PART 1 - VOLUME IV ISSUE 1, THE REFLECTION

TROfficialStudentPubofSED

thereflectionSedPublication@gmail.com

0905 584 6196

VOLUME IV ISSUE 1, January– May 2019

GURO NG BAYAN. Nang piliin nating tahakin ang propesyon ng pagtuturo, sabay na nating kinikilala ang realidad na tayo ay pagmamaypagmamay-ari na ng lipunan.

Tayo ay magtuturo para sa mga bata at para sa bayan. -Kuha ni Wyjee Precilda

The Reflection

p6

The Official Student Publication of the School of Education, Holy Angel University

HAU DECLARED SAFE AFTER CL EARTHQUAKE

BY ABELARDO JR. CORTEZ ENGINEER Joel Austria assured that the Holy Angel University’s buildings are now safe for occupancy after inspecting the aftermath of the 6.1 magnitude earthquake that struck Central Luzon last April 22.

Austria, the head of the Engineering and Construction Maintenance under the Campus Services and Develop-

ment Cluster of the University said that all of the buildings are ‘structurally sound’ even though some ‘light damages’, including wall cracks and broken tiles, were seen after the earthquake occurred.

Together with the structural engineers from the AVZ Enterprise, Austria’s team conducted an immediate ocular inspection a day after the earth-

SENIORS BID FAREWELL TO COLLEGE

Read at page 5...

BY JUSTHINE KAYLO LAO

quake happened. From there, they concluded that all buildings are safe and promptly made a written report about their observations during the inspection.

OWLS FEEL THE WIN ON UDAYS 2019

OPINION

DeterRing LawbreAkers P9 FEATURES

According to him, “One of these days, magpapalabas kami ng certification na manggagaling sa City Engineer’s

P22-24 HAU EARTHQUAKE.., page 2

Sinlag, dominante sa #EdukElections

MgaKuwento ng

Practice Teaching SPECIAL FEATURE

NI LORAINE CLAVO Anim sa sampung posisyon ng SED College Student Council ang matagumpay na nasungkit ng partidong Sinlag sa pinasinayaang halalan noong ika-15 ng Marso.

Naganap sa parehong araw ang nasabing eleksyon at ang pag-aanunsyo ng mga nagsipagwagi, na siyang pinamahalaan ng HAU Student Electoral board.

Nagwagi ang magkapartidong sina Miguel Dizon, ang bagong Chairman na nagtamo ng 76 na boto, at Francis Jason Miranda, ang bagong Vice Chairman na nakakuha naman ng 78 na boto.

FINAL MARCH . Students from SEd's old curriculum (aligned with BEC) march towards their graduation. –Photo by Justhine Lao

SINLAG.., pahina 2

P12-13

Read our publications ONLINE Search us on https://issuu.com/thereflectionsedpublication

2 NEWS

THE REFLECTION VOLUME IV ISSUE 1

HAU EARTHQUAKE.., from page 1 Office [of Angeles City]... Even sila kasi, naginspect na at nagdeclare na rin ng safe [status]…naghihintay na lang tayo ng certification.” He said that he will contact The Reflection as soon as the certification arrives, so as to inform and assure everyone who are concerned of HAU’s safety.

CLOSING THE PGN BUILDING In connection to this, Austria cleared students’ misconceptions about the closing of the Peter G. Nepomuceno (PGN) building on April 29, 2019.

Upon the closure of PGN, rumors saying that the building is no longer safe have quickly spread. Coincidentally, students from the School of Business and Accountancy were informed that instead of staying at PGN, they will be relocated to an Entec building for the upcoming academic year. This made a false impression to the Angelites that the said relocation somewhat proved that PGN is unsafe to use.

To clear these, Austria said that the relocation is not connected to the misapprehensions regarding the PGN building. He explained that the relocation was actually planned even before

the earthquake happened. It is in fact the administration’s strategy to manage the growing population of students amidst the recent demolition of the Santa Clara buildings to give space for rising the Santa Clara block (which is expected to be finished on year 2022).

Furthermore, he explained that the one month closure of PGN was done because of two primary reasons: (1) to repair the ‘minimal’ damages, brought by the earthquake quickly and (2) to build a seismic gap between PGN and the older buildings near/ attached to it, which according to him will even make the building safer in case of future calamities/disasters.

“Tyinempo lang namin na walang estudyante …kasi lahat ng major na ginagawa [on maintainance and construction] na pwedeng maapektuhan ang mga estudyante, hindi namin gagawin on regular class days.‘Pag summer, do’n namin ginagawa yun.” said Austria.

According to him, PGN will be opened on June this year and will be ready for occupancy by the incoming students.

SINLAG.., mula pahina 1 Nanguna naman sa listahan ng pagka-konsehal si Rick Ashley Manalastas, mula sa Sinlag, na nagtamo ng 106 na boto. Sumunod naman sa kanya si Khyla Nichole Canlas, ang highest grosser ng Kayabe, na nakakuha ng 89 na boto. Pangatlo sa listahan si Cherish Cunan na nakakuha ng 85 na boto at sumunod naman sa kanya si Vina Amor Venzon na nagtamo naman ng 81 boto. Panglima naman sa pagka-konsehal si Maica Ann Joy Simbulan na nakakuha ng 76 na boto.

Sina Cunan, Venzon at Simbulan ay pareparehong mula sa Sinlag.

Ikaanim para sa parehong posisyon si Erika Manansala na nakakuha ng 69 na boto. Sumunod naman sa kanya si Nicole Ann Dublon na nagtamo ng 68 boto at ang kumumpleto sa listahan ng mga bagong halal na konsehal ay si John Michael Manalo na nakakuha ng 61 na boto. Silang tatlo ay pare-pareho namang nagmula sa partidong Kayabe.

Ganap na ring inanunsyo ang pagkapanalo nina Bhea Andrea Eneria, Jonard Balilu at Angel Ruselle Peria

SJH IS SHOOKT. Saint Joseph Hall, one of the buildings in HAU, was damaged in the recent 6.1 magnitude earthquake which placed Pampanga under state of calamity on April 23, 2019. –Photo by Daphne Medina

bilang SEd senators sa ilalim ng University Student Council (USC).

Pagkatapos ng inagurasyon, ang mga nabanggit ay pormal nang maluluklok sa kani-kanilang mga puwesto sa CSC at USC para sa taong pampaaralan 2019-2020.

TAMBALANG FM. Si Miguel Dizon (kaliwa) ang bagong maluluklok na Chairman samantalang si Francis Miranda (kanan) naman ang tatayo niyang Vice-Chairman para sa School of Education College Student Council (SEdCSC), ngayong taong pampaaralan, 2019-2020.

REPAIR PGN. Peter G. Nepomuceno building was temporarily closed on April 29, 2019 to give way to the building’s repair and maintenance activities.

–Photo by AbelardoJr. Cortez

SEd recognizes 1st sem listers

BY DAPHNE NICOLE MEDINA 94 SEd achievers rejoiced as they reaped the fruits of their labor in the first semester recognition ceremony held at the University Theater last January 25.

In the honor roll list, two President Listers were from the freshmen namely, Abelardo Jr. Cortez who garnered the highest average of 1.107, and Sophia Marie Valencia who got 1.179. In addition to these aweinspiring achievements, Cortez and Valencia will also seat as the Editor-inChief and Associate Editor of The Reflection for the Academic Year 20192020.

For the Dean’s Listers, 50 freshmen and 42 seniors successfully made it in the cut-off. Aijellon Eddie G. Seril, a 4th year student gained a general average of 1.390, granting him the number one spot of the Dean’s Listers for seniors.

“Mahirap at madali, actually.

Mahirap kasi kailangan mo na ma-meet yung expectation na kapag number 1

'dapat ikaw ang pinakamataas' both class standing and major examinations.

Kasi ‘pag di mo na meet yon, ijujudge ka ng iba. Sa kabilang banda naman, madali kasi we always go back to the basic rules. Kapag may quiz, mag review. Kapag may assignment, unahin muna iyon bago mag-laro, manood ng TV or kumain sa labas with friends. Dapat balanced. Mabuburn-out ka pag hindi ka nag break in between.,” said Seril.

Pursuing this further, he gave a message for the students who are eager to reach number one, “Siguro let's start with making priorities. Kapag priority mo ang isang bagay, doon ka lang nakafocus. Hindi ka magpapadistract over anything. Second, wag i-aim ang pinakamataas. I-aim mo palagi na may matututunan ka every meeting, every subject.

Balewala lang ang lahat kung nasa isip mo ang maging pinakamataas. Tandaan na iba iba tayo. May mas magaling sa atin sa ibang field. It’s not about being the highest or being the smartest. Ang mahalaga ay alam mong i-balance at iapply mga natutuhan mo.”

NEWS

THE REFLECTION VOLUME IV ISSUE 1

3

REPLE SURVEYS

BIG HISTORY GAINS POSITIVE FEEDBACK FROM EDUK STUDENTS

BY NICOLE DIANE LIWANAG The specialized subject, ‘FYE 2: Education Through the Lens of Big History’ gained positive feedbacks from students as seen in the results of the survey conducted by The Reflection.

For the first statement of the survey, “I am delighted to experience Big History: Education,” 83% of the respondents answered ‘always’. On the other hand, 90% of them also chose the indicator ‘always’ as their response in the statement, “The teacher taught the subject very well”. Significantly, 87% of the respondents chose the indicator ‘always’ regarding the statement, “The lessons/activities encourages me to be a great educator someday.” Lastly, 73%, still a majority, answered ‘always’ in the statement “I enjoy studying Big History”.

The aforementioned subject was taught by Prof. Ruel Zacarias, the only professor from the School of Arts

and Sciences who was assigned to teach Big History to Eduk students.

The traits of a good educator, the great teachers of the world, the history and different forms of education, and a lot more topics were tackled in this subject.

Holy Angel University was the first and only university in Asia to integrate Big History into the college students’ First Year Experience. It is being taken for one academic year: one semester for general Big History concepts (FYE 1) and another semester for tackling the specialized topics in the lens of Big History, wherein one of which is ‘Education’ (FYE 2).

The survey was administeredon April-May this year to 30 freshies from the School of Education who took the FYE 2 subject .

I am delighted to experience Big History : Education

The teacher taught the subject very well,

Majority: Always

Majority: Always

The lessons/activities encourages me to be a great educator someday.

I enjoy studying Big History.

First time to involve freshmen,

4th research colloquium, successfully held

BY JUSTHINE KAYLO LAO

Ten research papers from teacher education students, including freshmen, were showcased at the School of Education’s 4th research colloquium launched in Peter G. Nepomuceno (PGN) building’s auditorium last February 23.

Sophia Valencia and Abelardo Jr. Cortez, both freshmen, were assigned as the first and last presenters, respectively. Four 4th year and four graduate students also presented their studies in the said event.

The said colloquium was held to provide the SEd students an opportunity to share their findings which contribute to the university’s research reservoir and promote ethical standards on research.

Dr. Benita M. Bonus, Dean of SEd, gave the opening remarks, wherein she emphasized the importance of the event to teacher education students, to the SEd department, and to the university as a whole.

After all the paper presentations, an open forum was held to accommodate the audience’s questions regarding the presenters’ researches.

For the closing remarks, Dr. Alma M. Natividad, Program Chairperson of SEd, delivered her speech commending all the presenters, especially the freshmen, for doing a job well done.

LIKE AN ORAL DEFENSE. Research presenters answer questions from the audience during the open forum part of the 4th SEd research colloquium -Photo by Justhine Lao

Majority: Always

Majority: Always

Opposing the ‘Maharlika’ plan,

Manalastas steals the spotlight at Miting De Avance 2019

BY SHAINA GIL SUNGA

Rick Ashley Manalastas, a running councilor, outshines all other candidates as he exhibited a remarkable performance during the Miting De Avance held at the Kapampangan Center last February 27.

During the debate portion of the said event, Manalastas gave a lasting impression of being quick-witted as he managed to defend his stand on why we should not change our country’s name into Maharlika.

Opposing John Michael Manalo, a running councilor from the opposing party, Manalastas used historical facts in supporting his argument which captured the favor of the audience. He managed to relate some social issues that are currently lingering around the country.

“Marami na ang nagsabi na magsimula tayo nang pagbabago. Mara-

mi na rin ang nagsabi na ang pagbabago ay magsisimula sa aksyon. Sa tingin mo ba sa pagpapapalit ng pangalan, mangyayari ang tunay na pagbabago?” said Manalastas, which earned a resounding applause from the crowd.

“Hindi lang Pilipinas ang pinapalitan natin dahil kabilang nito ang pagpapalit natin sa buong kasaysayan ng ating bansa,” he added.

Consequently, Manalastas earned the highest number of votes than any other candidates from different running positions. Based on the results which have been released by the HAU Electoral board, Manalastas garnered a total number of 106 votes. As a result, he was placed as the number one SEd councilor on SEd college student council.

4 NEWS

THE REFLECTION VOLUME IV ISSUE 1

Incoming sophomores aced first SEd Qualifying Exams

BY SOPHIA MARIE VALENCIA Out of 143 teacher education students, 111 managed to scrape through the first qualifying exams held at the Peter G. Nepomuceno (PGN) and St. Joseph’s Hall (SJH) buildings last April 3.

The exam was given particularly to School of Education (SEd) students for the purpose of determining whether they are eligible to pursue their chosen area of specialization or not.

The number of successful test takers for each major are as follows: Elementary Education - 14, Special Needs Education - 14, Filipino - 7, Mathematics - 13, Science - 8, Social Studies 15, Physical Education - 12, Religious and Values Education - 13, and English 15.

Sophomores who took the assessment had to: 1) answer a written

test that consists 50 items related to the nature of their subject area and 2) undergo an oral interview wherein three to four questions related to the teaching profession and about the choice of major were asked by their academic adviser.

The evaluation of the qualifying exam had an equal distribution/ ratio of 50-50 for the abovementioned matters except for Bachelor of Physical Education (BPE) students who had 30-70 distribution. The passing score in both phases was 60%.

During their second year in college, those who have failed the test will be under probation for one semester. Nonetheless, they will be advised to shift major if they were not able to pass their major subject.

Cortez represents HAU at ACUP National Conference

BY SHAINA GIL SUNGA Abelardo Jr. G. Cortez, first year BSEd Social Studies major, was chosen as one of the student representatives of Holy Angel University in the 2019 National Conference of the Association of Catholic Universities of the Philippines (ACUP) held last January 17-19 at the University of Immaculate Conception- Bajada Campus in Davao City.

Cortez, together with Mark Kenneth Philip Conception, a University Student Council Senator, was chosen by the Office of Student Affairs and became the student representative for the said event. The two delegates were accompanied by some faculty members and administrators such as Ms. Lizabelle B. Gamboa, Basic Education Principal, Ms. Maria Teresa N. Punsalan, Assistant Principal of Junior High School, Ms. Cristina C. Samia and Ms. Anna Marie Aguas, professors from Christian Living Education Department, and Dr. Alma Espartinez, Vice President for Academic Affairs.

ACUP is an organization which aims to gather and coordinate with the different Catholic universities to promote and enhance the Christian identity of individuals. This year’s theme focused on the response of the Catholic Universities to “Gaudete Et Exsultate: A mission towards evangelization” which is aligned

to the organization’s mission and goals.

The conference lasted for three days which includes a series of seminar which tackled the responsibilities of the universities towards the mission of education and evangelization, the role of the youth and its response to the call to holiness, and the closing ceremonies which ended with an ACUP Statement of the administrators, faculty and student leaders of their responses to the call of holiness.

Based on the facilitator and studens’ consensus, Cortez was chosen to deliver a speech regarding the call of holiness. “’Di ko siya inexpect actually kasi student leaders from other big universities are very good talaga in delivering their mini-speeches. Super saya ko na ako talaga ‘yung napili nilang lahat.” said Cortez, as he reminisced his experience.

When asked about his general reaction towards the event, Cortez stated, “Of course, I felt the privilege of being chosen as one of the representatives of the student body for HAU. More than the privilege is my appreciation for our university because what just happened is not ordinary. It was indeed a lifechanging experience for me.”

THE HOT SEAT. Dr. Mutya Paulino, one of the academic advisers, listens attentively to her future student’s fascinating response during the interview. -Photo by Sophia Marie Valencia

HAU yields higher passing rate than national

BY SOPHIA MARIE VALENCIA Holy Angel University takes pride of the new Licensed Professional Teachers (LPTs) who yielded a higher passing rate than that of the national in the September 2018 Licensure Examination for Teachers (LET).

Dr. Natividad also stated that the university’s performance in the 2018 LET reinforces its distinction as a Center of Development designated by the Commission on Higher Education (CHED).

Based on the results released by the Professional Regulation Commission (PRC), HAU has accomplished an overall passing rate of 62.22 percent for the elementary level, while the National passing rate was pegged only at 20.29 percent.

“We are bound to have a higher passing percentage than the National passing rate of LET because if not, we will be questioned by CHED and our program will be closed,” she added.

For the secondary level, HAU also manifested superior standing with 80.92 percent passing rate, against the national passing percentage of 48.03 percent.

“It is not new that the LET passing rate of HAU is higher than the National because we have been doing that for the longest time,” said Dr. Alma Natividad, Program Chairperson of SED.

She also mentioned that teacher education students were prepared for the board examination through free reviews and mock exams.

Reviews held every Saturday were included as a requirement in the subject Practice Teaching.

Currently, the School of Education is continuously working its way up through the LET to become accredited by the CHED as a Center of Excellence in Education.

NEWS

THE REFLECTION VOLUME IV ISSUE 1

Reple TV season 1, isinapubliko na

2 Eduk SAs, hailed as outstanding

NI LORAINE CLAVO Pormal nang ipinakilala sa opisyal na Facebook page ng The Reflection ang kaunaunahang season ng Reple TV noong ika-17 ng Pebrero.

Ang Reple TV ang nagsilbing instrumento sa paghahatid sa mga magaaral ng mga impormasyong inilantad sa pamamagitan ng mga video. Ang unang season nito ay napokus sa #EdukElections coverage, na kung saan nagamit ang mga naisapublikong video sa pagpapakilala ng mga kumakandidato bilang mga bagong lider ng School of Education.

Umabot sa mahigit 5.2K ang naitalang social media engagements ng nasabing page nang kanilang inilabas ang mga personal na impormasyon ukol sa mga tumatakbong mag-aaral. Ito ang pinakamataas na naitalang bilang ng engagements sa page ng The Reflection noong panahon ng pangangampanya.

Sa lahat naman ng mga inilathalang video, nangibabaw ang tapatan nina Miguel Dizon at Chelliemer Miguel, kapwa tumatakbo bilang Chairperson, na nakapagtamo ng 2.7K social media engagements at 1.3K views.

Sinubaybayan

din

ng

mga

BY ABELARDO JR.CORTEZ

manonood ang naganap na tapatan sa pagitan nina Trizhia Pineda at Khyla Canlas, kapwa tumatakbo bilang Konsehal, na nakapagtamo naman ng 1.6K social media engagements at 616 views.

Jayson Julaton and Angelito De Guzman Jr., both fourth year BSEd Social Studies majors, were hailed as outstanding student assistants during the 6th SINAG Awards held last April 4 at the PGN Auditorium.

Si Abelardo Jr. Cortez, na siyang head organizer ng #EdukElections ang siyang bumuo ng konsepto ng paglikha ng publication video platform. Sa tulong naman nina Sophia Valencia, Justhine Lao, Lester Samson at iba pang miyembro ng The Reflection ay matagumpay na naisakatuparan ang unang season nito.

These seniors are two among the three winners chosen by the University Scholarships and Grants Office (USGO) for the student assistant category. Particularly, Julaton was hailed as the Most Outstanding Student Assistant 2019 while De Guzman, together with Kim Mardolph Intal from the College of Information and Communications Technology, was awarded as an Outstanding Student Assistant.

“Para sa akin, ’yung pagkabuo ng Reple TV is like hitting two birds with one stone kasi bukod sa nakatulong ‘to para mas lalong subaybayan at tangkilikin ng SEd community ang page ng ating publication, naging tulay din ‘to para maging mas informed at updated ‘yung mga SEd students kung ano na nga ba ang ganap sa Eduk. Sobrang helpful ng Reple TV in reaching out to a wider audience,” pahayag ni Valencia, isa sa mga host ng Reple TV Season 1.

Julaton was a four-year student assistant who worked for the Campus Ministry Office under Mr. Alvin Maniti and Rev. Fr. Elmer Salonga. Regarding his reaction upon winning, he shared, “…I am really astonished when I learned the news.

I think it’s not just me who won but our

SENIORS BID FAREWELL TO COLLEGE..,mula pahina 1

BY JUSTHINE KAYLO LAO After four years of hardship, the last old curriculum batch of teacher education students finally graduated as they flipped their tassels to closeout School of Education’s graduation ceremony held at the University Theater last April 26.

Among the 217 SEd students, 8 of them were included in the honor roll with six magna cum laude and two cum laude. Honor students came from Bachelor of Elementary Education and Bachelor of Secondary Education Major in: English, Mathematics and Biological Science.

Aijellon Edrie G. Seril, a Math Major Magna Cum Laude and batch top 1 of the School of Education, was chosen to deliver the Class Pledge during the graduation program. On the other hand, Christelle Marie L. Magtoto, an English Major Magna Cum Laude delivered the Address of Petition in behalf of the whole batch.

The valedictory speech was then delivered by Christine Trizha G. Laguda, a CCJEF student who is also a

Magna Cum Laude.

Prior to the day of the graduation, special awards were given to: Kyla Marie Layug, as the Best in Leadership; Patricia Figueroa, Carl Sicangco, Marvin David, Kim Alyssa Gatus, and Jayson Julaton, with the Special Citation in Leadership; Kim Alyssa Gatus as the Most Outstanding Teacher Education Student; and Aijellon Seril, Carl Sicangco, Marjerie Panlilio, Edelyn Quiambao, Jollina Miclat, and Ronniel Liwanag with the Best Thesis Award.

The date of the graduation was actually moved from April 25 to April 26 due to the 6.1 magnitude earthquake which hit Pampanga last April 22, 2019.

Since this graduation served as the last to be held for the old curriculum (aligned with BEC) batch, it is expected that the succeeding graduations will be composed of products of the K to 12 program.

5

whole department… Moreover, I really believe that ‘we’ won because of our deepened faith in God.” On the other hand, when asked about how he felt about the win, De Guzman said in Kapampangan, “Masaya, emu balu nanung panamdaman mu, uling karing anggang maigit adwang dalan a working student, ikang mepili bang akwa me ing makanining dangalan, maragul yang kapasalamatan iti.”

De Guzman, on the other hand, was also a four-year student assistant designated to the Office of the Community Extension Services (OCES). He also served in the Testing Center of the Admissions Office during the summer vacation. As an advice to the current SAs of the University, he stated, “Karing anggang mangarap at bisang manari king pamagaral da, marakal paralan. Lumawe ko mu at magsumikap talaga… kareng kasalukuyang working student, ekayu susuku. Nung ikami agawa mi, ikayu din.

Mamunga mu rin ing gagawan yu... at king tawli akwa yu din ing pangimpan yu. Luid ta ngan!”

Ms. Glesie Pineda, the head of USGO mentioned that the selection process for the winners involved an evaluation of their submitted documents: a recommendation letter from their office supervisor, copy of grades, their performance evaluation and their outreach or community involvement.

Julaton (left) and De Guzman(right) pose and smile as HAU’s best student assistants.

Together with a certificate of recognition from the Office of Student Affairs, a monetary reward was also given by USGO to the three winners.

Bachelor of Elementary Education SANTIAGO, CARISSE MERCADO, ELIEZA

Magna Cum Laude CABRERA, MAYLYN

Cum Laude

Bachelor of Secondary Education MAGTOTO, CHRISTELLE MARIE (English) DELA CRUZ, JOVENA CARLA (English) SERIL, AIJELLON EDRIE (Mathematics) DAVID, MARVIN (Mathematics)

Magna Cum Laude DIAZ, KASELYN MARTINEZ (BioSci)

Cum Laude

Mahilig ka rin ba sa balita?

Marunong o gusto mo bang matutong sumulat ng balita?

Sali na sa

The Reflection Kontakin lamang kami : 0905 584 6916

6 NEWS

THE REFLECTION VOLUME IV ISSUE 1

SPECIAL COVERAGE

Despite losing a spot in Overall Top 3

OWLS FEEL THE WIN ON UDAYS 2019

BY CARL DANRYLLE DEL FIN AND NICOLE DIANE LIWANAG

Despite the inability to regain a spot in the overall Top 3, Eduk students still proudly celebrated their victories on the recently-concluded University days held last January 30 to February 2.

For the debate, the SEd’s team composed of two seniors, Jayson Julaton and Erika Mañalac, and two freshmen, Denisse Macalino and Abelardo Jr. Cortez, were hailed as this year’s champion for the University Debate Competition.

During the first face-off, the owls beat the team of basic education in a debate about whether or not smartphones should be used by children.

Since SEA outshined SBA in the second encounters, SEd stood against them for the championship round to determine the final winner. With the question, “Beauty pageants: are they a way to objectify women?”, Cortez and Macalino managed to defend the opposing side, leading them to be hailed as the irrevocable victors of the debate.

“Personally, hanggang ngayon, hindi pa rin ako makapaniwala na kami ang mga na-hail as champions for this competition. Grabe, kasi sobrang highcaliber ng mga ipinadala ng ibang colleges and knowing na kaming dalawa ni Macs, na parehong freshman, ang speak-

ers from SEd, grabe sobrang nakakabigla na kami yung nanalo. At the same time, sobrang saya namin at alam naming isa ito sa mga panalong hindi namin malilimutan sa tanang college life namin." said Cortez, when asked about his reaction with their success.

The wit and Christ-centeredness of owls were also shown as Junhro De leon Soriano confronted the challenge of the Gospel Exposition. Meanwhile, Abigail Sanchez, Mary Joy Bensig and Denzel Lascano also got a victorious score in the Bible Quiz Bee. The aforementioned also bagged golds for SEd as they are also declared as champions in their competitions.

Eleven SEd students also aced the Mass Quiz Bee as they were declared the 2nd runner up. The participants were Neriann Reyes, Rick Cristobal, Michaela Lugtu, Sharmaine De Jesus, Julius Reyes, Jeanna Placido, Catherine Mortera, Hannah Carson, Joyce Tulop, Kim Gatus and Vina Venzon.

All of the abovementioned efforts were recognized as SEd was acknowledged as the overall 1st runner up in Academics category.

Miguel Dizon, Elie Gutang, Raymart Viray, and Hyvan Meneses. The team successfully achieved the place of 1st runner up in the said contest.

Glyza Marie Nice, SEd councilor for Press Communication stated, “Last University Days celebration, the School of Education students proved that they are really a family with a mindset of Educ kami at hindi educ lang. I’m a living testimony on how they exerted their efforts to raise the flag of our department. All of the preparation days, sleepless nights and exhausted days of practice turned into unforgettable moments with the freshmen… I realized na this isn’t just about winning, rather it is about the memories that we built.”

The emblem of SEd also garnered the 1st runner up, which would not be possible without Angelo Miguel Dizon, Joey Ann San Buenaventura, Francis Jayson Miranda, Hyvan Meneses and Vina Venzon.

Nice was also the prominent actress in the Kanto Boys together with Kanto Girls ft. D’ Kalokalike together with Catherine Joy Mortera, Alyssa Lyn Estaloza, Hannah Carson, Vina Venzon, Kimchie Vega, Angelo

“Maraming mga college students from ibang department ang nagsasabi na pag SEd, talo na agad. Especially when it comes to creativity and performances… palaging na-uunderestimate yung SEd. Pero last year, even though hindi tayo nanalo [sa overall]…for me, ang hindi lang natin napanalunan is yung trophy e. Pero napanalunan naman natin yung mga tao. Pinakita natin na kahit konti lang tayo, meron at meron tayong ibubuga because we are not just students na galing sa iisang department; we are also a family.” said Venzon, when asked about her experience and thoughts about the UDays.

National NEWS

THE REFLECTION VOLUME IV ISSUE 1

7

DU30 BETS DOMINATE SENATORIAL ELECTION 2019 Results expected to push admin’s drive for federalism, anticrime proposals

BY ABELARDO JR. CORTEZ

Official Commission on Election (COMELEC) final results reveal the big win of the bets of the Philippine president for senatorial election 2019. The Palace referred to this as ‘Duterte magic’.

Eight out of 12 candidates endorsed by Pres. Rodrigo Duterte, lead the race, with Hugpo ng Pagbabago (HNP) candidate, Sen. Cynthia Villar, a re -electionist, topping the final count with her more than 25 million votes.

Another re-electionist, Sen. Grace Poe, followed Villar as she successfully earned more than 22 million votes. Poe was succeeded by Bong Go, another proDuterte bet from Partido Demokratiko Pilipino-Lakas ng Bayan (PDP-Laban), who was known to be the top aide of the president.

Sen. Pia Cayetano, another Duterte ally, ranked as fourth in the senatorial race. Completing the top 5 is Bato Dela Rosa, a neophyte and the first police chief and Bureau of Corrections chief of President Duterte.

Also included in the “Magic 12” are the following who have obtained the highest number of votes after the aforementioned winners: Sonny Angara, Lito Lapid, Imee Marcos, Francis Tolentino, Koko Pimentel, Bong Revilla and Nancy Binay, consecutively.

DUTERTE’S REFERENDUM It is expected that the big win of Duterte’s allies would support him in his

proposals such as rewriting the Constitution to shift to Federalism, the implementation of death penalty, lowering the minimum age of criminal responsibility and the like.

Davao City Mayor Sarah Duterte, the daughter of the president said that they really worked hard during the campaign to present to the people the Senatorial candidates who understand the vision of the president.

On the other hand, during the proclamation rites held on May 22, the winning senators said that they will not be rubber stamps (a political metaphor, referring to one that rarely or never disagrees with more powerful authorities) and push-overs to the president, thus claiming that they will uphold the independence of the Senate.

Conversely, also during the day of the proclamation, the newlyelected senators, except for Poe and Binay, were captured doing the famous ‘Duterte pose’ during the picture taking.

Francis Baraan IV, a human rights activist, gained the attention of the public with his Twitter post regarding the results, saying, “The biggest loser this #Halalan2019 is democracy. What we now have is a majority of ‘Yes, Mr. President’ senators, who'll bring Duterte closer to his dream of becoming Marcos II.”

N E W S B R I E F

Reple layout receives distinction

BY LESTER SAMSON Despite being the underdogs, The Reflection managed to win a ‘With Distinction’ award in layout category during the annual University Press Conference (UPC) organized by The Angelite last March 31.

“This year, Reple have presented a new style of layout combined with a one-color theme, giving the newsletter a perfect minimalist look”, Daphne Medina said, when asked about why she thinks The Reflection won in the said category.

Mr. Gabriel Ocampo, a former

member of The Angelite, was the judge for UPC’s layout competition.

The judging was based on the following criteria: 30% for the content, 35% for the overall design, 30% for the readability and 5% for the appropriateness of photos and others.

Mr. Ocampo decided not to award top three winners but instead, gave a ‘With Distinction’ award.

Among all of the student publications from different colleges, the Reflection was the only publication given this special award.

PH withdraws from ICC

BY ELEILA GONZALES The Philippines' withdrawal from the International Criminal Court (ICC) was officially sealed March 17, though the court pledged to proceed with the inquisition towards the government's lethal drug war.

Manila’s disengagement comes a year after disclosing its plan of being separated from the tribunal to the United Nations. It is now the second nation to quit the Hague-based court after Burundi, which left in 2017.

The process of the Philippines joining the ICC took nearly a decade to accomplish, thanks to the human rights advocates led by the former spokesperson Harry Roque who helped initiating the admittance. In 2000, Philippines underwrote the Rome Statue of International Criminal Court which is the treaty that created ICC. It started under the administration of Joseph Estrada and finished in Benigno "Noynoy" S. Aquino III's time to ratify the entire process to be finally admitted as a member of ICC. It was March 2018 when the President declared his plan of leaving the

ICC, one month after the prosecutor, Fatou Bensouda, announced that they will conduct the preliminary examination (checking) on the Philippines' war on drugs. The examination was only the minor stage of the process; hence, it was not supposed to be a thorough investigation.

In the said investigation, if proven that the Philippine government are unable and unwilling to prosecute the killings on its own, then the ICC will use its jurisdiction to institute legal proceedings.

The Philippine National Police (PNP) and Department of Justice (DOJ) released a story last January that proves the Duterte Government allowed the deaths and killings on the war on drugs to go unsolved.

Since the announcement of the preliminary examination took place on February 2018, the investigation would still continue as the nation is still under its jurisdiction.

The president conveyed with clarity that the government will not assist the ICC in any means.

This result will influence the fight for justice.

8 OPINION

THE REFLECTION VOLUME IV ISSUE 1 nansagan tayong ikatlong pinakaignoranteng bansa sa mundo sa usapin ng mga isyung panlipunan. Dumagdag pa rito ang kanilang pagbanggit na tayo rin ang ikatlo sa pinaka-confident sa ating mga sinasabi o isinasagot sa social media. “Confidently ignorant” ika nga ng iba.

The Reflection

Ayon naman sa obserbasyon at pananaliksik, karamihan sa mga gumagamit ng social media ay nasa gulang na 14-29 at mismong mga musmos na rin ay gumagamit nito.

The Official Student Publication of the School of Education, Holy Angel University

Editorial Board and Staff AY 2019-2020

ABELARDO JR. CORTEZ Editor in Chief SOPHIA MARIE VALENCIA Associate Editor for Internal Affairs JUSTHINE KAYLO LAO Associate Editor for External Affairs DAPHNE NICOLE MEDINA Managing Editor for Administration NICOLE DIANE LIWANAG Managing Editor for Finance SECTION EDITORS LORAINE CLAVO News and Opinions Editor SHAINA GIL SUNGA Features and Literary Editor CARL DANRYLLE DEL FIN Entertainment Editor LESTER SAMSON Circulations Manager Multimedia and Productions Head ELEILA GONZALES Head Copy Editor English Editor

KONTAKIN KAMI TROfficialStudentPubofSED thereflectionSedPublication @gmail.com 0905 584 6196 Basement, PGN building, HAU KAMI AY : Tumatanggap ng mga reaksyon, komento, o suhestiyon ukol sa aming mga gawa.

Naghahanap ng mga bagong miyembro: mga estudyanteng gustong sumulat, gumuhit, kumuha ng larawan, magdisenyo at magsalita bilang paraan ng pamamahayag (broadcast journalism).

Cartoon by Milker Gutierrez

E D I T O RYA L

Hamon sa Toksik na Henerasyon Patuloy ang pagtalas ng dila at ang pagkitid ng pang-unawa.

Sapat na ang unang pahayag na nabasa mo upang isalarawan ang totoong nangyayari sa maraming mga Pilipino nitong mga nagdaang araw.

Hindi na natin kailangan ng pangmalakasang figures and numbers at nakabibilib na facts and data upang patunayan na ngayong digital era ay patuloy na nga tayong nilalamon ng ignoransya. Magbukas lamang ng kahit anong social media site at magscroll nang panandalian at tiyak na gigisingin ka ng isang mapait na realidad- oo nga, napakarami, at patuloy pang dumarami, ang mga toksik na tao sa ating lipunan.

Nariya’t nakikita natin ang paglaganap ng tatlong pangunahing bagong kanser ng ating digital na lipunan: (1) kawalang disiplina at moral – na makikita sa kaliwa’t kanang akto ng pambubully, naglipanang catcalling na bumabastos lalo sa mga kababaihan, mga post ng pagkadismaya o pagpaparinigan ng magkukumareng nagsisiraan, mga murahan at pagpapalitan ng masasakit na pananalita sa bawat isa, pati na ang naglipanang pambabash ng mga “anon” sa mga anonymous sites at

marami pang iba ; (2) mga away na wala namang pinatutunguhan – na kapansin-pansin lalo na sa mga comment section na kung saan nakikita ang pagtutunggalian ng mga mga makukulay na panig (na halos dilaw versus pula parati) na kung saan hindi matalinong argumento ang bala kundi ay personal na atake na upang masabing ang mababaw na tunggalian ay naipanalo nila; at (3) kasinungalingan – na kadalasang inilalantad sa pamamagitan ng mga fake news at misinformation na bumibilog at nagpapahilo pa sa naliligaw nang kaisipan ng maraming mga Pilipino.

-at marami, marami pang ibang mga social media interaction, na sa kabuuan ay masasabi nating toksik.

Nakalulungkot na nagiging kultura na natin ang pagka-infect sa mga viral na kanser na nabanggit.

Kung kaya, hindi maiiwasan na mabansagan tayo ng mga nakapanlulumong pagsasalarawan.

Isang magpapatunay na rito ang resulta ng isinagawang sarbey ng Ipsos hinggil sa Perils of Perception 2017 na kung saan bi-

Sa palagay na ito, pagkalungkot at sakit dulot ng sampal ng umuusbong na katotohanan ang mararamdaman ng marami sa atin pwera na lamang sa mga ganid na makapangyarihan na ginawa pa itong kapital sa panloloko sa ating bayan.

Sila ang unang tuwang-tuwa tuwing nakikita tayong nag-aawayaway sa maliliit na bagay.

Sila ang humahalakhak sa tuwing nakikita nilang madali tayong nadadala ng katatawanan.

Kung kaya, ginagamit nila mismo ang kahinaang ito upang bilugin pa ang ating mga ulo. Hinahayaan nilang kumalat ang ganitong klase ng lason na naipapamana ng ating lahi hanggang sa susunod pang henerasyon. Para sa kanila, sapat na ang papogi at pagpapatawa, ultimo pagbudots, upang makuha ang simpatya ng mga Pilipino. Napakababaw na taktika ngunit bulag itong kinakagat ng masa.

Isa lamang ang huling nabanggit sa napakaraming mga negatibong epekto ng patuloy na pagkalulong natin sa toksik na kulturang lumalaganap sa social media.

Hindi lamang personal (kasama na ang aspetong mental, emosyonal, at sikolohikal) ang atake nito sa atin, bagamat nagiging daan na rin ito upang mapahamak tayo bilang isang lipunan at bilang isang lahi.

Sa pambungad na editoryal ng The Reflection, inaanyayahan namin ang lahat sa isang hamong magpapalaya mula sa kanser na unti-unting kumukulong at sumisira sa atin.

Panawagan ito para sa lahat ng indibidwal na mas maging matalino at kritikal. Sanayin natin ang ating mga sarili sa pagkilatis sa ating mga nababasa at natutunghayan. Huwag tayong tuluyang magpalugmok sa nakaaakit na panandaliang tawa o tuwa, bagkus ay isaisip nawa natin ang mas malawak na hinaharap sa bawat post, share o comment na ating ginagawa. Disiplinahin natin ang ating mga sarili sa paraan kung paano natin gustong magkaroon ng disiplinadong bayan.

Gasgas man pero mahalaga pa rin,

THE REFLECTION VOLUME IV ISSUE 1

OPINION

kailangan nating mag-‘Think before we click’. Maging responsable sa mga aksyong gagawin.

Ang mga institusyong pangedukasyon o paaralan rin ay dapat na makiisa sa adhikaing ito. Bilang tagahubog ng isip ng mga mamamayan, nawa ay magamit ang talinong taglay ng mga guro at propesor sa pagsasalba sa naghihingalo nating kalagayan lalo na sa digital na pamayanan. Sumabay sana sa pagtataas ng presyo ng pag-aaral ang pagtaas din ng kalidad ng edukasyong ibinabahagi sa bawat mag-aaral, sapagkat totoo, ang mga estudyante ay hindi naman gumagradweyt lang para sa sarili. Nag -aaral, nagsusumikap at nagtatapos sila upang mapagsilbihan ang kanilang inang bayan.

Totoo nga, walang masama kung patatalasin natin ang ating mga dila. Walang masama kung ibubuka natin ang ating mga bibig sa mga ideya at opinyon na gusto nating ihayag dahil mayroon tayong taglay na freedom of speech. Ngayon, magsisilbi lamang na paalala ang hamon na nabanggit ng editoryal na ito sa hindi natin pag-abuso sa karapatang taglay natin. Sabi nga, “Freedom of speech carries responsibility”.

Ang maling konsepto ng karamihan sa freedom of speech na ating taglay ang siyang, sa kabaligtaran, ay kumukulong sa ating mga sarili sa kapahamakang dulot ng mga masasama nating gawi lalo na sa social media. Sa toksik na henerasyong ito, ang pagiging responsable ang pinaniniwalaan naming pinakaepektibong lunas sa mga karamdamang dinaranas ng ating lipunan.

Dapat tayong maging maingat sa paggamit ng social media. Sa lahat, isipin muna natin nang mabuti bago natin gawin ang isang bagay.

Ugaliin nating gamitin ang ating kritikal na pag-iisip upang hindi tayo mapahamak. Huwag nating hahayaan na sa ganitong paraan masira ang pangarap ng ating pambansang bayani na si Dr. Jose Rizal na tayo “ang pag -asa ng bayan” Buhayin natin ang diwa ng ating mga ninuno at bayani. Maging mas marunong. Mas kritikal. Mas matapang. Sa tamang paninindigan.

Buuin nating muli ang mas matalino, disiplinado at responsableng Pilipinas.

Hamon ngayon ng The Reflection sa lahat: Patalasin ang dila.

Lawakan ang pang-unawa.

Umalohokan Abelardo Jr. Cortez, Editor in Chief abelardocortez980@gmail.com

Pawer nga ba?

Ang sabi nila, kung ano ang gusto o mahal mo ay siya rin daw ang asahan mong sisira sa’yo. Hilig mong kumain ng kendi? Baka ‘yan ang sisira sa ngipin mo. Gustong-gusto mo ang paninigarilyo? Malaki ang tsansa na ‘yan ang sisira sa baga mo, at ang pinakamasaklap sa lahat, ang taong pinaglalaanan mo ng lubos na pag-ibig ay baka siya ring wawasak sa puso mo.

Ang sakit, hindi ba? Pero aminin mo, medyo true,‘diba?

Napapansin ko na kadalasan, kung ano ang minamahal natin o pinahahalagahan ay siya ring sa tuwina’y nagbibigay sa atin ng puwersa para magpatuloy sa buhay. Sa maikling sabi, ang gusto natin ay ang ating nagiging lakas.

Kung kilala mo ako, alam mo na hilig ko talagang tumawa. Bukod sa

singkit talaga ako, parati akong matatanawan ng mga tao na tila ba nawawalan na ng mga mata dahil sa sobrang katatawa. Oo, nagiging sistema ko na ang mga biro at nagiging ugali ko ang paghalaklak. Sa ideyang ito ko napagtanto na ang hilig ko ay siya ngang aking naging lakas. Aaminin ko, maraming pagkakataon sa buhay ko na isinalba ako ng kasiyahan. Sa halip na malungkot dahil sa mga problema, pinili kong sulitin ang buhay sa pamamagitan ng pagtawa.

Minsan, dahil sa kabalastugan, kaming magpipinsan ay may nagawang kalokohan. Tawang-tawa man sa ginawa pero ang bunga? Inabot kami ng mahabang sermon mula sa aming lola. Sa kalagitnaan ng malalitanyang pangangaral sa amin, bigla akong napatingin sa isa ko pang pilyong kasama, at ewan ko ba pero dahil sa kanya, na-

Paradoxical Sophia Marie Valencia, Assoc. Ed. Int. sophiavalencia1016@gmail.com

Deterring Lawbreakers At present, there are some places in the world that have experienced a surge in the crime rate. Inevitably, Philippines is also one of those countries continuously haunted by this problem despite the efforts of the current administration to alleviate it.

To solve this, there are those who believe that improving police visibility is the best option.

As I see, it does have merits in mitigating criminality; nonetheless, it is not the only way.

Increased police visibility will, to some extent, deter criminals from their illegal acts.

However, the effect is limited. It is mostly the petty criminals who will be afraid of roving policemen, but the more serious offenders will find ways to adapt. The smart ones will just wait until the police are gone from the scene, or they will plan around the schedule of patrols.

A better deterrent would be to utilize technology. Today, we have

many advanced gadgets and equipment that can be used to monitor illegal activities, trace transactions, find physical evidence, or to record criminal conversations. The use of CCTV cameras is one example of this. Another would be the use of databases to identify sus-

Transforming the mentality of people and making changes in the legal system must be deemed more important.

pects and find their whereabouts. A good database would include biometric information such as fingerprints, iris scans, blood type, and in the future, DNA samples.

However, I believe that the best method is to make sure that there is a very effective system of justice.

9

pahalakhak muli ako at natawa.

Isipin mo ‘yun! Seryosong seryoso ang usapan tapos babasagin ko lang sa ganoong kalokohan? Sorry naman, hindi ko kasi talaga mapigilan, kaya ayan, ang ending ay napasigaw tuloy si lola at inabot na naman ako ng isa pang sermong malalitanya sa haba. “’Wag mong ginagawang biro ang lahat!” ika niya.

Ay naku, sabi ko, epic fail talaga.

Marahil, sa mga nabanggit ko, naka-relate ka nang kaunti. Pwedeng palatawa ka rin, pwede ring ikaw yung palabiro at oo, pwedeng isa ka rin sa mga napagalitan na dahil sa iyong paghalakhak sa seryosong sitwasyon. Kung gano’n, hindi na ako magtataka. Pilipino ka, e!

Sa “A Moral Recovery ProgramBuilding a People, Building a Nation” ng lodi kong si Dr. Patricia Licuanan, nabanggit niya na isa sa mga kalakasan ng karakter ng ating pagiging Pilipino ay ang ating petmalung Joy at Humor. Ayon sa kanya, mayroon raw tayong masayahin at nakakatawang pagtanaw sa buhay.

Sa katunayan, isa pa ito sa mga nagsisilbi nating coping mechanism sa tuwing daranas tayo ng mga problema. Nariya’t matatanawan ang mga nakangiti at patuloy sa pagtawang mga tao habang nakababad sa baha. Hanep, hindi ba?

Baha lang ‘yun, Pilipino tayo e!

Magbasa pa sa pahina 11...

Offenders would think twice to commit illegal acts if they knew that they will be caught and that they will be punished quickly. Compared to many countries, our judiciary is slow and is too much involved with issues of red tape. Sometimes, the suspects are already dead before a judgement is pronounced. An example of this is the case of Maguindanao Massacre in the Philippines.

The government must also consider banning the use of liquor as it is one of the main reasons why people tend to become more aggressive and unafraid to commit crimes. In addition, it is undeniable that a lot of people in the police department seem not to understand their obligations completely and involve themselves in corruption with bad people. Thus, it is necessary to have a tight scrutiny among police officers and there should be strict actions and punishments if any of them is found guilty. These are just some of the many ways to dissuade the atrocious minds of lawbreakers.

Therefore, having more police on the streets can be a good solution but it is not an assurance of a crimefree society. Transforming the mentality of people and making changes in the legal system must be deemed more important. Criminality is indeed a complicated issue so we also have to use all available resources if we truly want a safer country.

THE REFLECTION VOLUME IV ISSUE 1

10 O P I N I O N

Vertigo Shaina Gil Sunga, Features and Literary Ed. shainagil33@gmail.com

Ang Panibagong Polusyon sa Pilipinas

“Wala kang galang!”

Magaling! Ako raw ay bastos.

Hindi ko raw ginagalang ang mga matatanda. Nakatutuwang isipin na isa sa mga ipinangaral ng aking mga magulang ay ang pagiging magalang. Sa pagkakaalam ko, isa akong masunuring bata na takot mapalo sa pwet kaya hindi ko alam kung bakit ako nasabihan ng ganito. Madalas ipaalala ng mga magulang ko ang mga bagay na kanilang inaasahan mula sa akin. Gumamit raw ako ng “po” at “opo”.

Yaon daw kasi ang magalang na paraan ng pagsabi ng “oo”. Suriin ang mga salitang gagamitin. ‘Wag kung ano-ano ang lumalabas sa bunganga. Maging malumanay sa pagsasalita para hindi ka bastos pakinggan. Tumango ka lang nang tumango, sapagkat sila ay matanda.

Pero nang marinig ko ang mga katagang iyon, napaisip ako: Mali bang itama ang mga matatanda kahit na sa maayos na paraan?

Alam kong likas sa ating mga Pilipino ang pagiging magalang sa mga nakatatanda ngunit, gusto kong puntuhin, hindi sila laging tama.

Sa panahon ngayon, malamang ay narinig mo na ang tinatawag nilang “Generation Gap”. Ito ang madalas sisihin ng nakararami kapag hindi nagkakaunawaan ang mga kabataan at ang mga matatanda. Iba ang panahon na kinalakihan nila sa kung ano ang kinahaharap natin ngayon. Isa sa mga nakapag-ambag

sa malaking agwat ng dalawang henerasyon ay ang pag-usbong ng makabagong teknolohiya. Nagbigay daan ito upang makita ng mga tao ang iba’t ibang kultura sa ibang bansa. Unti-unti na nating naisasama sa ating sistema ang pagiging liberal. Ang kulturang naipasa sa kanila ay unting-unti nang nakalilimutan.

“Papunta ka pa lang, pabalik na ako,”

Sa kabilang banda, hindi maikakaila ang samu’t saring balitang napatutungkol sa pag-abuso ng mga tao,

Ikaw na nag-aral nang tama at mali, natural lamang na itatama mo kung ano ang mga bagay na hindi kanais-nais. Ginagawa mo kung ano ang itinuturo ng iyong mga guro sa’yo at ‘yun ay ang gawin ang tama.

Hindi ko sinasabing maraming mali sa pag-iisip ng mga nakatatanda ngunit isang mapait na realidad na sa tuwing tinatama natin ang mga pagkakamali nila, agad nilang iniisip na sila ay ating binabastos at nawawalan na tayo ng respeto sa kanila.

“Sumunod ka na lang kasi, mas matanda sila sa’yo,” Oo nga, mas matanda sila. Ngunit masisikmura ko ba ang mga bagay na kanilang ginagawa kung alam ko namang ako ay may magagawa?

Alam ko, may Nakabibinging katahimimga panahon Iyan ang na kung saan isa sa mga kasakan, maingay sa kaibunagkakamali bihang-pinoy na rin tayo. At sa madalas nating turan ng puso’t utak. tuwing tayo naririnig sa mga ang may mali, Nagpipilit umalpas, matatanda. tahimik natin Totoo ngang itong tinangunit nangingibabaw mas marami tanggap dahil silang alam ang pagiging duwag. sila ang tama. kaysa sa ating May mga oras mga kabataan. pa nga na sa Matagal na situwing tayo lang nabubuhay ay pinapagalitan, sinisigaw nila “O ano? sa mundo at marami na silang nalamHindi ka sasagot? Hindi ka magsasalpasang pagsubok at mga napagdaanan ita?” at kung ikaw naman ay magsasalsa buhay. Sa kanilang itinagal dito sa ita, sasabihin ka naman nilang “At mundo, obligado silang gawin ang talagang sumasagot ka pa!” tama at magsilbing mabuting ehemplo sa mga susunod na henerasyon.

Natatapos na lang ang araw sa pamamagitan ng pagpapalitan ng Tama nga naman ang sinabi masasakit na salita. May mga karagdanila –na pinapadala sa eskwelahan ang gan pa silang pabaon na “wala kang mga bata upang matuto. Pero anong modo,”, “para naman wala kang pinagsilbi nito kung nakikita natin mula sa aralan”, “ganyan ba ang natutunan mo ibang mga matatanda ang… sa klase?” at marami pang iba. Ano ang

Paradigm

Marahil palagi nating naririnig ang mga katagang tulad ng titulo nitong column ko mula sa ating mga magulang, lalo na ang mga kabataang tulad ko na talaga namang hilig ang paglalaro ng online games. Nakalulungkot isiping sa kabila ng mga benepisyong dulot ng pagiging isang online gamer, itinuturing pa rin ito ng karamihan bilang isang walang kabuluhang gawain- paraan umano para magsayang ng oras.

Hindi na rin naman lingid sa kaalaman nating lahat ang layo ng nararating ng mga nagsusumikap sa online world na kung tawagi’y professional gamers. Bago nila marating ang rurok ng tagumpay ay nagsimula muna sila sa ibaba- sa palaro-laro ng online games at pagsali sa mga maliliit na patimpalak.

Ngayon, masasabi pa ba nating wala kang mararating sa “palaro-laro lang” ng online games?

Pagtatapon ng basura sa bintana habang nakasakay sa umaandar na sasakyan. Pagkukumpara ng sariling anak sa iba pang anak. Ginagawang basehan ang lenggwaheng Ingles sa talino ng bata. Nakalimutang magbigay ng pasalubong sa kamag-anak? Wala kang utang na loob. May pedestrian lane sa gilid, pero ang lakas ng loob mag-jaywalking.

Justhine Kaylo Lao, Assoc. Ed. Ext. justhinekaylolao@gmail.com

Kakacomputer mo ‘yan! partikular na ng mga kabataan, sa paglalaro ng online games na kalimita’y nauuwi sa adiksyon. Oo, tunay ngang mayroon din itong dulot na negatibong epekto sa aspetong pisikal, emosyonal at mental ng isang tao kaya hindi nga naman malayong masabi ng karamihan na “Kaka-kompyuter mo yan!” kapag may iniinda na. Datapwat, hindi ito mga sapat na dahilan para pigilin at bawalan ang isang taong nagsusumikap upang matupad ang pan-

garap na maging katulad nina Djardel Mampusti at Carlo Palad, kapwa Filipino professional Dota gamers, na umaani ng milyon-milyong salapi mula sa pagsali sa mga tournaments.

Sa kaka-kompyuter ko, natuto akong makisalamuha sa ibang tao na dati’y mahirap para sa akin na gawin.

Natuto rin ako ng agham, lalo na ng physics dahil may mga elemento ang isang laro na nakapagbibigay-aral ukol

epekto nito sa pagkatao ng isang indibidwal? Unti-unti lang naman siyang mawawalan ng tiwala sa sarili habang tinatanggap na ang kaniyang opinyon ay tama lang na maisantabi at hindi dapat marinig ng iba.

Nakabibinging katahimikan, maingay sa kaibuturan ng puso’t utak.

Nagpipilit umalpas, ngunit nangingibabaw ang pagiging duwag.

Ang Pilipinas ay over polluted na.

Hindi lang ang hangin, lupa, at tubig ang madumi. Nagiging toxic o lason na rin ang mga tao.

Sabi nila, “kabataan ang pag-asa ng bayan” ngunit ano na lang ang mangyayari sa ating bansa kung patuloy na iikot ang ganitong nakalalason na siklo? Dadalhin nila ito hanggang sa susunod na henerasyon hanggang sa mananatili nalang itong permanenteng mantsa sa ating kultura.

Respect begets respect regardless of your age.

Respeto. Ito ang bagay na kailangan nating pairalin. Mapamatanda man o bata, mahalagang ugaliin nating pakinggan ang bawat isa. Hindi ba’t parepareho naman tayong nasa tamang edad upang malaman kung ano ang tama sa mali? Hindi ba’t may karapatan naman tayo upang maipahayag natin ang ating mga saloobin? Bakit hindi natin alisin ang mindset na “Mas matanda siya kaya palagi siyang tama,”?

Huwag natin hahayaang ang kakulangan sa respeto ang siyang magiging dahilan ng maraming alitan at hindi pagkakaunawaan. Hindi porke wala pa masyadong nararanasan ang mga kabataan, ay hindi na nila kayang magisip nang nasa katwiran at hindi porke isa itong opinyon mula sa isang kabataan, mapaglaro ito at parating patungo sa kamalian.

Palaging iisipin na ang bawat senaryo ay may iba’t-ibang anggulo.

Bakit hindi natin subukang tignan ang magkabilaan nang sa gayon ay mag-iba naman ang ihip ng hangin?

Mga kababayan, ang overpolluted na ng Pilipinas. Huwag na sana nating dagdagan pa.

dito. Sa online games, maari ka mang magkamali pero mabibigyan ka pa rin ng pagkatataong itama ito. Dito ko napagtantong ayos lang na magkamali dahil mula sa mga ito’y matututo ka. Dito rin ako natutong tumayo para sa aking sarili.

Higit sa lahat, ang mga online games na ito ang nagsilbing stepping stones ko upang mas mahubog pa ang aking kakayahan sa iba’t ibang larangan.

Ang sa akin lang, hindi mo naman kailangang piliting gustuhin at laruin ang mga nilalaro ko para maintindihan ang tulad ko. Respeto. Iyan lang ang hiling ko. Hindi man kasingbigat ng pagiging doktor, abogado o inhinyero ang pagiging isang manlalaro, pero walang karapatan ang sinomang maliitin ang hilig ko. Sige, tawagin mo na akong adik, wala naman iyon sa akin dahil alam kong ito ang nagsilbing daan upang makarating ako kung nasaan ako ngayon.

At oo nga pala, akong tinatawag niyong hupak na hupak sa paglalaro, heto’t isa pa ring consistent honor student sa kolehiyo.

THE REFLECTION VOLUME IV ISSUE 1

OPINION

Adjust your lens, get the best angle, focus on the subject.

Then click, click, and click. A sound which we always want to hear even as soon as we wake up. We take selfies every time we can and these come with the captions, “woke up like this”, “at the moment”, and varied hashtags. While our selfies are perfect with filters, real life pictures actually give us the darkest scenarios. The true caption we have is “We woke up with the same life all over again”, “#woke up with no food”, “#woke up with insufficient allowance” and “at the moment: unstable living”.

This, my dear selfie experts, slapped me with reality that we need to do more to achieve the perfect shot of our community. Let me take a selfie and get the perfect angle of our community.

Our community is the training ground of every individual. This is where we mold our character, develop skills, enhance abilities, and shape our morals.

The question is, how can we post a hashtag picture-perfect community that will produce well-honed individuals? Are we on the right angle to take the shots?

Let me take a selfie and judge every pixel of it. A picture of Paul McCartney and Stevie Wonder singing together with lyrics. Ebony and Ivory live together in perfect harmony with a huge piano showed a relevant message. Altogether, we are a piano possessing black and white keys- like Ebony and Ivory. Black keys represent the downs and failures while white ones symbolize the ups and triumphs. But when merged, the colors no longer matter anymore, what matters most is that these keys, when pressed, will produce a beautiful sound of fullness that entices every heart. Yes, heart! It is the centerpiece of our being. Like a picture, it should always have a heart, stories must be told. H to hone identity; E to encourage relationships, A to achieve progress, R to reflect in each other’s life, and T to thrive off humanity. HEART is all what we need to have a perfect shot of our communities.

Reple Pulse Question 1: Kumusta ang first week ng pasukan?

Any strange stories?

Question 2: SangSang-ayon ka ba o hindi sa pagpapatupad ng mandatory ROTC sa Senior High School? Bakit?

Para maipasa ang sagot, itext lamang sa 0905 584 6196 ang PULSE <Sagot> <Pangalan> <Major> Ang mga mapipiling sagot ay may tsansang mailathala sa FB page ng The Reflection. Abangan!

11

selfie worth to be shared.

H.E.A.R.T Loraine Clavo, News and Opinions Ed. loraineclavo10@gmail.com

LET ME TAKE A SELFIE:

A Shot of a Perfect Community But how do we get a perfect quoted, “Fearlessly be yourself. Of all shot? How can we have communities the products in the world, let us make with heart for every Filipino? Not all our own brand. Let us be the best captured moments are perfect just unique version of ourselves not forgetlike our society. While many of us are ting to be sensible for what is good, busy scrolling down their Facebook what is right, and what is essential. news feed until dawn, there are some Expressing ourselves through showing who suffer through the night. These our capabilities can help us develop a are the real pictures- parents crying good image, because to build a commuat night for nity, we must they can’t know primarWhile our selfies are perfect with ily on how to provide the needs of build the filters, real life pictures actually their famiidentity withly, stomin us.” give us the darkest scenarios. achs growlLet me take a ing in hunselfie and ger, chilbuild relationdren begships. Do you know why God created ging for love and attention, senior our fingers like this? Because we are citizens longing for care, the sick are intended to fill each gap and hold on praying for medicines, and the least, together. Banishing doubts and ordinary people dreaming of a wellstrengthening each other’s weaknesses developed community. These are the is the best way to fill the emptiness of scenes that we need to look at closely. every individual. Knowing each and Let me take a selfie and every one’s curves, edges, beauties and build our identity! Having stable comflaws yet accepting them wholeheartmunities means having confident and edly, that is the fine path towards harproductive people. Anthony Rapped monious relationship towards a perfect

Pawer?..,mula pa. 9

sabi nito, na pinasikat at itinuring pang idolo, ay kriminal na pumatay ng isang inosenteng babae. Ang ating katatawanan din ang nagpasikat ng “Joneeeellll” pero nagsantabi sa ating dapat na kritikal na pakialam kay Leila de Lima at sa mga kasong kanyang kinahaharap.

Let me take a selfie and build a family. To build a family is not all about having complete members and a sufficient house. It is all about putting up a home. A home that our naked eyes can’t see but felt by our hearts; because a real home has a concrete trust and stable love.

It doesn’t tolerate foolishness and injustice but rather embraces wisdom and morality. Since the family is the smallest and basic institution of our society, a great community starts with every good family.

Let me take a selfie and put a heart to it! We have captured images with confident people, bonded relationships, and unified family. Yet, these images would not be ample without a strong message, an emotional attachment to them. Everyone must be urged to live a purpose-driven life, living not just for oneself but for the common good as well.

This is the best angle that we could ever capture, shots that represent images that can be restored even after a catastrophe.

This is the way we build communities by teaching the people to know their purpose, to establish camaraderie, and to have a morally-founded family all these with pure intentions of our inner being.

And now let us all take a groufie and strike a pose for a better posterity.

Everyone wants to have a stable community like having a perfect picture posted in social media. Yet, we can only achieve this if we put love in all that we do.

Let me end this by sharing what my mom always tells me, “Anak, lahat ng tao nagrereklamo, lahat napapagod, pero kapag binigay mo ang buong puso mo sa bawat ginagawa mo tiyak ito ay makakatulong sa kapwa mo.”

“laughter is the best medicine” hindi lang sa usaping medikal pero sa marami pang aspeto sa ating buhay.

Pawer, ika nga.

Sa kabilang banda, kung pakakaiKaugnay sa paksang ito, napaisipin, dumarami na rin ang panahon na sip ako sa karugtong na mga salita ni kung saan pinahamak tayo nito. Nagiging Licuanan, “Often playful, sometimes kaliwa’t kanan ang mga biro ng mga tao, Tandaan, ayos lang naman na sa cynical, sometimes disrespectful, we na kung minsan ay nawawala na talaga memes ay mahilig tayo pero sana, hindi laugh at those we love and at those sa lugar. Nariya’t pati depression, gadapat ito maging dahilan ng ating we hate, and make jokes about our gawing katatawanan. Very wrong, mga pagpapabaya at paglimot sa katotofortune, good and bad.” Marahil tama chong. hanang Pilipino tayo. Pilipinong nga, naging lakas natin ang ugaling ito kritikal. Pilipinong maalam. Pilipinong Kung kaya, magiging seryosong pero totoo ba ito sa lahat ng pagkamay saysay. panawagan ito kataon? Tama sa lahat ng aking ba na tayo’y mga mars at magpapaka...hindi nakakatawang mga biro ng ilan sa mga prominenerps, na tulad ng “disrespectful” sabi ng lola ko, para lang teng tauhan ng ating bansa.

Nariya’t gagawing katatawanan ’Wag mong ginamagpatawa? gawang biro ang Tama ba na ang mga babae at patuloy pang gagawing paksa ng mga lahat!”. Tunay tawanan na nga, kung may lamang natin “jokes” ang rape.

“Drink moderang ating mga ately”, mayroon “bad fortune”? ding dapat na “Laugh moderately.” at isa pa- ang pinakamahalagang Mahalaga ring pagbulaytanong, pawer ba talaga natin ang bulayan na ang katatawanan rin ang Sa madaling sabi, huwag nawa kasiyahan? siyang naging dahilan ng hindi nakakanating hayaang mahigitan ng ating mga tawang mga biro ng ilan sa mga promitawa ang ating saysay bilang mga tao.

Eksaktong ito ang gusto kong nenteng tauhan ng ating bansa. Nariya’t Tulad nga ng aking nabanggit, kung ano iparating dahil sa aking pananaw, gagawing katatawanan ang mga babae ang gusto at ginugusto mo, baka ‘yan pa tulad nang nangyari sa akin habang at patuloy pang gagawing paksa ng mga ang sumira sa’yo. Kung kaya, mas maging kami ay pinagagalitan, ang itinuturing “jokes” ang rape. Grabe lang, napakamaingat nawa tayo at huwag hayaang nating kalakasan ay siya ring hindi angkop. matalo ng mga masasamang biro ang nagdudulot sa atin ng mga malalalang ating pagka-Pilipino. problema.

Sa maraming aspeto ng ating pagka-Pilipino, tunay ngang lubha na Osya, laugh responsibly mga Sa katunayan, kung pakakaitayong naapektuhan ng pagiging paladude! Hanggang sa muli. sipin, ito ang nagpasikat sa atin ng tawa. Totoong isa ito sa ating mga guskatagang “Pa’no mo nasabe?” pero to na sa tuwina ay nagiging ring lakas. nagpalimot sa atin na ang taong nagKasi nga naman, kumbinsido tayo na

THE REFLECTION VOLUME IV ISSUE 1

12 S p e c i a l F E A T U R E

P

aano ba nagagawang hindi hangaan at mahalin ng ibang tao ang lalaking ‘to?

Dahil ba ang bilis niyang magsalita?

Masyado siyang maraming alam? Masakit siya magsalita?

O baka naman dahil masyado lang tayong na-“real talk” kaya tinamaan tayo. Tama ba mga tsong?

O, ano? Triggered ka na naman? Gaya ng pagka-triggered mo sa video niya tungkol sa relihiyon?

Porke ang pamagat e, “Ayaw ko sa religion kasi...”, hinusgahan mo na agad na “atheist”, “Anti-Christ”, “anak ng demonyo” siya? Aba, teka lang naman kasi! Bago mo siya husgahan gaya ng paghusga mo sa pamagat ng video niya, bakit hindi mo muna kasi siya kilalanin?

Sige, hindi kita pipilitin. Una sa lahat, kung isa ka sa mga taong gusto talaga ng “real talk”, sige lang at ituloy mo ang pagbabasa nito.

Paniguradong isa ka rin sa mga tulad kong napabilib ng taong ipakikilala ko dahil sa mga real talk videos niyang nagmulat at gumising lang naman sa mga natutulog nating diwa.

Labi man ang unang napupuna sa kanya ng karamihan pero nagagamit niya naman ito sa matalinong pagbabahagi ng kanyang nalalaman.

Isa rin siyang purong Kapampangan na hindi nakalilimot sa kanyang pinanggalingan.

Mga cabalen, aking ipinakikilala sa inyo ang isa sa mga hiyas nitong ating lalawigan. Siya si Jericho Arceo, o mas kilala sa tawag na Kuya Jik. Hindi lamang siya isang YouTube vlogger sapagkat isa rin siyang creative

writer, resource speaker, at content director.

Siya ay nagtapos ng kursong Educational Psychology sa De La Salle University

Manila noong 2017.

Una siyang nakilala bilang isang vlogger dahil sa kaniyang vlog series na “Things about Kapampangan” kung saan nabansagan siya bilang “Kapampangan Vlogger and Influencer”. Nagkamit din siya ng parangal bilang “Top Rising Pop Influencer of the Year” na iginawad ng PPOP Awards for Young Artists noong 2018.

Datapwat bago pa man siya naging isang ganap na YouTube vlogger ay minsan din niyang pinangarap na maging basketbolista. Ninais niyang maging isang manlalaro sa PBA subalit tila hindi siya pinahintulutan ng tadhanang tuparin iyon dahil sa pagkapilay ng kanyang paa. Nang dahil sa nangyaring iyon ay itinuon niya muna ang kanyang pansin sa pag-aaral, at sa awa ng Diyos ay nakapagtapos siya.

Mahalaga ring malaman na lumaki si Kuya Jik sa isang pamilya ng mga guro kaya naman tinahak niya rin ang parehong landas at nagturo sa Proverbsville School na pagmamay-ari ng kaniyang tiyahin.

Nang una’y naging libangan niya lamang ang paggawa ng mga vlogs. May pagkakataong tinigilan niya ito sapagkat naging mali ang kanyang motibo sa pagbibidyo dahil gusto niya lamang na sumikat at mapansin noon. Nang lumaon ay bumalik din siya sa paggawa ng vlogs nang minsa’y pumatok sa madla ang kaniyang bidyo na tungkol sa mga Kapampangan. Dito na nagsimula ang kanyang buhay bilang isang vlogger hanggang sa lumawak na rin ang mga paksang nagagawan niya ng mga reaksyon.

Ika nga niya,

“It was not the life I chose

pero with all things to consider, I believe, God had better plans for me…and nang nasira ‘yung plano ko, pinakita niya ‘yung mas maganda pa”.

Aminado si Kuya Jik na noong nagsisimula pa lamang siya sa YouTube, nahihirapan pa siyang hanapin kung ano ang para sa kanya; kung ano ang magpapaiba sa kanya sa iba pang vloggers sa industriya.

Marami siyang ginagaya noon na vlogger gaya na lamang ni Cong TV, na siyang naging pangunahing inspirasyon niya, at ilan pang mga tinatawag na “international viners”. Nang siya’y masanay na sa larangan ng paggawa at pag-edit ng mga bidyo, doon na niya untiunting nakita kung ano ang matatawag niyang “kanya”. “Milk many

cows and create your own bottle”,

ika nga niya. Ayos lamang na matuto tayo mula sa mga hinahangaan natin pero hindi dapat natin hayaang mabansagan tayong pangalawang bersyon nila habambuhay. Aking natutuhan mula sa kaniya na, “at the end of the day, you have to be you” at sa aking palagay hindi lamang akma para sa kanya ang linyang iyon kundi ay tumpak para sa ating lahat.

Kailangan nating matutong magtiwala sa ating sariling potensyal, hubugin at hinugin ito hanggang sa mapagtanto nating “hindi na natin

kailangan tumingin sa iba kasi kaya rin naman natin eh”.

Ngayong parami na nang parami ang mga tumatangkilik sa kaniyang YouTube channel, hindi rin nakaligtas si Kuya Jik sa presyur na nararamdaman ng bawat sumisikat na vlogger. May mga pagkakataong nasa punto siya ng “creative block” o mga panahong wala siyang maisip na bagong pakulo para sa kanyang mga manonood.

ISINULAT NI SOPHIA MARIE VALENCIA IGINUHIT NI MILKER GUTIERREZ

Bagama’t nakilala siya sa pagiging isang masiyahing vlogger ay hindi rin maikakaila ang pagkakaroon niya ng “anxiety” nang dahil sa laki ng inaasahan mula sa kanya ng mga tao. “Never in my life na aim-

agine kung pagdalanan ke kasi dati patse daramdaman ke ing anxiety…ay nanu ita? Nang panyabyan mu? Until you, yourself aexperience me”. Datapwat

sa awa ng Diyos, natutuhan niyang itatak sa kanyang isip na hindi niya kailangang iayon lahat ng ginagawa niya sa gusto ng iba. Dati rati’y kapag mayroong bagay na biglang papatok sa social media, pinangungunahan siya ng presyur na kailangan niya dapat matalo ‘yon pero ngayo’y natutuhan niyang hindi naman dapat ganoon.

O, teka mukhang alam ko na ang iniisip mo sa puntong ito. Parang wala naman yatang konek ang pamagat ng artikulo sa nilalaman nito, ‘diba? Pasensya na, kaibigan.

“Read bait” lang talaga ang pamagat na sinulat ko pero ito lang ang gusto kong iparating sa’yo kaya ko ginawa iyon.

Una, nang dahil sa read bait na iyon ay nakarating ka sa puntong ito ng artikulong ko.

Ikalawa, nakilala mo ang taong nais kong ipakilala sa iyo na marahil ay hinusgahan mo rin gaya ng iba noon.

Ikatlo, sana’y natutuhan mong ang sikat na mga taong tulad ni Kuya Jik ay mga tao pa rin. Wala na tayong alam kapag naka-off na ang camera kaya wala tayong karapatang husgahan siya o kahit na sinumang tulad niya.

At higit sa lahat, nais ko na sana maging tulad lahat tayo ni Jericho Arceo sa mundong nawawalan ng pag-asa. Nadapa man siya, nasaktan, dumaan man sa maraming problema, pero sa huli’y bumangon at lumaban. Nawa’y magsilbi siyang inspirasyon para sa ating lahat na patuloy na lumalaban sa hamon ng buhay.

THE REFLECTION VOLUME IV ISSUE 1

S p e c i a l F E A T U R E 13 DEPRESSION

Name: Jericho Arceo Age: 20 years old Birthdate: November 04, 1998 Zodiac sign: Scorpio FAVORITES Food: Bacon Color: Blue Movie: Avengers: Endgame Band: The Beatles Song: Twinkle, twinkle, little star Youtube Vloggers: Cong TV, Senpai Kazu and Pamela Swing Hobby: Basketball Bible verse: John 15:5 - “I am the vine; you are the

branches. If you remain in me and I in you, you will bear much fruit; apart from me you can do nothing.”

Kapampangan word: “Tuluk”

RANDOM THINGS Pet peeve? Kapag puyat ako tapos maingay Mahal mo o mahal ka? Mahal ko.

What makes you blush? Blush on Starbucks orDakasi? Of course, Starbucks! Dakasi kasi nagtatae ako…

If there's one thing you could change about yourself, what would it be? My legs If there was one person you could bring back from the dead, who would it be? Si Jesus…de joke lang nabuhay na pala siya What super power would you like to have? Super intelligence One word to describe your life so far? Rollercoaster (walang space) One word to describe Jericho Arceo? Lips Advice for yourself? Forgive yourself.

Kuya Jik: "I think, people just need to be careful of diagnosing themselves (dahil magkaiba ang depression na emotion and depression na disorder talaga).

For example, namatayan ka o na-heart broken ka, pwede kang ma-depress. Emotion 'yun. But I think, it becomes a disorder kapag hindi ka na nakakafunction. So ang message ko lang is seryosohin natin 'yung depression whether it's a disorder or an emotion.

At hindi ibig sabihin na depressed ka, mahina ka na."

RELIGION Kuya Jik: "I hate man-made religion. l hate it with all I resent it, but I love God. I believe in God but not in organized religion. Why? Personally, nanu ya ing use ning behavior modification nung ing symptom atsu ya pa? I can perform religiously and you don't know what's really going on my mind. I just hate religion kasi mas nalalayo pa 'yung iba sa Diyos eh. They condemn themselves where in fact, church is supposed to be a hospital for the broken and not a museum for the good people.

Eganaganang tawu atin dinat pero sasalikut tala mu but God sees everything."

KAPAMPANGAN Interviewer: Bakit nabuo ang “Aro Jericho”? Gaano kahalagang maipasa sa susunod pa na henerasyon ang mayamang kultura nating mga Kapampangan?

Kuya Jik: “To let the younger people know that our Kapampangan culture is beautiful, na agyang taglish-taglish tana mu ngeni or KPOP, that‟s okay pero e taya mu sana kakalingwan ing amanu because that‟s who we are.

Mahalaga rin na maipasa natin „yan sa mga susunod pa pero gaya nga ng sabi ni Sir Robby [Tantingco], dapat maging lenient tayo sa kanila, hindi natin dapat ipilit o i-force sa kanilang alamin at aralin „to. At the end of the day, nasa sa kanila pa rin „yan.

Daramdaman da kareng matwa or kareng pengari da, okay na „yon.”

Anong say ni

Kuya Jik? BUHAY EDUK Interviewer: Sa iyong palagay, gaano kahalaga ang pagtuturo?

Kuya Jik: “When I started to teach kahit for a short amount of time lang, I saw the value of teaching. Totoo nga na fulfilling kapag may natutunan „yung mga estudyante mo. At tingnan niyo ha, Jesus was not just a carpenter, he was also a teacher. He taught the Gospel so kung iisipin niyo, that profession (teaching) ay matagal na. Now, isipin niyo, kung walang teacher, paano tayo magkakaroon ng ibang profession? Sinong magtuturo? Nila”lang” dahil ba maliit ‘yung sweldo? Well, hindi naman kasi mabibili ng pera „yung idea na na-change mo „yung buhay ng isang tao. And as cliche as it sounds, it is still true.”

Interviewer: Anong mabibigay mong payo para sa mga mag-aaral ng SEd na nahihirapan sa kanilang kurso?

Kuya Jik: “If teaching is for you, then it‟s for you. Kung „yan „yung calling talaga sa‟yo ng Panginoon. It would be something na parang hininga mo. It wouldn‟t be a burden...but yes I know there are times na mahihirapan ka pero iba kasi kapag calling mo talaga. It finds you always. So advice ko lang, kung gusto mo talaga mag-eduk then just pray, pray, and pray for it.

Kung gusto mo mag-eduk, then go. That‟s admirable, diyan mo talaga mararamdaman „yung fulfillment.”

14 R E P L E L E N S

THE REFLECTION VOLUME IV ISSUE 1

PALARUAN. Isa dalawa tatlo, nakatago na kayo. Sa kulungan na punong puno, ng litrato mula paa hanggang ulo. Apat, lima, anim, bakit ka naglilihim, akala ko baâ&#x20AC;&#x2122;y tsokolate lamang ang iyong inumin? Pito, walo, siyam, mayroon akong liham, nasaan ka. Noong akoâ&#x20AC;&#x2122;y nilumot at iniwan. Sampu, labing-isa, labing-dalawa, hanggang diyan ka na lang ba?

Palaruan ay tila nag-iiba.

-Mga larawan ni Justhine Kaylo Lao

F E A T U R E S 15

THE REFLECTION VOLUME IV ISSUE 1

G U E S T R EP LE WRI T ER ’S C O RN ER

Photo by: Abelardo Cortez

Click then Think FR. JAYSON MIRANDA University Chaplain, HAU After the declaration May 13, 2019 would be a holiday in order to have the Filipino people exercise their right to vote, I saw a post that said that the government also declared May 14 as a holiday. I was delighted but skeptical so I tried to look it up and found out that it was the previous election holiday. I was saddened when I saw how many people, majority are youth whom I know, shared it.

These past years, social media has been bombarded with fake news. I do not need to expound what fake news means. Little do we know sharing fake news is deception: we are deceiving people. Some do it on purpose, some do not. Regardless of how purposive people do it, we need to stop. What’s concerning is the growing number of people who do it easily.

Today’s youth needs to be discerning. When we see news in the social media, we have the moral responsibility to verify. The problem is some are lazy to look into it. Some are gullible. Some do not care. Some do it to destroy people’s reputation.

We need to have a discerning heart. The slogan “Think before you click” is true but “Click then think” is a better attitude. It is good to read information on the social media but let us have a discerning attitude of what helps in the propagation of truth. Let us read, let us verify, let us chew what is served before us. Wag lang lunok ng lunok;

nguyaing mabuti ang nakikita at nababasa.

The Decree on Social Communications of the Church, Inter Mirifica, commends social media as a wonderful discovery of humans, of course with God’s help. Moreover, if used properly,

social media can aid the spread and support of the Kingdom of God on earth. (1-2) Needless to say, when one uses social media, there is a moral dimension that we need to keep in mind: OUR MORAL RESPONSIBILITY TO THE TRUTH. We saw in the past elections how grave it is: the social media has been bombarded with fake news to defame people’s reputation for the sake of personal interest. People who do this must examine their conscience before God; people who share this unknowingly must “click then think”.

Truth is not always on the surface level. It is not always in the headline of the news that we see. It is not always ready. Truth can only be seen through a discerning heart, an examined conscience before God. After all, the kind of society that we want; the kind of society that we want our children and grandchildren to experience, is the result of the way we have built the moral standards of our society. Let us not feed them with pollution. Let us feed them with real and true love. Let us deter the culture of defamation. Let us promote a culture of fraternal correction.

We are the change that we want to have. In the use of social media, let us always remember our moral responsibility to the truth. Just the truth. Only the truth. In this way, we remember what our Lord Jesus Christ said, “I AM the way, the TRUTH and the life.” (Jn 14:6). Share only the truth. Share only Jesus. We can only do that if we have a discerning heart. think.”

Therefore,

“Click

then

Wander Through Colors

SPECIAL COMMUNITY FEATURE BY ELEILA GONZALES

NOTE: The Reflection welcomes anyone from the HAU community to be our next guest Reple writer. For inquiries regarding this, please contact us through 0905 584 6196.

H

ear ye, hear ye! Join in this short tour prepared just for you! Sit, buckle up your seat belts and let the exquisite colors of nature take the lead, as you venture out of your usual routine.

Rounding around the corner, you finally arrived at the Heritage District, Santo Rosario Street. It was the same old story- sellers in their stalls, people strolling by and go, and shoppers entering and exiting malls and stores.

The lively noise of people chattering, the high-pitched, airy sound of the enforcer’s whistle and the roaring of jeepneys filled the atmosphere. But there was something different in the scenery although no one paid any heed to it for it did not had much impact in their daily encounters.

Perhaps, there are those who

noticed it while passing but didn't give it the thought of the day- the painting of vines on the lower portions of the concrete utility poles. Be that as it may, there can't be anything made in this world without its purpose.

The lower portion of the concrete utility poles were decorated with leaves connected by their stalks to its stem having white paint as its background.

Having said that, these leaves/vines are not ordinary vines.

They are kuliat vines. Of all vines, why kuliat vines? You might have not known this, but the place we all live in and know as Angeles City was formerly known as the Culiát. It was named after the vines due to the sea of kuliat vines in the area during

Spanish period.

The kuliat vines were painted on the poles to signify the historical name of Kuliat city. The local government of Angeles City through the Mayor, Mr. Edgardo Pamintuan and Mrs. Herminia Pamintuan authorized Mr. Norman Tiotuico, a local artist, to do the honors of painting the symbolic kuliat vines.

It was no easy feat for there came the darkening of the skies when the sun could no longer provide light.

It wasn’t unchallenging when Mr. Tiotuico had to paint in the dark. After all, who could actually do so? But with the light compressor, nothing was impossible. It was a challenge that he overcame.

When asked for the objec-

tive of the project, Mr. Tiotuico answered, "This project aims to create awareness of our culture and heritage which are slowly being forgotten."

As we are nearing the end of our tour, finally we realize the symbolism behind the vines in the poles. They are not merely for designs but they are to remind us of the history- our origin.

"If you don't know history then you don't know anything. You are a leaf that doesn't know it is part of a tree." — Michael Crichton It is vital for us to realize how important knowing our history, culture, and heritage. Knowing where we came from will surely help us into realizing, acknowledging and forming our selves.

Folks, let us be the leaf who knew the tree they are part of.

16 F E A T U R E S

THE REFLECTION VOLUME IV ISSUE 1

Bagong Mukha ng Isang

Dalagang Pilipina, yeah!

B

abae. Minsan kasarian, madalas hinuhusgahan.

Oh, dalagang Pilipina, sino ka nga ba? Yeah!

Lampas tatlumpung milyon na ang views ng Allmo$t sa kanilang YouTube live performance na “Dalaga” sa Wish 107.5. Totoo nga, minsan nang naging pambansang tunog ng mga Pinoy ang awiting ito na maririnig sa kaliwa’t kanang sulok ng ating bansa. Sikat na sikat ang ritmo nito kung kaya nilahukan pa ito ng mga maliliit na steps gaya ng paghawi ng buhok, pagpapakita ng iginilid na dila, pagkurap-kurap o bahagyang pagpikit, at marami pang mga pose na kilala ng madla bilang “jejemon”. Ultimo mga artistang tulad nina Sharlene San Pedro at Maine Mendoza ay nakisali na sa bagong usong ito.

Sa kasikatan nito, bigla ay napaisip ako: Kung buhay kaya hanggang ngayon si Maria Clara, na siyang basehan natin ng paglalarawan sa isang dalagang

NI DAPHNE NICOLE MEDINA

pilipina, sasali rin kaya siya sa challenge na ito?

iba kung sino siya talaga.

Ewan. Sa totoo lang, wala sa atin ang nakaaalam sa kanyang sagot/isasagot. Datapwat kung pagbabasehan ang pag-iisip, ugali, at kilos ng isang modernong babae, baka mag-iba ang ihip ng hangin at makilahok siya rito. Ito ay dahil mas totoo na at malaya ang babae ngayon. Hindi na siya nakukubli ng mahabang palda, ng ngiti sa ngipin na hindi ipinakikita sa iba, at tahimik at kiming pananalita.

Hindi maiiwasan, na sa ganitong usapin, marami ang pupuna. Kesyo, nakakahiya na raw ang bagong imahe ng babae. Hindi na raw karapat-dapat ang ipinapakita niyang mga kilos sa iba. Pero ang tanong ko, ito ay totoo nga ba?

Mas nakakatawa at mas nakatutuwa na ang dalagang Pilipina, mas tumapang na upang ipakita sa

Bago ang lahat, sino ba ang dalagang Pilipina?

Paano siya inilalarawan ng madla? Tara at ating tunghayan ang sagot ng ilan sa mga mag-aaral ukol sa kung paano nila nakikita ang dalagang Pilipina sa modernong henerasyong kinalalagyan nila.

“Para sa‟kin hindi lang „hinhin‟ ang basehan ng pagiging dalagang Pilipina. Isa kang tunay na dalagang Pilipina kung kaya mong balikan yung mga naging kahinaan mo sa nakaraan at patuloy mong pinipiling umusad para sa kasalukuyan.”

-Garcia, Blessie Lourdes, BSEd Religious and Values Education

“Para sa‟kin, ang isang dalagang Pilipina ay sumisimbolo sa pagiging mahinhin ng isang babae, ngunit nagtataglay siya ng katapangan at nagbibigay ng totoo at tapat na pagmamahal sa kapwa. Hindi lamang sa kapwa pati na rin sa kanyang minamahal na bansa …”

-Anne Rizelle Ramirez, Bachelor of Physical Education-SPE

“Para sa‟kin... kaya niyang gawin ang mga bagay sa paraang madali at mahusay. „Strong independent woman‟ kumbaga. „Di nya rin idinidipende ang kanyang kaligayahan sa iba, bagkus siya ang gumagawa ng kanyang sariling kasiyahan.”

-Christine Tayer, Bachelor of Special Needs Education

“Para sa‟kin ang isang dalagang Pilipina ay hindi ikinakahiya o tinatago ang tunay na siya. Halimbawa dun sa nauuso sa social media, na "Dalagang Pilipina Challenge", kahit ano pang itsura nila sa video na yun nagiging proud pa rin sila kung sino sila.”

-Giechelle Gamboa, BSEd Mathematics

“Ang isang dalagang Pilipina ay nagtataglay ng mga katangiang kagaya ng talino at kagandahang loob. Ang dalagang Pilipina ay magalang at higit sa lahat ay may takot sa Diyos.”

-Matthew Mingote, Bachelor of Physical Education-SPE

“Para sa akin, ang isang dalagang Pilipina ay yung simple lang manamit, walang halong arte sa katawan, marunong rumespeto at may disiplina sa lahat ng bagay. Isa din ang pagiging masipag at kuntento sa mga katangian na mayroon siya.”

Di b uh on

iM

ilk er

Gu ti

er r ez

-Angelo Miguel Dizon, Bachelor of Physical Education-SPE

“Marami sa atin ay naniniwalang ang isang dalagang Pilipina ay ang tipo ng babae na konserbatibo, na para bang sila ay papet sa sobrang hinhin at nagiging hadlang na ito upang ilabas ang kanilang tunay na nararamdaman at kagustuhan. Ngunit para sa akin, ang isang TUNAY na dalagang Pilipina ay ang klase ng dalaga na sasalamin sa katangian ng mga Pilipina na may pusong binibigyan ng kahalagahan ang kaniyang pagiging bunga ng perlas ng silangan at handang ipaglaban ang karapatan ng ating mga kababayan sa kani-kanilang pamamaraan.”

-Darwin Dionisio, BSEd Religious and Values Education

Base sa mga sagot ng mga nabanggit, makikita na hindi lamang sa hitsura o mababaw na kilos nailalarawan ang dalagang Pilipina. Mas namumutawi pa rin sa mga tao ang ugaling mayroon ang taong ito- sa kung paano siya makipamuhay sa kanyang kapwa at kung paanong kinakaya niyang manindigan sa kanyang paniniwala.

Sa tanong ng iba, “Namatay na nga ba ang ating mga Maria Clara?” tanungin din natin sila… ano ba ang magandang katangian ni Maria Clara? Maganda ba para sa kanila ang pananahimik at pagiging kimi kahit na hinihingi na ng masa ang kanyang boses ukol sa mga usaping kailangang pag-usapan?

Maganda ba para sa kanila na ang isang babae na walang karapatang makapag-aral, makaboto, at makisabayan sa mga kalalakihan? Maganda ba para sa kanila ang isang dalagang hanggang paa nga ang saya pero hindi naman kayang ipaglaban ang bayan niya?

Hindi, sapagkat sa mga sagot na ating natuklasan, ang maituturing na dalagang Pilipina ay hindi makikita sa panlabas na anyo, pananamit, at mababaw na kilos bagkus ay nailalarawan ang modernong Maria Clara sa kaibuturan ng kanyang pagkatao. Sa puso at isip. Para sa Diyos. Para sa kanyang kapwa. Para sa bayan—“Oh yeah, nakakaakit siya!”

F E A T U R E S 17

THE REFLECTION VOLUME IV ISSUE 1

S

kanyang pagsasayaw ay nakaranas siya ng napakaraming tagumpay. Iba’t ibang mga patimpalak ang kanyang napapanalunan kasama ang kanyang mga kagrupo sa pagsasayaw.

Nariya’t matatanawan siyang umiindak, gumigiling at sumisirkosirko sa anumang tugtog ng musika.

ubukang isaisip ang dalawang taong ilalarawan ko. Ang una ay isang lalaking sa wangis ay aakalain mong isang artista.

Matangos ang ilong at napakaputi kung kaya ay hindi na kataka-taka na marami ang magkakagusto at mahuhumaling sa kaniya. Ang ikalawa naman ay isang mananayaw.

Bawat saliw ata ng musika ay kaya niyang sabayan. Totoong kapag iginalaw na niya ang kanyang katawan, ang bawat manonood sa isang palabas ay nakararamdam ng kasabikan.

Modern Jazz ang paboritong dance genre ni Kit. Mahilig rin siya sa contemporary, folk, festival-like at ballet dances. Bagamat nahihirapan, sinusubukan niya ring patuloy na pag-aralan at sanayin ang sarili sa Hiphop.

Ngayon, paano kung sabihin kong ang dalawang taong pinaisip ko ay iisa pala? Maniniwala ka ba?

Dapat lang, sapagkat ngayon ay ipakikilala ko na ang umiindak na guwapong ito. Siya si Kit Jaspher De Vera na ngayon ay nasa ikalawang taon na ng pagaaral sa kursong Bachelor of Physical Education, Major in School PE. Si Kit ay ipinanganak noong Disyembre 23, 1999 at kasalukuyang nakatira kasama ang kanyang pamilya sa Porac, Pampanga.

Nagsimula siyang sumayaw noong Nobyembre 2014 noong siya ay naging parte ng grupo ng mga mananayaw sa kanyang dating paaralan, ang Angeles City National Trade School. Sa paglipas ng panahon ng

“Pabili ng biogesic.”

“Ilan po?”

“Kahit ilan, hanggang sa kaya na niya akong ingatan.”

Dahil sa kahusayan, dinala siya ng kanyang talento sa maraming mga lugar sa iba’t ibang panig ng ating bansa. Nariya’t sumayaw na rin siya sa Dipolog, Cebu, Bacolod, Ozamis at Roxas. Bukod pa sa paglibot sa iba’t ibang pook sa Pilipinas, na lubos niyang ipinagpapasalamat, natulungan din siya ng kanyang pagsasayaw upang mairaos ang kanyang pag-aaral sa kolehiyo. Sa kasalukuyan, isa siya sa mga Performing Arts scholar ng ating pamantasan. Nakatatanggap siya ng 100% tuition fee discount, na ayon sa kanya ay napakalaking tulong lalo na sa kanyang pamilya.

Sa kasalukuyan, miyembro siya ng Sinukwan Kapampangan. Ito ang grupo ng mga mananayaw na kasama niyang nagtatanghal sa maraming mga okasyon at pagdiriwang. Madalas silang sumasayaw kada Sabado at Linggo sa Casino Filipino, na kung saan ayon kay Kit, nakaiipon siya ng sapat na pera na nakatutulong sa kanyang pag-aaral at pangaraw-araw na buhay.

Ihugot mo ‘yan!

You probably always encounter a lot of people these days uttering something and relating random things to any aspects of their lives like family, friends and especially about their love life. As we all know, this generation takes relationships to the next level to the point that we make a fool of ourselves and do things that are not normal. If ever there is a contest about making hugot lines, this generation will surely grab the first place. Hugot has become part of our identity that everyone seems to be indulged on.

But why is our generation fond of making

hugot lines?

Some of us might be thinking that it is one of the coping mechanisms of a depressed individual, a silent cry for help, or a way of sharing a good laugh with other people. A lot of people assume that hugot lines are all about love and heartbreaks. However, some hugot lines might offer something that is out of your usual cup of tea.

Hugot is a manifestation of one’s emotions towards his or her environment. When someone draws out certain emotions through something, we can call that a hugot. Though some of them are plain silly or corny,

BY CARL DANRYLLE DEL FIN some of these lines forecast a deeper meaning or message that will surprise you and make you think.

Some may inform and open our minds to the social issues that our country is currently facing.

One example is this particular line which came from the movie Heneral Luna, "Nasubukan mo na bang hulihin ang hangin?”, which was a question Antonio Luna threw as an answer to someone who asked how to deal with the hot-tempered general.

Morever, he remarked, "Mas madali pang pagkasunduin ang langit at lupa kaysa dalawang Pilipino tungkol sa kahit na anong bagay,” which means that it is easier to bring heaven and earth together than two Filipinos regarding anything. This passage conveys the sad reality in our culture that can be observed way back from the Spanish occupation in to our current time.

These are some of the hugot lines that are not about relationship. Some are actual hugot to their unfortunate situations that they have encountered.

This reveals that people can address their critical thinking, democratic engagement, and empowers

Nang siya ay tanungin sa pakiramdam niya sa tuwing siya ay sumasayaw, nagagalak niyang binanggit, “Ang pagsasayaw ay parang isang gamot na pampatanggal sa nararamdaman kong stress.” Ayon pa kay Kit, “When you dance kailangan isapuso mo ang bawat sayaw. Doon mo kasi naipapakita ang tunay mong nararamdaman.”

Tunay nga, magandang modelo si Kit sa mga mag-aaral dahil sa disiplinang ipinamamalas niya sa pagbabalanse ng oras sa pagiging isang mag-aaral at mananayaw. Bukod pa rito, nagiging inspirasyon din siya sa lahat dahil sa ideyang ibinabahagi niya – na gamit ang ating mga talento, na hahaluhan ng determinasyon at pagpapakumbaba, ay makakaya nating magtagumpay sa buhay. Sa ganitong aspeto, nagiging tunay na guwapo si Kit sa mata ng madla.

Sana ay magpatuloy siya sa tinatahak niyang nakatutuwa at bibong -bibong landas.

Kung kaya, sabaysabay nating NI ABELARDO JR. CORTEZ abangan ang susunod na guwapong pag-indak ng huwarang taong ito. Palakpakan para kay Kit!

their thoughts through words.

With the help of social media, hugot lines became a boom to this generation.

Social media has become a big avenue for this kind of interaction. Almost all people on this generation are using it. Facebook, Twitter and Instagram have succeeded in putting over this trend of hugot culture through pictures, memes which pop up on news feeds and timelines every day. It helps us to realize that there are people out there going through the same challenges we face. Some hugots were derived from the deepest disappointments and failures in life. There are others who construct witty hugot lines that help to make the problem less serious.

Whether these lines are intended for us or not, one thing is for sure, others do find them comforting and helpful. Remember, it also serves as another means of informing others about certain issues. In that way, it could bring the possibility that these hugot lines may start with banats and jokes but with something much better to offer.

This hugot-centered generation is confronted with problems and sufferings. They will always feel the need to express their feelings and emotions. Hugot is just one of the many ways of making that happen.

18 F E A T U R E S

BY SHAINA GIL SUNGA “Sa totoo lang, ikaw naman talaga ang karapat-dapat [na maging valedictorian]… napolitika ka lang.”— Noong unang beses kong narinig ang mga linyang ito, naisip ko, “Aba, bago ito ah!” Tama ba ang narinig ko na may teleserye nang tumatalakay sa sistema ng edukasyon?

Napahinto ako sa ginagawa ko noong oras na iyon at hinayaan ko na lamang na malunod ang sarili sa napakaganda nitong istorya. Agad nitong napukaw ang aking interes hanggang sa hindi ko na namalayan, arawaraw ko na pala itong pinanonood.

Aminado ako, na tulad niyo, hindi ako madalas manood ng telebisyon. Saan nga ba naman kasi madalas umiikot ang kwento ng isang maka-Pilipinong telenobela? Palagi naman sa agawan ng asawa, bangayan ng magkakapatid, unnecessary angst ng mga side characters na inagawan ng kendi, ang pagiging ‘Filipino time’ ng mga pulis, mga ipinagpalit na anak, at dahil sa sobrang dami ng mga filipino clique, hindi ko na kayang isaisahin pa sila.

Nagbagong bigla ang ikot ng bawat gabi ko nang mapanood ko ang isa sa pinakabagong palabas ng GMA. Matapos magtagumpay ang Amaya at Indio sa pagpukaw ng atensyon at pagtangkilik ng mga tao sa kulturang Pilipino, naglabas ng panibagong epic-drama serye ang GMA Network na siyang tinutukoy ko- ang ‘Sahaya’ Umiikot sa makulay at mayamang kultura at buhay ng mga Badjao ang palabas na ito, partikular na sa karakter ng bida na nagngangalang Sahaya. Si Sahaya ay isang Badjao na mayroong busilak na puso at angking katalinuhan. Mapapanood ng mga tao mula sa kanyang istorya ang masalimuot na buhay na kinahaharap hindi lamang ng mga Badjao, kun’di pati na rin ng ibang mga katutubo sa kasalukuyan.

Agawan ba kamo?

Kung sa ibang mga teleserye ay mayroong agawan ng asawa, dito sa Sahaya, mayroong agawan ng teritoryo. Isa sa mga isyung kinahaharap ng ating mga kapatid na katutubo ay ang pag-angkin ng mga kapitalista sa mga ancestral domain na ipinamana ng kanilang mga ninuno.

Dahil dito, patuloy ngang lumalago ang ating ekonomiya, ngunit kapalit naman nito ay ang pagkasira ng kalikasan at ang tuluyang pangangamkam sa mga banal na lupang tinubuan ng mga katutubo. Sa kwento ng Sahaya,

epektibong naipakita ang pagiging palaboy ng mga Badjao dahil sapilitan silang inagawan ng lupa. Nariya’t naipapakita na sila ay gutom, pinagtatabuyan, at higit sa lahat, niyuyurakan ang pagkatao.

Ang papel ng mga kababaihan Paano nga ba natin masasabi na maganda ang babaeng bida? Kapag ba mayroon silang magandang brand ng bag? Kapag ba mayroon silang mamahaling damit at perpektong katawan? E, paano naman ba nakikita ang kanilang papel at saysay sa teleserye? Kapag lang ba naikasal na siya sa kaniyang “rich and gorgeous forever”? Hindi siguro at dito sa Sahaya, hindi talaga.

Malaki ang naging papel ng media sa paghubog sa ganitong pagiisip ng mga Pilipino. Tila ba nasira na ang masaysay na imahe ng isang tunay na babae, o dalagang Pilipina pero dahil sa karakter ni Sahaya at Manisan (ang kanyang ina), matagumpay nilang naipapakita na ang mga kababaihan ay kaya ring makagawa ng isang pagbabago na makatutulong sa kanilang komunidad. Ang kanilang pagpapairal sa kagandahang loob at asal ang naging dahilan kung bakit maraming mga tao ang patuloy na sumusuporta sa programa. Nagsisilbi silang magandang halimbawa sa mga manonood, lalong lalo na sa mga kababaihan.

Wow set-up Isa sa mga nagpapabilib sa mga manonood ay ang mga detalyeng napapansin nila sa isang palabas. Nadadala sila lalo na kapag maganda ang production set up at visual effects na ginamit dito.

Upang mapatunayan ang kanilang galing sa ganitong aspeto, nagtungo pa ang research crew ng Sahaya sa Tawi-Tawi upang pag-aralan at obserbahan ang pamumuhay ng isang komunidad na Badjao at ang kanilang makulay na kultura. Mula sa kanilang pananamit, mga kagamitan, wika, at mga tradisyonal na sayaw, matutunghayan ng mga manonood ang kakaibang klase ng pamumuhay na mayroon ang ating mga kapatid na Badjao.

Ang yaman ng kulturang Badjao ang siyang tunay na nagbibigay dahilan kung bakit marami ang patuloy na tumatangkilik dito.

Edukasyon para sa lahat Ang hindi pagbibigay ng pansin sa edukasyon ang isa sa mga pokus ng palabas na ito. Tunay nga, edukasyon ang tanging yaman na pwedeng madala ng isang tao kahit na lumipas pa ang ilang siglo.

Isa sa mga dahilan kung bakit isinasantabi ng mga kapatid nating IP ang edukasyon ay dahil sa hirap ng buhay. Bagkus, ang pinakabinibigyan nila ng pansin ay kung papaano sila hahanap ng pera para lang may makain.

Isang magandang realidad ring ipinakita ng Sahaya ay ang hirap ng transportasyon at ang distansya ng paaralan mula sa kanilang tirahan. Para lang makapasok si Sahaya sa eskwelahan, araw-araw siyang hinahatid-sundo ni Manisan patungo sa kabilang isla para masiguro ang kaligtasan ng kaniyang anak.

Malayo-layong lakaran rin ang ginagawa nila bago sila makarating sa kanilang paroroonan.

Eksaktong manipestasyon ito sapagkat kung pakasusuriin, marami sa ating mga kapatid na katutubo ang nakatira malayo sa kabihasnan. Karamihan sa kanila ay nakatira sa mga bulubunduking lugar, sa mga maliliit na isla, o ‘di kaya’y sa malalayong mga bayan pa.

Isa pa sa mga dahilan kung bakit sila madalas umuurong pagdating sa usaping edukasyon ay dahil sa iba’t ibang diskriminasyon na natatanggap nila mula sa ibang mga tao.

Aminin man natin o hindi, isa sa mga nakakakanser nating paguugali ay ang paghila natin pababa sa ibang tao.

Nakatanggap ng iba’t ibang pang-aapi at panunukso mula sa kaniyang mga kaklase si Sahaya. Dahil sa kaniyang pisikal na hitsura, hanggang sa kaniyang amoy at pananamit. Iniwasan siya at pinagtutulakan habang ipinapamukha sa kaniya na isa siyang palaboy; bagay na madalas mangyari sa ating mga kapatid na katutubo na nakaririnig ng iba’t-ibang panlalait at pisikal na pananakit sa araw-araw.

Maraming napagdaanan si Sahaya bago nagbunga ang kanyang pag-aaral. Mula sa paglabag niya sa utos ng kanilang mga ninuno hanggang sa pagtanggal sa kaniya ng karapatan upang maging valedictorian nang dahil sa kaniyang pinagmulan, patuloy na lumaban si Sahaya upang maipakita niya sa lahat na kalianman ay hindi magiging balakid sa kanyang pag-aaral ang pagiging isang katutubo niya. _ Hindi maikakailang nabasag nga ng Sahaya ang tipikal na imahe ng isang teleserye. Ito ay nagpapakita ng mga isyung palipunan na hindi madalas na naiaangkop sa mga palabas noon.

Nagiging instrumento ito upang makita at malaman ng mga tao kung gaano kahirap ang buhay ng mga katutubo at kung papaano sila inaalipusta ng nakararami.

Nakatutuwang isipin na mayroong isang palabas na worth it panoorin nang paulitulit dahil sa lalim at kahalagahan ng kwento at sa napakayamang kultura na ipinakikita nito.

-Liham ng Imbitasyon, 2019

Sahaya

Kung Paanong Binasag ng ang Tipikal na Imahe ng isang Teleserye

“Ninanakaw nila ang aming lupain. Ipinagkakait nila sa amin ang mga lupang tinubuan namin. Ewan ko ba, matalino naman sila, pero bakit hanggang ngayon ay tila hindi nila maintindihan ang konsepto na kung saan kapag ang isda ay inalis mo sa tubig o karagatan, ito’y mamamatay.”

THE REFLECTION VOLUME IV ISSUE 1

THE REFLECTION VOLUME IV ISSUE 1

F E A T U R E S 19 Ngayong araw Mula Sitio Pidpid, Porac

Sa aking kababayan, Magandang araw, kumusta ka?

Unang-una sa lahat, nais kong iparating na ang hirap pala ng ganito. Mahirap pala na sulatan ang hindi mo naman kilala. Ni hindi ko man alam ang pangalan o palayaw mo pero hayaan mong tawagin kitang kababayan, at sana tanggapin mo rin at mapagisip-isip ang saysay ng tawag ko sa‟yo. Sana, kababayan rin ang turing mo sa taong sumusulat ng liham na ito.

Hindi ko alam ang itsura mo pero alam kong malayo ang dating mo sa imaheng meron ako. Marahil unat ang buhok mo, ako naman ay kulot. Maitim din ang balat ko pero huwag kang mag-aalala, ang sabi nila sa akin, gayunpaman, magkababayan raw tayo. Oo, isa akong Aeta. Isa ring Pilipino. Tulad mo.

Labingwalong taong gulang na ako. Edad pangaral, hindi ba? Pero hindi. Hindi silid-aralan ang kinalalagyan ko at hindi mga kaklase ang nakakasalamuha ko. Ilaw na ako ng tahanan ngayon at hawak ko na ang responsibilidad sa aking asawa at kaisa-isang anak. Sila ang araw-araw na kaklase ko sa paaralang tinatawag kong buhay.

Hindi ko alam kung interesado ka pero hayaan mong ipaalam ko sa‟yo ang dahilan kung bakit ako sumusulat ngayon. Nga pala, itinuturing kong mapalad ang aking sarili, sapagkat kahit papaano, isa ako sa mga kakaunti sa aming komunidad na natutong sumulat at bumasa.

NGITI. Walang kakapusan ang makapipigil sa atin na ngumiti.

-Mga kuha ni Abelardo Jr. Cortez

Ay naku! Pinakialaman pala ng anak ko ang liham na ito. Patawad ha. Sumaglit muna kasi ako sa labas para kunin ang huling paritan namin sa linggong ito. Oo, ito lang kasi ang pinagmumulan ng tanglaw sa madidilim naming gabi. Wala kaming kuryente dito sa Sitio Pidpid. At bukod pa roon, marami pa kaming krisis na kinahaharap. Bukod sa sapa, wala kaming pinagkukuhanan ng tubig na tulad ng inyo na sa sobrang linis ay mainam talagang inumin. Wala rin kaming mga pagkukunan ng gamot. Kung kaya, normal na sa amin ang pagtitiis- pagtitiis sa mga sakit at pagtitiis sa dusang matagal na naming dinadanas.

Bilang naisulat na niya ang kanyang ngalan, gusto ko nang ipakilala sa‟yo ang anak ko. Siya si Shiela.

Anim na taong gulang na siya. At oo, tinuruan ko na siyang sumulat. Bagamat pangalan pa lang ang nakabisado niya, sa tingin ko‟y magandang simula na ito para sa pag-asang itatanim ko sa kanya. Hindi tulad ng marami sa amin, gusto kong matuto talaga siya. Gusto kong matuto ang lahat ng mga bata dito sa amin. Dahil yaon ang napansin naming pinakakulang. Hindi kami gaanong maalam dahil karamihan sa ami‟y hindi naman nag-aral.

Alam mo ba na ang anak ko ang dahilan kung bakit naisipan kong sumulat bago ako matulog? Kanina kasi, natanawan ko siyang bibong-bibong nakikipaglaro sa ibang mga bata dito sa amin. Tila ba hindi na niya alintana ang sakit ng kanyang talampakan.

Noong nakaraang linggo kasi, aksidenteng nakaapak siya ng pako habang kasama ko siyang nagiigib ng tubig mula sa malayong sapa. At oo, bilang ina, sobrang nag-alala ako. Malubha ang lagay niya. Hindi ko maatim na makita siyang sumisigaw at nanginginig dahil sa sakit. At ang dugo niya? Umagos na rin tulad ng luha ko noong oras na iyon.

Dinala namin siya sa pinakamalapit na ospital.

Sa wakas, sabi ko, nakarating na kami sa lugar na maaaring magpatigil sa hapdi na kanyang nadarama.

Pero, mukhang nagkamali ako. Noong papasok na kasi kami sa may „emergency room‟, tinanggihan nila kami.

Hindi raw pang-emergency ang lagay ng anak ko. “Huh?” Pero nagtaka ako, bakit yaong pasyenteng galos lang ang natamo ay pinapasok at ginamot nila agad?

Napabuntong-hininga na lamang ako, “Oo nga pala, Aeta kami.” At yaon na nga, iniuwi na lang namin ang aking anak at pinaraanan ang sitwasyon. Nagsubok ng kung ano-ano at salamat sa Diyos, naayos ang lahat.

Dahil sa karanasang yaon, binalot ako ng sakit ng loob. Bakit kaya nangyari ang ganoong pagtanggi? Ganoon na ba karahas ang mundong ito para sa mga katutubong tulad ko? Ganoon na nga ba kapabaya ang mga kapwa naming Pilipino sa mga tulad naming tila nakalimutan nilang kababayan din nila?

Sa totoo niyan, isa lang ang nangyari sa anak ko sa napakaraming mga karanasan ng pag-apak sa aming pagkatao. Sa katunayan, iba-iba na ang nagparanas sa amin ng mga dusa at diskriminasyong tulad nito.

Nariyan ang mga politikong tuwing mage-eleksyon ay panay na nagpapapicture kasama kami, na kunwari ba‟y tumutulong. Pero ang totoo, ni wala man silang pinakinggan sa napakarami naming mga hinaing. Nangangako sila, pero hanggang doon na lang „yun. Aaminin ko, galit ako sa kanila.

Galit na galit ako sa mga taong hanggang salita lang. Sa mga walang paninindigan. At sana, hindi ka tulad nila.

Nariyan din ang mga matatalino naming nakilala.

Sila yung mga taong ginamit ang dunong sa pag-abuso sa aming mga karapatan. Sila yung mga nagpapapirma sa amin ng mga dokumentong „di naman namin naiintindihan, at kapag lumaon, nalalaman na lamang naming mga kasunduan pala ang mga iyon ng pangangamkam.

Ninanakaw nila ang aming lupain. Ipinagkakait nila sa amin ang mga lupang tinubuan namin. Ewan ko ba, matalino naman sila, pero bakit hanggang ngayon ay tila hindi nila maintindihan ang konsepto na kung saan kapag ang isda ay inalis mo sa tubig o karagatan, ito‟y mamamatay. Tulad namin, kapag inilayo kami sa sagradong lupa, magdudulot ito ng pagkawala ng saysay ng aming buhay.

Sapagkat, gusto kong malaman niyo, sobrang mahalaga ng lupa para sa amin. Dito nagmumula ang aming kabuhayan.

Dito nagmumula ang aming buhay.

Uy, nandiyan ka pa ba?

Marahil nabigla ka sa kinahantungan ng sulat ko.

Pero sana, ituring mo na lang ako na isang kaibigan, na naglalabas ng sama ng loob sa‟yo, na taong pinagkakatiwalaan ko.

Oo, nagtitiwala ako sa iyo. Dahil alam kong marami pa rin ang tulad mo, na mga kababayan kong rumerespeto sa mga tulad ko. Kayo ang mga kaisa namin sa laban naming ito ng mga katutubo at kayo ang mga kasama namin sa aming mga pangarap sa mga batang tulad ni Shiela, na hangad nami‟y madatnan ang isang buhay na maayos at mapayapa.

Hindi ko hihintayin na sumagot ka sa akin sa pamamagitan ng isa pang liham. Ang tanging mahalaga para sa akin, umabot itong mensahe ko sa iyo.

Oo nga pala…Alam mo ba? Birthday ng anak ko bukas. Kanina, tinanong ko siya kung ano ang nais niyang makuha bilang regalo. Akala ko, laruan o anumang bagay ang isasagot niya. Pero hindi. Napakalalim ng pang-unawa ng minamahal kong anak na si Shiela, dahil isang salita lang ang kanyang sinambit na tuluyang nagpaluha sa mga mata ko, “Respeto” ­—At kababayan, iniimbitahan kitang tuparin ang nais ng anak ko. Oo, imbitado ka sa hamon at selebrasyong ito ng pagtanggap at paggalang. Hihintayin ka namin. Anoman ang mangyari, hihintayin ka namin…

Gumagalang, Ako, na anomang mangyari, ay kababayan mo

Paalala: Ang liham na ito ay isang malikhaing lathalain . Ito ay isang kathang isip lamang (na ibinase ng may-akda sa katotohanan).

Liham ng Imbitasyon