Diploma project

Αξιοποίηση κτηριακού και τοπιακού δυναμικού στο Ναύπλιο

Δρίτσα Δήμητρα Καρσιώτη Γεωργία Πίππα Δέσποινα Υπ. Καθηγητές: Σ. Γυφτόπουλος, Κ. Μωραϊτης Ακαδ. Έτος 2012-13

Περιεχόμενα

Γενική ανάλυση Υπερτοπικές συνδέσεις …………………………………………………………………………………………………………...3 Εξέλιξη οχυρώσεων Ακροναυπλίας…………………………………………………………………………………………….4 Εξέλιξη πολεοδομικού ιστού παλιάς πόλης……………………………………………………………………………………7 Τουρισμός……………………………………………………………………………………………………………………………9 Υφιστάμενη κυκλοφορία ………………………………………………………………………………………………………….10 Ροές……………………………………………………………………………………………………………………………………11

Ζώνη μελέτης …………………………………………………………………………………………………………………………..13 Θεσμικά πλαίσια…………………………………………………………………………………………………………………....15 Φυσικό περιβάλλον………………………………………………………………………………………………………………...16 Ξενία Ελλάδας………………………………………………………………………………………………………………..……...18 Ξενία Ναυπλίου……………………………………………………………………………………………………………………...20 Τουριστικό περίπτερο «Αμφιτρύων……………………………………………………………………………………………....22 Κεντρική ιδέα ………………………………………………………………………………………………………………………...27 Κυκλοφορία……………………………………………………………………………………………………………………….....30

Σχέδια…………………………………………………………………………………………………………………………………… .35

1

2

/υπερτοπικές συνδέσεις

Το Ναύπλιο αποτελεί ένα κομβο υπερτοπικού χαρακτήρα, τόσο για την ευρύτερη περιοχή της Αργολίδας όσο και για σημαντικά αστικά κέντρα της Πελοποννήσου και τη μητρόπολη της Αθήνας. Αποτελεί δημοφιλή προορισμό για το Σαββατοκύριακο και τις μονοήμερες εκδρομές, καθώς είναι μία από τις λίγες πόλεις που έχουν διατηρήσει τόσο εμφανώς τον ιστορικό τους χαρακτήρα, γεγονός που καθιστά μια επέμβαση στον τόπο να αναφέρεται όχι μόνο στους κατοίκους της πόλης, αλλά και στους επισκέπτες της.

3

αρχαιότητα

φραγκοκρατία

Α’ ενετοκρατία

//// εξέλιξη οχυρώσεων Ακροναυπλίας

Β’ ενετοκρατία

6

19ος αιώνας

σήμερα

6

Εξέλιξη πολεοδομικού ιστού παλιάς πόλης

1949

1956

2012 7

Οι ριζικές αλλαγές επέρχονται με την απελευθέρωση της πόλης και την ανακήρυξή της σε πρωτεύουσα του νεοσύστατου ελληνικού Κράτους. Τα τείχη χάνουν τον αμυντικό τους χαρακτήρα και μέρος αυτών κατεδαφίζεται. Η τάφρος επιχωματώνεται για να δώσει τη θέση της στο νέο αστικό ιστό, ο οποίος επεκτάθηκε αρχικά προς βορρά, υιοθετώντας ορθοκανονικές χαράξεις οι οποίες αποτελούν την πρώτη πολεοδομική διαφοροποίηση σε σχέση με τις ελεύθερες χαράξεις του Ψαρομαχαλά.

Η πόλη συνέχισε να επεκτείνεται προς τα ανατολικά, διαρρηγνύοντας τα όρια που πάντα έθετε ο υδάτινος άξονας της τάφρου. Η πόλη αποκτά το νεοκλασσικό χαρακτήρα και τους δημόσιους χώρους που δίνουν την ταυτότητά της μέχρι και σήμερα. Η Ακροναυπλία χάνει το χαρακτήρα της κατοίκησης και σε αυτή χτίζονται το Στρατιωτικό Νοσοκομείο, οι Φυλακές και η στρατιωτική βάση.

8

/////Διάγραμμα τουριστικών καταλυμάτων παλιάς πόλης Το 60' ο χώρος χαρακτηρίζεται ως Δημόσιο Τουριστικό Κτήμα από τον ΕΟΤ. Έκτοτε ξεκινά μια ριζική μεταβολή των στοιχείων του δομημένου και φυσικού περιβάλλοντός του, ώστε να ικανοποιηθούν οι τουριστικές ανάγκες που καθορίζονταν από την νοοτροπία της εποχής εκείνης. Στις αρχές του 60' εμφανίζεται το πρώτο τουριστικό συγκρότημα της περιοχής, ο Αμφιτρύωνας, χτισμένο από τον Κλέωνα Κραντονέλλη. Το '58 στην περιοχή του Κάστρου των Τόρων ανεγείρεται το Ξενία με αρχιτέκτονα τον Ιωάννη Τριανταφυλλίδη ως μέρος του ευρύτερου προγράμματος του ΕΟΤ, υπό την επίβλεψη του Άρη Κωνσταντινίδη. Η κατεδάφιση μέρους των οχυρώσεων και η δημιουργία πρόσβασης για τα αυτοκίνητα για την κατασκευή του ξενοδοχείου αποτελούν την εισαγωγή μόνο της επόμενης ιστορικής φάσης της Ακροναυπλίας, με θέμα τη μέγιστη εκμετάλλευση των δυνατοτήτων τουριστικής ανάπτυξης της πόλης. Την περίοδο της χούντας προτείνεται και εν μέρει πραγματοποιείται ένα ενιαίο πρόγραμμα με άλλοτε ήπιες και άλλοτε ισχυρές επεμβάσεις με τις τελευταίες να αλλοιώνουν οριστικά το ιστορικό δομημένο περιβάλλον της Ακροναυπλίας. Πραγματοποιείται η μετατροπή της Αρβανιτιάς σε οργανωμένη πλαζ με το Τουριστικό Περίπτερο του Κραντονέλλη, το αναψυκτήριο και τα αποδυτήρια και τα γήπεδα του Τριανταφυλλίδη, η οποία συμπληρώνεται με την πυκνή φύτευση πευκώνα, που υποβαθμίζει τη βιοποικιλότητα του υπάρχοντος οικοσυστήματος. Στο ίδιο πρόγραμμα περιλαμβάνονται η αναπλαση της πλατείας των Αγίων Αναργύρων από το Studio 66, η ανέγερση του Ξενία Παλλάς και δύο απραγματοποίητα ξενοδοχεία από τον Μπογδάνο.

αριστερά Πρόταση Μπόγδανου-Παπαηλιόπουλου

//χάρτης υφιστάμενης κυκλοφορίας

Ta κτίσματα του Μοντερνισμού και η περιοχή γύρω από αυτά έχουν σήμερα μετατραπεί σε νεκρές ή αναξιοποίητες ζώνες. Η πλατεία της Αρβανιτιάς που σήμερα χρησιμοποιείται ως πάρκινγκ είναι μια χαρακτηριστική περίπτωση παραμελημένης ζώνης, καθώς αποτελεί κόμβο συγκεντρωσης των πλέον δημοφιλών περιπάτων: του γύρου της Ακροναυπλίας, της διαδρομής προς την Καραθώνα και της επίσκεψης της Ακροναυπλίας.

Στην υπόλοιπη πόλη συναντάμε μια πολύ έντονη κίνηση επισκεπτών και κατοίκων. Ο άλλοτε υδάτινος άξονας που διαχώριζε την πόλη από την ύπαιθρο για τόσους αιώνες, αποτελεί σήμερα τη νοητή γραμμή μεταξύ του ιστορικού κέντρου και της σύγχρονης πόλης. Στην περιοχή του ιστορικού κέντρου έχει αναπτυχθεί ένα δίκτυο πεζοδρόμων με δύο βασικούς άξονες ήπιου χαρακτήρα που εξυπηρετούν τη βασική κυκλοφορία. Όπως βλέπουμε και από το χάρτη κυκλοφοριακών ροών, στο κάτω τμήμα της πόλης παρατηρούνται πυκνώσεις των ροών οι οποίες αραιώνουν ανεβαίνοντας στον Ψαρομαχαλά.

10

/// χάρτης ροών

Η κίνηση των πεζών διοχετεύεται κυρίως στο Μεγάλο Δρόμο, καταλήγοντας στην κεντρική πλατεία, την Πλατεία Συντάγματος. Οι πεζοδρομήσεις αυτές έγιναν τα τελευταία 30 χρόνια, στα πλαίσια της τουριστικής αναζωογόνησης του ιστορικού κέντρου. Ως αποτέλεσμα των παραπάνω, οι κάτοικοι του κέντρου εγκαταλείπουν λόγω της όχλησης τις κατοικίες τους έναντι ενός καινούριου διαμερίσματος στη νέα πόλη. Η παλιά πόλη συντίθεται πλέον από εγκαταλελειμμένες κατοικίες οι οποίες μετατρέπονται σε ξενώνες ή αποκτούν εμπορική χρήση. Εκτός από τις φανερές ροές και κινήσεις, στο σύνολο των οχυρώσεων συναντάμε ένα δίκτυο κρυφών διαδρομών, ολοκληρωτικά εγκαταλελειμμένων σήμερα, που ένωναν κάποτε τα διαφορετικά επίπεδα της Ακροναυπλίας, διασφαλίζοντας τρόπους διαφυγής και ασφαλούς εισόδου σε εχθρικές περιόδους.

11

12

///// Ζώνη μελέτης

η ζώνη μελέτης μας ακολουθεί τον άξονα της παλιάς τάφρου. Ο άξονας αυτός αποτελεί ένα νοητό όριο μεταξύ της νέας πόλης και του παλιού κέντρου, ένα όριο που στο παρελθόν ήταν αυστηρά καθορισμένο από την οχύρωση. Ξεκινά από το νέο λιμάνι , εκτείνεται ως την πύλη της ξηράς, όπου ορθώνεται ο προμαχώνας Γκριμάνι. Η πορεία συνεχίζει παράλληλα στα τείχη του προμαχώνα και από εκεί κάποιος είτε ανεβαίνει στο κάστρο των Τόρων και την υπόλοιπη Ακροναυπλία, είτε κατεβαίνει κανείς προς την παραλία της Αρβανιτιάς και από εκεί στην οργανωμένη πλάζ μέσω του πευκώνα και στο τουριστικό περίπτερο Αμφιτρύων. Στην περιοχή μελέτης συνδυάζονται η ύπαρξη διαφορετικών ιστορικών φάσεων, ο προβληματισμός για το ανενεργό κτιριακό απόθεμα της δεκαετίας του 60 και 70, και η ύπαρξη παραμελημένων και νεκρών ζωνών, με μεγάλες δυνατότητες αξιοποίησης. Από την προηγούμενη ανάλυση αναδύεται ένας λανθάνον άξονας μνήμης και κάποια σημεία ενδιαφέροντος σε αυτόν. Ο άξονας, μεταφέρει από το νεοκλασικό αστικό περιβάλλον του Ναυπλίου στο υποβλητικό φυσικό περιβάλλον που διαμορφώνεται από το βράχο του Παλαμηδίου και της Ακροναυπλίας, τη μεσογειακή βλάστηση και τη σχέση τους με τη θάλασσα. Τα σημεία είναι: -η πύλη της ξηράς, μέσω της οποίας κάποτε γινόταν η μετάβαση από το αστικό στο φυσικό περιβάλλον, -ο προμαχώνας Γκριμάνι με την αμφιθεατρική του διάταξη προς την πόλη του Ναυπλίου και τις υπόγειες- κρυφές του διαδρομές, -το κάστρο των Τόρων με το εγκαταλελειμμένο πια Ξενία του 58 , -η πλατεία της Αρβανιτιάς που περιβάλλεται από τον ορεινό όγκο του Παλαμηδίου, τον πευκώνα της παραλίας και τις οχυρώσεις, και -το εστιατόριο του Κλέωνα Κραντονελλη στην παραλία της Αρβανιτιάς.

13

14

/////Χάρτης ζωνών προστασίας

Natura 2000 Κηρυγμένος αρχ.χώρος Βιότοπος Corine Τοπίο Ιδιαίτερου Φυσικού Κάλλους Περιοχή Μελέτης

15

16

/// χάρτης κατανομής πρασίνου

18

/// Τα Ξενία στην Ελλάδα 19

Βόρεια όψη Ξενία Κλίμακα 1/1000

Εγκάρσια τομή Ξενία Κλίμακα 1/1000 20

/// Το Ξενία Ναυπλίου

Κάτοψη ισογείου Ξενία

21

22

/// Τουριστικό Περίπτερο «Αμφιτρύων» Ερυθρό μάρμαρο Επιδαύρου με κοχύλια

λιθοδομή

Φύλλα αλουμινίου Κεραμικά πλακίδια ορθομαρμαρώσεις

23

24

Στόχος της πρότασης είναι η διαχείριση των διαφορετικών μεταξύ τους τόπων και των ορίων τους, μέσω τριών εργαλείων που έρχονται να ενοποιήσουν οπτικά και χωρικά το σύνολο της επέμβασης. Το στοιχείο της τάφρου, του πρασίνου και της αγκαλιάς. Αυτά δρουν συμπληρωματικά για την ανάδειξη του τοπιακού και του κτηριακού δυναμικού. Παράλληλα το στοιχείο της τάφρου έρχεται να υπενθυμίσει τον υδάτινο άξονα που μέχρι και το 1894-97 διαχώριζε το αστικό με το εξωαστικό περιβάλλον. Ταυτόχρονα συνδέει τα δύο θαλάσσια μέτωπα της πόλης, δημιουργώντας μία διάχυτη στο έδαφος πορεία. Όπως το νερό παίρνει το σχήμα του δοχείου στο οποίο βρίσκεται, έτσι και η πορέια αυτή διαμορφώνεται ακολουθώντας το περίγραμμα των εκάστοτε ορίων.

26

/// Κεντρική Ιδέα

Το στοιχείο της αγκαλιάς έρχεται να αναδείξει σημαντικά σημεία του φυσικού και δομημένου περιβάλλοντος και τα χαρακτηριστικά των επιμέρους τόπων. Πρόκειται για ένα σχεδιαστικό εργαλείο που επαναλαμβανόμενο και μεταλλασσόμενο δημιουργεί ένα δίκτυο διαφορετικών κινήσεων που διατρέχουν την επέμβαση. Το ενοποιητικό στοιχείο του ψηλού πρασίνου λειτουργεί ως συνδετικός κρίκος των παραπάνω πορειών ή έρχεται να τονίσει τα υπάρχοντα όρια του φυσικού και δομημένου περιβάλλοντος καθώς και τα όρια της δικής μας επέμβασης. Παράλληλα, χρησιμοποιούνται κυπαρίσσια ως σημειακές αναφορές για τη σήμανση των κρυφών εισόδων του προμαχώνα Grimani και την κορύφωση της επέμβασης με το Ξενία. Τέλος, χρησιμοποιούμε ενότητες κήπων, βοτανικών, αρωματικών και χρωματικών, οι οποίες γεφυρώνουν τα όρια μεταξύ της δικής μας επέμβασης και του φυσικού περιβάλλοντος.

27

28

29

30

31

32

34

Γενική κάτοψη

50μ 0

35

20μ

200μ 100μ

Τομή α-α’

Τομή β-β’

5μ 36

0

50μ 10μ

Τομή γ-γ’ 100μ

5μ 0

37

50μ 10μ

100μ

Κάτοψη ισογείου κτηριακής επέμβασης

0 1μ 38

10μ

20μ

50μ

Κτηριακή επέμβαση- Κάτοψη α’ στάθμης

Κτηριακή επέμβαση- Κάτοψη β’ στάθμης

Κτηριακή επέμβαση- Κάτοψη δώματος

0 1μ 39

10μ

20μ

50μ

Κτηριακή επέμβαση- δυτική όψη

Ανατολική όψη

Τομή διαμήκης

0 1μ 40

10μ

20μ

50μ

Εγκάρσια τομή

Βόρεια όψη κτηριακής-τοπιακής επέμβασης

0 1μ 41

10μ

20μ

50μ

Νότια όψη κτηριακής-τοπιακής επέμβασης

0 1μ 42

10μ

20μ

50μ

Κάτοψη πλατείας ΑρβανιτιάςΑ’στάθμη 0 1μ 43

10μ

20μ

50μ

Κάτοψη πλατείας ΑρβανιτιάςΒ’στάθμη 0 1μ 44

10μ

20μ

50μ

Τομή στην πλατεία Αρβανιτιάς

0 1μ 45

10μ

20μ

50μ

Όψη τουριστικού Περιπτέρου «Αμφιτρύων»

0 1μ 46

10μ

20μ

50μ

Τομή τουριστικού Περιπτέρου «Αμφιτρύων»

Φωτογραφία μακέτας 1:200 1!500

Φωτογραφία μακέτας 1:500