Πανεπιστήμιο Πατρών Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών
15/3/2018
_socially interconnected community
_trapped in the digital world
Μαρία Καλαϊτζάκη 1407 Θεοδώρα Σερδάρη 1463
Επιβλέπουσα καθηγήτρια: κ. Αικατερίνη Λιάπη
_Ευχαριστίες
Θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε ιδιαιτέρως την επιβλέπουσα καθηγήτρια μας, κα Αικατερίνη Λιάπη, για την πολύτιμη βοήθεια που μας προσέφερε και για την άριστη συνεργασία που είχαμε κατά διάρκεια της εκπόνησης αυτής της διπλωματικής εργασίας. Επίσης, ευχαριστούμε τους γονείς μας για τη συμπαράσταση και την υπομονή τους.
_Μαρία Καλαϊτζάκη _Σερδάρη Θεοδώρα
_Περίληψη _Στα πλαίσια αυτής της διπλωματικής εργασίας, μας απασχόλησε ένα κοινωνικό φαινόμενο της εποχής μας, το οποίο είναι η ελαχιστοποίηση της ιδιωτικής ζωής, η οποία οφείλεται είτε στην κοινοποίηση των προσωπικών δεδομένων του ίδιου του ατόμου στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, είτε στην καταγραφή τους από διάφορους μηχανισμούς οι οποίοι μπορεί να είναι κρατικοί ή ιδιωτικοί. Έτσι, γεννήθηκε ο προβληματισμός για το ποια θα είναι η εξέλιξη του φαινομένου αυτού. Αυτό μας οδήγησε στο να δημιουργήσουμε μία αρχιτεκτονική σύνθεση, σε μία προσπάθεια για οπτικοποίηση των συνθηκών αυτών, σε ένα χώρο σχεδιασμένο σε μία προσπάθεια μετάφρασης των κοινωνικών συνθηκών σε χωρικές παραμέτρους . Με σκοπό αυτή την απεικόνιση, φτιάξαμε ένα υποθετικό σενάριο για μία μελλοντική, απομονωμένη κοινότητα, η οποία λειτουργεί μόνο με βάση τους κανόνες οι οποίοι προκύπτουν από τον τρόπο λειτουργίας των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Οι κανόνες αυτοί, εκτός από το ότι διαμορφώνουν την κοινωνική συμπεριφορά των κατοίκων, αποτελούν και τη βάση για τον τρόπο σύνθεσης του χώρου. Έτσι, δομείται μία κοινωνία στην οποία, στόχος κάθε κατοίκου είναι η κοινωνική άνοδος, την οποία μπορεί να επιτύχει ακολουθώντας τις τάσεις και τους κανόνες. Η μεθοδολογία κατά την οποία προσεγγίσαμε το θέμα αρχικά αφορά μία έρευνα σε θεωρητικό υπόβαθρο σχετικά με τον τρόπο λειτουργίας των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, τις πολιτικές που ακολουθούνται για καταγραφή δεδομένων, τους μηχανισμούς προώθησης προϊόντων και υπηρεσιών από ιδιωτικές εταιρίες, θεωρίες που αφορούν τη σύνεση του χώρου, την ψυχολογία χώρου, κοινωνικές θεωρίες. Ενώ, μεθοδολογικά εργαλεία σχεδίασης είναι η θεωρία του isovist, η hoberman sphere, η βιόσφαιρα και η σπείρα. Τέλος, επιλέξαμε να απεικονίσουμε το σενάριο αυτό σε μία σειρά σχεδίων, διαγραμμάτων και κολάζ.
1
_trapped in the digital world
_socially interconnected community
_Ενότητα 1: Προβληματισμοί και Έρευνα
_trapped in the digital world
_socially interconnected community
2
_trapped in the digital world
3
_socially interconnected community
_Από τα τέλη του 20ου αιώνα, η μεγάλη τεχνολογική πρόοδος έχει επηρεάσει αισθητά την καθημερινότητα μας και την αναδιαμορφώνει συνεχώς. Νέα συστήματα εισβάλουν στη ζωή μας αναθεωρώντας τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί η κοινωνία, χωρίς πολλές φορές να είναι στην επιλογή μας αν θα τα χρησιμοποιήσουμε ή όχι. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι τα συστήματα που υιοθετούν οι κυβερνήσεις σε πολλές χώρες της Ευρώπης και η καταγραφή των δεδομένων αυτών για θέματα ελέγχου και οργάνωσης, όπως οι κάμερες αναγνώρισης προσώπων και πινακίδων αυτοκινήτων, η καταγραφή των ιατρικών δεδομένων, η διατήρηση των δεδομένων από τα μέσα τηλεπικοινωνίας, κ.α.. Ακόμα, νέα προγράμματα προάγουν τέτοιες πρακτικές, όπως ο έλεγχος για την έκδοση visa σε μετανάστες μέσω του ελέγχου των προσωπικών τους λογαριασμών στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ή η χρησιμοποίηση των wi-fi για τη δημιουργία ολογραφικών εικόνων ενός περιβάλλοντος, δημιουργώντας σοβαρά ζητήματα στην προστασία της ιδιωτικής ζωής.
_trapped in the digital world
_socially interconnected community
4
_Μία άλλη πτυχή της έλλειψης της ιδιωτικότητας στη σύγχρονη κοινωνία αποτελεί η νέα τάση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Τα social media, μας παρέχουν τη δυνατότητα άμεσης επικοινωνίας με ανθρώπους σε απόσταση, τη δυνατότητα για ενημέρωση και διασκέδαση, έτσι από την αρχή οι άνθρωποι τα έβαλαν στη ζωή τους, χωρίς όμως να προηγείται μία κριτική για τον τρόπο χρήση τους. Έτσι, σήμερα ένας από τους βασικότερους κινδύνους των social media είναι η παραβίαση των προσωπικών δεδομένων, που οδηγεί στην μείωση της ατομικής ελευθερίας. Όμως, τα προσωπικά δεδομένα δεν παραβιάζονται απαραίτητα από κάποιον, όλο και περισσότεροι χρήστες έχουν την τάση να δημοσιεύουν οικιοθελώς προσωπικά τους στοιχεία ή προσωπικές στιγμές. Ανησυχητικό επίσης είναι το γεγονός ότι τα άτομα ηλικίας 18 έως 24 ετών είναι τα πιο ενεργά στα social media, με ποσοστό της τάξεως του 90%, με αποτέλεσμα να επηρεάζεται η ψυχική τους υγεία όπως διαπίστωσε το κέντρο για τη συλλογική ψυχική υγεία του Penn State University, οι τρεις συχνότερες διαγνώσεις στις πανεπιστημιουπόλεις είναι το άγχος, η κατάθλιψη και η ανησυχία.
_trapped in the digital world
5
_socially interconnected community
Ενώ η χρήση των social media αυξάνεται, δημιουργούνται και νέοι τρόποι επικοινωνίας και αλληλεπίδρασης με βασικό κανόνα το σεβασμό και τη συμμόρφωση στο πλαίσιο του κάθε μέσου. Έτσι προκειμένου ο χρήστης να είναι αρεστός στο κοινωνικό του περιβάλλον δημιουργεί μία πλασματική εικόνα του εαυτού του, εξιδανικευμένη. “Συνειδητή και μόνιμη ορατότητα”... “Αυτό είναι τα social media. Κάνοντας τις πράξεις και τα δεδομένα μας ορατά σε ένα πλήθος, τα social media μας εκθέτουν. Αυτό δεν συμβαίνει μόνο επειδή οι δραστηριότητές μας παρακολουθούνται και καταγράφονται από τα social media με σκοπό την ανάλυση της αγοράς ή τη δημιουργία στοχευόμενης διαφήμισης. Ως επί το πλείστον, μπορούμε και αγνοούμε αυτό το είδος συλλογής δεδομένων. Η επιτήρηση που μας επηρεάζει άμεσα με τις επιπτώσεις στη συμπεριφορά μας προέρχεται από τους ανθρώπους με τους οποίους τα μοιραζόμαστε. Οι άνθρωποι που ασχολούνται υπερβολικά με δραστηριότητες στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, σύμφωνα με την Karen North, δεν εμπλέκονται σε πραγματικές σχέσεις επειδή δεν ξέρουν πως να σχηματίσουν σχέσεις με βαθύ νόημα. Είναι πολύ απασχολημένοι στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για να αφιερώσουν το χρόνο που χρειάζεται μία ουσιαστική ανθρώπινη σχέση. Το μεγαλύτερο όμως πρόβλημα με τα social media είναι ότι πρόκειται για κάτι εθιστικό, καθώς ερευνητές έχουν διαπιστώσει ότι κατά τη χρήση τους εκκρίνεται στον εγκέφαλο μας η ντοπαμίνη, μία ουσία υπεύθυνη για τη δημιουργία των εθισμών που εμφανίζεται και όταν καπνίζουμε, πίνουμε ή παίζουμε τυχερά παιχνίδια. Ταυτόχρονα σε αυτό το κομμάτι δουλεύουν χιλιάδες ειδικοί φροντίζοντας να τα χρησιμοποιούμε όλο και περισσότερο.
_trapped in the digital world
_socially interconnected community
6
_trapped in the digital world
_socially interconnected community
7
_Ένας από τους τρόπους με τους οποίους παραβιάζεται η ιδιωτικότητα, είναι η καταγραφή δεδομένων μέσω προσωπικών μηωωνυμάτων, τηλεφωνημάτων, ιστορικού αναζητήσεων, μέσω των καμερών στους δημόσιους χώρους αλλά και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Γεγονός αποτελεί ότι τα τελευταία δύο χρόνια δημιουργήσαμε περισσότερα δεδομένα σε σχέση με όλα τα προηγούμενα. Τα συστήματα όμως, είναι επιρρεπή σε σφάλματα και μπορούν να παραβιαστούν ή ακόμα να διαρρεύσουν στοιχεία σε ιδιωτικές εταιρίες.
_trapped in the digital world
_socially interconnected community
8
_trapped in the digital world
9
_socially interconnected community
_Εφόσον το σενάριο τοποθετείται στο μέλλον, πραγματοποιήσαμε μία έρευνα για τις περιβαλλοντικές συνθήκες τις επόμενες δεκαετίες και διαπιστώσαμε ότι η κλιματική αλλαγή, τα ακραία καιρικά φαινόμενα, το λιώσιμο των πάγων και η εξαφάνιση ειδών είναι οι πρώτες ενδείξεις για το τι επρόκειτο να ακολουθήσει. Ο πληθυσμός μέχρι το 2050, θα έχει φτάσει τα 9.9 δισεκατομμύρια, με το μεγαλύτερο ποσοστό πληθυσμού να κατοικεί σε πόλεις. Αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα τις συνεχώς αυξανόμενες απαιτήσεις για τροφή, νερό και ενέργεια. Τα δάση θα αποψιλωθούν και οι φυσικοί πόροι θα αρχίσουν να εξαντλούνται με κυρίαρχη τη μείωση του πετρελαίου. Ταυτόχρονα, τα επίπεδα της μόλυνσης του αέρα και των υδάτινων πόρων θα ανεβαίνουν συνεχώς, ξεπερνώντας κατά πολύ τα βιώσιμα επίπεδα. Αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα τη μαζική εξαφάνιση ειδών και τη διατάραξη της τροφικής αλυσίδας. Τα φαινόμενα αυτά θα επιφέρουν έντονες αλλαγές στο κλίμα. Η θερμοκρασία της γης θα αυξηθεί κατά 4οC και αυτό θα οδηγήσει στο λιώσιμο των πάγων και στην αύξηση της στάθμης της θάλασσας κατά 76 εκατοστά, απειλώντας παραθαλάσσιες περιοχές και μειώνοντας τη συνολική επιφάνεια του εδάφους της γης. Ταυτόχρονα τα ακραία καιρικά φαινόμενα θα αυξάνονται προκαλώντας μεγάλες φυσικές καταστροφές. Η αύξηση της θερμοκρασίας θα έχει επίσης ως αποτέλεσμα τη μεγάλη αναπαραγωγή εντόμων που θα απειλήσουν τόσο τις καλλιέργειες όσο και το ίδιο το ανθρώπινο είδος. Ταυτόχρονα θα αρχίσει να παρουσιάζεται μία πληθώρα από νέες ασθένειες άγνωστες μέχρι πρότινος που ευδοκιμούν στο νέο, πιο ζεστό κλίμα.
_trapped in the digital world
_socially interconnected community
10
_trapped in the digital world
_socially interconnected community
11
13
_trapped in the digital world
_socially interconnected community
_Ενότητα 2: SIC (Socially Interconnected Community)
_βιος+ σφαίρα _Ο όρος “βιόσφαιρα”, προέρχεται από τον γεωλόγο Eduard Suess και πρωτοαναφέρθηκε το 1875. Ο Eduard Suess, την όρισε ως “ την περιοχή της επιφάνειας της γης στην οποία αναπτύσσεται η ζωή”. Ο Vladimir I. Vernadsky το 1926, όρισε πρώτος τη βιόσφαιρα με τη σημερινή μορφή της και την οικολογική χρήση της. Η βιόσφαιρα, είναι η βιολογική συνιστώσα των συστημάτων της γης, η οποία εμπεριέχει τη λιθόσφαιρα, την υδρόσφαιρα, την ατμόσφαιρα και άλλες “σφαίρες” (π.χ. κρυόσφαιρα, ανθρώσφαιρα κ.α.). Η Βιόσφαιρα περιλαμβάνει όλους τους ζωντανούς οργανισμούς της γης, συμπεριλαμβανομένων των νεκρών οργανικών στοιχείων που παράγονται από αυτούς. Είναι δηλαδή μία δομή που περικλείει ένα αυτόνομο οικοσύστημα ή οικοσυστήματα , ή αλλιώς ,οι περιοχές της επιφάνειας, της ατμόσφαιρας και της υδρόσφαιρας της γης (ή ανάλογων μερών άλλων πλανητών) που καταλαμβάνουν ζωντανοί οργανισμοί. Επειδή οι συνθήκες της γης είναι πλέον ακατάλληλες για κατοίκηση, δημιουργούμε μία προσομοίωση της βιόσφαιρας με τα στοιχεία που τη συντελούν στη κλίμακα μιας κοινότητας με τη χρήση μίας γεωδαιτικής σφαίρας, η οποία θα περιλαμβάνει το στοιχείο του αέρα, του νερού και του εδάφους.
_trapped in the digital world
15
_socially interconnected community
_ Οι Franz και Wiener (2008) έχουν αναλύσει τις ιδιότητες του χώρου, συμπεριλαμβάνοντας την άνεση, τον ανοιχτό χώρο, την περιπλοκότητα και τη διάταξη, από μία ανασκόπηση της κανονιστικής αρχιτεκτονικής θεωρίας και τα συνέδεσαν με τις ιδιότητες του isovist. Από προηγούμενες εμπειρικές μελέτες σε περιβάλλον εικονικής πραγματικότητας, ο Wiener, έδωσε έμφαση στις σχέσεις μεταξύ των ιδιοτήτων του isovist και των αξιολογήσεων των χρηστών για το χώρο από την άποψη της ευχαρίστησης και του ενδιαφέροντος. Το ενδιαφέρον, που αντιμετωπίζεται ως δείκτης διέγερσης, θεωρείται ότι είναι συνδεδεμένο με τη στρογγυλότητα του Isovist , την αναλογία του ανοίγματος, τον “αριθμό των κορυφών” και “την πυκνότητα των κορυφών” (Franz). Oι Wiener et al (2007) είχε δείξει ότι οι εκτιμήσεις χρηστών σχετικά με το “ ενδιαφέρον” και την περιπλοκότητα, ήταν θετικά συσχετισμένες με τον αριθμό των κορυφών. Όμως, αφού οι δείκτες παραπάνω έχουν χρησιμοποιηθεί για μετρήσεις σε εσωτερικούς χώρους η συνάφεια/ σχέση με εξωτερικούς παραμένει ανοιχτή. Ο Osmond (2011) για να εκτιμήσει τις σωματικές και ψυχολογικές εμπειρίες των εξωτερικών χώρων, υποδεικνύει τους παραδοσιακούς δείκτες όπως την περιοχή isovist, την περίμετρο , τις μέγιστες ακτίνες, που το συγκλίνουν και το αν είναι συμπαγής. O Osmond επισημαίνει ότι η περιοχή και περίμετρος του isovist θα ήταν σημαντικοί παράγοντες όταν μελετάμε την “εικονική διέγερση” σε σχέση με τις διαθέσιμες πληροφορίες σε ένα περιβάλλον ( με τη γύρω περιοχή) που έχει δοθεί. Ο Osmond (2011)αναφέρει τρεις πρακτικές προσεγγίσεις: α) να υποθέσουμε ότι η βλάστηση δε διαπερνά οπτικά το επίπεδο του ματιού, β) δεν είναι οπτικά διαπερατό, γ) κάθε στοιχείο βλάστησης χρειάζεται να εκτιμηθεί ατομικά. Ειδικά, εξετάστηκαν εφτά συντακτικοί δείκτες χώρου για την ενσωμάτωση του isovist: πλήρης (360) και τμηματικής (120) περιοχή του isovist, συνδεσιμότητα, οπτικό έλεγχο, μέσο βάθος και σχετική ασυμμετρία. Υπολογίζοντας τις ιδιότητες του isovist για ένα τοπικό σημείο αναφοράς, εξετάστηκαν μέσες αξίες μεγαλύτερων υποπεριοχών και βρέθηκε ότι η μέση ισοβιστική περιοχή είναι ο καλύτερος εκτιμητής για την ευρυχωρία, ασφάλεια και για την εκτίμηση του ανοιχτού χώρου. Επιπλέον, ο Kuluga και οι συνάδελφοι του χρησιμοποίησαν μία επιλογή από συντακτικά μέτρα βασισμένα σε πολύγωνα. Συνολικά, η ενσωμάτωση του isovist βρέθηκε ως ο καλύτερος εκτιμητής της αντίληψης των συμμετεχόντων για τον ορισμό ενός χώρου ως “δημόσιο” ή “ιδιωτικό”.
_trapped in the digital world
_socially interconnected community
16
_trapped in the digital world
17
_socially interconnected community
_Οι προτεραιότητες και οι ανάγκες του ατόμου, έχουν αναθεωρηθεί. Μια πλατφόρμα προβολής της προσωπικής ζωής κυριαρχεί στις ζωές τους, θέτει τους όρους που η κοινωνία υποχρεούται να ακολουθήσει, οργανώνοντας έτσι μία νέα κοινωνική δομή, με πολύ συγκεκριμένες κοινωνικές τάξεις. Η ζωή είναι μία συνεχής προσπάθεια για την επίτευξη της μέγιστης βαθμολογίας και όσων αυτή προσφέρει.
_trapped in the digital world
_socially interconnected community
18
_trapped in the digital world
19
_socially interconnected community
_Προκειμένου κάθε κάτοικος να επιτύχει το στόχο του και να αυξήσει το επίπεδο αξιολόγησης του πρέπει να ακολουθήσει κάποιους κανόνες. Ένας βασικός κανόνας, είναι η συμμετοχή και αφομοίωση των trends και η συμμόρφωση με τους κανόνες συμπεριφοράς που αυτά επιβάλλουν. Η αλληλεπίδραση πρέπει να είναι τόσο φυσική όσο και ψηφιακή μέσω της εφαρμογής. Ένας επίσης σημαντικός παράγοντας για την αύξηση της αξιολόγησης είναι η αλληλεπίδραση με ίσα ή υψηλότερα επίπεδα αξιολόγησης.
_trapped in the digital world
_socially interconnected community
20
_trapped in the digital world
21
_socially interconnected community
_Η sicΑpp είναι αυτό που ρυθμίζει την καθημερινότητα των κατοίκων. Όλοι οι πολίτες έχουν λογαριασμό στην εφαρμογή αυτή, η οποία ανάλογα με την αξιολόγηση, επηρεάζει και καθορίζει τις συνθήκες ζωής τους. Κάθε πολίτης διαθέτει μία προσωπική αξιολόγηση, η οποία διαμορφώνεται με βάση τη φυσική και ψηφιακή αλληλεπίδραση του με τους συμπολίτες του. Η αξιολόγηση αυτή κυμαίνεται από το 0 έως το 5, και επηρεάζεται από την κοινωνική αποδοχή, από το χρόνο που το άτομο αφιερώνει στην εφαρμογή, το πλήθος των φίλων, ενώ επηρεάζει το χώρο κατοίκησης, τον εργασιακό τομέα, την παροχή υπηρεσιών. Καθώς η επίτευξη της μεγαλύτερης βαθμολογίας αποτελεί στόχο όλων των κατοίκων, αυτοί ακολουθούν τη ζωή που επιβάλουν οι τάσεις. Από την άλλη, όσο ο βαθμός της αξιολόγησης αυξάνεται, η ιδιωτικότητα του ατόμου μειώνεται. Έτσι, ο μέγιστος βαθμός αξιολόγησης έχει ως επακόλουθο τη δημόσια ζωή, τη μέγιστη κοινωνική και χωρική διαφάνεια, τη κοινωνική δύναμη, ενώ στον αντίποδα, ο ελάχιστος βαθμός αξιολόγησης, την κοινωνική και χωρική εσωστρέφεια, τον κοινωνικό αποκλεισμό, τη μείωση των οφελών.
_trapped in the digital world
_socially interconnected community
22
_trapped in the digital world
_socially interconnected community
23
_trapped in the digital world
_socially interconnected community
24
_trapped in the digital world
_socially interconnected community
25
_trapped in the digital world
_socially interconnected community
26
_trapped in the digital world
_socially interconnected community
27
_trapped in the digital world
_socially interconnected community
28
_trapped in the digital world
_socially interconnected community
29
_trapped in the digital world
_socially interconnected community
30
_trapped in the digital world
_socially interconnected community
31
_trapped in the digital world
_socially interconnected community
32
_trapped in the digital world
_socially interconnected community
33
_trapped in the digital world
_socially interconnected community
34
_trapped in the digital world
_socially interconnected community
35
_trapped in the digital world
_socially interconnected community
36
_Τι βαθμός αναστρέψιμης δυναμικής άραγε να υπάρχει στη σπείρα. Κάποιος δε είναι δυνατό να γνωρίζει πλέον αμέσως αν κάποιος τρέχει προς το κέντρο ή αν προσπαθεί να αποδράσει. Στους ποιητές είναι γνωστή η έννοια του δισταγμού της ύπαρξης, όπως εξηγείται από αυτό το παράδειγμα στο ποίημα του Jean Tardieu:
“In order to advance, I walk the treadmill of myself Cyclone inhabited by immobility. But within, no more boundaries!” Έτσι, η σπειροειδής μορφή, η οποία από έξω εμφανίζεται ως ένα καλά επενδυμένο κέντρο, δε θα καταφέρει ποτέ να φτάσει στο κέντρο της. Η ύπαρξη του ανθρώπου είναι μία άστατη υπόσταση της οποίας οι εκφράσεις είναι διαταραγμένες. Στην κυριαρχία της φαντασίας, η έκφραση δύσκολα σχεδιάζεται, πριν η ύπαρξη να χρειαστεί μία ακόμη έκφραση, πριν να είναι η ύπαρξη μίας ακόμη έκφρασης. (Gaston Bachelard, 1994)
_trapped in the digital world
37
_socially interconnected community
Οι σπείρες αποτελούνται από ένα ελαστικό πλέγμα, το οποίο επιτρέπει στις κατοικίες να αυξομειώνονται, αναδιαμορφώνοντας τα κελιά του πλέγματος γύρω από τις κατοικίες, ανάλογα με το μέγεθος τους. Το ελαστικό πλέγμα των σπειρών, έχει την ιδιότητα όταν ένα στοιχείο του περνάει από το κέντρο της κατοικίας, να διασπάται σε δύο μέρη περιτριγυρίζοντας την.
_trapped in the digital world
_socially interconnected community
38
_trapped in the digital world
_socially interconnected community
39
_trapped in the digital world
_socially interconnected community
40
_”Ένα σπίτι αποτελεί τον κορμό των εικόνων που δίνουν στο ανθρώπινο είδος την απόδειξη ή την ψευδαίσθηση μίας σταθερότητας. Συνεχώς αναθεωρείται η πραγματικότητα του, ώστε να διακρίνονται όλες αυτές οι εικόνες που περιγράφουν την ψυχή του σπιτιού, το οποίο θα σήμαινε την ανάπτυξη της πραγματικής ψυχολογίας του σπιτιού. “ Gaston Bachelard, 1994
_trapped in the digital world
41
_socially interconnected community
Για να μπουν σε μία σειρά αυτές οι εικόνες, είναι σημαντικό να ληφθούν υπόψη δύο σημαντικά συνδετικά θέματα: α)Το σπίτι θεωρείται ένα ον κάθετο. Αναπτύσσεται κατακόρυφα. Διαφοροποιεί τον εαυτό του μέσω της καθετότητας. Καλύπτει μία από τις απαιτήσεις του υποσυνείδητου μας για καθετότητα. β) Το σπίτι θεωρείται ένα ον κεντρικό. Καλύπτει μία από τις απαιτήσεις του υποσυνείδητου μας για κεντρικότητα. (Gaston Bachelard, 1994)
_“Υπάρχει μία σύνθετη αλληλεπίδραση ανάμεσα στον άνθρωπο και το χώρο. Ο άνθρωπος καθορίζει το χώρο και ο χώρος καθορίζει τον άνθρωπο. Ο άνθρωπος δίνει νόημα στο χώρο, ο χώρος δίνει νόημα στον άνθρωπο. Με άλλα λόγια, υπάρχει μία σύνθετη και αμφίπλευρη αλληλεπίδραση μεταξύ του ατόμου και του χώρου σε επίπεδο κουλτούρας, ψυχολογίας, οικονομίας και φυσικών διαστάσεων.” Ayalp, 2012
_trapped in the digital world
_socially interconnected community
42
_Η ιδιωτικότητα είναι το δικαίωμα των ατόμων, των ομάδων, των οργανισμών και των ιδρυμάτων να προσδιορίζουν τον εαυτό τους, όποτε και όπως και μέχρι ποιό βαθμό θα μεταδώσουν πληροφορίες για τον εαυτό τους στους άλλους. Η ιδιωτικότητα προσεγγίζεται από την περιβαλλοντική ψυχολογία ως μία μεταβαλλόμενη διαδικασία ρύθμισης της οριοθέτησης, κατά την οποία το άτομο ή η ομάδα θέλει μερικές φορές να διαχωριστεί από τους άλλους και κάποιες φορές θέλει να έρθει σε επαφή με τους άλλους. Ο βασικός παράγοντας για να επιτευχθεί η ιδιωτικότητα, είναι να βρεθεί η ισορροπία ανάμεσα στην ιδιωτικότητα και τις κοινωνικές σχέσεις. Η προσβασιμότητα, η ορατότητα, η εγγύτητα, η ακουστική και η όσφρηση είναι οι κύριοι παράγοντες αλληλεπίδρασης της ιδιωτικότητας με την ανθρώπινη ψυχολογία. Η κάθε παράμετρος απαιτεί πολλές προτάσεις για σκέψη, ωστόσο μία γενική ρύθμιση μπορεί να γίνει μέσω της χρήσης του μεγέθους του χώρου, και της οργάνωσης αυτού με κάθετα και οριζόντια όρια, χωρίσματα και ασπίδες συνομιλίας. Ο προσωπικός χώρος, είναι ένας μηχανισμός που χρησιμοποιείται για τη ρύθμιση της ιδιωτικότητας. Ο προσωπικός χώρος εμπεριέχει ένα συνδυασμό απόστασης και γωνίας προσανατολισμού από τους άλλους. Έρευνες έχουν δείξει ότι ο προσωπικός χώρος εμπεριέχει αντιδράσεις προστασίας και στέρησης σε εισβολή ή πολύ στενή επαφή με άλλους και επιθυμία για να βρίσκεσαι κοντά σε άλλους. Έρευνες έχουν δείξει επίσης ότι ο προσωπικός χώρος είναι μία δυναμική, ενεργητική διαδικασία του να κινείται κάποιος προς άλλους, και να κάνει κανείς τον εαυτό του λιγότερο ή περισσότερο προσβάσιμο.
“Έτσι, η έννοια της ιδιωτικότητας και των σχετικών με αυτή μηχανισμών μπορούν να μεταφραστούν σε αρχές σχεδιασμού που αντανακλούν την αλλαγή της κοινωνικής αλληλεπίδρασης.”
_trapped in the digital world
43
_socially interconnected community
Ali Namazian, Armin Mehdipour
Εάν η ιδιωτικότητα και οι σχετικοί μηχανισμοί αγνοηθούν ή ενσωματωθούν χωρίς ευελιξία στο σχεδιασμό, ή αν η έννοια των διαφορετικών επιπέδων προσωπικού χώρου και περιοχής δεν αναγνωρίζονται, τότε οι άνθρωποι θα πρέπει να παλέψουν ενάντια στο περιβάλλον για να επιτύχουν αυτά που θεωρούν κατάλληλα επίπεδα αλληλεπίδρασης. Ο Hall καθορίζει τέσσερις σφαίρες ιδιωτικότητας: intimate- οικείο, personal-προσωπικό, private- ιδιωτικό, public-δημόσιο. Όταν στις πιο οικείες από αυτές τις προσωπικές περιοχές εισβάλλουν άλλοι, τότε το άτομο αρχίζει να ενεργεί αμυντικά ή ασυνήθιστα. Ένα τυπικό τέτοιο παράδειγμα υποδεικνύεται από την ασυνήθιστη συμπεριφορά των ατόμων που βρίσκονται σε ένα ανελκυστήρα. Οι κοινωνικοί ψυχολόγοι λοιπόν, κάνουν λόγο για τον προσωπικό χώρο, αυτή την αόρατη φούσκα, την περιοχή ακριβώς γύρω από το σώμα και τα αποτελέσματα που έχει στην ατομική συμπεριφορά. Η ιδιωτικότητα και ο συνωστισμός είναι σημαντικά σε διαφορετικούς χώρους και κουλτούρες, και το πως οι άνθρωποι μπορούν να ρυθμίσουν την ιδιωτικότητα τους χρησιμοποιώντας διάφορα είδη ρυθμιστών, όπως ο προσωπικός χώρος, η οριοθετημένη περιοχή, verbal and paraverbal mechanisms. Επίσης, υπάρχουν λειτουργίες ιδιωτικότητας, τι μπορούν και τι όχι οι άνθρωποι να κάνουν όταν έχουν ή όταν δεν έχουν την ιδιωτικότητα τους και τέλος τα ψυχολογικά αποτελέσματα αυτών των στοιχείων στην ατομική συμπεριφορά. Έτσι δημιουργούνται τρία επίπεδα ιδιωτικότητας. Η κατοικία με επίπεδο αξιολόγησης 0 διαθέτει το μέγιστο επίπεδο ιδιωτικότητας. Η κατοικία με επίπεδο αξιολόγησης 2.5 διαθέτει το μέγιστο επίπεδο ιδιωτικότητας και το ενδιάμεσο επίπεδο ιδιωτικότητας. Ενώ η κατοικία με επίπεδο αξιολόγησης 5 διαθέτει το μέγιστο επίπεδο ιδιωτικότητας, το ενδιάμεσο επίπεδο ιδιωτικότητας και το ελάχιστο επίπεδο ιδιωτικότητας.
_trapped in the digital world
_socially interconnected community
44
_trapped in the digital world
_socially interconnected community
45
_trapped in the digital world
_socially interconnected community
46
_Όγκος: Πρόκειται για μία σφαίρα. Μια δισδιάστατη δηλαδή, κλειστή επιφάνεια στον τρισδιάστατο χώρο. Όσο η κατοικία αυξομειώνεται τα εσωτερικά και εξωτερικά της στοιχεία επηρεάζονται, αυξάνονται ή μειώνονται μαζί της. Η μάζα της είναι σταθερή, αλλά η επιφάνεια της ποικίλει. Η κατοικία αυτή λόγω του κινηματικού μηχανισμού υπερβαίνει τη γεωμετρία της και διαμορφώνεται ανάλογα τη βαθμολογία του κατοίκου της. Πρόκειται για ένα σύνδεσμο και μία συσχέτιση του φυσικού χώρου με τον κοινωνικό, της συμπεριφοράς του ένοικου με το lifestyle. Η κατοικία αυτή αναπροσαρμόζεται καθημερινά.
“Das Dasein ist rund, being is round.” Jasper Οι εικόνες πλήρους στρογγυλότητας μας βοηθούν να οργανώσουμε τους εαυτούς μας, μας επιτρέπουν να συντάξουμε μία βασική ιδιοσυστασία στους εαυτούς μας, και να επιβεβαιώσουμε τους εαυτούς μας εσωτερικά. Όταν βιώνεται από μέσα στερούμενη όλων των εξωτερικών στοιχείων, η ύπαρξη δε μπορεί να είναι τίποτα άλλο παρά στρογγυλή.(Gaston Bachelard, 1994)
_trapped in the digital world
47
_socially interconnected community
_Επιδερμίδα: Η επιδερμίδα της κατοικίας αποτελείται από δύο στοιχεία. Τα σταθερά ενιαία τμήματα που προκύπτουν από τη διάσπαση της σφαίρας του μηδενικού επιπέδου, τα οποία συγκρατούνται από τα ψαλίδια και παρασύρονται καθώς αυτά ανοιγοκλείνουν. Το δεύτερο στοιχείο της επιδερμίδας της είναι μία μεμβράνη με αναδιπλώσεις, η οποία τοποθετείται ανάμεσα στα προαναφερόμενα σταθερά τμήματα και καλύπτουν τα κενά τους. Όσο τα τμήματα αυτά απομακρύνονται, τόσο τεντώνεται η μεμβράνη αυτή, με αποτέλεσμα οι αναδιπλώσεις της να αφήνουν μεγαλύτερο κενό ανάμεσα τους. Ως ανθρώπινα όντα, έχουμε ανάγκη ένα μεταβολικό σύστημα με βαθιά σύνδεση με το φως. Επηρεάζεται η διαφάνεια, ο φωτισμός συνεχώς αλλάζει, αφού ο όγκος της κατοικίας αλλάζει. Το φως ανάλογα τη μεταβολή της κατοικίας δημιουργεί διαφορετικές συνθήκες στο εσωτερικό της, καθαρίζει την ατμόσφαιρα, τη θολώνει. Όσο η κατοικία μεγαλώνει η απομόνωση συρρικνώνεται, κι όσο εκείνη μικραίνει η απομόνωση αυξάνεται. Το Lifestyle είναι αυτό που πλέον ελέγχει την κατοικία, το φωτισμό αυτής, το χώρο, τον καθορισμό του χώρου, τη διαφάνεια της. Στη θέση 0, η κατοικία είναι πολύ κοντά στην ανθρώπινη κλίμακα, αφού όλα τα μεγέθη της είναι κοντά στην κλίμακα του κατοίκου. Η κατοικία ενσωματώνει τον άνθρωπο στα πλαίσια της . Προσφέρει την ασφάλεια της καλύβας, του καταφύγιου, την οικειότητα και τη θαλπωρή. Όμως το σκοτάδι δεν εξάπτει τη φαντασία του κατοίκου . Στη θέση 5 η κατοικία δεν έχει καμία διάσταση στην ανθρώπινη κλίμακα. Είναι ένας χώρος σχεδόν κενός, ανοιχτός από κάθε πλευρά του. Σαν και οι τρεις διαστάσεις του να μην έχουν όριο στο χώρο, σαν να απλώνονται σε όλη την κοινότητα. Έτσι, αναπτύσσονται συνθήκες χάους, αφού καμία συνιστώσα του χώρου της κατοικίας δεν προσφέρει “στήριγμα” στις ανθρώπινες διαστάσεις. Πρόκειται για μία αχανής κατοικία, στην οποία έρχεται να κατοικήσει το σύμπαν. Είναι μία κατοικία κοσμική. Όμως σε στιγμές ανάπαυσης και αναζήτησης ιδιωτικότητας ο κάτοικος πάντα επιστρέφει στο κέντρο της, το οποίο προσφέρει στον κάτοικο στιγμές απομόνωσης. _Εσωτερικός χώρος: Το εσωτερικό καθορίζεται από το εξωτερικό. Η εμπειρία της κατοίκησης στο χώρο αυτό ξυπνά ένα αίσθημα ασφάλειας λόγω της απλότητας. Ο εσωτερικός χώρος διαχωρίζεται από κάθετα στοιχεία, τα οποία οριοθετούν χώρους για τις ανάγκες του κατοίκου. Έτσι, οριοθετείται χώρος ύπνου, χώρος φαγητού, χώρος για κοινωνικές συναναστροφές, χώρος για την τουαλέτα, χώρος εισόδου, καθώς και ένας χώρος παρατήρησης. Ο χώρος παρατήρησης, εμφανίζεται πρώτη φορά στο μεσαίο επίπεδο αξιολόγησης και είναι ο μοναδικός χώρος που δημιουργεί ένα δεύτερο όροφο στο εσωτερικό της σφαίρας. Τα κάθετα διαχωριστικά στοιχεία βρίσκονται στην ίδια θέση σε όλα τα επίπεδα. Όσο η κατοικία αυξάνει τον όγκο της παρασύρει αυτά τα κάθετα στοιχεία με αποτέλεσμα να διαχωρίζουν και τον επιπλέον χώρο που προστίθεται κάθε φορά, αυξάνοντας το μήκος και το ύψος τους, μειώνοντας όμως το πάχος τους.
_trapped in the digital world
_socially interconnected community
48
_trapped in the digital world
_socially interconnected community
49
_trapped in the digital world
_socially interconnected community
50
_trapped in the digital world
_socially interconnected community
51
_trapped in the digital world
_socially interconnected community
52
_trapped in the digital world
_socially interconnected community
53
_trapped in the digital world
_socially interconnected community
54
55
_trapped in the digital world
_socially interconnected community
_Ενότητα 3: Κριτική και συμπεράσματα
_trapped in the digital world
_socially interconnected community
56
_trapped in the digital world
_socially interconnected community
57
_trapped in the digital world
_socially interconnected community
58
_Διαπιστώνουμε λοιπόν ότι ο κάτοικος με επίπεδο αξιολόγησης 5 έχει θετικά συναισθήματα ως προς τη θέση του στη κοινότητα αλλά και αρνητικά λόγω της απουσίας της ιδιωτικότητας. Αντίθετα ο κάτοικος με επίπεδο αξιολόγησης 0 έχει αρνητικά συναισθήματα για τη θέση του στη κοινότητα αλλά θετικά για την ύπαρξη της ιδιωτικότητας. Ο κάτοικος με επίπεδο αξιολόγησης 2.5 δε βιώνει έντονα συναισθήματα, καθώς βρίσκεται σε έναν αγώνα για να μην βιώσει το κοινωνικό αποκλεισμό αλλά και για να καταφέρει να ανεβάσει το επίπεδο αξιολόγησης του.
_trapped in the digital world
59
_socially interconnected community
_Συσχετίζοντας τον προβληματισμό μας αναφορικά με τη μείωση της ιδιωτικότητας, με ένα θεωρητικό υπόβαθρο καταλήγουμε στη σύνθεση των επιμέρους στοιχείων της κοινότητας. Διαπιστώνουμε λοιπόν ότι η δομή της κοινωνίας και ο τρόπος ζωής των κατοίκων της κοινότητας συσχετίζονται άμεσα με τις θεωρίες του panopticon και του spiral of silence. Ο αρχικός προβληματισμός μας διαχωρίζεται σε τρεις παράγοντες οι οποίοι σε συνδυασμό με τις θεωρίες του isovist, της hoberman sphere και της βιόσφαιρας αποτελούν την αφετηρία της συνθετικής διαδικασίας, η οποία αποτελείται από τη σπείρα, την κατοικία, τη γεωδαιτική σφαίρα, τη sicApp και τη διάταξη των κατοικιών κατά isovist. Καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι ο συνδυασμός του προβληματισμού και η μετάφραση του στα στοιχεία της σύνθεσης έχουν κοινά σημεία με τη ζωή σε ένα panopticon.
_trapped in the digital world
_socially interconnected community
60
_trapped in the digital world
_socially interconnected community
61
_” Ό, τι προκαλεί την απέχθεια εκτοπίζεται στα παρασκήνια της κοινωνικής ζωής. Ειδικοί φροντίζουν για τον τεμαχισμό στο κρεοπωλείο ή στην κουζίνα. Δε θα πάψουμε να βλέπουμε πόσο χαρακτηριστικό είναι αυτό το σχήμα του διαχωρισμού, αυτός ο εκτοπισμός στα παρασκήνια των απεχθών συμπεριφορών, για όλη αυτή την περίοδο αυτού που ονομάζουμε πολιτισμό.”
_trapped in the digital world
_Η έννοια του κοινωνικού αποκλεισμού εμφανίζεται για πρώτη φορά επίσημα το 1990, στα πλαίσια των παρατηρητηρίων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, από το Εθνικό Παρατηρητήριο Καταπολέμησης του Κοινωνικού Αποκλεισμού. Ο κοινωνικός αποκλεισμός παραπέμπει στην αναπαράσταση της κοινωνίας ως χώρου, όπου κάποιοι βρίσκονται ή απειλούνται να βρεθούν εκτός των νοητών ορίων του. Ως έννοια λοιπόν, παραπέμπει σε μια κοινωνία διχοτομημένη στη βάση του “εκτός” και του “εντός,” όπου το εντός χαρακτηρίζεται από συνθήκες κοινωνικής κανονικότητας και το εκτός από ιδιότητες που αναιρούν την κοινωνία. Lenoir R., Les exclus. Un frayais sur dix, Seuil, 1989 Η ιδιότητα του κοινωνικά αποκλεισμένου οφείλεται σε κάποια δομικά αίτια και παραπέμπει στην απώλεια κοινωνικών χαρακτηριστικών, κοινά αποδεκτών. Δηλαδή, ο κοινωνικός αποκλεισμός αποτελεί το εργαλείο ορισμού της “εξόδου” από την κοινωνική κανονικότητα. Ο όρος δεν περιγράφει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά μιας ομάδας ή ατόμων, αλλά το γεγονός της μη ένταξης στις αξίες του κοινωνικού συνόλου. Έτσι, η πλήρης ενσωμάτωση εμφανίζεται ως “ιδανικό” των σύγχρονων κοινωνιών και ίσως θα ήταν ενδιαφέρον να αναλογιστεί κανείς πώς η κοινωνία μας οδηγήθηκε στην προβολή ενός τέτοιου ιδανικού. Το φαινόμενο του κοινωνικού αποκλεισμού παρουσιάζει τρεις διαστάσεις : 1. Οικονομική διάσταση : Η διάσταση αυτή αφορά κυρίως στο ζήτημα της εργασιακής απασχόλησης. Ως γνωστόν, η εργασία, ως κοινωνικό δικαίωμα και κοινωνικό αγαθό δεν εξασφαλίζει απλώς τα προς το ζην, αλλά παρέχει αναγνώριση. 2. Κοινωνική διάσταση : Η διάσταση αυτή αφορά την ένταξη του ατόμου σε κοινωνικές ομάδες, μικρότερες ή μεγαλύτερες ( οικογένεια, φίλοι, γειτονιά …), αλλά και τους δεσμούς που αναπτύσσει το άτομο με τους ποικίλους κοινωνικούς θεσμούς ( γάμος, κοινωνικές οργανώσεις…) 3. Συμβολική διάσταση : Η διάσταση αυτή αφορά στις κοινές αξίες και στις κοινωνικές “ αναπαραστάσεις “ που προσδιορίζουν τη θέση κάθε ατόμου μέσα στο κοινωνικό σύνολο.
_socially interconnected community
Norbert Elias, Η διαδικασία του πολιτισμού
62
_ Ο Foucault γοητεύτηκε από το μοντέλο της ιδανικής φυλακής του Jeremy Bentham, το Panopticon, έχει ενσωματωθεί στην αρχιτεκτονική των φυλακών, των σχολείων, των νοσοκομείων, των χώρων εργασίας και των αστικών χώρων από τότε που το σχεδίασε ο Bentham τον δέκατο όγδοο αιώνα. Στον σχεδιασμό του Bentham, το Panopticon αποτελείται από ένα δακτύλιο κελιών που περιβάλλει έναν κεντρικό πύργο φρούρησης. Οι κρατούμενοι των κελιών εκτίθενται συνεχώς στο βλέμμα των φρουρών του πύργου, όμως δεν βλέπουν ποτέ μέσα στον πύργο, δεν είναι ποτέ σίγουροι αν παρακολουθούνται ή όχι. Ο Foucault υποστηρίζει, ότι το Panopticon του Bentham, λειτουργεί έτσι ώστε να αναλαμβάνουν οι φυλακισμένοι την ευθύνη για τη ρύθμιση της συμπεριφοράς τους. Υποθέτοντας ότι ενδιαφέρονται για τις συνέπειες της κακής συμπεριφοράς, οι κρατούμενοι θα ενεργούν με τον τρόπο που καθορίζει το ίδρυμα ανά πάσα στιγμή σε περίπτωση που υπάρχει η πιθανότητα να παρακολουθούνται. Με την πάροδο του χρόνου, καθώς η αίσθηση ότι παρακολουθούνται γίνεται συνήθεια, οι κρατούμενοι εμφανίζονταν να ρυθμίζουν τη συμπεριφορά τους σαν να βρίσκονται στο Panopticon πάντα, ακόμα και μετά την απελευθέρωσή τους από το ίδρυμα. Αυτό, ισχυρίζεται ο Foucault, είναι «το κυριότερο αποτέλεσμα του Panopticon: να προκαλέσει στον κρατούμενο μια κατάσταση συνειδητής και μόνιμης ορατότητας που εξασφαλίζει την αυτόματη λειτουργία της εξουσίας» (Foucault, Discipline and Punish, 201).
_trapped in the digital world
63
_socially interconnected community
Το ίδιο όμως ισχύει και με τις κάμερες κατά μήκος του δρόμου, τις κάμερες ταχύτητας και όλα τα υπόλοιπα μέσα που αναφέρθηκαν προηγουμένως όπου οι άνθρωποι προσαρμόζουν τη συμπεριφορά τους γιατί έχουν την ιδέα ότι παρακολουθούνται, ζώντας ουσιαστικά σε ένα Panopticon το οποίο αρχίζει να εφαρμόζεται όλο και περισσότερο στη σύγχρονη κοινωνία μας, τόσο μέσα από την ακούσια παρακολούθηση των δραστηριοτήτων μας, όσο μέσα από την εκούσια προβολή του εαυτού μας μέσω των κοινωνικών μέσω δικτύωσης. Διαπιστώνουμε λοιπόν την ομοιότητα στην καθημερινότητα της ζωής των κατοίκων της κοινότητας και της ζωής των κρατούμενων στη φυλακή του Bentham. Μόνο που αντί για τον πύργο παρακολούθησης βρίσκεται ένα πλήθος ατόμων που παρακολουθεί διαρκώς είτε με φυσική παρουσία είτε μέσω ψηφιακών μέσων. Κάθε επίπεδο αξιολόγησης βιώνει σε διαφορετικά επίπεδα το Panopticon, με μέγιστο βαθμό το επίπεδο αξιολόγησης 5. Εξασφαλίζοντας στα άτομα με αξιολόγηση 5, την προβολή, τη φήμη και τη δόξα δημιουργήθηκε μία “γυάλινη φυλακή” που επηρεάζει πλήρως τη συμπεριφορά του ατόμου καθώς σκέφτεται πάντα ότι κάποιος τον βλέπει, τον κρίνει και ένα σφάλμα του θα έχει κυρώσεις. Όμως, όλοι οι κάτοικοι της κοινότητας προσαρμόζουν τη συμπεριφορά τους στα πλαίσια των κανόνων της με σκοπό την αύξηση της αξιολόγησης τους, ώστε να επιτευχθεί η μέγιστη αξιολόγηση, άρα και το απόλυτο Panopticon.
_trapped in the digital world
_socially interconnected community
64
_trapped in the digital world
_socially interconnected community
65
_trapped in the digital world
_socially interconnected community
66
_trapped in the digital world
_socially interconnected community
67
_Συμπεράσματα:
_Αρχικός στόχος, ήταν να κατασκευάσουμε μία αρχιτεκτονική σύνθεση που προσπαθεί να δώσει μία μορφή απεικόνισης για μία απομονωμένη κοινότητα, η οποία λειτουργεί με βάση τους κανόνες που προκύπτουν από τον τρόπο λειτουργίας των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Μέσο για την επίτευξη αυτού, ήταν η παραδοχή ότι το υποθετικό σενάριο που έχει βασιστεί σε αυτούς τους κανόνες, απομονώνει την κοινότητα από οποιαδήποτε άλλη αξία, χωρίς να λαμβάνει υπόψη άλλες κοινωνικές συνθήκες.
Από την οπτικοποίηση αυτού του σεναρίου, προκύπτει μία ομοιότητα με το Panopticon, ως προς τη λογική και όχι ως προς τη γεωμετρία. Η μέθοδος που ακολουθήθηκε και το σενάριο ήταν οι λόγοι οι οποίοι οδήγησαν σε αυτή τη συσχέτιση. Διαπιστώνουμε ότι ο τρόπος που επηρεάζονται οι κάτοικοι της κοινότητας τόσο από τις χωρικές όσο και από τις κοινωνικές συνθήκες, είναι αντίστοιχος με τον τρόπο που επηρεάζονται οι κρατούμενοι στα πλαίσια του panopticon. Ο Tim Rayner κάνοντας αναφορά στην ερμηνεία του Foucault, υπογραμμίζει ότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι «Συνειδητή και μόνιμη ορατότητα». Κάνοντας τις πράξεις και τα δεδομένα μας ορατά σε ένα πλήθος, τα social media μας εκθέτουν σε ένα είδος εικονικού Panopticon. Αυτό δεν συμβαίνει μόνο επειδή οι δραστηριότητές μας παρακολουθούνται και καταγράφονται από τα
_trapped in the digital world
Για την επίτευξη της απεικόνισης μίας πιθανής εικόνας αυτών των συνθηκών χρησιμοποιήθηκαν συγκεκριμένα μεθοδολογικά εργαλεία σχεδίασης. Ένα από αυτά τα εργαλεία, είναι η θεωρία της βιόσφαιρας, η οποία μεταφράστηκε σε μία γεωδαιτική σφαίρα, μέσα στην οποία αναπτύσσεται η κοινότητα. Βασικό εργαλείο, είναι η θεωρία του isovist, αφού αυτή θεωρήθηκε ως η καταλληλότερη για τη διάταξη των κατοικιών. Η ανάλυση του isovist σχετίζεται με την ανάλυση της ανθρώπινης συμπεριφοράς σε σχέση με τις ιδιότητες του χώρου και ως εκ τούτου με τη πρόβλεψη των χωρικών βιωμάτων και την ανθρώπινη συμπεριφορά σε σχέση με τις ιδιότητες της αρχιτεκτονικής. Εργαλείο σχεδιασμού, αποτελεί και οι σπείρες, καθώς επιτρέπουν τη συνεχή κίνηση σε όλη την κοινότητα και την ευκολότερη οπτική επαφή. Επιπλέον, για την υλοποίηση του σεναρίου, καταλληλότερο εργαλείο για τη σύνθεση των κατοικιών, θεωρήθηκε ο μηχανισμός των ψαλιδιών της Hoberman sphere, αφού παρέχει τη δυνατότητα αυξομείωσης του όγκου της.
_socially interconnected community
Αφετηρία για αυτή την εργασία, ήταν ο προβληματισμός αλλά και η έρευνα σχετικά με το θεμελιώδες ανθρωπινό δικαίωμα της ιδιωτικότητας και το ζήτημα της παραβίασης του μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και των μηχανισμών καταγραφής δεδομένων. Αποτέλεσμα της έρευνας ήταν ότι οι άνθρωποι που αφιερώνουν πολύ χρόνο στα κοινωνικά μέσα δικτύωσης αδυνατούν να κάνουν πραγματικές σχέσεις, έτσι οδηγηθήκαμε σε μία ακόμη παραδοχή ότι κάθε κάτοικος ζει μόνος. Ακόμη, μέσω αυτής της έρευνας, μας γεννήθηκε το ερώτημα για το ποια θα είναι η εξέλιξη αυτού του φαινομένου, κι έτσι επιλέξαμε να κάνουμε την παραδοχή ότι το υποθετικό σενάριο αφορά μία μελλοντική κοινότητα. Εφόσον τοποθετείται στο μέλλον, θεωρήσαμε απαραίτητη την έρευνα για τις περιβαλλοντικές συνθήκες που θα επικρατούν. Η έρευνα αυτή έδειξε ότι, αν η πολιτική αντιμετώπισης των περιβαλλοντικών ζητημάτων παραμείνει ίδια, μέσα στις επόμενες δεκαετίες θα υπάρχουν πολυάριθμα προβλήματα. Έτσι, οδηγούμαστε σε μία ακόμη παραδοχή, ότι το περιβάλλον δε θα είναι κατάλληλο και η κοινότητα θα πρέπει να είναι περίκλειστη και να έχει μηχανισμούς ούτως ώστε να εξασφαλίζει την αυτονομία της. Τέλος, ερευνήσαμε θεωρίες κοινωνικής συμπεριφοράς, ανάλυσης χώρου και πως ο χώρος και ο συνθήκες που δημιουργεί επηρεάζουν την ψυχολογία των ατόμων.
68
social media με σκοπό την ανάλυση της αγοράς ή τη δημιουργία στοχευόμενης διαφήμισης. Η επιτήρηση που μας επηρεάζει άμεσα με τις επιπτώσεις στη συμπεριφορά μας προέρχεται από τους ανθρώπους με τους οποίους τα μοιραζόμαστε. Οι κάτοικοι της κοινότητας βρίσκονται σε μία διαρκή και μόνιμη προβολή, το επίπεδο της οποίας εξαρτάται από το επίπεδο αξιολόγησης του κάθε κατοίκου, με τα επίπεδα χαμηλότερης αξιολόγησης να το βιώνουν σε μικρότερο βαθμό, ενώ όσο το επίπεδο αξιολόγησης αυξάνεται, γίνεται εντονότερη η αίσθηση του panopticon. Μέσα από το θεωρητικό υπόβαθρο που ερευνήθηκε, θεωρείται ότι οι κάτοικοι με τα μικρότερα επίπεδα αξιολόγησης εφόσον επηρεάζονται στον ελάχιστο βαθμό από τις συνθήκες του panopticon που έχουν δημιουργηθεί στη κοινότητα θα έπρεπε να επιδιώκουν τη παραμονή τους σε χαμηλά επίπεδα αξιολόγησης, κάτι τέτοιο όμως δεν συμβαίνει εφόσον τα μικρά επίπεδα αξιολόγησης βιώνουν το κοινωνικό αποκλεισμό, αφού η κοινωνία έχει δομηθεί όπως αναφέρθηκε. Αυτή η κατάσταση επαληθεύει τη θεωρία του spiral of silence, η οποία στην ουσία εκφράζει το φόβο του ατόμου για κοινωνικό αποκλεισμό που τον οδηγεί στο να υιοθετεί τον τρόπο συμπεριφοράς της πλειοψηφίας.
_trapped in the digital world
69
_socially interconnected community
Από την απεικόνιση του σεναρίου μπορεί κανείς να συμπεράνει ότι η σημερινή κατάσταση που βιώνουμε δεν απέχει τόσο από τη πραγματικότητα που βιώνουν οι κάτοικοι της κοινότητας αφού και στις δύο περιπτώσεις τα άτομα επιλέγουν την αυτοπροβολή και δέχονται τη καταγραφή των προσωπικών τους δεδομένων υποβιβάζοντας το θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα της ιδιωτικότητας.
_trapped in the digital world
_socially interconnected community
70
_trapped in the digital world
_socially interconnected community
71
_trapped in the digital world
_socially interconnected community
72
_trapped in the digital world
_socially interconnected community
73
_trapped in the digital world
_socially interconnected community
74
_trapped in the digital world
_socially interconnected community
75
_trapped in the digital world
_socially interconnected community
76
_Βιβλιογραφία
_Ενότητα 1 _Αποστολάκη Ελευθερία, Βαχλιώτη Ευαγγελία, Φαρμάκη Γεωργία , Μέσα κοινωνικής δικτύωσης και συμπεριφορά καταναλωτή, Πτυχιακή εργασία, Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Δυτικής Ελλάδος, Σχολή Διοίκησης και Οικονομίας, Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων, Πάτρα 2015 _Agricultural Development Economics Division Economic and Social Development Department Viale delle Terme di Caracalla, High Level Expert Forum - How to Feed the World in 2050, Office of the Director,Rome, Italy, October 2009 http://www.fao.org/fileadmin/templates/wsfs/docs/Issues_papers/HLEF2050_Global_Agriculture.pdf _Bailey Parnell, Is Social Media Hurting Your Mental Health?, TEDxRyersonU, https://www.youtube.com/watch?v=Czg_9C7gw0o 14/12/2017 _BBC News, Temperatures could rise by 4C by 2050, models suggest, March 2012, http://www. bbc.com/news/science-environment-17488450 _Future Timeline.net, Energy & the Environment – Extinctions, http://www.futuretimeline.net/sub ject/energy-environment.htm 14/12/2017 _Guy Hutton, Air Pollution, Global Damage Costs of Air Pollution from 1900 to 2050, PhD Assessment Paper Copenhagen Consensus on Human Challenges, 2011 _Karen North PhD., Is All That Time Spent On Social Media Harmful To Relationships?, https://www. youtube.com/watch?v=fsskX_PBus4 ,27/11/2017 Peter Vlemmix, Panopticon, Documentary, https://www.youtube.com/watch?v=FUyB0Tsj6jE , 13/11/2017
_trapped in the digital world
77
_socially interconnected community
_Lawrence Berkeley National Laboratory , Researchers develop a how-to guide to slashing California’s greenhouse gas emissions by 2050, November 2011 https://phys.org/news/2011-11-howto-slashing-california-greenhouse-gas.html _Leflaive Xavier, Water Outlook to 2050: The OECD calls for early and strategic action, OECD Environment Directorate, Paris, May 2012, http://www.globalwaterforum.org/2012/05/21/water-outlook-to-2050-the-oecd-calls-for-early-and-strategic-action/ _NASA, NASA Releases Detailed Global Climate Change Projections, June 2015 https://www. nasa.gov/press-release/nasa-releases-detailed-global-climate-change-projections _Now This, The government will monitor immigrants on social media, https://m.facebook.com/story.php?story_fbid=1612568222166629&id=341163402640457&_rdr , 17/11/2017 _Now Future, Wi-fi can be used to spy on your surroundings, https://www.facebook.com/NowThisFuture/videos/1562078530499988/?hc_ref=ARSxwPRIqKnvMZhMnHa_WbRRTeRV7XMcey-K6QjSWVCiW3hRSh_ykQ8P_ae7TWQX2K0 , 27/11/2017 _O’Neill Jim, Antimicrobial Resistance: Tackling a crisis for the health and wealth of nations, The Review on Antimicrobial Resistance, December 2014, https://amr-review.org/sites/default/files/ AMR%20Review%20Paper%20-%20Tackling%20a%20crisis%20for%20the%20health%20and%20 wealth%20of%20nations_1.pdf
_Paul Chefurka, World Energy to 2050 - Forty Years of Decline, October 2007, http://www.paulchefurka.ca/WEAP2/WEAP2.html _Rayner Tim, Foucault and social media: Life in a virtual panopticon, Philosophy for Change, 21 June 2012, https://philosophyforchange.wordpress.com/2012/06/21/foucault-and-social-media-life-in-a-virtual-panopticon _Simon Sinek, The Dangers of Social Media Addiction, Inside Quest, https://www.youtube.com/ watch?v=YPmNf362_K0 ,27/11/2017
_Επιμέρους βιβλιογραφία ενότητας _Αμπελακιώτη Μαρία, Η επίδραση των κοινωνικών δικτύων στην καταναλωτική συμπεριφορά, πτυχιακή εργασία, ΤΕΙ Κρήτης, Σχολή Διοίκησης και Οικονομίας, Τμήμα Διοίκησης επιχειρήσεων, Ηράκλειο 2015 _Κουτσογιαννοπούλου Νικολίτσα, Τα νέα μέσα ηλεκτρονικής κοινωνικής δικτύωσης (Social Media) και η σχέση τους με την καταναλωτική συμπεριφορά, Διπλωματική εργασία, Πανεπιστήνιο Πατρών Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων, Mεταπτυχιακό Πρόγραμμα σπουδών MBA‘‘Νέες Αρχές Διοίκησης Επιχειρήσεων’’, 2013 _Bentham Jeremy, The Works of Bentham Jeremy, Panopticon, Constitution, Colonies, Codification, published under the Superintendence of his Executor, John Bowring, 1843 _Castells Manuel, Communication Power, Oxford University Press, 2011 _Chamath Palihapitiya, Founder and CEO Social Capital, on Money as an Instrument of Change, Stanford Graduate School of Business, 13 Νοε 2017, https://www.youtube.com/watch?v=PMotykw0SIk
_Documentary ‘Earth 2100’, Director: Rudy Bednar, Editor: Bob Woodruff, Writers: Josh Neufeld, 2009, ABC News _Dorian Douglass, Social Media Facts and Statistics, Andrej Preston, https://www.youtube.com/watch?v=WgpqNzXw4rc ,27/11/2017 _Dr. Cal Newport Assistant Professor of Computer Science at Georgetown University, Quit social media, TEDxTysons, June 2016, Virginia, https://www.youtube.com/watch?v=3E7hkPZ-HTk ,27/11/2017 _Futurism, Australia is replacing Passports with Facial Recognition, https://futurism.com/videos/ australia-is-replacing-passports-with-facial-recognition/ , 13/11/2017 _Futurism, The world population could hit 9.9 billion by 2050, www.futurism.com, 20/11/2017
_trapped in the digital world
_Documentary, ‘Earth in the Future’, Director: Ulibet Foster, Michael Epstein, Nathaniel Kahn
_socially interconnected community
_Costello Anthony, Antibiotics, childbirth, and maternal and infant mortality, Director of Maternal, Newborn, Child, and Adolescent Health, World Health Organization.
78
_Gary Vaynerchuk, The Future of Social Media Marketing, books in shorts, https://www.youtube. com/watch?v=sDvvJG6Vt2Q , 13/11/2017 _Greenpeace, Recycling Issues, Zing, https://www.facebook.com/ThisIsZinc/videos/655109678023035/?fref=mentions, 10/11/17 _Jonathan Strickland, What is the future of Social Media?, episode of Fw: Thinking https://www. youtube.com/watch?v=KOjqtLWEu3s ,13/11/2017 _Peterson S Stefan. , Chief of Health, UNICEF https://www.weforum.org/agenda/2016/08/antibiotics-childbirth-and-maternal-and-infant-mortality _Tristan Harris, How your brain is getting hacked: Facebook, Tinder, Slot Machines, Big Think, July 2017 https://www.youtube.com/watch?v=JgkvTRzAlo _Tristan Harris, Social Media’s Dark Side: How Facebook and Snapchat Try to Steal Our Self-Worth, Big Think, July 2017, https://www.youtube.com/watch?v=HBRLMoLvTQ _Tucker Carlson, Facebook EXPLOITS a Vulnerability in Human Psychology!, Tucker Carlson on Social Media, Fox news, November 2017, https://www.youtube.com/watch?v=OuPPtXKDsNg Vocative, Arctic sea, www.vocative.com, 13/11/2017 _ UNHCR, Διεθνής Χάρτα των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, Οικουμενική Διακήρυξη για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, 217 Α(ΙΙΙ) απόφαση της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών 1948 _World Economic Forum, Breathing New Delhi’s air right now is the equivalent of smoking 45 cigarettes a day, http://wef.ch/2zv4vfy , 13/11/2017
_Ενότητα 2
_trapped in the digital world
79
_socially interconnected community
_Bacherlard Gaston, The poetics of space, Beacon Press, Boston, Massachusetts, 1994, Σελ. 214 Erle Ellis, Biosphere, Encyclopedia of Earth, January 2009 _Heba- Talla Hamdy Mahmoud, Interior Architecture Elements that Affect Human Psychology and Behavior, The International Conference: Cities’ Identity Through Architecture and Arts (CITTA), ARChive _Knoll Martin, Yang Li, Katrin Neuheuser, Annette Rudolph- Cleff, Using space syntax to analyse stress ratings of open public space, Procceedings of the 10th International Space Syntax Symposium _PhD Ali Namazian, Armin Mehdipour, Psychological Demands of the Built Environment, Privacy, Personal Space and Territory in Architecture, International Journal of Psychology and Behavioral Sciences 2013 _R.Buckminster Fuller, Your Private Sky, Art Design Science, Edited by Joachim Krausse, Claude Lichtenstein, Lars Müller Publishers, (July 12, 1999), 234-238
_Επιμέρους βιβλιογραφία ενότητας _Auger James, Speculative design: crafting the speculation, Royal College of Art – Design Interactions Department, Digital Creativity, 2013 _Augustesen Christina, Brandi Ultrike, Dietrich Udo, Friederici Annette, Geissmar Christoph, Kristensen Thule Peter, Madsen Merette, Storch Anja, Lighting Design, Principles, Implementation, Case Studies, Institut fur international Architektur- Dokumentation, 2006 _ Chapman Tony, Jenny Hockey, Ideal Homes? Social change and domestic life, Routledge, London, 1999 _Philip Ball, Nature’s Patterns, A Tapestry in Three Parts, Oxford University Press, New York 2009 _Schmidt Leoni, Psychological aspects of space: house, psyche and body, Otago Polytechnic School of Art, P.O.Box 1910, Dunedin _Setha Low, Neil Smith, The Politics of Public Space, Routledge, New York, 2006 _Svensk Kärnbränslehantering, Components, processes and interactions in the biosphere, SKB, December 2010
_Ενότητα 3 _Φατούρος Δημήτρης, Ένα συντακτικό της αρχιτεκτονικής σύνθεσης, Εκδόσεις Παρατηρητής, επανέκδοση Εκδόσεις Επίκεντρο 2007, Σελ.172-177 _Bentham Jeremy, The Works of Bentham Jeremy, Panopticon, Constitution, Colonies, Codification, published under the Superintendence of his Executor, John Bowring, 1843
_Επιμέρους βιβλιογραφία ενότητας _Malaspina Cristina, The Spiral of Silence and Social Media: analysing Noelle-Neumann’s phenomenon application on the Web during the Italian Political Elections of 2013, MSc in Media and Communications, LSE _Verwiebe Roland, Social Institutions, Department of Sociology, University of Vienna, Vienna
_trapped in the digital world
_Elizabeth Noelle- Nuemann, Spiral of Silence, a First Look at Communication Theory by Em Griffin
_socially interconnected community
_Tim Rayner, Foucault and social media: Life in a virtual panopticon, Philosophy for Change, 21 June 2012, https://philosophyforchange.wordpress.com/2012/06/21/foucault-and-social-media-life-in-a-virtual-panopticon
80
_Xin Li , Ihab Hijazi , Reinhard Koenig, Zhihan Lv, Chen Zhong and Gerhard Schmitt, Assessing Essential Qualities of Urban Space with Emotional and Visual Data Based on GIS Technique, International Journal of Geo-information, November 2016
_Επιμέρους γενική βιβλιογραφία _Μπόρχες Χόρσε Λουίς, Λαβύρινθοι, Μετάφραση Βαγγέλη Κατσάνη, Έκδοση Πλειάς Ο.Ε., 1974 _Brooker Charlie, Black Mirror, Netflix, 2011 _Castells Manuel, The Network Society, A Cross – Cultural Perspective, Edward Elgar Publishing, 2004 _Ed. John M. Levy, Contemporary Urban Planning, 10th Edition, Publicher Pearson, 2012 _Foucault Michel, Of Others Spaces: Utopias and Heterotopias, Architecture/ Mouvement/ Continute, October 1984 _Friedmann John, Globalization and the emerging culture of planning, Progress in Planning, School of Community and Regional Planning, University of British Columbia, 1993 _Gasset Jose Ortegay, The revolt of the masses, W. W. Norton & Company, 1994 _Graham Stephen, The Cybercities Reader, Routledge, London, 2004 _Gilles Deleuze, Felix Guattari, A Thousand Plateaus Capitalism and Schizophrenia, Μετάφραση Brian Massumi, University of Minnesota Press, Minneapolis London, 2009 _Hall T. Edward, The Silent Language, Anchors Books, New York, 1973 _Italo Calvino, Αόρατες πόλεις, Εκδόσεις Οδυσσέας ΕΠΕ, 1982
_trapped in the digital world
81
_socially interconnected community
_Ivica Mitrović & Oleg Šuran, Speculative– Post-Design Practice or New Utopia?, Publishers Ministry of Culture of the Republic of Croatia & Croatian Designers Association, Zagreb, 2016 _Kanakis Thanasis, Kontogeorgou Effrosyni, The Malleable House, Master Thesis In Digital Media (M.A.), University of the Arts Bremen _Mcluhan Marshall, Media Research, Technology, Art, Communication, OPA, Amsterdam, 1997 _William J. Mitchell, e-topia, Urban Life, jim – but not as we know it, MIT Press, London, 2000