 12de-eeuwse romaanse crypte. Het koor is gebouwd tijdens de 13de en 14de eeuw. De beeldhouwer Georges Grard maakte het hoofdaltaar (zie ook Museum voor Schone Kunsten). De kerktoren heeft nog als belfort gediend op de rechteroever van de Schelde.
Graf van Childerik: (huisnummer 8), per toeval werd halfweg de 17de eeuw tijdens sloopwerken naast de Sint-Brixiuskerk het graf gevonden van de Merovingische koning Childerik (+ 481), vader van Clovis. Het bleek een onwaarschijnlijke vondst, bijna twaalf eeuwen ná zijn dood. Er werden gouden voorwerpen gevonden, nl. 300 gouden bijen wat een symbool was in de tijd van de Franken. Dit plus beenderen van Childerik en ook nog van zijn paard moeten het bewijs leveren dat Clovis van Doornik afkomstig was. Helaas, van die gouden bijen zijn maar twee originele stuks teruggevonden. Zij worden bewaard in Parijs (Cabinet des Médailles).
Stap dan aan de Romaanse huizen (hou ze vóór je) naar links tot aan de grote baan (Rue de Pont). Sla daar onmiddellijk rechtsaf en stap tot over de brug. Over de Scheldebrug neem je meteen de trappen rechts en beneden, voor het water, dan naar links afslaan.
Wandel langs het water tot waar je aan je linkerzijde een pleintje vindt met tal van terrasjes, de Vismarkt. Een van de meest geliefkoosde horecaplekken van de stad.
Neem daar het straatje links, Rue poissonnière. Zo kom je op een ander (omsloten) plein, het geklasseerde Sint-Pietersplein, waar het vroeger gonsde van handelsactiviteiten verband houdende met de scheepvaart door de Schelde op een steenworp er vandaan. Vandaag de dag zijn hier nog steeds talrijke cafeetjes en restaurants.
Steek rechts het plein over. Daar meteen links. Bij het volgende kruispunt sta je vóór de kathedraal. Rechts op het plein Place Paul-Emile Janson bevindt zich de Dienst voor Toerisme.
Koop de volledige gids op shop.themediabay.be 10
©
C
De Dienst voor Toerisme Doornik en het modern bezoekerscentrum (méér dan Doornik alleen, ook aanbod over Picardisch Wallonië) zit knap gehuisvest in een historisch gebouw uit de 12de eeuw (verblijf van de kanunniken van de kathedraal) maar inmiddels kreeg het gebouw een grondige opsmuk. Bij het binnenkomen valt een spiegel op. Dit is een gepixeliseerde gouden spiegel die de kathedraal in een weerkaatsend beeld laat zien. Ga ook eens naar de middeleeuwse gewelfde kelder (via doorgang links), waar tijdelijke exposities plaatsvinden.
Je kan een wandelparcours afleggen, uitgetekend door de Dienst Toerisme, met behulp van een audiogids. Over een afstand van twee kilometer zie je de belangrijkste monumenten en bezienswaardigheden van de historische kern en leer je via de aangeboden teksten op de infoborden Carte d’identité (in 4 talen!) of via de verhalen op het oor heel wat bij. Pijlen bij de leuke beeldjes wijzen de weg. Ook geschikt voor mindervaliden
Er zijn toiletten aanwezig in de Dienst voor Toerisme. Je kan gebruik maken van digitale tablets er is gratis WiFi.
Tip met kinderen: gans het jaar kan je in de Dienst voor Toerisme het spelboekje ‘Mijn avontuur met Tiny’ bekomen, gratis. Een aanzet om met het hele gezin een leuke activiteit van je bezoek aan Doornik te maken
Koop de volledige gids op shop.themediabay.be
©
11
Dienst voor Toerisme – © The Media Bay
Wie dat wil, kan vooraf in een klein auditorium twee films bekijken (elk ca. 20 minuten): één over de geschiedenis van Doornik (‘De Wonderlijke Geschiedenis van Doornik’) en een ander over de kathedraal (‘Tussen hemel en steen’) met uitzonderlijke beelden over de restauratie en inkijk van ruimtes die tot dusver aan het grote publiek onttrokken zijn. Een aan te raden aanvulling of als start vooraleer je de stad te voet gaat verkennen.
Je maakt deel uit van een vereniging en wil graag met de groep Doornik ontdekken? Neem dan contact op met de Dienst voor Toerisme en vraag naar de formules voor een geleid bezoek. Een gids (Nederlandstalig) neemt je mee en heeft pittige anekdotes opgespaard en als toemaatje brengt die je ook naar plekken waar je als individu niet kan komen.
Visittournai.be om nog meer mogelijkheden te ontdekken
Ga nu verder door langs de kathedraal (hou die links van je) tot je bij de eerste straat linksaf kunt (Rue du Four Chapitre). Na enkele klimmende meters zal je links op de Place de l’ Evêché de westelijke toegang tot de kathedraal vinden.
Aan je rechterzijde op dit pleintje zie je de sierlijke deur van het bisschoppelijk paleis Aan de andere kant een vroeger rustoord voor bejaarde priesters. De bedoelingen met de toekomstige inkleding zijn polyvalent: een ontmoetingsplek met voorzieningen voor meeting industry, een belevingsparcours.
Restauratiewerken kathedraal
In augustus 1999 trok een tornado over de stad Doornik. Huizen, parken en de kathedraal kregen het daarbij zwaar te verduren. Zo werd één van de vijf torens, de Brunin toren een 80tal centimeter simpelweg verplaatst. Een en ander zorgde uiteraard voor stabiliteitsproblemen. Deze werden opgelost met funderingspalen. Het probleem stelde zich ook omdat de kathedraal eigenlijk gebouwd is op een te klein rotsachtig platform.
Zowel binnen als buiten de kathedraal zijn er grote werken bezig, als sinds 2003. Het is een West-Vlaamse firma die dit grootscheepse restauratieproject uitvoert: o.a. stabilisatie, reconstructie dak, reiniging muren, restauratie glas-in-loodramen).
© Koop de volledige gids op shop.themediabay.be 12
Romaanse deel al open
Het transept (dwarsbeuk) en het gotische koor zijn nog niet toegankelijk. Maar inmiddels kan je het romaanse gedeelte wél al in al zijn vroegere glorie bewonderen. Een maquette bij de ingang biedt een duidelijk beeld van hoe indrukwekkend de kathedraal wel moet zijn geweest. Bij de ingang tot het romaanse deel moet je zeker letten op het roosvenster en het gotisch terras. Bekijk die beelden eens.
Wanneer álle werken zullen voltooid zijn, is koffiedik kijken. Voorzichtige prognoses hebben het over 2027. Laat dit echter je er niet van weerhouden nú al de kathedraal te vereren met een bezoek en dat werkwoord ‘vereren’ is niet zomaar lukraak gekozen.
D
O.
L. Vrouwkathedraal en schatkamer
De Onze-Lieve-Vrouwekathedraal is een topbouwwerk uit de middeleeuwen. Het kerkgebouw is 134 meter lang en niet minder dan 66 meter breed. Het is een imposant meesterwerk zonder voorgaande met binnenin een fantastische verzameling aan beelden en muurschilderingen. Sedert 2000 prijkt de kathedraal op de Unesco Werelderfgoedlijst
Het enige kerkgebouw in België dat van bij de aanvang van de bouw (ca. 1140) ook bedoeld was om als kathedraal te dienen. Alle andere kerkgebouwen werden nádat ze er al stonden pas ingewijd als kathedraal. Je herkent duidelijk twee bouwstijlen. Het koor is gotisch (half 13de eeuw), alle andere delen (middenschip, dwarsschip) zijn romaans. Uniek zijn o.a. de vijf torens waarvan er in twee nog klokken hangen. Er is een gezegde in het Frans: 'Cinq tours quatre sans cloches'. Na elkaar uitgesproken klinkt het alsof er 400 klokken in de torens hangen. De hoogste toren centraal die als het ware te midden uit de kathedraal omhoog rijst, is 83 m hoog.
Opgravingen leveren hét bewijs Links voor in het romaanse deel zie je dat men nog bezig is met archeologisch onderzoek die de grondvesten blootlegt uit de verschillende tijdperken o.a. tot de 3de en 4de eeuw. Pas bij
Koop de volledige gids op shop.themediabay.be
©
13
funderingswerken aan één van de torens heeft men deze verborgen schatten in de ondergrond ontdekt. Hetgeen onomstotelijk bewijst dat Doornik al in de 6de eeuw een bisschopsstad is geweest met een kathedraal. Deze opgravingen zijn voor vele Tournaisiens het bewijs dat zij inwoners zijn van de oudste stad van België.
Het romaanse kerkschip is gerestaureerd zoals het origineel uit de 12de eeuw. Je zal versteld staan over de grote rijkdom die je hier ziet. Denk eens aan de onwaarschijnlijke ambachtelijke kunst die door honderden handen al is bewerkt.
De Sint-Lodewijkkapel behoort tot het romaanse deel. Mooi van binnen, maar vergeet straks ook niet het dak te gaan bekijken. De dakpannen zijn immers prachtig gekleurd. Boven het orgel zie je in vol ornaat het roosvenster (diameter van 7 meter).
Le Jubé of het doksaal uit 1574 is ook al opnieuw zichtbaar. Prachtig renaissancestijl in zuiver Carrara marmer en van de hand van Cornelis Floris de Vriendt.
Je kan ook de Bidkapel betreden. Deze heeft drie prachtige glasramen. Er hangt ook een uniek Brussels wandtapijt. Let op de doorzichtige voile bij een van de dames. En op de grond lees je op een grafsteen dat hier zelfs een Gentenaar begraven ligt.
Schatkamer
Het is het enige gedeelte van de kathedraal dat betalend is, maar laat je dat niet tegenhouden. De toegangsprijs is miniem en wat je ervoor te zien krijgt, is uniek. Vijf zalen vol met waardevolle religieuze kunstschatten zoals reliekschrijnen uit de 12de en 13de eeuw (die meegedragen worden tijdens de Grote Processie en tot de top tien behoren van Belgische reliekschrijnen), tal van voorwerpen in goudsmeedwerk, gewaden, manuscripten en schilderijen. Het oudste wandtapijt van Europa ‘la tapisserie d’Arras’ uit 1402 is één van de meest waardevolle kerkschatten. Maar er is ook de échte kazuifel die aartsbisschop Thomas Becket heeft gedragen, de pantoffels die paus Adrianus nog aan zijn voeten had, een mantel die keizer Karel V nog heeft gedragen en zoveel meer.
Koop de volledige gids op shop.themediabay.be 14
©
Dwarsbeuk en gotisch koor De renovatiewerken zijn hier nog volop aan de gang, vermoedelijk nog tot 2027. Toch kan je al zien hoe onwaarschijnlijk hoog de kerk is. Na de restauratie zullen dan ook de muurschilderingen uit de 12de eeuw opnieuw kunnen bewonderd worden.
Aan de zijkant krijg je op panelen met foto’s en teksten nog veel meer te zien van de kathedraal wat voorlopig nog aan het échte oog onttrokken is.
Elke tweede zondag van september doorkruist een stoet ‘de Grote Processie’ de straten van Doornik tot aan de O-L-Vrouwekathedraal. Dan worden heel wat kostbare relikwieën uit de kathedraal en andere kerken meegedragen. Het gebeuren vindt plaats als herinnering aan het einde van een pestepidemie in 1092.
cathedrale-tournai.be
Na je bezoek aan de kathedraal (via hetzelfde portaal langs waar je binnenkwam), ga dan meteen links. Stap onder de passerelle door. Wie Latijn heeft gestudeerd zal in een lach(je) schieten als die de zinnen leest van de inscriptie in de muur. Voor niet-latijn ingewijden: hier zou iets staan dat je geen … wind mag laten want dat zou ‘voelbaar’ zijn door de geestelijken die erbovenvanuithetbisschoppelijk paleis zich naar de kathedraal begaven (vrije interpretatie). Boven deze doorgang ‘hangt’ immers een gotische kapel, overigens het oudste gotische gebouw in België.
Koop de volledige gids op shop.themediabay.be
©
15
Stap nog wat door tot de Vieux Marché aux Poteries en draai je dan om. Kijk hoe mooi die gekleurde gelakte dakpannen schitteren van de Sint-Lodewijkkapel. Het standbeeld met de schilder en de vrouw is een werk van Marcel Wolfers uit 1935, gebaseerd op een schilderij van Rogier van der Weyden ‘De heilige Lucas schildert de Maagd Maria’ (1435). Van der Weyden, een kunstschilder uit de Vlaamse Primitieven, werd trouwens geboren in Doornik (1399).
Keer dan op je stappen terug, nog eens onder de passerelle door. Op het eind van Place de l’ Evêché sla je nu linksaf. Je bent nu in de Rue des Orfèvres. Loop die af en zo beland je op de Grote Markt. Sla hier linksaf tot aan het Belfort.
E
eNeem gerust de tijd om alles wat zichop de driehoekige Grote Markt voor je ontvouwt te bewonderen. Recht voor je de Lakenhalle, links van je het belfort en centraal op het marktplein een standbeeld. Rechts zie je de kerk St Quentin (St-Kwintenskerk). Op één plein alle bouwstijlen samen: gotiek, renaissance, romaans. Aan de gevels hangen kleurrijke vaandels, normaal 36 stuks. Zij verwijzen naar de gilden.
Koop de volledige gids op shop.themediabay.be
16
©
Monument van Marcel Wolfers – © The Media Bay
Bannières des Corporations
Ambachtslieden (bakkers, goudsmeden, slagers, timmerlieden, tapijtwevers, …) besloten tijdens de middeleeuwen zich te groeperen om sterker naar buiten te kunnen komen. De geboorte van de gilden was een feit. Er werden regels opgesteld waaraan ieder lid zich diende te houden, afspraken gemaakt inzake loon, het gebruik van maten en gewichten, sancties bij het niet naleven enz. Achterliggende gedachte was natuurlijk om ook politiek enige weerklank te vinden als sociale organisatie.
Elk van de gilden, 36 in Doornik, koos een meester en een gezel als vertegenwoordiger. Bovendien werd ook een patroonheilige aan de gilden gekoppeld en had elke gilde een eigen banier (vlag) met daarop een beeltenis, voorwerp of symbool verwijzend naar het ambacht of de naam van de gilde. Eind 18de eeuw met de Franse Revolutie verdwenen de gilden langzaam.
Het bronzen standbeeld op de Grote Markt toont Christine de Lalaing of Princesse d'Espinoy. Zij was een ware heldin die radicaal het protestante Doornik heeft verdedigd in 1581, toen de stad werd belegerd door troepen van de Spaanse Nederlanden.
Doornik in vele handen Dat er zoveel geschiedenis te rapen is in Doornik komt mede omdat de stad onder verschillende bewinden ‘gevangen’ zat. De wandeling is één langgerekte maar blijvende boeiende geschiedenisles in openlucht. Wat begon in de Gallo-Romeinse tijden liep over in de Merovingische periode met Childerik en Clovis (5de eeuw). De start van een eeuwenlang leiderschap onder Frans bewind volgde met ook nog eens het zeggenschap van bisschoppen die religieuze en burgerlijke machten verenigden. Doornik genoot toen bescherming als zogenaamde vrije stad.
De eerste stadsomwalling kwam er tussen de 12de en 13de eeuw. Een tweede versterking volgde een eeuw later. Intussen was men naarstig bezig met de bouw van de kathedraal. De handel floreerde, Doornik werd een rijke stad. Verlost van het religieuze juk, kwam Doornik opnieuw in bezit van het toenmalige Franse koninkrijk.
Koop de volledige gids op shop.themediabay.be 17
©
Een tussenperiode onder de Engelsen met koning Henry VIII in 1513-1518 werdgevolgd door een nieuw Franse ‘overheersing’. Toen vond onze bekende keizer Karel V het welletjes en nam Doornik in zijn macht in 1521. Zo werd Doornik plots een deel van de Nederlanden.
Als een straaljager vliegen we dan door de verdere tijdslijn. Lodewijk XIV veroverde Doornik halfweg de 17de eeuw. Hij zou een bepalende rol spelen. Getuigen van zijn regeerperiode zijn o.a. aanleg Vismarkt, rechttrekken Schelde en aanleg kaden. Nog twee Oostenrijkse periodes en twee Franse later kende Doornik een nieuwe, ditmaal Hollandse baas, vanaf 1815 onder koning Willem I. Vanaf 1830 lag Doornik … in België
Het belfort van Doornik is het oudste van België. Er stond op deze plek eind 12de eeuw al een wachttoren met twee klokken in. Die dienden om de bevolking bijeen te roepen voor bijvoorbeeld een aankondiging. Een brand in 1392 verwoestte gedeeltelijk de belforttoren maar vijf jaar later waren de grootste restauratiewerken achter de rug. Iets wat gevierd werd met het gooien van ‘pichous’ (soort broodje) vanop de top. Een traditie die nog steeds elk jaar met carnaval in ere wordt gehouden.
Het was Bruno Renard, een in Doornikgeboren architect, die met zijn aanpassingen het belfort zijn huidige look gaf halfweg de 19de eeuw. Het deed ooit nog dienst als gevangenis en zelfs als
Koop de volledige gids op shop.themediabay.be
©
18
Grand’ Place en het Belfort – © The Media Bay
F
stadhuis. Er hangen nog altijd twee zware klokken in: de Bancloque (5 ton) en de Timbre (2 ton). Toen Doornik in 1940 een regen van brandbommen moest doorstaan, was het belfort één van de weinige gebouwen die overeind bleef Sinds 1999 prijkt het belfort op de lijst van erkend Unesco Werelderfgoed
Het belfort is uitgerust met een beiaard sinds 1535. Er hangen 55 klokken in. Van Pasen tot eind september zijn er beiaardconcerten. Je kan het belfort beklimmen tot op twee niveaus, maar sedert half juni 2021 tijdelijk gesloten. Als je de volledige klim doet (257 trappen!), dan kom je uit op het bovenste terras waar je kan genieten van een mooi uitzicht over de stad en omgeving. De toren is 72 meter hoog. Let wel, het is er vrij smal en je mag geen hoogtevrees hebben omdat de balustrade erg dicht tot bij de hoektorens komt. In kleine ruimtes onderweg naar boven verneem je meer over de geschiedenis van het belfort
Aan het Belfort stap je schuin naar het grote witte gebouw met de beeldjes bovenaan. Dit is het Muziekconservatorium. De beeldjes gemaakt door Geneviève Warny zijn stuk voor stuk internationaal bekende figuren uit Doornikse middens, al zal je wellicht moeten toegeven dat je voor het eerst hun namen leest. Kan je aan de hand van die namen niet meteen vinden waaraan ze gelinkt worden? Misschien dan via de attributen die de link legt met kunst of ambachten? Laat ons je helpen: van links naar rechts is er een verband met Doorniks porselein, muziek, schilderkunst, tapijtweven, smeedkunst en koperslagen.
Je komt vervolgens op een plein: ga naar de rechterkant en zo kom je langs het tapijtmuseum. Voorbij het tapijtmuseum rechtsaf het park inwandelen (Place Reine Astrid). Het stadspark bestaat uit twee delen.
Bruno Renard, een in Doornik geboren architect, zou als stadsarchitect begin 19de eeuw Doornik flink van uitzicht doen wijzigen op sommige plaatsen: huizenrij Rue des Tanneurs, Sint-Pietersplein. Ook een aantal gebouwen zijn door hem ontworpen: o.a. Musée des Arts de la Marionette.
© Koop de volledige gids op shop.themediabay.be 19
In het stadspark is een met perken mooi afgelijnd gedeelte met twee waterpartijen en daarachter links een méér natuurlijk park. Het park behoorde toe aan de SintMaartensabdij van een benedictijnenorde uit de 11de eeuw. Vóór het stadhuis staat een beeld van Louis Gallait, een in 1810 in Doornik geboren kunstschilder. De man heeft in het Museum van Schone Kunsten in Doornik een eigen zaal met zijn werk. Hij schilderde vooral heldhaftige taferelen op grote doeken. Het standbeeld is gemaakt door Guillaume Charlier, de sokkel werd door Victor Horta ontworpen. Je ziet drie reliëfs. Achter de drie linkse bogen staat een boom die geplant werd toen het oorspronkelijke abdijpaleis (en nu dus stadhuis) werd opgetrokken in 1763. Het gaat om een ginkgo biloba. Intussen is die méér dan 250 jaar oud Museum van het wandtapijt (Musée de la Tapisserie – TAMAT) Het Museum voor de Tapijtweef- en Textielkunst vertelt je alles over de Doornikse wandtapijten vanaf de 15de eeuw tot nu. Dit is een topmuseum in zijn specialisatie. Binnen het museum, dat ondergebracht in een neoclassicistisch huis, is het TAMAT gevestigd, het Centrum van de Tapijtweefkunst. Dat zorgt voor het behoud en vrijwaring van het tapijt- en textielerfgoed niet alleen uit Doornik maar gans de provincie Henegouwen.
Koop de volledige gids op shop.themediabay.be
©
20
Tamat.be
G
Stadspark – © The Media Bay
Ga naar de bogen rechts van het stadhuis en stap onder die bogen steeds rechtdoor.Op dit binnenplein bevindt zich heel wat aan belangrijk erfgoed – en museale waarde. Rechts bij het betreden is het Natuurhistorisch museum, links het stadhuis en achterin het Museum voor Schone Kunsten.
Het stadhuis is gehuisvest op de plaats waar het abtspaleis stond van de voormalige Sint-Maartenabdij (benedictijnen). Aanvang 11de eeuw wordt een kapel opgericht, gewijd aan Sint-Maarten door een voormalige schooldirecteur uit Doornik (Odon van Orléans). Hij krijgt al gauw volgelingen in zijn spoor wat de aanleiding was tot de bouw van een abdij met kloostergebouwen tijdens de 12de eeuw. Het enige overgebleven zichtbare hiervan ligt ondergronds (zie Romaanse crypte).
H
Tot de 18de eeuw behoorde de Sint-Maartenabdij tot één der meest welvarende van het toenmalige West-Europa. Het abtspaleis werd in 1763 opgetrokken naar de plannen van architect Laurent Dewez. Na de Franse revolutie die een eind maakte aan het abdijleven, nam het gemeentebestuur in 1809 er zijn intrek en tot vandaag is dat nog steeds het statige stadhuis van Doornik.
De neoklassieke voorgevel was het enige deel dat de zware bombardementen in mei 1940 overleefde. Al de rest werd geheel volgens de oorspronkelijke stijl heropgebouwd. Kijk eens naar de vier ‘vuurpotten’ op het dak.
Koop de volledige gids op shop.themediabay.be
©
21
Stadhuis – © The Media Bay
Romaanse crypte
Wil je mee naar een plek waar weinig toeristen komen omdat het bestaan ervan nauwelijks bekend is? Enkel tijdens weekdagen en de openingsuren van het stadhuis kan je aan de balie informeren of je als individu de crypte onder het stadhuis mag bezichtigen. Veel kans dat de bediende je dit toelaat. Deze romaanse crypte dateert uit de 12de eeuw. Het is het enige zichtbare van de kloostergebouwen die deel uitmaakten van de Sint-Maartensabdij die door de Franse Revolutie werd opgeheven.
Bij de toegang naar de crypte hangt een modern geweven wandtapijt van Edmond Dubrunfaut (1920-2007), een veelzijdig beeldend kunstenaar die onder meer zich inzette om de tapijtweefkunst nieuw leven in te blazen met het Centre de la Rénovation de la Tapisserie de Tournai.
Museum voor natuurhistorie en Vivarium
Het Natuurhistorisch museum (toegang via plein voor stadhuis) is ondergebracht in een neoklassiek gebouw uit de 19de eeuw en herbergt duizenden (opgezette) dieren. Er zit aan veel van die dieren wel een verhaal vast.
Koop de volledige gids op shop.themediabay.be
22
©
Museum voor Schone Kunsten – © The Media Bay
Museum voor Schone Kunsten (Le Musée des Beaux-Arts)
Het Museum voor Schone Kunsten is een bezoek meer dan waard niet alleen voor de inhoud van maar ook voor het gebouw zelf (opgelet gesloten op dinsdag). Dit is immers het enige museum dat de bekende architect Victor Horta ooit heeft ontworpen. Het heeft zowel kenmerken van art nouveau (de meeste) maar ook van art deco. Er wordt gezegd dat het resultaat veel soberder is uitgevallen dan Horta eigenlijk voor ogen had. Het werd ingehuldigd in 1928.
Binnen vind je rond een rotonde vijf zalen. Via het glazen dak is er veel natuurlijke lichtinval. Het museum beschikt over een uiterst waardevolle collectie kunstwerken (Vlaamse Primitieven, impressionisme en hedendaags werk). Zo zie je er twee originele doeken van Edouard Manet (Argenteuil en Chez le père Lathuille) en de enige pentekening die Vincent Van Gogh ooit heeft verkocht (de rest van zijn werken schonk hij weg). Unieke werken zijn dit. Je vindt er ook Pieter Brueghel, Pieter Paul Rubens, Jacob Jordaens, Claude Monet, Van der Weyden (in Wallonië gekend als De la Pasture), James Ensor, enz.
Een belangrijk deel van de collectie werd geschonken door de Brusselse kunstverzamelaar Henri Van Cutsem. Het standbeeld met het vrouwenlichaam bij de ingang is een werk van Georges Grard. Dezelfde beeldhouwer maakte ook de Dikke Mathilde in Oostende.
Kijk ook eens (frontaal opgesteld gericht naar toegang) naar links. Het achterliggende gebouw links is een mooi voorbeeld van wat Henri Lacoste, leerling van Victor Horta, in Doornik achterliet aan art déco gebouwen. Diezelfde Lacoste liet ook een deur na in Doornik.
Met het gezicht naar het Museum voor Schone Kunsten, ga je naar rechts. Je passeert de jeugdherberg die al lang niet meer enkel voor de jeugd is. Je kan er dus ook als volwassene overnachten. Sla dan aan het eind van deze smalle doorsteek meteen rechts de Rue Saint Martin. Wil je eens binnenstappen in het meest typische café van Doornik? Dan moet je naar ‘Aux Amis Réunis’. Behalve ontelbare streekbieren degusteren en een dagschotel ‘s middags kan je er kennismaken met een spel uit de oude doos: jeu de fer. De kroegbaas zal je er graag alles over willen vertellen, zelfs in zijn ‘schoonste Vlaams’.
Koop de volledige gids op shop.themediabay.be
23
©
I
Verder in deze Rue Saint Martin stap je voorbij de officiële toegang tot het stadhuis met aan weerszijden bescheiden huizen met de typische Doornikse steen onderin en in de verticale stenenrijen op de gevels. Aan je linkerzijde vind je de toegang tot het Musée des Arts de la Marionette. Zeker eens binnengaan.
Het Museum van Marionnettenkunst (Musée des Arts de la Marionette) toont niet minder dan 2500 poppen in alle vormen vanuit alle hoeken van de werelden en elk jaar vergroot het zijn collectie. Het museum is gevestigd in een herenhuis waarvan de prachtige draaitrap bij het betreden óók zeker en vast je aandacht zal trekken. Kleine zalen tot een paar verdiepingen hoog met marionetten, je vindt het in weinig andere musea. Bovendien is dit een echt marionettencentrum want behalve de permanente tentoonstelling organiseert dit museum ook tijdelijke aan thema gebonden exposities, voorstellingen met poppen, verjaardagsfeestjes met de marionetten als rode draad, workshops rond marionetten, een familiespel (permanent mogelijk) en jaarlijks een festival van marionettenkunst.
Maisondelamarionnette.be
Sla net voorbij het Marionnettenmuseum de eerste straat links in, Rue Massenet. Ga onder de overspanning door. Het opschrift doet alvermoeden dat je bij een ander museum uitkomt. Ga hiervoor na de doorgang meteen rechts in het steegje, Réduit des Sions. Bij een bruine houten deur vind je de toegang (een aanduiding zou hier wat helpen).
Het Folkloremuseum (Le Musée de Folklore) loont zeker de moeite om te bezoeken. Het leven zoals het was tussen 1800 en 1950 wordt er in 23 zalen in detail getoond. Alle levensfasen komen aan bod. Je vindt er nagebouwde werkplaatsen van oude ambachten maar ook Doorniks porselein. Er wordt ingegaan op de feesten, carnaval, de mode enz. Een maquette van Doornik onder Louis XIV kan je bezoeken op de hoogste verdieping. Trouwens het gebouw zelf uit de 17de eeuw ademt één en al geschiedenis uit
Bijzonder is het verhaal hoe dit museum tot stand kwam. Stichter was Walter Ravez, een gevelbord met een beeltenis vind je op een zijgevel van het museum waar je net onder de doorgang passeerde.
De Tweede Wereldoorlog was ten einde. De bevolking moest ten node opnieuw het leven op de rails brengen, de woningen herstellen, … De nog bruikbare huismeubelen werden bewaard, de rest werd op straat gezet. Toen kwam Walter Ravez met het idee op de proppen om die
© Koop de volledige gids op shop.themediabay.be
24
J
K
meubeltjes, huisvoorraad, gereedschap, voorwerpen allerhande te gaan verzamelen. Het bleek de start te zijn van het museum. Lang kon hij er niet van genieten want hij overleed in 1946.
Musée de Folklore et des Imaginaires
Verderop in het steegje kom je aan je linkerhand langs een speciale deur. Vind je ze, la porte Lacoste? Je komt uit het steegje terug op de markt uit.
Blijf nu links lopen langs de Lakenhalle. Ga dan naar de kerk met het rode puntdak, de Sint-Kwintenskerk.
L
De Lakenhalle dateert van begin de 17de eeuw en vervangt een houten exemplaar uit de 13de eeuw. Je herkent zowel elementen van de renaissancestijl (eerste verdieping), barok (puntgevels) als gotiek (spitsbogen). Op de binnenplaats kwamen de lakenhandelaars bijeen. Het gebouw is al een paar keer verbouwd of gerestaureerd. In 1881 stortte het in, in 1940 vielen er brandbommen op. Je kan de Lakenhalle niet als individu bezoeken. Er vinden wel geregeld evenementen en tentoonstellingen in plaats of worden er notabelen en andere eregasten plechtig ontvangen.
© Koop de volledige gids op shop.themediabay.be
25
De Sint Kwintenskerk moet je zeker bezoeken. Het buitenaanzicht is een typevoorbeeld van de romaanse bouwstijl. Het kerkschip dateert van eind 12de eeuw terwijl het koor en de dwarsbeuken eerder al getuigen van de overgang tussen romaans en gotiek. In één van de hoeken bevindt zich in een kapel de graftombe van Pasquier Grenier. Hij zorgde er mede voor dat de tapijtkunst in Doornik bekend werd. Maar dat niet alleen, hij financierde mee de bouw van het koor en de kapellen. Hij ligt dus begraven in zijn ‘eigen’ kapel.
Schenk aandacht aan de twee beelden op pijlers in het kerkschip. Je zou denken dat dit houten beelden zijn. Niet zo, het zijn polychrome beelden uit steen uit de 15de eeuw (beeldhouwer Jean Delemer en schilder Robert Campin beiden uit Doornik). En links voorin de kerk hangt een merkwaardig kruisbeeld. Vind je ook niet dat het aangezicht van Christus hier iets ‘vrouwelijks’ heeft?
Doornikse steen
Het is een zeer bekende kalksteensoort die uit steengroeven wordt gewonnen (nog steeds) in de wijde omgeving van Doornik. Blauwachtig bij het ontginnen, later wordt de steen door verwering zilvergrijs. Typisch voor gebruik in kerken maar ook vele woningen. Je komt de steen dikwijls tegen tijdens de wandeling. Ook in Rijsel zal je heel wat Doornikse steen aantreffen in gebouwen, maar het verschil is dat je in Rijsel de steen ziet met ornamenten errond. In Doornik vind je géén ornamenten.
Doornik is steeds het mekka geweest van het steenkappen. In de Schatkamer van de kathedraal krijgt je voorbeelden van hoe en wat men bewerkte.
Met het aangezicht naar de kerk, ga je 20 meter naar rechts en ga dan de overwelfde gang onder een appartemencomplex in met in de achtergrond wat groen. Je belandt zo meteen in het kleinste stadspark van Doornik. Na de korte groene passage doemt een grote ronde donjon voor je neus op, het Fort Rouge.
Koop de volledige gids op shop.themediabay.be
©
26
Het Fort Rouge is eenmachtig overblijfsel van de eerste stadsomwalling. Enkel in groep met gids te bezichtigen binnenin waar je dan ook een filmpje te zien krijgt over de middeleeuwse omwallingen. Opgelet, er is géén lift. Waarom ‘rood fort’? Kijk maar eens naar de kleur van de dakpannen. Enig idee over de diameter? We vroegen het na: die bedraagt 12 meter. Het beeldje bij het leesbord van de Historische Circuit is niet toevallig een boogschutter. Op deze plek werd … inderdaad veel met de boog geschoten.
Langs de toren links afbuigen,voorbij het beeldje van Martine, de Rue Perdue helemaal tot op het eind. Daar naar rechts afslaan, Rue Doré. Deze stap je af tot je bij een kolom uitkomt op de Place de Lille
Op dit plein (Place de Lille) is de STARTPLAATS voor wie de gratis parkings benut langs de ringweg. Als je van de ringweg afkomt moet je links van de kolom rechtdoor in de Rue des Carmes
Wie de wandeling al vroeger volgt moet voor het monument rechts en neem je rechts de Rue des Carmes, een smalle straat. Verderop kom je voorbij het Museum voor Archeologie.
De kolom is een oorlogsmonument, als eresaluut voor Franse soldaten die meevochten in 1832 in volle onafhankelijkheidsstrijd. Dit Franse leger moesten een Nederlandse generaal zien weg te krijgen uit een Antwerps fort. Dat zou uiteindelijk ook lukken.
De wapenschilden van alle provincies staan afgebeeld rond het monument. Normaal had deze zuil in Antwerpen moeten staan, maar dat zag het stadsbestuur niet zo goed zitten. Vandaar dat je het in … Doornik aantreft.
Op dit plein staat de kerk Marguerite. Die kerk is recent omgebouwd tot moderne appartementen.
Koop de volledige gids op shop.themediabay.be 27
©
M
Koop de volledige gids op shop.themediabay.be
28
©
BERGEN (MONS)
Stadswandeling in Bergen (Mons) langs monumenten en Street Art
Mons of Bergen is er al lang in geslaagd om door een ringweg rond de oude stadskern het centrum verkeersarm te maken. Blikvangers van Mons zijn het stadhuis en het Belfort. Dat laatste is Unesco Werelderfgoed. Na een jarenlange restauratie kan je het pronkstuk herontdekken in al zijn glorie. Met onze wandeling door Mons brengen we je langs smalle steegjes naar vergeten pleinen, doe je verrassende ontdekkingen, kom je voorbij mooie kerken, door groene parken.
Je kan naar prachtige uitzichtpunten, flaneren door winkelstraten en genieten van de heerlijke gastronomie. En je komt tijdens deze wandeling langs tien Street Art-werken. Bij elk werk hebben we een kort woordje uitleg genoteerd.
Collegiale kerk met op de achtergrond het Belfort © Shutterstock
Op zoek naar een hotel in Bergen (Mons)? Klik hier voor speciale aanbiedingen.
© Koop de volledige gids op shop.themediabay.be
29
• Afstand: 4,5 km
• Vertrek- en eindpunt: Place Nervienne, 7000 Mons (zie locatie op de kaart)
• Wegdek: Overal verharde ondergrond
• Bewegwijzering: Geen, volg de beschrijving of de GPS-track (zie hieronder)
• Toegankelijk voor rolwagens: Neen door veel hellingen, kasseien en trappen
• Parkeren: Op de Place Nervienne, 7000 Mons (laadpaal voor EV) , dat is een grote gratis parking. Op zondag is er een kleine markt (vooral voeding) en daardoor is die parking wel druk maar er komen steeds snel parkeerplaatsen vrij.
• GPS-coördinaten: 50.447915, 3.947590
• Openbaar vervoer: Station Mons (nmbs.be)
• Toilet: Slechts één namelijk op de binnenplaats van het stadhuis, je bent dus aangewezen op horecazaken en musea
• Niet op maandag: Er is veel gesloten op maandag
Je kan deze route ook wandelen met GPS. Installeer de app Google Maps op je smartphone en klik dan op deze link of scan de QR code rechts.
Zo kan je je smartphone als GPS gebruiken.
Kom je met de trein naar Bergen (Mons)? Het treinstation is aangegeven op de wandelkaart. Als je het treinstation verlaat moet je bijna rechtdoor, naar de Collegiale kerk. Dat is via de Rue de la Houssière. Dan kom je aan de achterkant van de kerk, je stapt langs de linkerzijde van de kerk tot aan de ingang van de kerk en volgt vanaf dan de beschrijving vanaf punt M.
Gastronomie in Bergen (Mons)
Vooreerst willen we je meegeven dat de specialiteit varkenskoteletten zijn. Dat gerecht noemt 'Rôti de porc à l'berdouille'. Die koteletten worden eerst gewoon gebakken en daarna krijgen ze hun typische behandeling: koken met o.m. witte wijn en crème fraîche, dan o.m. augurken en mosterd toevoegen om vervolgens af te werken met dragon en kervel. Geef toe, niet een alledaagse manier.
Culinair genieten staat hoog aangeschreven in Mons en daarom zijn we een paar locaties gaan testen tijdens onze verkenningen. Bij de toeristische dienst van Mons kan je een boekje gratis afhalen 'Guide
Koop de volledige gids op shop.themediabay.be
©
30
des restaurants' maar niet alle zaken zijn hierin opgenomen. Eten hangt veel af van persoonlijke smaken, wat wij graag lusten is daarom niet voor iedereen zo.
Het feest van de Doudou
Het hoogtepunt van het jaar zijn de Doudou feesten, telkens de eerste zondag na Pinksteren Op zondagvoormiddag wordt het reliekschrijn van de Heilige Waldetrudis op een gouden koets door de stad gevoerd. Hoogtepunt van deze tocht is de beklimming van de steile helling op het einde ervan. Het dolenthousiaste volk duwt de koets dan naar boven. Als dit niet in één ruk gebeurt, staat de stad een jaar van onheil te wachten …
Net na de middag wordt de strijd aangegaan met de “Lumeçon”, zeg maar het gevecht tussen Sint-Joris en de draak. Ook hier spelen de toeschouwers een rol: zij proberen enkele gelukbrengende haren uit de staart van de draak te trekken. Voor meer info verwijzen we graag naar punt H in deze gids en op de wandelkaart.
© Koop de volledige gids op shop.themediabay.be 31
De Lumeçon, onderdeel van het feest van de Doudou © Anibal Trejo / Shutterstock.com
Deze wandeling start bij de gratis parking Place Nervienne. Meest opvallend op dit plein zijn de kazematten over de ganse lengte van de parking. Ze hebben een totale oppervlakte van ruim 8500 m². Kazematten zijn versterkte verblijfplaatsen voor soldaten. Ze maakten deel uit van de vesting rond de stad. Ze zouden dateren van het begin van de 19de eeuw en gebouwd zijn onder het Hollands bewind. Dit gebouw was nog in gebruik door het leger tot aan de Tweede Wereldoorlog. Het is opgetrokken om 2000 soldaten te logeren maar is nooit daarvoor gebruikt. Het is wel steeds een stockeerruimte geweest. Nu worden ze door de stad gebruikt of verhuurd voor allerlei doeleinden.
Met je rug naar de kazematten stap je naar de rechterhoek van het plein, dus naar het grote rode gebouw. Net voor het toegangshekken is er een smal pad dat je inslaat. Het brengt je na een kronkel recht naar een kerk
De kerk 'Notre Dame de Messines' is van de Minderbroeders. 'Messines' is de Franse vertaling van het Nederlandstalige 'Mesen', een dorpje dichtbij het West-Vlaamse Heuvelland. Blijkbaar moet er daar een grote verering geweest zijn van O.L.Vrouw dat naar hier is overgewaaid. De originele kerk lag elders en werd meerdere keren vernield. Deze kerk uit de 14de eeuw kregen de Minderbroeders ter vervanging van hun vernielde kerk. Zij kwamen hier in 1802 en gaven er dezelfde naam aan als van hun originele kerk: 'Notre Dame de Messines'.
Wandel naar het kerkportaal en volg dan de rechter zijgevel langs een parkje. Achter de kerk moet je naar links. Stap onder het rode poortgebouw (2 bogen) door en je komt op een ander plein: Place de Grande Percherie.
Wandel onder de metalen poort door van het park. Aan de rechterhand zie je de gebouwen van het voormalige slachthuis
De wandelroute loopt als volgt: stap door de tweede metalen poort van het parkje en ga rechtdoor in de Rue du Grand Trou Oudard. Aan de rechterkant heb je de Ateliers du Fucam. Die zijn gevestigd in het vroegere klooster van de Zwarte Zusters. Wil je weten waarom zij zo werden genoemd? Dat lees je op het infopaneel op de hoek van het volgend kruispunt. We willen je alvast meegeven dat dit een van de vele gebouwen is die door de Universiteit van Mons worden gebruikt.
Bij dat volgend kruispunt ga je rechtsaf in de Rue des Chartriers. Bij het volgende grote kruispunt met 5 wegen moet je naar links. Je ziet meteen links op de hoek een muurschildering.
© Koop de volledige gids op shop.themediabay.be 32
A B
Montois Célèbres (Street Art)
Op verschillende locaties in Mons zal je streetart zien met bekende figuren of persoonlijkheden van Bergen. Het project "Montois Célèbres" werd uitgevoerd door de studenten van de tekenworkshop Arts2. Het werk hier stelt de sterrenchef Georges Cuvelier voor.
Hij is in de regio geboren en wou niet in de mijnen terecht komen. Hij startte in 1926 eerst met een klein restaurant in Brussel. Uiteindelijk opende hij het beroemde sterrenrestaurant ‘Comme chez soi’ in Brussel.
Stap nu de Rue de la Halle door en bij het volgende kruispunt zie je niet minder dan 3 muurschilderingen.
Street art is een levende kunst. Het is best mogelijk dat bepaalde kunstwerken niet meer te zien zijn en dat er andere bijgekomen zijn. Heel wat van deze kunstwerken sieren verlaten gebouwen die uiteindelijk ooit verbouwd of afgebroken worden.
Wist je dit? Is het je al opgevallen dat er veel dichtgemetselde ramen zijn in de oude gebouwen van Bergen (Mons)? Tijdens de Franse bezetting werd in 1798 een belasting opgelegd op het aantal deuren en ramen die op het openbaar domein (straat, park ..) uitgeven. Veel inwoners hebben dan het aantal ramen beperkt en gewoon dichtgemetseld. Nu zie je heel van de street art-werken die daar dankbaar gebruik van maken.
D
Hell'O (Street Art)
Dit is een werk van Jérôme Meynen en Antoine Detaille. Deze kunstenaars zijn begonnen met graffiti maar ze zijn geëvolueerd naar kunstinstallaties zoals dit. En met succes want ze namen al deel aan internationale tentoonstellingen. Hier maakten ze een creatie van 16 vierkanten die onafhankelijk van elkaar staan. De kunstenaars willen dat de toeschouwer
Koop de volledige gids op shop.themediabay.be
©
33
C
een reis doorheen de tijd maakt met allerlei kunststijlen van abstract tot classicisme. En dat tegen de achtergrond van een parkeergebouw.
Farm Prod (Street Art)
Deze gevel heeft niet één naam gekregen maar is een verzameling van werken. Farm Prod is een collectief van beeldende kunstenaars uit het Brusselse. De leden hebben allen een andere specialisatie binnen de grafische en artistieke wereld, dat gaat van videografen tot grafisch ontwerpers. Je kan het onderverdelen in twee delen waarvan het bovenste het hemelse symboliseert met Adam en Eva In de lagere nissen, van links naar rechts, zie je: "The Emperor", "La Mort", "Le Monde" en "La Tempérance".
L'Homme des Cavernes (Street Art)
Een zeer mooi werk van Levalet (Charles Leval). Hij gebruikt de architectuur om zijn personages tot leven te laten komen. Hij is ook actief als videokunstenaar en dat verklaart misschien wel het een en ander.
Farm Prod met rechts L’Homme des Cavernes © The Media
Bay
Stap nu links in de Rue de Houdain en bij de kruising met de Rue Notre-Dame heb je een volgende graffitimuur.
© Koop de volledige gids op shop.themediabay.be
34
Eldorado (Street Art)
Dit is een fresco van DUEK die een stukje cultuur van Mexico weergeeft. Vrouwen en bloemen zijn daarbij heel belangrijk. De vrouw is geflankeerd door twee quetzal’s, een vogelsoort uit Midden-Amerika die zeer gerespecteerd is omdat die vogel zou verbonden zijn met de god Quetzalcoatl. Die god is voor de Azteken de schepper van de mens.
Neem daarna de eerste rechts (Rue de la Chaussée) en je zit meteen in de belangrijkste winkelstraat. Bij 'Ici Paris XL' heb je de keuze: of je gaat via deze winkelstraat gewoon rechtdoor naar de Grand Place (Grote Markt), dat is zo goed als vlak. Of je gaat 20 meter voorbij Ici Paris XL links in een smal straatje met trappen naar boven. Eenmaal boven ga je naar rechts (Rue des Clercs) en je daalt opnieuw af en komt op de Grote Markt terecht.
Op de Grote Markt ga je rechtdoor. Aan je linkerhand ligt achtereenvolgens de Dienst voor Toerisme, het Stadhuis en het Koninklijk Theater. We komen nog straks tijdens de wandeling langs hier terug om alles meer in detail te bekijken.
Het vervolg van de wandeling loopt op het einde van de Grote Markt gewoon rechtdoor naar de SintElisabethkerk.
© Koop de volledige gids op shop.themediabay.be 35
Eldorado © The Media Bay
E
De Sint-Elisabethkerk, is de tweede belangrijkste kerk van Mons, al was het maar omwille van haar bewogen geschiedenis. Het complete verhaal kan je lezen op een Nederlandstalige folder die je gratis kan meenemen achteraan de kerk. Om een lang verhaal kort te maken: eerst was er een kapel ter ere van de Heilige Elisabeth. Deze werd vervangen door een kerk in de 16de eeuw die dan verschillende malen werd verbouwd na vernielingen of brand. Wat je nu grotendeels te zien krijgt dateert eigenlijk van begin de 18de eeuw. Dus zo'n 300 jaar geleden. Let vooral op de klokkentoren. Je zult die nog veel beter zien vanuit het kasteelpark achter het Belfort.
Als je uit de kerk komt, heb je recht voor je het justitiepaleis. Ga nu naar rechts en in die straat zal je nog langs meerdere gebouwen van justitie wandelen.
Voorbij de kerk zie je links Maison Losseau en wat verder streetart 'Le Couple de la Rue Verte'. Wat verder zie je aan je rechterhand het Mundaneum. Links bij de kruising zie je streetart 'Global City'.
Het Maison Losseau kreeg zijn art nouveaustijl een goede honderd jaar geleden. De verbouwingen gebeurden op vraag van de eigenaar Léon Losseau. De architect is Paul Saintenoy van Brussel. De renovatie duurde tien jaar maar het heeft een ongelooflijk mooie parel van art nouveau opgebracht. De volledige inrichting straalt deze kunstvorm uit. Momenteel is het zowel een museum als een interpretatiecentrum en een literair centrum. Een impressie krijg je het best via de een korte video. maisonlosseau.be - Video Maison Losseau
Le Couple de la Rue Verte (Street Art)
Het collectief Jana & Js zijn specialisten in muurschilderingen en hebben elkaar leren kennen in Madrid, nu wonen ze in Salzburg. Ze maakten, zoals vele andere, dankbaar gebruik van de dichtgemetselde ramen in deze stad. Hier is het zelfs een essentieel onderdeel in het verhaal dat ze geschilderd hebben.
© Koop de volledige gids op shop.themediabay.be 36
F
G
Het Mundaneum is een unieke databank met 18 miljoen steekkaarten volgeschreven met bibliografische gegevens, aangelegd in de 19de eeuw. Bedoeling was om een gigantische gegevensbank aan te leggen dat wereldomvattend was. Eigenlijk een voorloper van de huidige databanken online, zoals zoekmachines. Er zijn exposities in het Mundaneum rond dit thema.
mundaneum.org
Global City (Street Art)
Dit is een kunstwerk van Leonidas Giannakopulos, een Griekse kunstenaar. Het is een werk dat refereert naar het tegenoverliggende Mundaneum. Het geeft het idee weer dat Paul Otlet, stichter van het Mundaneum, had over de stad die zijn kennis zou uitstralen naar de rest van de wereld en daardoor tot een wereldwijde samenwerking zou komen.
Met je rug naar het Mundaneum stap je rechtdoor in de oplopende ‘ruelle’ Rue des Marcottes. Ga hier maar eens op zoek naar het smalste huisje. Tip: misschien zit er stroom op?
Op het einde van de straat kom je bij een parkje.
Ga nu in dit parkje naar links. Je komt langs het borstbeeld van Antoine Clesse (1816-1889). Hij was een zanger en dichter afkomstig van Mons. In studentenkringen in Wallonië zou een liedje van hem (La bière du pays) nu nog steeds populair zijn.
© Koop de volledige gids op shop.themediabay.be
37
Le Couple de la Rue Verte © The Media Bay
Op het einde van dit parkje heb je rechts een dodenmonument (extra rood streepje op de kaart). Voor de wandeling ga je rechtdoor: Rue des Echelles. Na zo'n 400 meter heb je links een fel rood gebouw, het Musée du Doudou.
In het Musée du Doudou kan je via een audiotour individueel het museum bezoeken.
In verschillende zalen zie je voorwerpen en attributen die tijdens het feest worden gebruikt. Op infoborden wordt een duidelijke uitleg gegeven wat het volksfeest Doudou is, hoe het ontstond, wie de bepalende figuren zijn en wat hun rol is. De ceremoniële kant van het gebeuren wordt op een bijzonder fraaie manier uiteengezet. De processie zelf wordt op een filmdoek getoond. De beelden en geluiden zijn beklijvend, het lijkt alsof je zelf op het plein staat. Huiveringwekkend, leerzaam, absoluut een aanrader dit museum.
De Ducasse de Mons is een eeuwenoud folkloristisch feest waar jaarlijks op de eerste zondag na Pinksteren, heel wat kijklustigen op afkomen. Het feest van Doudou, zo genoemd in de volksmond naar een lied dat tijdens de feestelijkheden wordt gespeeld, is sinds 2005 erkend als Unesco-Werelderfgoed. Het schrijn met de relieken van Sint-Waldetrudis, de stichtster en beschermheilige van de stad, worden dan in een optocht met een gouden praalwagen meegevoerd, voortgetrokken door 6 paarden. Aan het einde van de processie moet de kasseihelling van Rampe Sainte-Waudru (max. hellingsgraad 20%) die naast de stiftskerk ligt, bedwongen worden. Lukt het niet om in één keer de koets naar de top te duwen, zal mogelijks onheil over de stad komen. Vandaar de traditie dat vele inwoners meehelpen de kar naar boven te duwen.
In de namiddag is er dan de traditie van Lumeçon, het gevecht tussen de patroonheilige Sint Joris, symbool van het goede en de draak, symbool van het kwade. Ook bij dit evenement spelen de toeschouwers een bepalende rol.
Net voor dit rode gebouw van het museum moet je linksaf: Rue Neuve. Wat verder ligt het BAM, het Museum voor Schone Kunsten van Mons.
BAM, het Museum voor Schone Kunsten van Mons werd geopend in 2007 en beschikt over een oppervlakte van 5000 m² om zowel zijn vaste collectie als tijdelijke tentoonstellingen te herbergen. Zowat alle belangrijke tentoonstellingen voor de regio Mons
Koop de volledige gids op shop.themediabay.be 38
©
Musée du Doudou – Feest van de Doudou
H I
gaan hier door. Leuk om weten is dat elk infopaneel, hetzij over de werken of over de organisatie, ook in het Nederlands is vertaald.
bam.mons.be
Wandel voor de BAM en je komt op de Grote Markt terecht waar je rechtsaf gaat naar het stadhuis. Eerst heb je rechts op de hoek het Koninklijk Theater. Bij de toegangspoort van het stadhuis, zo’n twee meter er voorbij, zit de aap van de Grand Garde op zo’n 80 cm van de grond tegen de muur. Je moet zeker eens over het hoofdje strijken van het beeldje. Dat zou je alvast een portie geluk brengen, tenminste als je dat doet met je linkerhand.
Ga dan terug naar de poort en stap naar de binnenplaats.
Grote Markt
J
Het Koninklijk Theater dateert van halfweg de jaren 1800 en was een privé-initiatief. Er konden toen meer dan 1000 mensen zitten! Er zijn renovaties uitgevoerd in de Tweede Wereldoorlog en in 1997. Een storm in 2012 heeft ernstige schade aan het dak veroorzaakt waardoor er binnenin heel wat vernield werd. Daardoor is het theater niet meer in gebruik. Welke figuren (medaillons) er op de poorten staan lees je op het infobord.
Op de Grand Place kun je niet naast het imposante stadhuis kijken. Achter de indrukwekkende laat-gotische gevel gaan verschillende gebouwen schuil, waarvan de oudste teruggaan tot het midden van de 15de eeuw. Als je het poortgebouw binnen wandelt, moet je eens op twee zaken letten: het prachtige deurslot van de poort en op het plafond in het portaal. Daar zie je verschillende figuren waaronder een politieman met een vrouw, ook een rechter die zetelt. Via de binnenkoer kan je prachtige zalen bezoeken (wel alleen maar voor groepen en na reservatie): de Trouwzaal, het Houten Salon, de Gotische Zaal, het Paraplusalon, het Lodewijk XIV Salon, enz … Werkelijk een schitterend stadhuis dat niet moet onderdoen voor deze in de steden aan de overzijde van de taalgrens.
Ga vervolgens door de gang, aangeduid met de pijl 'Vers le Jardin du Maïeur'. Zo kom je in de tuin van de burgemeester terecht.
© Koop de volledige gids op shop.themediabay.be
39
Aapje, gevel van het stadhuis © Shutterstock.com
K
Tuin van de burgemeester (Jardin du Maïeur)
Het meest opvallende in dit kleine maar mooie tuintje is het beeldje met ‘Le Ropieur’, de kwajongen van Bergen die speelt met het water van de fontein en daarbij een poging doet de voorbijgangers nat te maken.
Neem de paar treden, buig dan af naar links en volg de kasseien naar boven. Zo kom je in de Rue d'Enghien terecht. Daar ga je naar rechts en na 20 meter ga je links de witte toegangspoort van het Hôtel de Graty binnen. Dit is een openbare doorgang en draagt de naam 'Passage Victor Hugo'.
Hôtel de Graty heeft helemaal niets te maken met een hotel. 'Hôtel' in het Frans staat voor een statig herenhuis of paleisje. En wat heeft Victor Hugo hier mee te maken? Hij zou hier één nacht hebben overnacht op weg naar Brussel. De overlevering vertelt dat Victor Hugo dit een van de mooiste plaatsen op aarde zou genoemd hebben. Hij had namelijk een zicht vanuit zijn kamer op het Belfort. Het Hôtel staat op het voormalig terrein van de Jezuïeten.
Koop de volledige gids op shop.themediabay.be
40
©
De Grote Markt met het stadhuis © Shutterstock.com
Op dit eerste binnenplein zie je een klein poortje, ga daar door en je komt op een ander plein terecht, temidden van het voormalig Jezuïetenklooster. In de gebouwen links is de bibliotheek van de Universiteit van Mons. Opvallend echter is de voormalige kapel, nu omgebouwd tot een particulier gebouw met zonnepanelen en waar de glasramen aan de achtergevel zijn weggehaald.
Je loopt door en komt op de Rue des Gades uit. Daar ga je naar links. Eerst licht stijgen daan daal je af en kom je zo aan het Belfort.
Het Belfort staat op de lijst van het Unesco Werelderfgoed omdat dit het enige barokke Belfort is in België. De bouw ervan begon in 1661 en was voltooid in 1672. De eerste restauratie gebeurde al in 1845. Er zouden er nog heel wat volgen. Sinds juli 2015 is het Belfort opnieuw opengesteld voor het publiek na een opknapbeurt die maar liefst 31 jaar duurde. Je kan met de lift tot op een hoogte van 35,85 m. Daarna kan je met de trap nog naar hogere verdiepingen. Met de trap moet sowieso iedereen naar beneden behalve mensen met beperkte mobiliteit.
Op het eerste verdiep staan vier ‘touchscreens’ opgesteld. Op één daarvan kan je inzoomen en zien wat er live zich op de begane grond afspeelt. De 3 andere schermen tonen foto’s waarop je een gebouw of bezienswaardigheid (30 in totaal) kan aanklikken en zo een infobalk tevoorschijn kan halen. Op andere verdiepingen word je geïnformeerd over de bouw, over de tijdrovende restauratie van het belfort en dit zowel in het Frans, Engels als het Nederlands. Er is een etage waar je alles over de klok te weten komt, over de functie die het belfort had in de loop der jaren. In de toren hangen 49 klokken waarvan tien nog de originele zijn uit de 17de eeuw. Als je de 365 treden neemt tot de top, ben je op 87 meter hoogte. Het panoramisch uitzicht over de stad en de omgeving is fenomenaal.
Er is een maximum capaciteit om 50 mensen tegelijk in het belfort binnen te laten. En nu we het toch over cijfers hebben, het belfort bestaat uit 459.3000 stenen. Een bezoek dat méér dan de moeite waard is. Voor de ingang moet je evenwel een stukje naar boven wandelen. Dat is
Koop de volledige gids op shop.themediabay.be 41
©
L
voorbij het Belfort scherp rechts naar boven. Een flinke klim maar dan wel met als beloning een prachtig, rustig park met een uniek zicht over Mons.
Het kasteelpark en de Calistuskapel zijn geopend van dinsdag tot en met zondag. Het park vanaf 10 uur en de kapelvanaf 12 uur tot 18 uur. Op deze plekstond vroeger het Gravenkasteel. Het is de hoogste plek van Mons.
Gans boven in het kasteelpark krijg je een mooi zicht op het bovenste deel van het Belfort en de stad Mons. Misschien valt het je niet onmiddellijk op maar er is niet één normale klokkentoren bij de belangrijkste kerken van Mons. De Collegiale heeft geen échte klokkentoren en de St-Elisabethkerk heeft een torentje vergelijkbaar met deze op het stadhuis.
In het kasteelpark bevindt zich de Calistuskapel, gevestigd in het poortgebouw waar je het park bent binnengestapt. Deze kapel werd genoemd naar een paus uit de 3de eeuw. Er is een klein museum over het park en het Belfort in dit gebouw.
Daarna keer je via dezelfde weg terug naar beneden. Bij het kruispunt ga je nu scherp rechts naar beneden. Aan je linkerhand het Hôtel de Peissant, één van de weinige renaissance-gebouwen in Mons, en rechts het Spaans huis (Maison Espagnole).
© Koop de volledige gids op shop.themediabay.be 42
Belfort © Shutterstock.com
Blijf naar beneden wandelen en ga naar de rechtergevel van de kerk. Daar is de ingang, net vooraleer de straat fel afdaalt. Dit is de helling, Rampe Sainte-Waudru, die steeds in het nieuws komt bij de Doudou-festiviteiten. De gouden koets heeft dan zijn stoet bijna afgewerkt. Het laatste stuk wordt de koets door de paarden en geholpen door de inwoners naar boven geduwd en wordt dan de kerk binnengetrokken. Dit het liefst zonder onderbreking, want anders zou er onheil komen over de stad.
Niet minder indrukwekkend is de Collegiale kerk van de Heilige Waldetrudis. Hier vingen de bouwwerken aan in het midden van de 15de eeuw. Omheen het hoofdkoor, de kruisbeuk en het schip van de kerk zijn er niet minder dan 29 zijkapellen. De voornaamste kunstwerken in de kerk zijn de beeldhouwwerken van de hand van Jacques de Broeucq. De kerk heeft een geweldig mooi interieur, maar het allerbelangrijkste van de kerk is het reliekschrijn van de Heilige Waldetrudis. Je ziet het schrijn opgehangen boven het hoofdaltaar. Eenmaal per jaar wordt het neergelaten om deel te nemen aan de Doudou feesten. Beslist ook bezienswaardig zijn de glasramen uit de 16de eeuw. In een apart lokaal kun je de kerkschatten bewonderen. Deze verwijzen naar de patroonheilige (een lijkwade en een gesp) maar omvatten verder ook prachtige religieuze voorwerpen.
M
Ook de vergulde koets waarmee het reliekschrijn van de heilige Waldetrudis wordt rondgevoerd tijdens de Doudou feesten staat in de kerk. Deze koets uit de 18de eeuw in Lodewijk 16de-stijl zou reeds de 5de of 6de zijn. Met pastoor en 13 koorknapen weegt deze koets zo'n 4000 kg. Ze wordt getrokken door zes paarden. Dus is het eigenlijk niet nodig dat de toeschouwers de kar helpen voortduwen om de hellingen boven te geraken zonder te stoppen. Het is dus pure traditie.
Koop de volledige gids op shop.themediabay.be 43
©
Collegiale kerk © The Media Bay
De Heilige Waldetrudis (7de eeuw) had 4 kinderen waar er 3 in leven zijn van gebleven en opgegroeid zijn tot volwassen mensen. Voor die tijd was dat zeer uitzonderlijk. Daarom is ze vooral aanbeden voor het welzijn van kinderen. Tijdens de stoet brengen de mensen geschenken naar de koets, de koorknapen geven dit aan de pastoor die ze zegent, er het reliekschrijn mee aanraakt en ze dan teruggeeft aan de betrokkene.
Er zijn officieel 5 mirakels toegeschreven aan de Heilige Waldetrudis:
1. Vier brouwers werden (16de eeuw) valselijk beschuldigd van een misdaad maar wisten te ontsnappen en repten zich met hun kettingen naar het altaar van de Heilige. Ze smeekten hen te bevrijden van hun kettingen en de kettingen braken en vielen op de grond. Daardoor werden ze ook officieel vrijgesproken.
2. In diezelfde eeuw was er een vrouw die zwaar ziek was, haar benen waren bedekt met zweren die niet te genezen waren. Ze trok op bedevaart, ze waste haar benen met wijwater in de collegiale kerk en raakte een relikwie aan van de Heilige. Ze genas onmiddellijk en kon zonder hulp terug naar huis.
3. In 1349 leed de stad zwaar onder de pest. Er werd een grote processie georganiseerd met de relikwieën van de Heilige Waldetrudis en Vincentius. De pest was snel voorbij na deze grote verering.
4. Opnieuw eind 16de eeuw brak er een grote brand uit en die maar niet onder controle te krijgen was. Geestelijken dompelden een relikwie van de Heilige in het bluswater en kort daarna was de brand gestopt.
5. Eind 15de eeuw werd een kind van 8 jaar in een riool gegooid. De vader zocht zijn kind en kon het maar niet vinden. Hij riep tenslotte de hulp in van de Heilige. ‘s Anderendaags vond hij zijn kind levend terug. Dit werd onmiddellijk erkend als een mirakel en daardoor werd ze gratis opgenomen in het begijnhof waar ze onderwijs kreeg. Op 32-jarige leeftijd is ze daar gestorven.
Bij het verlaten van de Collegiale kerk ga je naar links even kort naar beneden. Wie met de trein gekomen is kan hier rechts terug naar het station (stippellijn op de kaart). Onderweg kan je naar Artothèque.
© Koop de volledige gids op shop.themediabay.be 44
De Artothèque is een vrij nieuw museumcomplex dat ondergebracht werd in een voormalige kapel van het Ursulinenklooster (17de eeuw). Hier wordt voortaan het gemeenschappelijke culturele erfgoed, dat niet wordt getoond in de bestaande musea, opgeslagen, bestudeerd en waar nodig gerestaureerd. Je zal er als bezoeker terecht kunnen in de lobby waar een digitale voorstelling zal gegeven worden over de werking van de Artothèque in het algemeen, een virtueel ontdekkingsparcours volgen over de musea in Mons en enkele kunstwerken zullen er worden geëxposeerd. Ook het documentatiecentrum op de eerste verdieping is toegankelijk. De andere ruimtes zijn in gebruik door o.a. de wetenschappelijke vorsers, management en logistiek. artotheque.mons.be
Je wandelt om de kerk heen, dus nu even kort opklimmend in de Rue du Chapître. Eenmaal boven zie je de fontein van Pilori. Ze kon ook gebruikt worden als schandpaal maar staat waarschijnlijk niet meer op de originele plaats. Een gelijkaardige fontein hebben we ook gezien bij het parkje tussen het Mundaneum en het BAM.
Je laat de kerk aan je linkerhand en ga naar rechts, wat verder dalend de Rue de la réunion in. De straat gaat over in de Rue des Soeurs Grises. Op het einde moet je naar links. Dat is punt O op de kaart.
Le Miracle de Sainte Waudru (Street Art)
De Parijzenaar Honet heeft hier één van de vijf mirakels van de Heilige Waldetrudis uitgebeeld. Namelijk dit van de vier brouwers. Op de zijkant van de gevel zie je hen met hun kettingen aan. Op de andere gevel zie je de Heilige Waldetrudis en daarnaast de bewakers van die vier brouwers. Dit is ook de locatie waar tijdens de processie dit mirakel voorgelezen is. Stap nu wat verder in de straat tot bij het eerstvolgende kruispuntje. Daar is nog een meesterwerkje te zien.
Feuilles du Combat dit Lumeçon (Street Art)
Dit werk is van de hand van Céleste Gangolphe, ook van Parijs afkomstig maar nu woonachtig in Brussel. Tijdens het gevecht van de Lumeçon (Ducasse feesten) wordt de staart van de draak gedragen door 8 mannen bedekt met bladeren. Deze muurschildering verwijst naar dit spektakel. Maar tegelijkertijd wil de kunstenares ook wat groen brengen in deze straat.
Koop de volledige gids op shop.themediabay.be
©
45
N O
En nog wat verder zie je de grafitiwand The Battle
P
The battle (Street Art)
En hier krijg je meteen een vervolg op vorige thema. Op deze gevel zie je de draak geschilderd door de Spaanse kunstenaar Antonio Segura, beter bekend als Dulk. Hij heeft de draak wel niet gesitueerd op de Grote Markt waar de strijd plaats grijpt elk jaar. Hij koos voor een droomwereld om je fantasie even de vrije loop te laten gaan.
© Koop de volledige gids op shop.themediabay.be
46
Feuilles du Combat dit Lumeçon © The media Bay
The Battle © The media Bay
Keer nu even op je stappen terug tot aan de Rue des Orphelins. Daar zie je de laatste muurschildering van deze wandeling.
Cybèle et Poliade (Street Art)
We blijven opnieuw bij de Ducasse feesten en het gevecht in de namiddag. Cybèle en Poliade zijn twee figuren die aan het strijdtoneel werden toegevoegd sedert 2001.
Cybèle draagt de kleuren geel en zwart, de kleuren van de schepping. Poliade draagt de kleuren wit en rood, de kleuren van de stad.
Cybèle en Poliade helpen Sint-Joris tijdens de strijd tegen de draak. Dit werd geschilderd door de Brusselaar Nean die deze folklore levendig wil houden.
Op het einde van die straat dan is het naar rechts en de eerste links (Rue Achilles Legrand). Het grote gebouw aan je linkerzijde is het ‘La Bonne Maison de Bouzanton’ (zie de vergulde letters boven de toegangspoort). Vroeger een weeshuis, nu deels woonzorgcentrum en waar de administratieve zetel is van het OCMW (CPAS). Zo kom je terug bij de parking uit.
Op zoek naar een hotel in Bergen (Mons)? Klik hier voor speciale aanbiedingen.
© Koop de volledige gids op shop.themediabay.be 47
Koop de volledige gids op shop.themediabay.be
©
48
Deze gratis reisgids bevat 6 routes van onze volledig uitgewerkte rondreis door Henegouwen
Bespaar jezelf uren opzoekingswerk en mis geen enkele bezienswaardigheid.
Koop nu de digitale (pdf – 240 blz A4) reisgids met de volledige rondreis en meer dan 100 beschreven bezienswaardigheden, praktische informatie, bijzondere plekjes en tips van locals + 33 wandel- fiets- en autoroutes. Koop de volledige gids op shop.themediabay.be
© Koop de volledige gids op shop.themediabay.be
49
DISCLAIMER
We krijgen onze informatie van betrouwbare en zorgvuldig geselecteerde bronnen. Niettegenstaande kunnen we niet verantwoordelijk worden gehouden voor mogelijk niet-accurate informatie noch voor het gebruik van deze informatie en mogelijke negatieve gevolgen. We waarderen het erg als je opmerkingen, toevoegingen of fouten aan ons zou kunnen doorgeven via info@themediabay.be.
Ontdek meer reisgidsen op www.reisroutes.be en www.reisroutes.nl.
Alle kaarten © OpenStreetMap.org
Adverteren in deze reisgids?
Neem contact op met The Media Bay via info@themediabay.be
Laatste update: januari 2023
© Alle rechten voorbehouden.
Deze reisgids is een uitgave van The Media Bay.
Niets van deze uitgave mag vermenigvuldigd worden zonder uitdrukkelijke toestemming van de uitgever.
© Koop de volledige gids op shop.themediabay.be 50
