Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης: Ένα κινηματογραφικό ταξίδι

A KYPIAKH 6 NOEMBPIOY 1994

2-39 AΦIEPΩMA Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης:

Eνα κινηματογραφικ ταξίδι. Συμπληρώνει φέτος 35 χρ νια λειτουργίας και διεξάγεται απ τις 11-20 Nοεμβρίου.

H αργή ενηλικίωση εν ς φεστιβάλ. Tριάντα πέντε χρ νια γιορτής και συγκρούσεων, οδήγησαν σ’ ένα συγκερασμ , που εναρμονίζει την ελληνική πραγματικ τητα με τη ματιά σε ολ κληρο τον κ σμο. Θεσσαλονίκη και Φεστιβάλ. 35 χρ νια μετά... εν αναμονή της αποκέντρωσης.

Kριτικοί και σκηνοθέτες. Σχέσεις ευάλωτες και ιδι μορφες.

Tο ελληνικ βλαχοχ λιγουντ. H κακ γουστη κοσμικ τητα που χαρακτήριζε την πρώτη περίοδο του φεστιβάλ.

H πολιτική διάσταση. H πορεία του Φεστιβάλ Kινηματογράφου απ την «Eβδομάδα» στη διεθνοποίησή του.

Tολμηρ ς και οραματιστής. O εμπνευστής και ιδρυτής του Φεστιβάλ Kινηματογράφου Θεσσαλονίκης, Παύλος Zάννας.

Mε το «βλέμμα» των σκηνοθετών. Tο φεστιβάλ μέσα απ ενθυμήσεις των Θ. Aγγελ πουλου, Π. Bούλγαρη, N. Kούνδουρου και N. Παναγιωτ πουλου. Παντελής Bούλγαρης: 1965-1985.

Mία φωτογραφία, μία εποχή.

1972, η χρονιά των Φίλων.

Aυτοί που έφυγαν... O σκηνοθέτης Λάκης Παπαστάθης μιλάει για σους γνώρισε και αγάπησε.

«Aρτος και θεάματα».

H πορεία εν ς θεσμού. Mέσα απ ταινίες που βραβεύτηκαν και σημάδεψαν την εξέλιξη του ελληνικού κινηματογράφου. Παράθυρο στον κ σμο.

Tον τρίτο χρ νο διανύει το Διεθνές Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης.

Oι Nέοι Oρίζοντες.

Nησίδα αντίστασης. Tο Φεστιβάλ Kινηματογράφου της Θεσσαλονίκης,απέναντι στην τηλεοπτική εικ να.

40 ΘEAMATA Kινηματογράφοι και θέατρα.

THΛEOPAΣH 41-47 Tο πρ γραμμα της εβδομάδας.

Yπεύθυνος «Eπτά Hμερών»:

BHΣ. ΣTAYPAKAΣ

ΦIEPΩMA

Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης: Eνα κινηματογραφικ ταξίδι Συμπληρώνει φέτος 35 χρ νια λειτουργίας και διεξάγεται απ τις 11-20 Nοεμβρίου ANAMEΣA στο μεγάλο και στο μικρ κινείται κάθε κινηματογραφικ φεστιβάλ. Tαινίες μικρού και μεγάλου μήκους. Xαρές και απογοητεύσεις, επιτυχίες και αποτυχίες, μικρές και μεγάλες. Γεύσεις, αισθήσεις, συναισθήματα, ένταση, κ πωση, απ ψεις, προτάσεις, παρουσίες. Oλα μικρά και μεγάλα.

Tην ίδια κλίμακα κράτησε και το Φεστιβάλ Eλληνικού Kινηματογράφου Θεσσαλονίκης, στα 35 χρ νια λειτουργίας του. Kάποιες φορές το μέτρο χάθηκε σε αποχρώσεις γκρίζες, μέτριες και συμπαθητικές. H θερμοκρασία δεν ήταν ούτε ψυχρή ούτε θερμή. M νο χλιαρή.

Aλλά τίποτα δεν διαρκεί περισσ τερο απ μία εβδομάδα, δέκα το πολύ μέρες. Kαι πως και να ’χει είναι Eπιμέλεια αφιερώματος:

MAPIA KATΣOYNAKH η επίσημη στιγμή του ελληνικού κινηματογράφου. Mιας μικρής - μεγάλης οικογένειας με τους πατριάρχες της, τους προγ νους και τους απογ νους της, τα ταλέντα, τις καθιερωμένες αξίες και τις νέες ελπίδες. Tους γάμους, τις ίντριγκες, τις γιορτές, τις συγκρούσεις. Tις γεννήσεις και τους θανάτους. Eνας πλήρης κύκλος ζωής.

Tο φυλλομέτρημα των 35 χρ νων του είναι βέβαιο τι θα έχει παραλείψεις. Kάποιοι θα χαμογελάσουν ευχαριστημένοι και κάποιοι θα δυσφορήσουν ενοχλημένοι. Στιγμι τυπα φωτογραφικά –κινηματογράφος ίσον εικ να– βαλμένα στη σειρά, επιδιώκουν να αποδώσουν το χρώμα και το αίσθημα της ετήσιας αυτής τελετής που ξεκίνησε το 1960 ως εβδομάδα για να καταλήξει τα τρία τελευταία χρ νια ένα Διεθνές Φεστιβάλ εφάμιλλο των αντίστοιχων ευρωπαϊκών. Διανύοντας αυτήν την πορεία, νιώθεις πως ο επισκέπτης του λούνα παρκ στην αίθουσα με τους παραμορφωτικούς καθρέφτες. Tο ίδιο το γεγον ς φαντάζει εντελώς διαφορετικ πριν, στη διάρκεια και μετά το Φεστιβάλ. Kαι εδώ βρίσκεται ο κίνδυνος και η γοητεία του. H κριτική επιτροπή είναι, συνήθως, υπ λογη για αλχημείες και σοι παίρνουν το χρίσμα του μέλους, ορκίζονται πως δεν θα το επαναλάβουν.

Oι κριτικοί βρίσκονται σε διάσταση με τους διαγωνιζ μενους, φιλίες διαλύονται για να ανασυντεθούν λίγο αργ τερα, πικρίες εκστομίζονται

2 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 6 NOEMBPIOY 1994

Tο 35ο Φεστιβάλ υπ το βλέμμα μιας μεγάλης απούσας, της Mελίνας Mερκούρη.

H αφίσα της φετινής διοργάνωσης προτρέπει για μια στοχαστική ματιά στο παρελθ ν και στο παρ ν εν ς απ τα παλαι τερα κινηματογραφικά φεστιβάλ της Eυρώπης.

που άλλοτε λησμονούνται άλλοτε εγγράφονται και αναπαράγονται...

Eνα είναι βέβαιο: Oτι το Φεστιβάλ έχει πετύχει. «Πέτυχε να δώσει βαρύτητα στον ελληνικ κινηματογράφο, να υπογραμμίσει και να προβάλλει τις εξελίξεις και την πρ οδ του», έγραφε ο Mάριος Πλωρίτης στην «Eλευθερία» (30/9/1960).

Aπ την οθ νη της Eταιρείας Mακεδονικών Σπουδών παρήλασε η φιλμική παραγωγή 35 χρ νων, απ τα καθίσματα χιλιάδες θεατές. Aλλοι με φεστιβαλική συνείδηση και ωρι-

μ τητα άλλοι με έπαρση και διάθεση για χαβαλέ. Πλατεία και εξώστης, κριτές και κριν μενοι, παλιά και νέα γενιά, τουαλέτες και μπλου τζιν, σταρ και διανοούμενοι, συνυπογράφουν αυτή τη σύνθεση μνήμης που αποτελεί το Φεστιβάλ. Oσο για τις εικ νες, αυτές έρχονται και φεύγουν πως σε ένα κινηματογραφικ φοντί ανσενέ¹...

1) Σβήσιμο εν ς πλάνου μέσα σε ένα άλλο, με στιγμιαία διπλοτυπία μιας εικ νας που εμφανίζεται πάνω στην προηγούμενη που χάνεται.

Oι βραβευμένοι της A΄ εβδομάδας: Zωρζ Σαρρή (β΄ γυναικείου ρ λου, «Eγκλημα στα παρασκήνια»), Aλέκος Σακελλάριος, Tάκης Kανελλ πουλος («Mακεδονικ ς γάμος»), Nίκος Kούνδουρος («Tο ποτάμι»), Kατίνα Παξινού, Στρατής Mυριβήλης, Aλίκη Bουγιουκλάκη («Mανταλένα»), Παντελής Zερβ ς (β΄ ανδρικού ρ λου στη «Mανταλένα»), Γιώργος Pούσσος (για το σενάριο της «Mανταλένας»), Aριστείδης Kαρύδης - Φουκς (για τη φωτογραφία στο «Eγκλημα στα παρασκήνια») και Mάνος Xατζιδάκις (για τη μουσική στο «Ποτάμι»).

H αργή ενηλικίωση εν ς Φεστιβάλ Tριάντα πέντε χρ νια γιορτής και συγκρούσεων οδήγησαν σ’ ένα συγκερασμ , που εναρμονίζει την ελληνική πραγματικ τητα με τη ματιά σ’ ολ κληρο τον κ σμο Tου Γιάννη Mπακογιανν πουλου

TI είναι ένα Φεστιβάλ Kινηματογράφου; Eνας καλλιτεχνικ ς διαγωνισμ ς, που οι ειδήμονες θα ξεχωρίσουν τα νέα ρεύματα, τις καλύτερες δημιουργίες, θα τις τιμήσουν, και το κοιν θα έχει την ευκαιρία να τις παρακολουθήσει συγκεντρωμένες, να τις δει συγκριτικά, να ενημερωθεί και να απολαύσει αισθητικά; ΄H ένα μεγάλο πανηγύρι, μια επίδειξη μάρκετινγκ, μια πολύχρωμη γιορτή, που οι λαμπεροί αστέρες θα περνούν δίπλα σου, που οι θεατές θα βυθιστούν μέσα στο μύθο του σινεμά; Aιώνιο δίπολο, που εκφράζει και τη διφυή υπ σταση του κινηματογράφου, τέχνη και λαϊκή ψυχαγωγία, ποιητική-κοινωνική έκφραση και εμπ ριο.

Tο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, μικρ

φεστιβάλ, μιας μικρής χώρας, με μικρή φιλμική παραγωγή, έζησε λες αυτές τις εξάρσεις, τις συγκρούσεις και τις πτώσεις, σε μινιατούρα βέβαια.

Aλλοτε κινούμενο προς τη μια κατεύθυνση άλλοτε προς την άλλη, ανάλογα με το πνεύμα κάθε εποχής, με τις δυνατ τητες, με τα σκαμπανεβάσματα της πολιτικής, της κοινωνικής ζωής και του κινηματογράφου μας. Φτάνοντας στην 35η διοργάνωσή του, μοιάζει να έχει βρει ένα συγκερασμ , εναρμονίζει την ελληνική πραγματικ τητα με τη σύγχρονη ανάγκη να κοιτάξουμε ολ κληρο τον κ σμο, που έχει γίνει πια τ σο κοντιν ς.

Tο οπτικοακουστικ πεδίο μας αγκαλιάζει απ παντού, ασφυκτικά, αλλά και δημιουργικά. Kαι απέναντι Συνέχεια στην 4η σελίδα

1960: H Eλένη Bλάχου συμμετείχε στην πρώτη, ιστορική, κριτική επιτροπή του Φεστιβάλ. Δίπλα της η Kατίνα Παξινού και ο Γ. Γεωργιάδης πρ εδρος της ΔEΘ.

Eνα φεστιβάλ γεννιέται με κάθε λαμπρ τητα.

KYPIAKH 6 NOEMBPIOY 1994 - H KAΘHMEPINH

3

Συνέχεια απ την 3η σελίδα

στην τηλεοπτική σμίκρυνση και τυποποίηση, ο κινηματογράφος είναι πάντα ένα ανοιχτ παράθυρο, στο σύμπαν και στην ψυχή μας. Aρα πολύτιμο...

«Mανταλένα» και «Ποτάμι»

Hταν, ίσως, απ τις καλύτερες, σε σύνθεση, επιτροπές που εμφανίστηκαν στην πορεία του θεσμού και έδωσε το... χειρ τερο αποτέλεσμα, βραβεύοντας τους «Ξεχασμένους ήρωες» του Tζέιμς Πάρις (7ο φεστιβάλ 1966). Aπ δεξιά διακρίνονται: M. Xατζιδάκις, Γ. Mπακογιανν πουλος, Γ. Γρηγορίου, A. Mαγγανάρης, Γ. Bαφ πουλος, A. Mπουντουβής, E. Λαμπέτη, I. Θεοδωρακ πουλος, I. Bελλίδης, N. Aρβανίτης, P. Bελισσαρίου, Φ. Φίνος, Γ. Tσαρούχης.

Π σο μακρά η διαδρομή απ εκείνη την 1η Eβδομάδα Eλληνικού Kινηματογράφου, το 1960! T τε, κάποιοι κινηματογραφ φιλοι ονειρεύτηκαν μια εκδήλωση για τον νεανικ , σφριγηλ Eλληνικ Kινηματογράφο. Eίχε ήδη ριζώσει γερά, στο πλατύ κοιν , ο Φίνος, είχε στεριώσει το μίνι X λιγούντ του με την τακτική, πλούσια παραγωγή, τα είδη και τους αστέρες του, αλλά και οι καλλιτέχνες είχαν δοκιμάσει τις πτήσεις τους, ο Kακογιάννης με την άμεση, θριαμβευτική επιτυχία, ο Kούνδουρος με την πρωτοπορία του.

Eτσι, η εταιρία «Tέχνη» της Θεσσαλονίκης, με τον Λίνο Πολίτη και εμψυχωτή τον Παύλο Zάννα, πρ τεινε στη Διεθνή Eκθεση την καθιέρωση Eλληνικού και Διεθνούς (απ τ τε!) Φεστιβάλ. Στην Aθήνα, η Eλένη Bλάχου και η Λένα Σαββίδη ενστερνίστηκαν την πρωτοβουλία, το υπουργείο Bιομηχανίας τη θεσμοθέτησε και το Φεστιβάλ έγινε δυνατ να υλοποιηθεί χάρη στο γεγον ς τι ο Mάριος Πλωρίτης ανέλαβε τα βάρη της γραμματείας.

Aπ την πρώτη εβδομάδα υπήρχαν ήδη οι αναδρομές, οι ταινίες μικρού μήκους και οι αντιτιθέμενες κατευθύνσεις των έργων που συμμετείχαν. Aπ τη μια το καταναλωτικ σινεμά, με υπ δειγμα τη «Mανταλένα» και απ την άλλη η προσωπική δημιουργία με «Tο ποτάμι». Στην πρώτη αυτή μάχη υπερίσχυσε στα σημεία η «Mανταλένα», που τιμήθηκε με βραβεία σεναρίου, ερμηνείας για την Aλίκη Bουγιουκλάκη και B΄ ανδρικού ρ λου για τον Παντελή Zερβ , ενώ «Tο ποτάμι» περιορίστηκε στο βραβείο σκηνοθεσίας.

Oι μάχες αυτές συνεχίστηκαν σο ζούσε το εμπορικ σινεμά, δηλαδή ως την αρχή της επ μενης δεκαετίας. Kάποιες φορές σε λογικά επίπεδα, κάποιες άλλες με εξωφρενική προτίμηση για έργα «ελαφρών βαρών». Tο 1966, απέναντι σε πλήθος αξι λογες ταινίες, βραβεύτηκε η μετρι τατη ταινία «Ξεχασμένοι ήρωες», επειδή έπρεπε να πριμοδοτηθεί ο παραγωγ ς Tζέιμς Πάρις. Kι αυτ με συμπαιγνία, σε μια κριτική επιτροπή, που «περιείχε» Xατζιδάκι, Tσαρούχη, Γρηγορίου, Φίνο. (Συμμετείχε και ο υπογράφων και απ τ τε ορκίστηκε να μην «ξαναπαίξει», και το τήρησε απαρέγκλιτα).

Φυτώριο σκηνοθετών

O Hλίας Bενέζης πρ εδρος της κριτικής επιτροπής της 2ης εβδομάδας Eλληνικού Kινηματογράφου (1961) απονέμει στην Eιρήνη Παππά το βραβείο α΄ γυναικείου ρ λου για την ερμηνεία της στην «Aντιγ νη» του Γιώργου Tζαβέλλα. Mεταφορά στην οθ νη της ομώνυμης τραγωδίας του Σοφοκλή που διακρίθηκε σε πολλά διεθνή φεστιβάλ.

4 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 6 NOEMBPIOY 1994

Παρά τις αντιξο τητες (λογοκριτικές επεμβάσεις και αποκλεισμοί, «απομ νωση» των προοδευτικών ταινιών), η Eβδομάδα που «μεγάλωσε» σε Φεστιβάλ, απ την έβδομη χρονιά, λειτούργησε σαν θερμοκοιτίδα και καθρέφτης της ανάπτυξης και της εξέλιξης του κινηματογράφου μας. Hδη το 1960, ένας άγνωστος νεαρ ς Θεσσαλονικι ς, ο Tάκης Kα-

νελλ πουλος, έγινε ξαφνικά το ελπιδοφ ρο πρ σωπο της ημέρας, με μια ταινία μικρού μήκους, τον «Mακεδονικ γάμο». Xάρη σ’ αυτ το γεγον ς, δύο χρ νια αργ τερα, επέστρεψε με μια μεγάλη παραγωγή, τον «Oυραν ».

Eτσι «ξεμύτισαν» με μικρού μήκους ταινίες σημαντικοί δημιουργοί, ο Nικολαΐδης, ο Σφήκας, ο Kολλάτος και ιδίως μια ολ κληρη γενιά, στο φεστιβάλ του 1965 ο Bούλγαρης, ο Mανθούλης, ο Παπαστάθης, ο Λιαρ πουλος, ο Zώης, ακ μη και ο Δ. N λλας («Mιας δεκάρας ιστορία»). Tο υπ γειο ρεύμα εν ς νέου κινηματογράφου που φούσκωνε συνεχώς ξέσπασε το 1966, στο 7ο Φεστιβάλ. Δίπλα στους καλούς Kατσουρίδη, Kαψάσκη, παρουσιάστηκαν μονομιάς σημαντικές ταινίες, πως «H εκδρομή» του Kανελλ πουλου, ο «Mέχρι το πλοίο» του Δαμιανού, το «Πρ σωπο με πρ σωπο» του Mανθούλη, το «Mε τη λάμψη στα μάτια» του Γλυκοφρύδη, «O θάνατος του Aλέξανδρου» του Kολλάτου.

Xρ νια δίσεκτα Yστερα έπεσε η ταφ πλακα της δικτατορίας. Kι μως, παρά τη λογοκρισία (που απέκλεισε την «Aνοιχτή επιστολή» του Σταμπουλ πουλου), ο κινηματογράφος και το Φεστιβάλ άρχισαν να συγκεντρώνουν τις νέες δυνάμεις: Aγγελ πουλος, ο απών Tορνές, Mαραγκ ς, Ψαρράς και το 1970 έρχεται «H αναπαράσταση». Tο νεανικ κοιν εκδηλώνεται, αποδοκιμάζει τη «μούχλα», χειροκροτεί το τολμηρ , το νέο, το πολιτικ , το ουσιαστικ . H «Eυδοκία» του Δαμιανού και το «Tι έκανες στον π λεμο Θανάση» του Kατσουρίδη θριαμβεύουν το 1971, οι «Mέρες του ’36» του Aγγελ πουλου και «Tο προξενι της Aννας» του Bούλγαρη το 1972, ο «Iωάννης ο βίαιος» της Mαρκετάκη, το «Λάβετε θέσεις» του Mαραγκού, το «T πος κρανίου» του Aριστ πουλου, το 1973, ενώ ξεπροβάλλει μια νέα «φουρνιά» στις μικρού μήκους, απ το περιοδικ «Σύγχρονος κινηματογράφος»: Παπαγιαννίδης, Hλιοπούλου, Σμαραγδής, Λιάππα, K ρρας, Pακιτζής.

Aυτή η συνεχής εναλλαγή, νέα «κύματα» που περνούν απ τις «δοκιμές» στην ωριμ τητα είναι το αέναο φαιν μενο του Φεστιβάλ. Mε την πτώση της δικτατορίας γύρισαν και οι εκπατρισμένοι, και η Θεσσαλονίκη πλημμύρισε απ τους χειμάρρους της πολιτικής και του στρατευμένου ντοκιμαντέρ.

Yπερβολές βέβαια. Iδίως, ταν οι σκηνοθέτες ζητούσαν να δοθεί το Φεστιβάλ στα χέρια του λαού, οι κριτικές επιτροπές να απαρτίζονται απ εργάτες, αγρ τες και συνδικαλιστές.

Oμως, ποια άλλη τέχνη στάθηκε πιο άμεσος και ουσιαστικ ς μάρτυρας των ιστορικών φάσεων της αντίστασης και κατ πιν του αληθινού εκδημοκρατισμού της Eλλάδος; Kαι αν τα «Mέγαρα» ή ο «Aγώνας», αργ τερα τα «Πετροχημικά», βρέθηκαν στην πρώτη γραμμή των βραβεύσεων, μαζί με το «Kιέριον» του Θέου, παράλληλα υπογραμμίστηκε η παρουσία άλλων πιο στιλιζαρισμένων μορφών, πως «Tα χρώματα της Iριδος» του Συνέχεια στην 6η σελίδα

Eυχαριστεί το κοιν που τον αποθεώνει. Kαι δικαιολογημένα. ενσαρκώνει τον π νο, την κακοτυχία, αλλά και τη βαθιά ανθρωπιά, εν ολίγοις, την καθημερινή οδύσσεια του μέσου Eλληνα. O Θανάσης Bέγγος είναι το σύμβολο μιας εποχής. Tο 1972 (φωτ.) επανέλαβε την επιτυχία του 1971. Aπέσπασε και πάλι το βραβείο α΄ ανδρικού ρ λου, με το «Θανάση πάρε το πλο σου» ένα χρ νο μετά το «Tι έκανες στον π λεμο Θανάση;». Eίναι, άραγε, τυχαίο το νομα και στους δυο τίτλους; O Θανάσης είναι ένα είδος λαϊκού ήρωα.

Δημοφιλής ο Xριστ φορος Nέζερ ανταλλάσσει χειραψίες με το κοιν του 10ου φεστιβάλ (1969). Hταν μέλος της προκριματικής επιτροπής.

KYPIAKH 6 NOEMBPIOY 1994 - H KAΘHMEPINH

5

1973: Hταν απ τα πιο ζωντανά και ταραχώδη φεστιβάλ στην έως τ τε πορεία του θεσμού. O «Iωάννης ο βίαιος» πρ σφερε στην Tώνια Mαρκετάκη τα βραβεία σκηνοθεσίας και σεναρίου και μια αξιοσημείωτη θέση στους Eυρωπαίους δημιουργούς. O Mανώλης Λογιάδης βραβεύθηκε για την ερμηνεία του στο ρ λο εν ς δολοφ νου που σκοτώνει μια κοπέλα απ σεξουαλική ανικαν τητα. Συνέχεια απ την 5η σελίδα

Παναγιωτ πουλου, το «Mοντέλο» του Σφήκα, η «Eυρυδίκη» του Nικολαΐδη, ο «Προμηθέας σε δεύτερο πρ σωπο» του Φέρρη, η «Bιο-γραφία» του Pεντζή.

Tεθλασμένη διαδρομή

O ερωτικ ς π θος κυρίαρχο στοιχείο στις «Mικρές Aφροδίτες». Bράχια και θάλασσα σ’ ένα συνεχές ερωτομιλητ , ίχνη κοστουμιών που περισσ τερο τονίζουν παρά κρύβουν την ερωτική φύση των σωμάτων... Bραβείο καλύτερης ταινίας και σκηνοθεσίας στο Nίκο Kούνδουρο, στο φεστιβάλ του 1963 και «Aργυρή Aρκτος» σκηνοθεσίας στο Bερολίνο την ίδια χρονιά. Στη φωτογραφία η Eλένη Προκοπίου.

6 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 6 NOEMBPIOY 1994

O νέος ελληνικ ς κινηματογράφος διαμορφώθηκε έτσι, με τα θετικά και τα αρνητικά του, ακολουθώντας την τεθλασμένη του διαδρομή, αναζητώντας το κοιν του, πρώτα σε «δοκιμή» στη μικρογραφία του Φεστιβάλ, ύστερα στην πιο δύσκολη αρένα των αιθουσών.

Oι παλιοί «μεγάλοι» επανεμφανίστηκαν, «διαγκωνίστηκαν» με τους νεαρούς, η πολιτική υποχώρησε προς την πιο έντονη υποκειμενικ τητα, οι ανεξάρτητες, χαμηλού κ στους παραγωγές εξελίχθηκαν προς μεγαλύτερους γκους, η ιδιωτική χρηματοδ τηση αντικαταστάθηκε απ την κρατική χορηγία, μέσω του Eλληνικού Kέντρου Kινηματογράφου.

Aλλά και η εισβολή του ξένου, ιδίως του αμερικανικού κινηματογράφου, έφερε την κρίση, την «αναιμία», την αδιαφορία του κοινού.

Mε τις συνθήκες εν ς δύσκολου αγώνα επιβίωσης, με τη νέα διεθνή μορφή του τι μπορεί να προσφέρει στην ελληνική παραγωγή το Φεστιβάλ; Λίγα πράγματα, που και αυτά, μως, είναι πολύτιμα στην εποχή της ανομβρίας. Eμπρ ς, λοιπ ν, ας σηκωθεί η αυλαία του 35ου Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης.

AΦIEPΩMA

Θεσσαλονίκη και Φεστιβάλ 35 χρ νια μετά... εν αναμονή της αποκέντρωσης Tου Nίκου Mπακ λα Συγγραφέα

ΣTA πρώτα πενήντα χρ νια της ελεύθερης ζωής της, μετά το 1912, η Θεσσαλονίκη λίγα πράγματα αφέθηκε να κάνει μ νη της και αυτά, κυρίως, στον πολιτισμικ τομέα. Eβγαλε τις εφημερίδες της και τα περιοδικά της, τα βιβλία των συγγραφέων της, ίδρυσε την Διεθνή της Eκθεση, την Mακεδονική Kαλλιτεχνική Eταιρία «Tέχνη» και κάποια μικρ τερα πολιτιστικά σωματεία και τελευταίο θεσμ , το Φεστιβάλ Kινηματογράφου. Γιατί το Φεστιβάλ αυτ υπήρξε έμπνευση, γέννημα και θρέμμα της Θεσσαλονίκης.

H γέννηση H ιδέα ξεκίνησε μέσα απ την Διεθνή Eκθεση και την «Tέχνη» και δεν είναι τυχαίο τι κάποιοι απ τους πρωτεργάτες του θεσμού ήταν στελέχη και στους δυο οργανισμούς. Για σους το έχουν λησμονήσει (ή θέλουν να το λησμονούν) το Φεστιβάλ Eλληνικού Kινηματογράφου γεννήθηκε ως εξής: H ΔEΘ, με προτροπή του υποδιευθυντή της Δαμιανού Γαλαζούδη, που ήταν και αντιπρ εδρος της «Tέχνης», ζήτησε απ την «Tέχνη» ιδέες για την επέκταση της πολιτιστικής δραστηρι τητας της π λης. H καλλιτεχνική αυτή εταιρία, που ήδη λειτουργούσε με επιτυχία την κινηματογραφική της λέσχη, με πρωτεργάτη τον Παύλο Zάννα και βοηθούς του τον Γαλαζούδη και τον υπογράφοντα, έρριξε την ιδέα εν ς κινηματογραφικού φεστιβάλ και άλλων εκδηλώσεων. H ΔEΘ, σε πρώτη θέση, επέλεξε την καθιέρωση του φεστιβάλ. Στην αρχή, μάλιστα, έχοντας την απαραίτητη αυτογνωσία, ον μασε την εκδήλωση Eβδομάδα Eλληνικού Kινηματογράφου. Kαι την ευθύνη της οργάνωσης και της υλοποίησης της ιδέας, την ανέθεσε η ΔEΘ στον Γαλαζούδη και στον υπογράφοντα, μέλος τ τε του Δ.Σ. της «Tέχνης» δημοσιογράφο που ασχολι ταν, κυρίως, με τα πολιτιστικά και με τον κινηματογράφο και προϊστάμενο του γραφείου Tύπου της ΔEΘ. Eτσι ξεκίνησε η «Eβδομάδα» δηλαδή με έμπνευση και πρωτοβουλία των συγκεκριμένων ανθρώπων της Θεσσαλονίκης. Θα ήταν άδικο αν δεν αναφερ ταν το νομα του Γιώργου Γεωργιάδη, τ τε προέδρου της ΔEΘ και αληθινού ευπατρίδη, που έδειξε τ τε για το φε-

1965: O Παύλος Zάννας, η Mίνα Zάννα και ο Nίκος Kούνδουρος ετοιμάζονται για την... επ μενη προβολή.

στιβάλ πολλή αγάπη και φροντίδα.

H ιδέα, λοιπ ν, ήταν της Θεσσαλονίκης. Aπ κει και πέρα, μως, λη η δουλειά έπρεπε, κατ’ ανάγκη να μεταφερθεί στην Aθήνα. Eκεί παράγονταν οι ταινίες, εκεί ζούσαν σκηνοθέτες, ηθοποιοί, τεχνικοί κ.λπ., άρα εκεί έπρεπε να επικεντρωθεί το ενδιαφέρον. H πρώτη «Eβδομάδα Eλληνικού Kινηματογράφου» οργα-

νώθηκε βιαστικά και με ελλείψεις. Στάλθηκε τ τε ο υπογράφων στην Aθήνα, στα εκεί γραφεία της ΔEΘ και με μοναδικά εφ δια τις ποιες γνώσεις του, τις λίγες γνωριμίες του και το τηλέφωνο άρχισε μια αγωνιώδη προσπάθεια να εξασφαλίσει ταινίες (τ τε ήταν ελάχιστες οι «φεστιβαλικές») και την άφιξη στη Θεσσαλονίκη καλλιτεχνών, πνευματικών ανθρώ-

1974: H Aννα Συνοδινού, μέλος της Kριτικής Eπιτροπής, ο Παύλος Zάννας, πρ εδρος στην ίδια επιτροπή. Tο 15ο Φεστιβάλ υπήρξε ορ σημο στην εδραίωση του θεσμού.

πων, κριτικών, δημοσιογράφων κ.λπ.

Eίναι γνωστ τι η πρώτη «Eβδομάδα» πέτυχε περισσ τερο απ’ σο θα περίμενε κανείς. Πέτυχε χάρη σε δύο σημαντικούς παράγοντες: την αγάπη που έδειξε για τον πρωτοφανέρωτο θεσμ το κοιν της Θεσσαλονίκης και τη μεγάλη προβολή (θετική ή αρνητική) του Tύπου, κυρίως του αθηναϊκού. Hθοποιοί και σκηνοθέτες αποθεώθηκαν, στην κριτική επιτροπή έλαμπαν η Kατίνα Παξινού και ο Στρατής Mυριβήλης, η Eλένη Bλάχου και τ σοι άλλοι, μάλιστα τρεις ή τέσσερις Θεσσαλονικείς.

H πείρα και οι επικρίσεις για κάποια μειονεκτήματα έγιναν μαθήματα. Kι απ τον δεύτερο κι λας χρ νο, το 1961, η «Eβδομάδα» απέκτησε τον κανονισμ της και πληρέστερη οργάνωση. Kι επί πλέον έγινε το πρώτο βήμα για διεθνοποίησή του με τη συμμετοχή ταινιών απ τις χώρες που μετείχαν στη ΔEΘ. Σήμερα το Φεστιβάλ έχει μεγαλώσει, έχει εξελιχθεί, αλλά, νομίζω, έχει αποξενωθεί απ την π λη. Oλα κατευθύνονται και διευθύνονται απ την Aθήνα, στην κριτική επιτροπή μετέχει κάθε φορά ένας Θεσσαλονικεύς (άλλοτε ήταν τρεις ως πέντε), η π λη σκέφτεται ή αισθάνεται τι παραμερίσθηκε απ κάτι που δημιούργησε κι ανάθρεψε εκείνη, χι ανεπιτυχώς. Kαι περιμένει μάταια την περιλάλητη αποκέντρωση.

KYPIAKH 6 NOEMBPIOY 1994 - H KAΘHMEPINH

7

....Aρμονική συνύπαρξη εν ς σκηνοθέτη (Θ. Aγγελ πουλος), εν ς ιστορικού του κινηματογράφου (Γ. Σολδάτος) κι εν ς κριτικού (Γρ. Γρηγορίου). O Γ. Σολδάτος υπογράφει την πολύτομη «Iστορία του Eλληνικού Kινηματογράφου». Oσο για τον Γρηγ ρη Γρηγορίου, το νομά του είναι συνώνυμο με εκείνο του φεστιβάλ. Aπ τα «θεσμικά» του πρ σωπα.

Kριτικοί και σκηνοθέτες Σχέσεις ευάλωτες και ιδι μορφες

Tου Bασίλη Pαφαηλίδη Kριτικού και θεωρητικού του κινηματογράφου

H ΛATINIKH λέξη festivus, απ την οποία κατάγεται η γαλλική festival και η ακριβής φωνητική απ δοσή της στα ελληνικά φεστιβάλ, σημαίνει εορταστικ ς. Tο παραπάνω επίθετο εξυπακούει το ουσιαστικ εκδήλωση. Tα φεστιβάλ, συνεπώς, είναι εορταστικές εκδηλώσεις κάθε είδους και μορφής. Tα φεστιβάλ κρασιού, ας πούμε, είναι πιο κοντά στο αρχικ λατινικ ν ημα της λέξης, που αναφερ ταν σε λαϊκές γιορτές κρασάτες και ερωτικές. Στα ρωμαϊκά φέστιβους πήγαινε κανείς για να πιει του σκασμού και με τη βοήθεια του Bάκχου να συναντήσει την Aφροδίτη στο παραδίπλα δασάκι, ή και μέσα στο χώρο του φεστιβάλ τον καιρ της παρακμής της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Πρέπει να ήταν πολύ μορφα αυτά τα φεστιβάλ!

Mε τον καιρ , απ πανήγυρις (στα αρχαία ελληνικά) και πανηγύρι (στα νέα ελληνικά) που ήταν τα φεστιβάλ, έγιναν πρώτα ζωοπανηγύρεις και στη συνέχεια εμποροπανηγύρεις. Tα σημερινά φεστιβάλ είναι και τα τρία μαζί: πανηγύρια, που συχνά είναι για τα πανηγύρια (καταλαβαίνετε, τώρα, γιατί δεν μεταφράζουμε το λατινικ φεστιβάλ με την ελληνικ τατη λέξη πανηγύρι), και μαζί ζωοπανηγύρεις (παν πολλά δίποδα ζώα σ’ αυτά), και μαζί εμποροπανηγύρεις (κάθε φεστιβάλ έχει σχέση με εμπορικές συναλλαγές, ακ μα και ταν

λειτουργεί σαν βιτρίνα μ νο).

Tο Φεστιβάλ Kινηματογράφου Θεσσαλονίκης το δημιούργησε η Διεθνής Eκθεση Θεσσαλονίκης στο πλαίσιο των γενικ τερων εμπορικών δραστηριοτήτων της. Hταν και παραμένει ένα εκθετήριο ιδι μορφων προϊ ντων, που λέγονται ταινίες και που, επειδή δεν μπορούν να εκτεθούν σε χώρο (βιτρίνα ή εκθεσιακ ς χώρος), εκτίθενται σε χρ νο (προβολή). Eκεί βλέπουν τις ταινίες οι έμποροι κινηματογραφικών ταινιών, τ σο οι χοντρέμποροι-διανομείς σο και οι μικρέμποροι-αιθουσάρχες, και αποφασίζουν αν πρέπει ή δεν πρέπει να αγοράσουν το εμπ ρευμα-ταινία, με κριτήριο το προσδοκ μενο κέρδος. Παρεμπιπτ ντως, τις ταινίες τις βλέπει και ένα περιορισμένο κοιν , που λειτουργεί σαν δείκτης της απήχησης στο ευρύτερο κοιν μιας συγκεκριμένης ταινίας. Παρεμπιπτ ντως επίσης τις βλέπουν τ σο οι κριτές σο και οι κριτικοί.

Kριτές και κριτικοί Oι κριτές είναι κάτι λως διάφορον των κριτικών. Aνθρωποι ετερ κλητης παιδείας, ευαισθησίας και νοημοσύνης, και συχνά παντελώς άσχετοι με το αντικείμενο, αθροίζουν τις ψήφους τους, διαιρούν διά του συν λου των κεφαλών τους, μερικές απ τις οποίες είναι παντελώς άδειες,

8 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 6 NOEMBPIOY 1994

και βγάζουν έναν μέσο ρο, που λέγεται βραβείο. Aν βραβευτεί ο δημιουργ ς, που λέγεται έτσι γιατί προσπαθεί να μιμηθεί το δημιουργ , δημιουργώντας πράγματα συχνά παντελώς άχρηστα εκ του μη ντως, έχει καλώς. Ποτέ δεν θα ρωτήσει ποιοι ήταν αυτοί που του έδωσαν το βραβείο. Bραβείο ήθελε, βραβείο πήρε - και άκρα του τάφου σιωπή για την ποι τητα του βραβείου, που επικαθορίζεται απ τον στατιστικ μέσο ρο της ποι τητας των κριτών, οι μισοί απ τους οποίους είναι απ ανεπαρκείς έως ηλίθιοι.

Aυτ που με ενοχλούσε ιδιαίτερα τα τριάντα χρ νια που παρακολούθησα το Φεστιβάλ Kινηματογράφου Θεσσαλονίκης σαν κριτικ ς κινηματογράφου (ένα επάγγελμα είναι και αυτ , που συχνά το ονομάζουν λειτούργημα για να κοροϊδεύουν τους εαυτούς τους κυρίως οι κριτικοί και να νιώθουν έτσι λειτουργοί, πως περίπου οι παπάδες που τελούν τη λειτουργία προκειμένου να μαζέψουν λειτουργιές, ή άλλα εξίσου πεζά αλλά χρήσιμα πράγματα, πως το χρήματα που λέγεται έτσι γιατί είναι το κατ’ εξοχήν χρήσιμο πράγμα) ήταν το αυξημένο ενδιαφέρον των δημιουργών, καλών και κακών, για την κριτική των κριτικών και χι για την κριτική των κριτών. Bλέπεις, η κριτική των κριτών εκφράζεται με έναν απρ σωπο στατιστικ μέσο ρο,

που προστατεύει σαν ομπρέλα την ηλιθι τητα κάποιων κριτών που ψήφισαν σαν ισ τιμοι κατά τον νου και την ευαισθησία με τους ικανούς κριτές, ενώ η κριτική των κριτικών, καλών και κακών, εκφράζεται πάντα με τρ πο προσωπικ και ως εκ τούτου βρίσκεται πέραν της στατιστικής του μέσου ρου που εκφράζει η απ φαση της κριτικής επιτροπής. Συνεπώς, οι κριτικοί είναι ευάλωτοι: Mπορείς να δείρεις έναν κριτικ , χι μως και την κριτική επιτροπή - τους κριτές.

Aδυναμία H δεύτερη και σημαντικ τερη εμπειρία μου απ τη μακρ χρονη θητεία μου στο Φεστιβάλ Kινηματογράφου Θεσσαλονίκης έχει σχέση με την πλήρη αδυναμία των δημιουργών (καλών και κακών) να ορίσουν τις έννοιες «καλή κριτική» και «κακή κριτική». Tην ευνοϊκή γι’ αυτούς κριτική, τη θεωρούν καλή καθεαυτή και τη δυσμενή γι’ αυτούς κριτική, τη θεωρούν κακή καθεαυτή. Tους είναι παντελώς αδιάφορο αν μια δυσμενής γι’ αυτούς κριτική είναι καλή καθεαυτή, αν δηλαδή είναι ένα ενδιαφέρον, έξυπνο, έντιμο και τεκμηριωμένο κείμενο. «Kαλ είναι, ,τι είναι καλ για μένα». Aκριβώς έτσι σκέφτεται και ο μπακάλης. Kαλή είναι η φέτα, ταν την πουλάει σε καλή τιμή.

Kάπως έτσι σκέφτεται και ο μπακάλης - καλλιτέχνης, ή αυτ ς που εκλαμβάνει τον εαυτ του ως καλλιτέχνη γιατί έτσι θέλει, ή γιατί έτσι του είπε η μαμά του.

Aλλαγή στον τίτλο της ΣEΛ 8

Kριτικοί και σκηνοθέτες

AΦIEPΩMA

Tο ελληνικ βλαχοχ λιγουντ H κακ γουστη κοσμικ τητα που χαρακτήριζε την πρώτη περίοδο του Φεστιβάλ

Aριστερά: H Aν Λ μπεργκ, ο Γιώργος Φούντας, η Eλενα Nαθαναήλ στο 9ο Φεστιβάλ. H Λ μπεργκ πρωταγωνιστούσε στο «Kορίτσια στον ήλιο» –το σενάριο έγραψε ο Iάκωβος Kαμπανέλλης– που προβλήθηκε, τ τε, με μεγάλη επιτυχία (προτάθηκε, επίσης, για Oσκαρ καλύτερης ξένης ταινίας). H Nαθαναήλ, ακτινοβολώντας, εντυπωσιακά μορφη, βραβεύτηκε για την ερμηνεία της στην ταινία «Pαντεβού με μια άγνωστη». Kαι τις δύο ταινίες υπέγραφε ο Bασίλης Γεωργιάδης. Eίχε την τιμητική του σ’ αυτ το Φεστιβάλ του ’68. Δεξιά: H Eλένη Aνουσάκη, νεαρή στάρλετ τ τε, βρέθηκε στο επίκεντρο της προσοχής το 1964, στην πέμπτη εβδομάδα του Φεστιβάλ, με τις τολμηρές εμφανίσεις της. Στο σιντριβάνι, κατ’ απομίμηση ανάλογων... περιστατικών στις Kάννες, ή μήπως επηρεασμένη απ τη θρυλική σκηνή στο «Nτ λτσε βίτα» του Φελίνι; Tου Iάκωβου Kαμπανέλλη Θεατρικού συγγραφέα

H ZΩH του Φεστιβάλ Kινηματογράφου στη Θεσσαλονίκη χαρακτηρίζεται διαφορετικά για κάθε μία απ τις δύο περι δος της λειτουργίας του. Διαφέρει πολύ ευτυχώς η δεύτερη, η απ τη μεταπολίτευση κι εδώ, απ την πρώτη. Eκείνη, που, δυστυχώς, μερικοί τη συζητούν και τη νοσταλγούν σαν τη χρυσή του εποχή.

T τε, επήγα μία και μ νη φορά και έφυγα πριν της ώρας γιατί δεν μ’ ενδιέφερε –ή πιο σωστά, με απωθούσε– η κακ γουστη βλαχαδερή κοσμικ τητα που το χαρακτήριζε. Παραγωγοί, σκηνοθέτες, σταρ και στάρλετς, που μπαίνανε σ’ ένα σμ κιν και σε μακριές τουαλέτες και μαϊμουδίζανε, στις προβολές και στις δεξιώσεις, σα γίνονταν στις Kάννες και στη Bενετία.

Kατά τα άλλα ανάμεσα στις ασήμα-

ντες έως σαχλές ταινίες που –συνήθως– ήταν υποψήφιες για βράβευση, τύχαινε κάπου κάπου να υπάρχει και κάποια που η φωτεινή διαφορά απ’ τις άλλες ήταν σο της μέρας απ’ τη νύχτα. Aλλά ακ μη και αυτή η σπάνια ποιοτική παρουσία –μονήρης, συγκινητική και δονκιχοτική απ πειρα δικαίωσης του Φεστιβάλ– δύσκολα αποσπούσε κάποια απ’ τις διακρίσεις που άξιζε. Γιατί –πάλι συνήθως– τα περισσ τερα μέλη της κριτικής επιτροπής ήταν συγκοινωνούντα δοχεία της αντίληψης που είχαν για τον ελληνικ κινηματογράφο οι ισχυροί παραγωγοί του ελληνικού βλαχοχ λιγουντ. Σε λη αυτή την πρώτη περίοδο, αυτή τη χρυσή εποχή, το Φεστιβάλ ήταν ο αθλοθέτης και ο επιβραβεύων την μετρι τητα του –μετριοτάτης ποι τητας– εμπορικού κινηματογράφου, και ο ενθαρρύνων τη συνέχεια στα ίδια καλούπια για ίδια κατασκευάσματα.

Δεν είναι τυχαίο το τι οι αξι λογοι σκηνοθέτες της περι δου 1950–70 είναι δυσανάλογα πολλοί σε σχέση με τον αριθμ αξι λογων ταινιών που γυρίστηκαν την εικοσαετία αυτή. Kαι φανερ και γνωστ είναι τι οι ικαν τητες και οι φιλοδοξίες τους μείνανε στο ράφι ή πολτοποιήθηκαν στους μύλους της μαζικής εμπορικής παραγωγής λ γω βιοποριστικής ανάγκης.

Tο μ νο λαμπερ στοιχείο σ’ αυτού του είδους τις ταινίες ήταν η παρουσία των κωμικών ηθοποιών της παλιάς γεννιάς, των πράγματι σπουδαίων ηθοποιών. Που μως, π σο πιο σημαντικές ερμηνείες τους θα είχαν χαρεί, και οι ίδιοι και οι θεατές, εάν δεν τους είχαν καταδικάσει να επαναλαμβάνουν τα ίδια νουμερίστικα σουσούμια και στις 50 και στις 100 ταινίες που έπαιξαν.

Aς με συγχωρεί η αγαπημένη μου Θεσσαλονίκη, που δεν επαινώ μιαν εκδήλωση που φιλοξενούσε και ενί-

σχυε. Aλλά για σα είπα δεν θεωρώ υπεύθυνη ούτε τη Θεσσαλονίκη ούτε τους Θεσσαλονικείς. H αμαρτία πως συμβαίνει σχεδ ν πάντα ήταν «αθηναϊκή»» Tελικά μως έστω και καθυστερημένα, η ύπαρξη του φεστιβάλ δικαιώθηκε με την ομαδική παρουσία των δημιουργών του νέου κινηματογράφου, ευθύς μ λις ήρθε η μεταπολίτευση (1974-75). Aπ τ τε και μέχρι τώρα έχει τα γνωρίσματα που προϋποθέτει ένα φεστιβάλ: ανάδειξη νέων ταλέντων αναγνώριση των δασκάλων τους, δυνατ τητες δοκιμασίας του πειραματισμού.

Kαι κλείνω μ’ ένα υστερ γραφο.

Oι ταινίες που κατηγ ρησα παρουσιάζονται τώρα σωρηδ ν στα τηλεοπτικά κανάλια κι έχουν και πολλούς απρ βλεπτους θαυμαστές. Δεν νομίζω πως ξαφνικά έγιναν καλές. O παράγων που τις καλλωπίζει είναι το χείρον των σίριαλ που τις περιβάλλει.

KYPIAKH 6 NOEMBPIOY 1994 - H KAΘHMEPINH

9

AΦIEPΩMA

H πολιτική διάσταση H πορεία του Φεστιβάλ Kινηματογράφου απ την «Eβδομάδα» έως τη διεθνοποίησή του

Eξώστης: ο 12ος, και κάποιες φορές ο καθοριστικ ς «παίκτης» στο φεστιβάλ. Kάποτε, είχε λ γο και πολιτική συνείδηση. Eκκίνησε σαν η «άλλη» φωνή, για να εξελιχθεί σε β μβο ενοχλητικ και, κάποτε, εξοργιστικ .

Tου Θανάση Pεντζή Σκηνοθέτη και πρώην διευθυντή του φεστιβάλ

H ΔHMIOYPΓIA του Φεστιβάλ Eλληνικού Kινηματογράφου μοιάζει κάπως συμπτωματική εξαιτίας του γεγον τος τι η πρώτη διοργάνωση προκλήθηκε έπειτα απ πρ σκληση της Διεθνούς Eκθεσης Θεσσαλονίκης προς την Mακεδονική Kαλλιτεχνική Eταιρία TEXNH, που ζητούσε τη συνεργασία της στον εορτασμ των 25 χρ νων λειτουργίας της ΔEΘ και την πλαίσιωσή του με καλλιτεχνικές εκδηλώσεις. H συνεργασία αυτή πραγματοποιήθηκε με βάση το εμπεριστατωμένο υπ μνημα που είχε επεξεργαστεί ο Παύλος Zάννας (ως μέλος τ τε του Δ.Σ. της TEXNHΣ και δημιουργ ς της Kινηματογραφικής Λέσχης). Προβλεπ ταν μια σειρά εκ-

δηλώσεων, αλλά πραγματοποιήθηκαν μ νο δύο, Eβδομάς Eλληνικού Kινηματογράφου και Παραστάσεις με Xορευτικά Συγκροτήματα. Προσωπικά πιστεύω πως κι αν η εν λ γω συμπτωματική πρωτοβουλία δεν είχε υπάρξει, τρεις άλλες λιγ τερο συμπτωματικές έτειναν στον ίδιο στ χο. H πρώτη εκπορευ ταν απ την ένωση των ξενοδ χων της P δου, η δεύτερη απ τον Eθνικ Oργανισμ Tουρισμού που την εποχή εκείνη προωθούσε σε συνεργασία με την Περιηγητική Λέσχη την διαμ ρφωση μιας πολιτικής καλλιτεχνικών εκδηλώσεων που οδήγησε στη θέσπιση των Φεστιβάλ Aθηνών και Eπιδαύρου –και η τρίτη προερχ ταν απ τον κινηματογραφικ χώρο που ζητούσε τη διαμ ρφωση συνολικής πολιτικής στο γενικ τερο πλαίσιο

10 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 6 NOEMBPIOY 1994

της βιομηχανικής ανάπτυξης. O Φιλοποίμην Φίνος ως προεξάρχων και επικεφαλής των παραγωγών της εποχής που είχε τιμηθεί απ’ τα φοιτητικά του χρ νια με τη φιλία των K. Kαραμανλή (πρωθυπουργού), N. Mάρτη (υπουργού Bιομηχανίας) και Γ. Mαύρου (πρώην υπουργού και διακεκριμένου στελέχους της αντιπολίτευσης) πήρε την πρωτοβουλία και εισηγήθηκε τη σύνταξη εν ς ν μου με αναπτυξιακ χαρακτήρα κατά τα πρ τυπα της Iταλίας και της Γαλλίας. Aυτή ήταν τελικά και η πιο αποφασιστική ενέργεια που οδήγησε τη συμπτωματική Eβδομάδα Eλληνικού Kινηματογράφου να γίνει θεσμ ς.

N μος O ν μος που είχε εισηγηθεί απ το 1958 ο Φίνος βρισκ ταν στο στάδιο

της τελικής επεξεργασίας ταν διεξαγ ταν η A΄ Eβδομάς Eλληνικού Kινηματογράφου (Σεπτέμβριο 1960) και σε λίγο θα ’παιρνε το δρ μο για τη ψήφισή του απ τη Bουλή. Φυσικά, προέβλεπε πολλά πράγματα, αλλά τα κυρι τερα άργησαν να εφαρμοστούν ή δεν εφαρμ στηκαν ποτέ.

H Eβδομάς Eλληνικού Kινηματογράφου έτυχε άμεσης εφαρμογής και δημιούργησε μια σύνδεση ανάμεσα στην κρατική πολιτική και το νε τευκτο θεσμ , έτσι που να θεωρείται πάντα ως ο καθρέφτης της κυβερνητικής πολιτικής σ’ αυτ ν τον τομέα. O ίδιος ο ν μος δεν περιείχε πολλές λεπτομέρειες για τον τρ πο διεξαγωγής της εκδήλωσης την οργάνωση της οποίας ανέθετε στην ΔEΘ, αλλά η συγκρ τηση των επιτροπών γιν ταν με υπουργική απ -

φαση κι έτσι γίνεται δυστυχώς ακ μα και σήμερα.

H πρώτη πενταετία κύλησε με οργανωτικές αδυναμίες και διοικητικ λογοκριτικές παρεμβάσεις, προσφέροντας μως μια πρωτοφανή δημοσι τητα για την ίδια την π λη και εξαιρετικές εμπειρίες για τους κινηματογραφιστές και τους δημοσιογράφους που την ανακάλυψαν. H αίσθηση της αίγλης επισκίαζε τ σο τις οργανωτικές αδυναμίες σο και τις απίστευτες παρεμβάσεις των κρατικών οργάνων. Στην 6η Eβδομάδα (1965) η Aριστερά και η ομολογουμένως έξοχη πολιτιστική της πολιτική εκείνης της εποχής κάνει για πρώτη φορά αισθητή την παρουσία της στον κινηματογραφικ χώρο με μια ταινία σαν «Tο Mηλ κο» του Aδωνι Kύρου και μια πλειάδα μικρές ταινίες νεαρών σκηνοθετών που ήταν σχεδ ν λοι Λαμπράκηδες και εμφορούνταν απ ανθρωπιστικά και κοινωνιστικά ιδεώδη, ξεφεύγοντας απολύτως απ τα τυποποιημένα πρ τυπα των προϊ ντων Kινηματογραφικής Bιομηχανίας. Για πρώτη φορά τίθεται ευρέως το ζήτημα Kινηματογράφος: Bιομηχανία ή Tέχνη; Oι προβληματισμοί σχετικά με τη φυσιογνωμία και το χαρακτήρα του ίδιου του θεσμού διατυπώνονται πολλαπλώς και το αίτημα του προσώπου, του διευθυντού προβάλλεται ήδη. H απάντηση θα δοθεί την επ μενη χρονιά με μια σειρά ταινιών, μεγάλου μήκους αυτή τη φορά που επιβάλλουν (με τη θερμή συνηγορία των νεωτεριστών κριτικών Γ. Mπακογιανν πουλου και B. Pαφαηλίδη), το πρ τυπο του Kινηματογράφου Tέχνης στην (εν τω μεταξύ χωρίς περίσκεψη) μετονομοσθείσα «Eβδομάδα», σε Φεστιβάλ Eλληνικού Kινηματογράφου.

H διάκριση μεταξύ κινηματογραφικών έργων και προϊ ντων ή υποπροϊ ντων είναι πια σαφής και τα πράγματα φάνηκαν προς στιγμήν τι θα έπαιρναν το δρ μο τους. Aλλά η σισύφεια αγωνία έκανε την εμφάνισή της με το απριλιαν πραξικ πημα κι η οπισθοδρ μηση ήταν αναπ φευκτη κι επώδυνη, ιδιαίτερα για τον Kινηματογράφο που βρισκ ταν στην πιο καίρια στιγμή της άνθησής του. H χουντική καφρίλα που απλώθηκε παντού δεν κατ ρθωσε να προσεταιριστεί, παρά ένα μικρ μ νο μέρος παραγωγών με τους οποίους ωστ σο, δημιούργησε ένα φιλοκαθεστωτικ κινηματογράφο με χρηματοδοτήσεις μέσω της νεοσύστατης θυγατρικής εταιρίας της ETBA, Γενική Kινηματογραφικών Eπιχειρήσεων που αργ τερα μετονομάστηκε απ τον Γιώργο Tζαβέλα σ’ Eλληνικ Kέντρο Kινηματογράφου. Tο Φεστιβάλ μως δεν κατάφεραν να το ποδηγετήσουν και καθ’ λη την επταετία παρέμεινε εστία αντίστασης και υπεράσπισης της ανθρώπινης και καλλιτεχνικής αξιοπρέπειας.

εναργής. Tο Φεστιβάλ ανήκει πλέον σ’ έναν άλλο Kινηματογράφο τον Nέο Eλληνικ Kινηματογράφο και το απ γει του είναι το έτος 1975. Eίναι επιτακτικ πλέον τι το Φεστιβάλ δεν μπορεί πια να παραμείνει στο πλαίσιο της ΔEΘ αλλά ούτε η ίδια ούτε το υπουργείο Bιομηχανίας μπ ρεσαν να το κατανοήσουν, το αντίθετο μάλιστα, προσπάθησαν δολίως να το πισωγυρίσουν κατά μια δεκαετία δημιουργώντας μια καθολική απογοήτευση που γρήγορα μετατράπηκε σε οργή και αντίδραση.

H Eταιρία Eλλήνων Σκηνοθετών έπαψε ν’ αρκείται πλέον σε διαμαρτυρίες και μπήκε επικεφαλής εν ς αγώνα που οδήγησε λο τον κινηματογραφικ κ σμο στην ανάληψη των ευθυνών διοργάνωσης του Φεστιβάλ. Hταν μια μειωτική σύγκρουση και μια σκληρή μάχη που έληξε πως έπρεπε, με μια συντριπτική νίκη των κινηματογραφιστών και μια ταπεινοτικ τατη ήττα για την ΔEΘ και το υπουργείο Bιομηχανίας.

Hταν το έπος του καλούμενου Aντιφεστιβάλ του 1977 που έθεσε επί τάπητος στο σύνολ του το ζήτημα του κινηματογράφου και οδήγησε στη μεταβίβαση της σχετικής αρμοδι τητας απ το υπουργείο Bιομηχανίας στο υπουργείο Πολιτισμού (1978).

Σκηνοθέτες σε «διάλογο» με το κοιν . Tα φεστιβάλ του ’74-’75 συνέπλεαν με την πνευματική και κοινωνικοπολιτική φυσιογνωμία της Eλλάδος εκείνης της περι δου.

Διάλογος

Mεταπολίτευση

Eτσι άρχισε απ την αρχή ένας διάλογος που οδήγησε οκτώ χρ νια αργ τερα στην αναθεώρηση λης της νομοθεσίας και φυσικά στην αναμ ρφωση του Φεστιβάλ. Oι λύσεις μως που δ θηκαν καθώς προήλθαν απ ποικίλους κι ανορθ δοξους συμβιβασμούς δεν μπ ρεσαν να ανταποκριθούν με την δέουσα πληρ τητα στις νέες αναγκαι τητες και προσδοκίες της εποχής. O πλέον επιλήψιμος απ τους συμβιβασμούς έγινε σε σχέση με τις αφ ρητες πιέσεις της ΔEΘ που εμφανίστηκαν με εκβιαστικ τρ πο την τελευταία στιγμή κι οδήγησαν σε μια στρεβλή υπ σταση του θεσμού καθώς και σε απίστευτες παρερμηνείες δικαιοδοσίας επ αυτού. Eτυχε να είμαι ο πρώτος διευθυντής και συνεπώς ο πρώτος που υπέστην τις συνέπειες αυτής της ανακολουθίας και των πράγματι ασυμβίβαστων επιδιώξεων, τις οποίες ωστ σο, με την αμέριστη στήριξη της Oργανωτικής Eπιτροπής κατ ρθωσα να εξουδετερώσω μέσα σε μια δίνη βουβής διαμάχης, αλλά χι και να εξαλείψω.

Oσο κι αν φαίνεται περίεργο το Φεστιβάλ (και στις δύο του εκδηλώσεις –εθνικ και διεθνές (1) βρίσκεται ακ μα σ’ ένα καθεστώς αμφιλεγ μενης κι ανεπαρκούς νομιμ τητας που κάποια στιγμή θα πρέπει επιτέλους να τερματιστεί αν και κάτι τέτοιο δεν φαίνεται ακ μα στον ορίζοντα και κανείς δεν είναι αυτή τη στιγμή πρ θυμος ή έτοιμος να αντιμετωπίσει.

H μεταπολίτευση βρήκε τον Eλληνικ Kινηματογράφο πως είχε βρει προ τριακονταετίας τον ιταλικ η πτώση του φασισμού, με μια γενιά νέων κι ονειροπ λων δημιουργών να παλεύουν σε μια αδιεκπεραίωτη χα σφαιρα στην οποία ωστ σο η κοινωνική αλληλεγγύη ήταν παρούσα κι

Σημείωση: 1) H διεθνής διάσταση του Φεστιβάλ ήταν παρούσα σαν παράλληλη εκδήλωση με διαφορετικές μορφές και διαφορετικούς προσανατολισμούς για πάρα πολλά χρ νια, χωρίς ποτέ μως να αποκτήσει υπ σταση, ν ημα και προ παντ ς την απαιτούμενη συνέπεια. Tις ίδιες δυσκολίες αντιμετωπίζει και τώρα, φαίνεται δε, πως η συνύπαρξη στην ίδια π λη δεν είναι εφικτή, πως δεν είναι και συνήθης.

Eνταση και ενθουσιασμ ς στο φεστιβάλ. Kαταργείται η λογοκρισία και δίνεται το δικαίωμα στους σκηνοθέτες που δεν προκρίθηκαν να διοργανώσουν «Aντί-φεστιβάλ».

O B΄ Eξώστης πετυχαίνει μείωση της τιμής των εισιτηρίων κατά 50%, αλλά η ΔEΘ προειδοποιεί τι θα διακ ψει το φεστιβάλ αν θα συνεχιστούν οι φασαρίες. Tο κοιν «κυριεύει» το φεστιβάλ, και για δύο χρονιές ’74-’75 απονέμει τα δικά του βραβεία.

O Θανάσης Pεντζής (αριστερά) σε… αμφίεση μεταπολίτευσης. Tο 1975, η «Bιογραφία», ταινία πειραματική, βραβεύεται απ το επίσημο φεστιβάλ, αλλά και το κοιν , και χειροκροτείται θερμά. Aκρη δεξιά, ο σκηνοθέτης Nίκος Zερβ ς, απ τις πιο χαρακτηριστικές παρουσίες του κινηματογραφικού φεστιβάλ.

KYPIAKH 6 NOEMBPIOY 1994 - H KAΘHMEPINH

11

«O διαχωρισμ ς –ο απαραίτητος– ανάμεσα στο “ελληνικ ” και το “διεθνές” φεστιβάλ δεν σημαίνει καθ λου μια τέλεια απομ νωση της κάθε εκδήλωσης. Tο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης μπορεί να σταθεί και να καρποφορήσει μ νο με την παράλληλη ανάπτυξη, αλληλοεπίδραση και αλληλοβοήθεια των δύο εκδηλώσεων που το αποτελούν…». Παύλος Zάννας: οραματιστής και οργανωτής πολιτισμού, εργάστηκε, πως αποδείχθηκε, με θαυμαστή αποτελεσματικ τητα. Στη φωτογραφία με την Aιμιλία Yψηλάντη και τη Zορζ Σαρρή.

Tολμηρ ς και οραματιστής O εμπνευστής και ιδρυτής του Φεστιβάλ Kινηματογράφου Θεσσαλονίκης, Παύλος Zάννας TA ΦEΣTIBAΛ μπορούν να σταθούν ταν βρίσκονται στα χέρια νέων ανθρώπων. Xρειάζεται φαντασία, ενημέρωση και δημιουργική διάθεση, που οι άνθρωποι μιας κάποιας ηλικίας δεν μπορούν πια να έχουν.

Xρειάζεται οι άνθρωποι που τα διευθύνουν να προσδίδουν τον προσωπικ τους χαρακτήρα. Σ’ λον τον κ σμο τα πιο πετυχημένα φεστιβάλ είναι αυτά που ο διευθυντής - δημιουργ ς τους βάζει την προσωπική του σφραγίδα», έλεγε τον Oκτώβριο του 1989 ο Παύλος Zάννας σε συνέντευξή του στον Aλέξη Δεμερτζ γλου. O εμπνευστής και ιδρυτής του Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης πέθανε λίγο καιρ αργ τερα, στερώντας τον κι-

νηματογράφο απ ένα λαμπρ πνεύμα, τον πολιτισμ απ έναν τολμηρ και επίμονο οραματιστή υψηλού ήθους. «...Tο φεστιβάλ τονώνει το ενδιαφέρον για τον καλ ελληνικ κινηματογράφο και γίνεται αφορμή για επαφές που μπορούν να έχουν ευχάριστη συνέχεια» έγραφε σε κείμεν του στην «Eπιθεώρηση της Tέχνης» το 1963. Kαι σε άλλο σημείο: «...H συμμετοχή ξένων ταινιών –που δεν θα συναγωνίζονται για την ώρα τουλάχιστον τις ελληνικές– πρέπει να τονωθεί και να κληθούν ξένοι οικονομικοί παράγοντες που θα ενδιαφερθούν να πουλήσουν ταινίες, ν’ αγοράσουν ελληνικές ταινίες, να έρ-

12 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 6 NOEMBPIOY 1994

θουν σε επαφή με Eλληνες τεχνικούς, ηθοποιούς και παραγωγούς με τους οποίους θα μπορέσουν να συνεργασθούν στην Eλλάδα ή το εξωτερικ ...». Πολλοί τον χαρακτήριζαν τ τε αιθεροβάμονα. Oμως, η αναδρομική περιδιάβαση σε σκέψεις εκείνης της εποχής εκπλήσσει για την ευρύτητα εν ς πνεύματος που διέβλεψε εξελίξεις οι οποίες έγιναν σήμερα πραγματικ τητα ύστερα απ πολλές περιπέτειες.

Tο 1965, ο Π. Zάννας διορίσθηκε απ την κυβέρνηση Γ. Παπανδρέου γενικ ς διευθυντής της ΔEΘ. T τε, κατάφερε να πραγματοποιήσει το δεύτερο σκέλος του ονείρου, που ήταν γι’ αυτ ν αυτοσκοπ ς. Tο 1966

διοργάνωσε το πρώτο Διεθνές Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης με μεγάλη επιτυχία.

Aπ τους λίγους που συνδύαζε την ικαν τητα για οργάνωση με την ευχέρεια για ιεράρχηση των προβλημάτων του πολιτισμού, ο Π. Zάννας εξήρε απ τ τε τη σπουδαι τητα του σωστού προγραμματισμού εν ς φεστιβάλ, την ανάγκη σαφώς προσδιορισμένου χαρακτήρα με την αυστηρή επιλογή ταινιών, την ανάγκη παρουσίας ξένων προσκεκλημένων που κάνουν γνωστή την ελληνική κινηματογραφική δράση στο εξωτερικ , τη σημασία προσέλκυσης έως «ζωντανού» και παλλ μενου κοινού.

M.Δ.

AΦIEPΩMA

Mε το «βλέμμα» των σκηνοθετών Tο φεστιβάλ μέσα απ ενθυμήσεις των Θ. Aγγελ πουλου, Π. Bούλγαρη, N. Kούνδουρου και N. Παναγιωτ πουλου Tου Θ δωρου Aγγελ πουλου

H συμμετοχή μου με την «Aναπαράσταση» το 1970, ήταν ίσως η καλύτερη στιγμή που έχω ζήσει στο φεστιβάλ. H υποδοχή της ταινίας απ το κοιν ήταν κάτι μοναδικ . Δε νομίζω τι ξανάζησα παρ μοια εμπειρία.

Aνέβηκα, τ τε, στη Θεσσαλονίκη μέσα σε έναν κλοι απ τον παλι ελληνικ κινηματογράφο. Hμουν μ νος. Στο τέλος της προβολής, σήκωσα ψηλά την τ τε κοπέλα μου. Γύρω μου η Σώκου, ο Σταματίου, ανάμεσα σε άλλους, χειροκροτούν (δεξιά). Bρίσκομαι στο μέσον εν ς κύκλου απ ανθρώπους –κάποιοι απ’ αυτούς, αργ τερα, με μίσησαν πολύ– που χειροκροτούν συγκινημένοι.

H «Aναπαράσταση» ήταν μια ταινία που γυρίστηκε μέσα στη δικτατορία με ελάχιστα χρήματα.

Oρθιοι απ αριστερά: Nτ. Kατσουρίδης, Θ. Bέγγος, T. Zωγράφος, K. Kαζάκος, Γ.

Aρβανίτης, Π. Bούλγαρης, τελευταίος δεξιά ο Λ. Παπαστάθης. Kάθονται απ αριστερά: H μετέπειτα γυναίκα του Θ. Aγγελ πουλου Φοίβη, A. Bαγενά, Eρ. Bελλ πουλος, Θ. Aγγελ πουλος.

1972. «Στις “Mέρες του ’36” τα πράγματα ήταν διαφορετικά. Eίχα τελειώσει μια δύσκολη ταινία, που μιλούσε για τη δικτατορία μέσα στη δικτατορία, χρησιμοποιώντας ένα έμμεσο στυλ.

Hταν η πρώτη και μοναδική καλοκαιρινή ταινία που γύρισα. En plein soleil! Bραβεύτηκε στη Θεσσαλονίκη, στις Kάννες, στο Bερολίνο, σημάδεψε, πολλαπλώς, εκείνη την εποχή. Συναντηθήκαμε στο πάλκο εγώ και η γυναίκα

Aπ αριστερά: Διακρίνεται προφίλ ο B. Mάρος, T. Zωγράφος, Nτ. Kατσουρίδης, M. Xατζιδάκις, A. Bαγενά, Θ. Aγγελ πουλος, Π. Bούλγαρης.

μου. Eκείνη στη μια άκρη (σ.σ. κάθεται άκρη αριστερά), εγώ στην άλλη! Eκείνη ως παραγωγ ς, μαζί με τον Kατσουρίδη, στην ταινία του Bούλγαρη (“Tο προξενι της Aννας”). Προσπάθησαν, μάλιστα, τ τε, οι δημοσιογράφοι να ενσπείρουν δαιμ νια για να τσακωθούμε με τον Παντελή. Aλλά εμείς είμαστε φίλοι. Ως σήμερα. Oσες διαφορές και αν υπάρχουν με τους σκηνοθέτες εκείνης της περι δου, σο διαφορετικές πορείες και αν ακολουθήσαμε, ο

συναισθηματικ ς δεσμ ς εξακολουθεί να υπάρχει.

Eίναι μια σχέση που δεν μπορεί να γίνει αντιπαλ τητα. Eστω κι αν ρίχνει π τε-π τε καμιά κορ να ο Παναγιωτ πουλος!..

Tο Φεστιβάλ εκείνη την εποχή λειτουργούσε σαν βήμα κατά της δικτατορίας. Προκαλούσε συσπειρώσεις και κινητικ τητα, δημιουργούσε συγκίνηση, που δεν υπάρχουν πια. Tα πράγματα έχουν γίνει πιο ξένα...».

KYPIAKH 6 NOEMBPIOY 1994 - H KAΘHMEPINH

13

AΦIEPΩMA

Παντελής Bούλγαρης: 1965 - 1985

1965: Bοηθ ς δεύτερος μετά τον Παύλο Tάσιο (δεξιά) του Γ. Δαλιανίδη. Πριν ανεβώ στη Θεσ/νίκη με τον «KΛEΦTH». Eιδικ ς στην κλακέτα - ειδικ ς στο υποβολείο. Σε σαράντα ταινίες βοηθ ς στη Φίνος Φιλμ.

Σε ταβερνάκι της Θεσ/νίκης. Tο 1965 περιμένοντας σουτζουκάκια με πάπρικα. Πρώτη συνάντηση των «ιθαγενών» Aρβανίτη Γ., N λλα Δ. και Bούλγαρη Π. με τους «Γάλλους» Aγγελ πουλο Θ. και Παναγιωτ πουλο N. (πλάτη). Mια γνωριμία που κρατάει χρ νια. Mάλλον κουβεντιάζουμε για την ταινία του Λ. Λιαρ πουλου «Γράμμα απ’ το Σαρλερουά» που μας συγκίνησε.

14 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 6 NOEMBPIOY 1994

1968: Aχώριστη τριάδα: Aγγελ πουλος - Bούλγαρης - Xατζ πουλος. Λείπουν ο Xρ. Παληγιανν πουλος και ο Γιώργος Kατακουζην ς. O Aγγελ πουλος γυρίζει την «Aναπαράσταση», κρατάει κάποιο πλάνο της ταινίας του.

1975: Tέλος των γυρισμάτων του «Xάπι Nτέι». Eπιστροφή του πιάνου του Φ. Φίνου δανεικ για τις ανάγκες της ταινίας. Kουβαλητές: Δ. Πουλικάκος - Γ. Mαργαρίτης - K. Tζούμας (ιερέας), Γ. Kαλαϊτζής (σκηνογράφος - σκιτσογράφος της «Eλευθεροτυπίας»), Γ. Mποσταντζ γλου και φίλοι φαντάροι που έπαιξαν στο φιλμ. O T. Kατσέλης, αρχιβασανιστής βοηθ ς σκηνοθέτης... δίνει εντολές

1976: Tέλος της απονομής «Xάπι Nτέι». O Γιώργος Tζαβέλας πρ εδρος του Kέντρου Kιν/φου και η μητέρα μου. Πριν απ χρ νια ταν ζούσε ο πατέρας μου με συν δευσε στο Φεστιβάλ με τον TZIMH. Mετά τη βράβευσή μου έκανε β λτες μ νος στην π λη. Eγώ τα ’πινα με τους φίλους σκηνοθέτες σε ταβερνάκι.

Aπ τ τε πικρά σκέφτομαι εκείνη τη νύχτα.

1985: Oλοι αυτοί έχουν δουλέψει πολύ... Διακρίνονται (απ αριστερά προς τα δεξιά): Θέμις Mπαζάκα, Mανούσος Mανουσάκης, Aνδρέας Πάντζης, Σταύρος Kωντανταράκος, Tάκης M σχος, Γιώργος Aρβανίτης, Παντελής Bούλγαρης.

KYPIAKH 6 NOEMBPIOY 1994 - H KAΘHMEPINH

15

Mια φωτογραφία, μια εποχή Tου Nίκου Kούνδουρου

Eρως - θάνατος ήταν ο άξονας των έργων του και της σύντομης ζωής του. O Tάκης Kανελλ πουλος, που έφυγε σε ηλικία 56 ετών (1990), ήταν ένας ακραίος λυρικ ς. Tον Θεσσαλονικι δημιουργ , απ την πρώτη εμφάνισή του στο Φεστιβάλ το 1960 με τον «Mακεδονικ γάμο» ώς την τελευταία του ταινία «Σ νια» (1980), χαρακτήριζε η ίδια βαθιά μελαγχολία στο βλέμμα.

16 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 6 NOEMBPIOY 1994

Θ’ APXIΣΩ απ το βάθος. O Bίκτωρας Mιχαηλίδης, το μισ απ το περίφημο δίδυμο Δαμασκην ς - Mιχαηλίδης. Oι αρχιερείς του αμερικανικού μονοπωλίου στις ταινίες –Columbia, Warner, Universal, Metro Goldwyn Mayer κ.λπ.– αριστερά, σε προφίλ που μ λις διακρίνεται, ο Aριστείδης Kαρύδης Φουκς, ο καλύτερος ίσως διευθυντής φωτογραφίας στα χρ νια της δ ξας του λαϊκού ελληνικού κινηματογράφου. Λίγο πιο εδώ, στα αριστερά πάντα της φωτογραφίας, σεμν ς και πολύ νέος τ τε, δυναμικ μέλος μιας αθηναϊκής κοινωνίας που μετάλαζε με γοργούς ρυθμούς απ βαλκανική σε ευρωαμερικανική.

Aπέναντί του, στη δεξιά πλευρά της φωτογραφίας, δυο πρ σωπα διαμετρικά αντίθετα σε λα. O κριτικ ς της «Aυγής» Aντώνης Mοσχοβάκης, εκπρ σωπος της «αριστερής ματιάς» στον κινηματογράφο και ο ευπατρίδης Παύλος Zάννας, μέλος μιας προνομιούχας θεσσαλονικίστικης κοινωνίας, ακίνδυνος διανοούμενος τ τε και πρ εδρος, αν θυμάμαι καλά, της ομάδας «Tέχνη» που σημάδεψε για χρ νια την πνευματική ζωή της Θεσσαλονίκης. Δίπλα του ο αδελφ ς μου Pούσσος. Aριστερά, και ακ μη πιο πίσω, η νεοσύστατη εταιρία περιορισμένης ευθύνης Bουγιουκλάκη - Παπαμιχαήλ, που χάρισε στον ελληνικ κινηματογράφο πολύ δ ξα και πολύ χρήμα. Στο ίδιο τετραγωνικ μέτρο

φιλοξενείται –παρών και απών– ο Mάνος Xατζιδάκις, με το αιώνιο τσιγάρο στο αριστερ χέρι, μια τ σο δική του κίνηση, αιχμάλωτος ακ μα τ τε των νειάτων του και της φίνος φιλμ, που τον συντηρούσε με αντάλλαγμα τις μορφες μουσικές του και τα τραγούδια που τραγούδησαν για χρ νια και χρ νια η Mούσχουρη, η Bουγιουκλάκη, η Kαρέζη, η Mελίνα, και η Eλλάδα ολ κληρη. Kαι που, μαζί με τα «Παιδιά του Πειραιά» τον κυνηγούσαν σαν εφιάλτες λη του τη ζωή. Στο πρώτο πλάνο τώρα. Δεξιά, σφραγισμένο λες κι λας απ τη μοίρα που θα τον σκ τωνε νέο, ο Tάκης Kανελλ πουλος, ο σκηνοθέτης των βροχερών μακεδονίτικων τοπίων, ο λυρικ ς ποιητής εν ς κινηματογράφου που δεν έμοιαζε με κανέναν άλλο, ο αισθαντικ ς απολογητής της μοναξιάς και κάπου ελληνικού σπαραγμού που η ονειροπ λα φύση του ήξερε να ξεχωρίζει μέσα απ τη βοή του κ σμου γύρω του. Tον αγάπησα πολύ.

Mπροστά στη φωτογραφία ανάμεσα στον απ μακρο Tάκη και σε μένα, η Mπριτ Λούντμπεργκ, η μητέρα του μοναδικού γιου μου του Σήφη. Kαι αριστερά, μέσα στο λευκ σμ κιν μου, εγώ. Mε παπιγι ν –Θεέ και Kύριε– σκεπτικ ς και λίγο σκουντούφλης, αλλά λοι είναι βουβοί σ’ αυτή τη φωτογραφία. Kαι εγώ, τριάντα δύο χρ νων κι λας. Kαι ανεπάγγελτος. Γιατί βέβαια, δεν είναι επάγγελμα να είσαι σκηνοθέτης στον κινηματογράφο. Eτος 1958 (ή ’59).

ΣTAMOΣ ZOYΛAΣ Δημοσιογράφος

ΣTAMOΣ ZOYΛAΣ Δημοσιογράφος

ΣTAMOΣ ZOYΛAΣ Δημοσιογράφος

ΣTAMOΣ ZOYΛAΣ Δημοσιογράφος

ΣTAMOΣ ZOYΛAΣ KΩN/NOΣ ZOYΛAΣ Δημοσιογράφοι

ΣTAMOΣ ZOYΛAΣ KΩN/NOΣ ZOYΛAΣ Δημοσιογράφοι

AΦIEPΩMA

1972, η Xρονιά των Φίλων Tου Nίκου Παναγιωτ πουλου

Tο 1972, ήταν η πρώτη φορά στη ζωή μου, που ανέβηκα στη Θεσσαλονίκη για να παρακολουθήσω το Φεστιβάλ.

Tο θυμάμαι με νοσταλγία και συγκίνηση.

Hταν η χρονιά των Φίλων, των συναντήσεων, των ελπίδων, της αθω τητας.

Oλοι οι μικρομηκάδες της δεκαετίας του ’60 (ίσως οι πρώτοι μικρομηκάδες της ιστορίας του ελληνικού κινηματογράφου), είχαν ανέβει στη Θεσσαλονίκη, σαν συνεννοημένοι, για να πάρουν αυτ που τους ανήκε.

O Λιαρ πουλος έλαμπε, η Tώνια λογομαχούσε, ο Θ δωρος με τις «MEPEΣ TOY ’36», δεν είχε γίνει ακ μη ο Aγγελ πουλος κι ήταν συμπαθής, ο Παντελής με το «ΠPOΞENIO» κι λη η παρέα του Παρισιού και της Kυψέλης, στο «NTOPE». Συζητήσεις, ενθουσιασμ ς, ξενύχτια, ποτά και τσιγάρα.

O Kώστας Σταματίου και η Σούλα Aλεξανδροπούλου, οι φύλακες άγγελοί μας. H ευφορία έρρεε. H μ νη ευτυχής για μένα ανάμνηση απ το Φεστιβάλ της Θεσσαλονίκης, είναι αυτή η χρονιά.

Iσως να έχω κάτι ωραιοποιήσει υπερβολικά. Φυσικά τη νε τητά μας.

Iσως τη φ ρα που παίρναμε για να βγούμε κι εμείς στη σκηνή. H φ ρα είναι πιο ερεθιστική απ το άλμα και πάντα μεγαλύτερη.

Kατά τ’ άλλα, τα φεστιβάλ δεν μου ήταν ποτέ συμπαθή. Kατά την άποψή μου η Θεσσαλονίκη υπήρξε ένα «άντρο» που ευν ησε τις ίντριγκες, τη συναλλαγή, τη νοσηρ τητα και την υπερβολή.

O Aλέξης Δαμιαν ς είχε πει κάποτε, πως το Φεστιβάλ, θα αποκτήσει κύρος ταν λοι παραδέχονται τους καλύτερούς τους και τους τιμούν.

Tο «Mέχρι το πλοίο» και η θρυλική «Eυδοκία» κατακουρέλιασαν το κύρος του φεστιβάλ φεύγοντας απ κει χωρίς τιμές. O,τι κύρος απ μεινε το αποτέλειωσαν οι συντεχνίες κι οι συνδικαλιστές αφήνοντας απ’ έξω τον ποιητή Tορνέ, και μάλιστα «δις».

H «συνωμοσία των μετρίων», είναι βέβαια πανταχού παρούσα και διεθνής.

Oμως έχω την εντύπωση πως στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης βρήκε πολύ πρ σφορο έδαφος.

H νέα εποχή και η νέα διεύθυνση του Φεστιβάλ, προσπαθεί να καλύψει τα γνωστά κουσούρια με τη διεθνοποίηση, το γιγαντισμ και την κολακεία των νέων και φυσικά καλά κάνει, αφού η κολακεία του μέλλοντος είναι κατά κάποιο τρ πο η κολακεία του ισχυρ τερου. Γιατί και βέβαια είναι το μέλλον εκείνο που θα μας κρίνει λους, χωρίς μως να έχει καμιά αρμοδι τητα.

«Στο φεστιβάλ βλέπουμε σε γκρο πλάνο ,τι θα έπρεπε να βλέπουμε σε γενικ », είχε πει ο Nίκος Παναγιωτ πουλος, βασικ μέλος της «ομάδας» του νέου ελληνικού κινηματογράφου. Φιλική συζήτηση με τον Nίκο Παπατάκη, στο Φεστιβάλ του ’93 που προβλήθηκε, εκτ ς συναγωνισμού, η ταινία του «Oνειρεύομαι τους φίλους μου».

KYPIAKH 6 NOEMBPIOY 1994 - H KAΘHMEPINH

17

AΦIEPΩMA

Aυτοί που έφυγαν...

O σκηνοθέτης Λάκης Παπαστάθης μιλάει για σους γνώρισε και αγάπησε Tου Λάκη Παπαστάθη

Eλληνικ Kέντρο Kινηματογράφου δεν κατάφερε ποτέ να βρει τη λύση για το οικονομικ πρ βλημα αυτής της ταινίας.

H υποδοχή που της επιφύλαξε το Φεστιβάλ την έκανε να καταλάβει πως η τύχη της ταινίας στις αίθουσες δεν θα ήταν καλύτερη. Kαι επιπλέον κάποιοι την αμφισβητούσαν τώρα και καλλιτεχνικά.

Nομίζω πως σοι την έζησαν στο Φεστιβάλ αυτ , απ κοντά, ένιωσαν πως η Tώνια κατέρεε.

Tώνια Mαρκετάκη HTAN η σκηνοθέτης του μέτρου, της ακρίβειας, της εκτυφλωτικής εικ νας, της αφήγησης που μέσα απ τη ροή των εικ νων μεταδίδει κραδασμούς ρυθμού και ποίησης.

O κινηματογράφος της δεν θύμιζε τίποτα κι έβαζε έτσι το θεατή, παρθενικ , στη μαγεία του δικού της κ σμου.

Kάποιοι ένιωσαν την αξία της νωρίς–νωρίς, απ την εποχή του «Iωάννη του Bίαιου». Aλλοι πάλι την ποδοπατούσαν μέχρι τα τελευταία της. Σίγουρα μως λοι την έκλαψαν, ακ μα κι αυτοί που την αδίκησαν. Ως μέλος της κριτικής επιτροπής του Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης η Tώνια ήταν ανεπηρέαστη απ φιλίες ή άλλες σκοπιμ τητες.

Tα κριτήριά της ήταν αμιγώς καλλιτεχνικά, έβγαιναν απ βαθύτατη παιδεία κι ένα ιδιαίτερο καλλιτεχνικ αισθητήριο που την οδηγούσε με ασφάλεια στη δίκαιη κρίση. Ως επισκέπτης του Φεστιβάλ, παρακολουθούσε με μεγάλο ενδιαφέρον τις ταινίες των συναδέλφων της και δεν δίσταζε να υπερασπίζεται με πάθος ,τι της άρεσε, έστω κι αν αυτ πλήγωνε κάποιους άλλους σκηνοθέτες που διαγωνίζονταν στο Φεστιβάλ.

Mέσα σ’ ένα κλίμα ανταγωνιστικής έντασης και λεπτών ψυχολογικών ισορροπιών το να λέει κανείς ευθαρσώς τη γνώμη του είναι πράξη λεβεντιάς και εντιμ τητας. Θυμάμαι επίσης την Tώνια τα βράδια, στις ταβέρνες και τα μπαρ της

Xρήστος Bακαλ πουλος

O Λάμπρος Λιαρ πουλος έφυγε ταν ακ μη υπήρχε ελπίδα επιβίωσης του νέου ελληνικού κινηματογράφου... Aν ζούσε, μως, σήμερα είναι αμφίβολο αν θα άντεχε τη σκληρή πραγματικ τητα των κινηματογραφικών μας πραγμάτων... Στη φωτ. ο Λ. Λιαρ πουλος (δεξιά) μαζί με τον Γιώργο Tζαβέλλα, στο Φεστιβάλ 1976, ταν βραβεύτηκε για «Tο άλλο γράμμα». Tην ίδια χρονιά εμφανιζ ταν στο «Xάπι ντέι» του Π.

Bούλγαρη παίζοντας τον τραγουδιστή με τη φωνή του Σώτου Παναγ πουλου.

Θεσσαλονίκης. Xαιρ ταν τη ζωή της π λης με αίσθημα ερωτικ μέχρι τα ξημερώματα.

Hταν απ τους τακτικούς επισκέπτες του Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης ο Xρήστος Bακαλ πουλος, είτε ως διαγωνιζ μενος με ταινία του είτε ως θεατής. Zωνταν πνεύμα, ανήσυχο, με χιούμορ και σαρκασμ . Στη φωτογραφία απ το Φεστιβάλ του ’92, το τελευταίο που παρακολούθησε, με τον αχώριστο φίλο του τον Σταύρο Tσιώλη (δεξιά). Mας λείπει.

18 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 6 NOEMBPIOY 1994

Θυμάμαι και την τελευταία συμμετοχή της στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης με τις «Kρυστάλλινες νύχτες».

Tο έργο στη Θεσσαλονίκη αγνοήθηκε σχεδ ν εντελώς, απ την χειρ τερη ίσως κριτική επιτροπή των τελευταίων χρ νων. Πριν ακ μη προβληθεί η ταινία κυκλοφορούσαν αρνητικά σχ λια, επηρεασμένα απ τις «κριτικές», απαράδεκτα επιθετικές, που έγραψαν Eλληνες δημοσιογράφοι που παρακολούθησαν το Φεστιβάλ Kαννών.

O θαυμασμ ς των συναδέλφων της που πίστευαν πως η δουλειά της Tώνιας ήταν η καλύτερη σκηνοθεσία του νέου ελληνικού κινηματογράφου, δεν κατάφερε να ανατρέψει το κλίμα που είχε δημιουργηθεί.

H ίδια σκ τωνε τον εαυτ της πίνοντας β τκα απ’ το πρωί μέχρι το βράδυ. Eίχαν περάσει μερικά χρ νια απ τ τε που άρχισε την ταινία της, με φοβερές οικονομικές δυσκολίες, και περίμενε πως τώρα που τέλειωσε κάποια χρήματα θα αποφέρει η προβολή της ώστε να αντιμετωπίσει τα τεράστια για την αντοχή της χρέη (40 εκατομ. περίπου), μιας και το

O Xρήστος Bακαλ πουλος έφυγε απ’ τη ζωή την στιγμή της ωριμ τητάς του. Mετά τις μικρού μήκους ταινίες του και τη μοναδική μεγάλη που σκηνοθέτησε μ νος, βρήκε θαυμαστή συνεργασία στο σενάριο και την σκηνοθεσία, στο πρ σωπο του Σταύρου Tσιώλη.

Tον θυμάμαι απ το Φεστιβάλ του 1976. Nεαρ τατο τ τε κριτικ κινηματογράφου της «Aυγής» και του «Σύγχρονου Kινηματογράφου». Oι κριτικές του –παρά τη ζωντάνια και το ενδιαφέρον που είχαν πάντα– ήταν ιδιαίτερα προσωπικές, μερικές φορές σφοδρ τατα σαρκαστικές και αναζητούσαν περισσ τερο τον δημιουργικ δρ μο του Xρήστου στην σκηνοθεσία, παρά αναφέρονταν στις ταινίες που έκρινε.

O πεζογράφος Bακαλ πουλος συμπορευ ταν με τον κινηματογραφιστή. Tα γραπτά του χαρακτηρίζονταν απ ιδιαίτερη σχέση με την ελληνική πραγματικ τητα και απ τρ πους αφηγηματικούς που είχαν σχέση με το ευρωπαϊκ σύγχρονο μυθιστ ρημα.

Xιούμορ, σαρκασμ ς και ζωνταν σύγχρονο γλωσσικ αισθητήριο.

Oλοένα και περισσ τεροι άνθρωποι ξαναδιαβάζουν τα βιβλία του και είμαι σίγουρος πως αυτά θα αντέξουν στο χρ νο.

Hταν απ τους πιο τακτικούς επισκέπτες στο Φεστιβάλ και του άρεσε πολύ η ζωή στη Θεσσαλονίκη. Aκ μη και τη χρονιά –πριν απ 6 χρ νια– που ήταν σοβαρά άρρωστος, παρακολούθησε κατάχλομος λες τις ταινίες.

H τελευταία εικ να που έχω απ’ αυτ ν είναι μια πολύ χαρούμενη εικ να. Hταν στο Φεστιβάλ του 1992. O Xρήστος, ο Σταύρος Tσιώλης και ο Aργύρης Mπακιρτζής, τρεις άνθρωποι τ σο δημιουργικοί, σε ευτυχισμένες στιγμές, μετά την ενθουσιώδη υποδοχή που είχε η ταινία τους «Παρακαλώ, γυναίκες μην κλαίτε».

Mαζί τους και ο νεαρ ς οργανοπαίχτης που λίγους μήνες μετά, πάνω απ τον τάφο του Xρήστου θα τρα-

Σταύρος Tορνές: Πολίτης του κ σμου, πνεύμα αναρχικ , ποιητής που κινηματογραφούσε σαν να ανάπνεε, αδιαφορώντας για την τεχνική ποι τητα, γιατί αναζητούσε μιαν άλλη ποι τητα. Oταν προβλήθηκε το «Mπαλαμ ς» στο Φεστιβάλ (1982), απάντησε στις φωνές του κ σμου: «Δεν έχετε αυτιά να ακούσετε και μάτια να δείτε...».

γουδούσε το «Mη λυπάσαι για μένα, μη λυπάσαι που φεύγω».

Λάμπρος Λιαρ πουλος Φαντάζομαι τον Λάμπρο Λιαρ πουλο να ζούσε σήμερα. Eίμαι σίγουρος πως δεν θα άντεχε τη σκληρή πραγματικ τητα των κινηματογραφικών μας πραγμάτων. Γεννημένος σκηνοθέτης - σταρ, φιλ δοξος, με οξύτατη κοινωνική ευαισθησία, υψηλ τατο καλλιτεχνικ ήθος και ιερή πίστη για το σινεμά και την αποστολή του. Aριστερ ς, με αγωγή και τρ πους παλιού ευγενούς αριστοκράτη, σεμν ς αλλά και με κάποιο ελεγχ μενο ναρκισσισμ . H επιλογή του Λάμπρου Λιαρ πουλου απ τον Παντελή Bούλγαρη να παίξει στο «Xάπι ντέι» τον τραγουδιστή με τη φωνή του Σώτου Παναγ πουλου ήταν χαρακτηριστική. Στο Φεστιβάλ του 1976 προβλήθηκε «Tο άλλο γράμμα» που είναι κατά κάποιο τρ πο η συνολική κινηματογραφική του δημιουργία.

Hταν μια σύνθεση των δύο μικρού μήκους ταινιών του («Γράμμα απ το Σαρλερουά» – 1965 και «Aθήνα π λη – χαμ γελο»), που ξανασχολιάζονται δέκα περίπου χρ νια μετά, με καινούριες λήψεις που είχαν σαν άξονα ένα ιδι μορφο κείμενο – διάλογο του σκηνοθέτη με την Aκρ πολη. Προκαλούσε ποιητικά το βουβ μνημείο να συμμετάσχει στα κοινωνικά και πολιτικά δρώμενα της εποχής του.

O Λάμπρος έφυγε ταν ακ μη υπήρχε ελπίδα επιβίωσης του νέου ελληνικού κινηματογράφου.

Σταύρος Tορνές O Σταύρος Tορνές πρ λαβε πριν

φύγει να ολοκληρώσει ένα πολυσήμαντο έργο: «Mπαλαμ ς», «Kαρκαλού», «Nτανίλο τρέλες», «Eνας ερωδι ς για τη Γερμανία».

H τελευταία δημιουργική του περίοδος χαρακτηρίζεται απ ακαταπ νητη δημιουργικ τητα που κατάφερε να ξεπεράσει απίστευτες οικονομικές δυσκολίες και σχεδ ν με το τίποτα, χωρίς χρήματα, να κάνει τη μια ταινία μετά την άλλη πως ακριβώς τίς ήθελε. O ίδιος ο τρ πος της παραγωγής του αποτελεί πρ ταση καλλιτεχνική και ηθική στάση απέναντι στον κινηματογράφο. Δεκάδες άνθρωποι στρατεύονται σ’ αυτή την προσπάθεια στηρίζοντας το σκηνοθέτη με προσωπική δωρεάν εργασία αλλά και με συμμετοχή στα έξοδα των ταινιών.

Eδώ και μερικά χρ νια πίστευα πως απ τη στιγμή που έζησε στο συνάφι μας ο Σταύρος και κατάφερε να κάνει σινεμά με τις πιο αντίξοες συνθήκες. O κινηματογράφος του δημιουργού δεν πρ κειται να λείψει απ την Eλλάδα. Tο παράδειγμά του θα εμψύχωνε τους νεώτερους σκηνοθέτες. Δυστυχώς η πραγματικ τητα με διέψευσε.

Tο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης σχεδ ν πάντα εξ ριζε τις ταινίες του.

Aσχετες προκριματικές επιτροπές τις απέκλειαν απ το επίσημο πρ γραμμα, κριτικές επιτροπές τις αγνοούσαν και μια μερίδα του κοινού αντιδρούσε πολλές φορές χλευαστικά. Θυμάμαι πως ταν προβλήθηκε ο «Mπαλαμ ς», αναγκάσθηκε να απαντήσει στις φωνές του κ σμου λέγοντας: «Δεν έχετε αφτιά να ακούσετε και μάτια να δείτε». Tαυτοχρ νως μως απ την πρώτη κι λας ταινία του δημιουργήθηκε ένα κοιν που στήριξε το σκηνοθέτη και σήμερα κρατάει άσβεστη τη μνήμη του.

Mαζί με την Tώνια Mαρκετάκη, χάθηκε, το ένα απ τα δύο πιο σημαντικά και σοβαρά «γυναικεία βλέμματα» του ελληνικού κινηματογράφου, που αντιπροσώπευε μαζί με τη Φρίντα Λιάππα. «Iωάννης ο βίαιος», 1973, «H τιμή της αγάπης» 1984, «Kρυστάλλινες νύχτες», 1992. H τελευταία ταινία και συμμετοχή της στο Φεστιβάλ της Θεσσαλονίκης, στάθηκε μοιραία.

KYPIAKH 6 NOEMBPIOY 1994 - H KAΘHMEPINH

19

Πιθανή χρονολογία 1968. O Tάκης Kανελλ πουλος βραβεύτηκε για την «Παρένθεση» και η Eλενα Nαθαναήλ για την ερμηνεία της στο «Pαντεβού με μια άγνωστη». Eκείνη, εκτυφλωτικά ωραία, εκείνος, γοητευτικ ς και ερωτικ ς. Kαι η Θεσσαλονίκη; Mια π λη πάντα πρ θυμη να αναβαπτίσει τις αισθήσεις, να παίξει κρυφτ με την πραγματικ τητα. Eτσι είναι, αν έτσι νομίζετε... Mια σύντομη συνάντηση, κουβέντα, σχ λια για τις ταινίες.

Kλασικ φεστιβαλικ στιγμι τυπο: Φαγοπ τι και α Tζέιμς Πάρις. Aριστερά, ο Γιώργος Tζαβέλλας και δί Φεστιβάλ, ποιου άλλου;

νάγνωση των κριτικών στις ημερήσιες εφημερίδες. Πρωτοστατεί ο πλα του, ο Bίκτωρ Mιχαηλίδης, ετοιμάζονται να πιουν εις υγείαν του

AΦIEPΩMA

Aρτος και θεάματα TO ΦEΣTIBAΛ Θεσσαλονίκης έχει μια στενή συγγένεια με τη... γεύση. Στα 35 του χρ νια πρέπει να έχουν καταναλωθεί μεγάλες ποσ τητες κρασιού και ανυπολ γιστος αριθμ ς απ μεζεδάκια. Aν το «άρτος και θεάματα» δεν είχε συνδεθεί με τη ρωμαϊκή αρένα θα είχε επινοηθεί, σίγουρα, για το Φεστιβάλ Kινηματογράφου. Tα ταβερνεία ήταν και είναι η φυσική κατάληξη μετά τις προβολές. Kαι αυτ ς είναι ένας απ τους ακατάλυτους δεσμούς των φεστιβαλιζ μενων με την π λη.

Tα στιγμι τυπα που αποτυπώνει ο φακ ς έχουν τη μυρωδιά του νεγκατίφ.

Eίναι αδιαχώριστα απ το κινηματογραφικ έργο. Aποτελούν συνέχεια της προβολής. Mια άλλη ταινία, με υπ θεση, διαλ γους, πρωταγωνιστές.

Eξάλλου, τα μυστικά του σινεμά είναι και αυτά εικ νες, πως λέει ο ποιητής. Στα θεωρεία, στις ταβέρνες, στο φουαγιέ, στην είσοδο του θεάτρου, κοιν και συμμετέχοντες έχουν αφήσει εδώ και 30 χρ νια τα ίχνη τους, τα αποτυπώματά τους, χιλιάδες αποτσίγαρα, μισοτελειωμένα ποτήρια με ουίσκι. Kαι ίσως αυτές οι εικ νες, αν τις ντύσει κανείς με τα ρούχα της κάθε εποχής, να παραμένουν αναλλοίωτες στο χρ νο.

Eντονη φυσιογνωμία, δυναμική και ταυτ χρονα ονειροπ λα. Eίχε το δικ της τρ πο να κερδίζει τις μάχες. Oπως και η Λυσιστράτη. H Tζένη Kαρέζη με τον Kώστα Kαζάκο, στο 13ο Φεστιβάλ, του 1972. H ταινία τους «Λυσιστράτη» (σκηνοθεσία Γ.

Zερβουλάκου) απέσπασε το βραβείο της αρτι τερης παραγωγής. Tην ίδια χρονιά διαγωνίζονταν ο Aγγελ πουλος, ο Bούλγαρης, ο Kατσουρίδης, ο Tάσσιος.

Tο φεστιβάλ συμπληρώνει 10 χρ νια ζωής. Tέλη Σεπτεμβρίου αρχές Oκτωβρίου του 1969, μια εύθυμη συντροφιά στο φουαγιέ της εταιρείας Mακεδονικών Σπουδών. Διακρίνονται μεταξύ άλλων, απ αριστερά: Σωτ. Tζεβελέκος, K. Kαραγιάννης, Γ. Λαζαρίδης, M. Kοντού, Λ. Kωνσταντάρας, N. Mάτσας.

20 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 6 NOEMBPIOY 1994

1976: H Mελίνα Mερκούρη πρ εδρος της κριτικής επιτροπής, η Eλένη Xαλκούση της προκριματικής. Tο 17ο Φεστιβάλ ξεκίνησε με σύννεφα (διαμάχη των σκηνοθετών με το υπουργείο Bιομηχανίας) και ήταν μάλλον φτωχ σε περιεχ μενο με λίγες εξαιρέσεις. Aλλά η ορμητικ τητα της Mελίνας, το κέφι και οι προσπάθειές της να δημιουργήσει χάπενινγκ με τον Διονύση Σαββ πουλο (βραβείο μουσικής για το «Xάπι Nτέι») αναζωπύρωσαν το ενδιαφέρον του κοινού.

1974, 15ο Φεστιβάλ. Πρ κειται για μια σημαντική στιγμή στην πορεία του Φεστιβάλ. H πτώση της χούντας, μεταπολίτευση. Tο KΘBE δονείται. H «γαλαρία» παίζει πρωταγωνιστικ ρ λο, «λαϊκού Φεστιβάλ». O Kώστας Φέρρης συμμετέχει με τη «Φ νισσα» διασκευή της νουβέλας του Παπαδιαμάντη, και παίρνει το βραβείο σκηνοθεσίας (η Mαρία Aλκαίου A΄ γυναικείου ρ λου). Aπ τους σκηνοθέτες που έπαιξαν καθοριστικ ρ λο στην πορεία του θεσμού είτε ως συνδικαλιζ μενος είτε ως διαμαρτυρ μενος είτε ως διαγωνιζ μενος.

KYPIAKH 6 NOEMBPIOY 1994 - H KAΘHMEPINH

21

AΦIEPΩMA

H πορεία εν ς θεσμού Mέσα απ ταινίες που βραβεύτηκαν και σημάδεψαν την εξέλιξη του ελληνικού κινηματογράφου O EΛΛHNIKOΣ κινηματογράφος ενηλικιώθηκε, αναπτύχθηκε, αναγνωρίστηκε στο εξωτερικ , βίωσε τα αδιέξοδά του, κέρδισε και έχασε το κοιν του στη διάρκεια των 35 χρ νων του Φεστιβάλ. Aνέδειξε νέες δυνάμεις, καθιέρωσε σκηνοθέτες και ηθοποιούς, άλλοτε τ λμησε άλλοτε αυτοϋπονομεύτηκε απ μικροσυμφέροντα, συντηρητισμ ή πολιτικές σκοπιμ τητες.

Oλη η μεταπολεμική κινηματογραφική παραγωγή, πάντως, παρήλασε, «εξετέθη», κατά μία έννοια, στη Θεσσαλονίκη μπροστά σε κοιν και επιτροπές με ποικίλες τάσεις, διαθέσεις και αντιδράσεις. Παράλληλα με τις μεγάλου μήκους παραγωγές, οι μικρού μήκους δημιούργησαν ένα πυρήνα μέσα απ τον οποίο αναδύθηκαν σημερινές καθιερωμένες αξίες. Στην αρχή. Γιατί αργ τερα κατέληξαν «γεμίσματα» στο επίσημο πρ γραμμα προβολών, για να ανεξαρτητοποιηθούν αρχές του ’90 σε αντιφεστιβάλ, και να επιστρέψουν και πάλι στη «βάση» τους σε ειδικές

προβολές. H αλήθεια είναι τι το Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης εξελίχθηκε σε φεστιβάλ των μεγάλου μήκους.

Mέσα απ την παραγωγή των 35 χρ νων μπορεί να αναγνωρίσει κανείς τους βηματισμούς της ελληνικής κοινωνίας, τη σταδιακή εκδυτικοποίηση του τρ που ζωής, τη μοναξιά, την απομ νωση. Nα ανακαλύψει το χιούμορ και τον σαρκασμ να κυλάει στις φλέβες, σο το δάκρυ και το τραγούδι. Aισθηματικά μελ , μουσικές κομεντί, μιούζικαλ, το »μίνι» χ λιγουντ του Φιλοποίμενα Φίνου.

Tέλη της δεκαετίας του ’60 εμφανίζονται καλλιτεχνικές φιλοδοξίες θεματολογίες αλλαγές, κοινωνικοπολιτικά σχ λια, υπαρξιακά προβλήματα. Δικτατορία, σιωπή, λογοκρισία και την ίδια στιγμή, δημιουργία. O υπ γειος βρασμ ς καταλήγει σε... έκρηξη: η θριαμβευτική εμφάνιση του Nέου Eλληνικού Kινηματογράφου, που καταλαμβάνει το προσκήνιο, αναγνωρίζεται στο

εξωτερικ , αρχίζει να κερδίζει βραβεία και διακρίσεις. Tην έξαρση του ’70 ακολουθεί η ύφεση της δεκαετίας του ’80. Eσωστρέφεια, ομφαλοσκ πηση, σχεδ ν «αυτισμ ς». Παράλληλα η ποιητική, λυρική γραφή, κάνει την εμφάνισή της. Σταδιακή επιστροφή σε παραδοσιακά είδη με στ χο την ανάκτηση του «χαμένου κοινού».

O απολογισμ ς; Eντυπωσιακ ς σε γκο και σε περιεχ μενο. O ελληνικ ς κινηματογράφος σε πείσμα των καιρών και των αρνητών του είναι ζων και παράγει. Oι 15 ταινίες της φετινής παραγωγής το πιστοποιούν. Tα νέα ον ματα σκηνοθετών το ενισχύουν. Στην ερώτηση «ποια θα είναι η επ μενη ταινία σας», υπάρχει πάντα μια απάντηση... Στις επ μενες σελίδες παρακολουθούμε την πορεία του θεσμού και παράλληλα την εξέλιξη του ελληνικού κινηματογράφου μέσα απ ταινίες που βραβεύτηκαν, προκάλεσαν, χειροκροτήθηκαν ή αποδοκιμάστηκαν.

«Mανταλένα» (1960) H κ ρη εν ς φτωχού βαρκάρη, μετά το θάνατο του πατέρα της, προσπαθεί να τον διαδεχθεί στο επάγγελμα και να συντηρήσει τα έξι μικρά αδέλφια της, αντιμετωπίζοντας το σκληρ ανταγωνισμ εν ς ωραίου καραβοκύρη, τον οποίο, τελικά, ερωτεύεται... Aλλες εποχές. Kαλύτερες; Πιο ευτυχισμένες; Σίγουρα πάντως περισσ τερο αθώες. H Aλίκη Bουγιουκλάκη, εμφανίζεται στο A΄ Φεστιβάλ του 1960 ως «Mανταλένα» και γοητεύει ποικιλοτρ πως. H ταινία ήταν του Nτίνου Δημ πουλου, το σενάριο του Γιώργου Pούσσου. Παίρνει το α΄ βραβείο ερμηνείας και στη δεξίωση που ακολούθησε της απονομής, προσφέρει έναντι... αδρού αντιτίμου ένα χορ . O Γιώργος Oικον μου έθεσε σε πλειοδοσία ένα χορευτικ γύρο μαζί της.

Kαβαλιέρος ο εφοπλιστής Mάριος Nομικ ς που εξαργύρωσε την τύχη του με 30.000. H βραδιά, έγραψαν οι εφημερίδες, «απετέλεσε το λαμπρ τερον ίσως μεταπολεμικ ν γεγον ς στην κοσμική ζωή της Θεσσαλονίκης».

H πρωταγωνίστρια ήταν ντυμένη με εντυπωσιακ λευκ φ ρεμα, το οποίο «έφθασε στην τελετή πολύ στραπατσαρισμένο», πως θυμάται η Aλίκη Bουγιουκλάκη, απ την πίεση του πλήθους και τις θερμές εκδηλώσεις του κοινού.

«T τε το Φεστιβάλ ήταν μια γιορτή, κάτι σαν τα Oσκαρ. Yπήρχε ενθουσιασμ ς, αθω τητα, ρομαντισμ ς.

Eνας κινηματογράφος της ευτυχίας, που απευθυν ταν στον κ σμο και χι στις παρέες...».

Oμως, το βραβείο της δεν το έχει κρατήσει, πως δεν συντηρεί τίποτα απ το παρελθ ν. «... Λες και δεν θέλω να ξαναγυρίσω πίσω».

«Tο ποτάμι». Στο ίδιο Φεστιβάλ, του 1960, ο Nίκος Kούνδουρος αποσπά το βραβείο σκηνοθεσίας για «Tο ποτάμι» (30.000 δρχ.). Tέσσερις παράλληλες ιστορίες με συνδετικ κρίκο τις χθες εν ς ποταμού. O Tίτος Bανδής πρωταγωνιστεί. Στη διάκριση του Kούνδουρου ο Tύπος αναγνωρίζει τη βράβευση «της νέας σχολής, του κινηματογράφου των ιδεών και των προβληματισμών».

H Aλίκη Bουγιουκλάκη στην ταινία «Mανταλένα».

22 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 6 NOEMBPIOY 1994

«Hλέκτρα» (1962). H Γ΄ Eβδομάδα Eλληνικού Kινηματογράφου (1962) θα κυλούσε υποτονικά ώς το τέλος αν δεν προβαλλ ταν η «Hλέκτρα» του Mιχ. Kακογιάννη, που απέσπασε θερμ χειροκρ τημα. H ταινία, βασισμένη στην ομώνυμη τραγωδία του Eυριπίδη, κέρδισε τα βραβεία καλύτερης ταινίας, σκηνοθεσίας, A΄ γυναικείου ρ λου στην Eιρήνη Παππά. Tην Aλέκα Kατσέλη ( ρθια στο άρμα), τίμησαν οι κριτικοί με το βραβείο B΄ γυναικείου ρ λου. H«Hλέκτρα» απ τις κορυφαίες στιγμές του Mιχ. Kακογιάννη διακρίθηκε επίσης στα Φεστιβάλ Kαννών και Bερολίνου.

«Mε τη λάμψη στα μάτια» (1966). Tο αδιέξοδο και το δίλημμα του Λαυρέντη Διανέλλου που καλείται να αποφασίσει ποιος απ τους τρεις γιούς του που έχουν συλλάβει οι Γερμανοί θα γλυτώσει το απ σπασμα, αντιμετώπισε και η... κριτική επιτροπή του Φεστιβάλ. H ταινία, «Mε τη λάμψη στα μάτια» του Πάνου Γλυκοφρύδη, που χειροκροτήθηκε και αυτή επί δεκάλεπτο, περιορίστηκε στο βραβείο σεναρίου.

O Γιώργος Φούντας ανταμείφθηκε για την ερμηνεία του (Bραβείο A΄ ανδρικού ρ λου) και ο Xρήστος Λεοντής για τη μουσική του. Πρωταγωνιστούσαν η Ξένια Kαλογεροπούλου, ο Λαυρέντης Διανέλλος, ο Γιάννης Φέρτης και ο Θ δωρος Eξαρχος. Aς ψονται οι «ξεχασμένοι ήρωες» παραγωγής Tζαίημς Πάρις...

KYPIAKH 6 NOEMBPIOY 1994 - H KAΘHMEPINH

23

«Πρ σωπο με πρ σωπο» (1966). Tι και αν το «Πρ σωπο με πρ σωπο» του Pοβήρου Mανθούλη θεωρείται μία απ τις ταινίες – «τομές» του νέου ελληνικού κινηματογράφου. Σε εκείνο το «ιστορικ » Φεστιβάλ του ’66 αρκέστηκε στο βραβείο σκηνοθεσίας. Kαι πάλι καλά... Στη φωτογραφία, ο καθηγητής Aγγλικών (Kώστας Mεσσάρης) με την κ ρη ευπ ρου οικογενείας, στην οποία κάνει φροντιστήριο (Eλένη Σταυροπούλου).

«Eκδρομή» (1966). Στο ιστορικ Φεστιβάλ του 1966, έβδομο κατά σειρά, η «Eκδρομή» απ τις ωραι τερες ταινίες του Tάκη Kανελλ πουλου, χειροκροτήθηκε για δέκα περίπου λεπτά... O Συράκος Δανάλης πήρε, τελικά, το βραβείο φωτογραφίας... H Λίλη Παπαγιάννη, στο ρ λο της γυναίκας που ανταποκρίνεται παράφορα στον έρωτα εν ς αξιωματικού κι εν ς στρατιώτη, ήταν η επικρατέστερη για το βραβείο ερμηνείας. Tο απέσπασε, μως, η Bούλα Zουμπουλάκη για το «Σύντομο διάλειμμα».

24 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 6 NOEMBPIOY 1994

«Mέχρι το πλοίο» (1966). Mέχρι την... τιμητική διάκριση έφθασε η ταινία του Aλέξη Δαμιανού στο 7ο Φεστιβάλ (1966). H πρώτη σκηνοθετική δουλειά του με πολλές αρετές και με τη συγκλονιστική «κάθοδο προς τη θάλασσα» του μετανάστη, αιώνιο σύμβολο φυγής, είχε θαυμάσιες ερμηνείες απ τον Xρήστο Tσάγκα και τη Bάνια Παλίρη. Στο «Mέχρι το πλοίο», ο Aλ. Δαμιαν ς (φωτ.) εμφανιζ ταν υπ την τριπλή ιδι τητα του σεναριογράφου - σκηνοθέτη - ηθοποιού.

«Aναπαράσταση» (1970). Tο 1970 ήταν, αναμφισβήτητα, η χρονιά της «Aναπαράστασης». Tην Tούλα Σταθοπούλου, ιδιοκτήτρια καταστήματος ρούχων, επέλεξε ο Θ. Aγγελ πουλος για τον πρωταγωνιστικ ρ λο. Πήρε το βραβείο ερμηνείας και αποθεώθηκε στο ρ λο της γυναίκας, που, μαζί με τον εραστή της, σκοτώνει τον σύζυγ

της, μετανάστη, που μ λις έχει επιστρέψει απ τη Γερμανία. T πος: ένα ορειν εγκαταλελειμμένο χωρι της Hπείρου.

«Eυδοκία» (1971). Θεωρήθηκε ταινία-ορ σημο του ελληνικού κινηματογράφου, ένα απ τα κορυφαία, εκ των υστέρων, επιτεύγματά του. Γιατί ταν προβλήθηκε στο 12ο Φεστιβάλ (1971)..., απορρίφθηκε μετά πολλών επαίνων. H Mαρία Bασιλείου, μ νο, που υποδυ ταν την «Eυδοκία», απέσπασε το βραβείο α΄ γυναικείου ρ λου. Tο κοιν την χειροκρ τησε θερμά, αλλά οι... εποχές δεν ευνοούσαν το ερωτικ ειδύλλιο του λοχία με την π ρνη...

«Tι έκανες στον π λεμο Θανάση» (1971). O Θανάσης Bέγγος διασχίζει... τρέχοντας την οδύνη της Kατοχής. Παίζει με λο του το σώμα αγνοώντας τη φρίκη, γελοιοποιώντας τον κίνδυνο, ειρωνευ μενος τις απαγορεύσεις, εισβάλλοντας με την πληθωρικ τητά του σε φυλακές, εργοστάσια και κρύπτες. Στο ερώτημα, «Tι έκανες στον π λεμο Θανάση;», «απαντά» με ένα ρεσιτάλ ερμηνείας που του χάρισε το βραβείο α΄ ανδρικού ρ λου στο Φεστιβάλ του 1971, 12ο κατά σειρά. Hταν, αναμφισβήτητα, το πρ σωπο της χρονιάς. Aυτ ς ο, μονίμως, αντιήρωας. Στη βραβευμένη ταινία του Nτίνου Kατσουρίδη, υποδύεται έναν καθημεριν άνθρωπο που τυχαία και εν πλήρει αγνοία εμπλέκεται στην αντίσταση κατά των Γερμανών.

KYPIAKH 6 NOEMBPIOY 1994 - H KAΘHMEPINH

25

«Tο προξενι της Aννας» (1972). Tην λένε Aννα και είναι δέκα χρ νια υπηρέτρια σε μια μεσοαστική οικογένεια. Σχεδ ν ψυχοκ ρη. Aποφασίζουν, λοιπ ν, να της προξενέψουν ένα νεαρ . Eνας γηραι ς και παρηκμασμένος κ σμος, «περασμένα μεγαλεία», δηλαδή, που, μως, σημαδεύει ανεξίτηλα τη νι τη της Aννας. Bραβείο ερμηνείας για την Aννα Bαγενά (αριστερά), β΄ ανδρικού ρ λου για τον Kώστα Pηγ πουλο (στο κέντρο). Kαλύτερη καλλιτεχνική ταινία στο Φεστιβάλ του ’72. «Tο προξενι της Aννας» του Π. Bούλγαρη.

Mοναδικές στιγμές συγκίνησης Mαρί-Λουίζ Bαρθολομαίου, Nίκος Nικολαΐδης, Πάνος Kοκκιν πουλος, Θ δωρος Aγγελ πουλος, Γιώργος Παπαλι ς (παραγωγ ς που στήριξε ουσιαστικά τα φιλ δοξα σχέδια των σκηνοθετών του Nέου Eλληνικού Kινηματογράφου), Bαγγέλης Kαζάν, Θανάσης Pεντζής, Nίκος Zιακ πουλος, Eύα Kοταμανίδου, Mανώλης Aνδρ νικος.

Tης Eύας Kοταμανίδου

1975! 16ο Φεστιβάλ Θεσ/κης! Δεκαεννέα χρ νια πριν στα τέλη του Σεπτέμβρη. «Θίασος» η πρώτη μου ταινία, η πρώτη επαφή με το Φεστιβαλικ κλίμα σαν διαγωνιζ μενη ηθοποι ς.

Kαθώς κοιτώ τη φωτογραφία των νιάτων μας το βλέμμα καρφώνεται στον μεγάλο απ ντα τον Mαν λη Aνδρ νικο.

Aργά, σο η μνήμη επιμένει, τα υ-

π λοιπα πρ σωπα αρχίζουν να αποσπώνται ένα, ένα απ’ το χαρτί, αρχίζουν να κινούνται σαν να ξεμουδιάζουν, ενώνονται με άλλα άτομα, τα χείλη σαλεύουν, τα βλέμματα ζωηρεύουν, ακούγονται ομιλίες, φωνές, χειροκροτήματα, αποδοκιμασίες, έντονες συζητήσεις, προβληματισμοί, προτάσεις για νέα οργάνωση του Φεστιβάλ και η αίθουσα των Mακεδονικών Σπουδών αρχίζει να πάλλεται. Tο παρελθ ν επιστρέφει ολοζώντανο. Πρωινές συνελεύσεις

26 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 6 NOEMBPIOY 1994

των κινηματογραφιστών, απογευματινές-βραδυνές προβολές με κατάμεστη αίθουσα, αντεγκλήσεις, κραυγές, ο εξώστης παρών με εξάρχοντα τον Γιάννη (τον συνέλαβε κάποια βραδιά η αστυνομία και σύσσωμο το Φεστιβάλ απαίτησε την απελευθέρωσή του. Γύρισε μέσα σε αλλαλαγμούς νίκης των «Δημοκρατικών Δυνάμεων»).

Tι εποχές! M λις βγαίναμε απ’ την επτάχρονη καθήλωση στο χειρουργικ κρεβάτι των παρα-

νοϊκών συνταγματαρχών.

Mεθυσμένοι απ χαρά και υγεία κοινωνούσαμε λοι της στερημένης πολιτικής έκφρασης. H έβδομη τέχνη ανταποκριν ταν με πάθος στις ανάγκες των καιρών.

Mοναδικές στιγμές συγκίνησης, ανεπανάληπτες εμπειρίες χαραγμένες ανεξίτηλα στο υποσυνείδητο.

Tι γρήγορα που φεύγουν ανεπιστρεπτί τα καλύτερα μας χρ νια!

Aψευδείς μάρτυρες παλιές φωτογραφίες και μνήμες.

«Θίασος» (1975). Tο ταξίδι στην Iστορία και την Eλλάδα εν ς περιπλανώμενου «Θιάσου». H θριαμβευτική πορεία της ταινίας του Θ. Aγγελ πουλου άρχισε το 1975 απ τη Θεσσαλονίκη και συνεχίστηκε ώς τις Kάννες, το Bερολίνο, την Tαορμίνα και την Iαπωνία. H Διεθνής Eνωση Kριτικών την έχει κατατάξει ανάμεσα στις καλύτερες του παγκοσμίου κινηματογράφου.

«Xάπι ντέι» (1976). Σε ένα άγονο νησί βρίσκεται απομονωμένο ένα στρατ πεδο εξορίστων, που η ανθρώπινη ζωή αποτελεί το ευτελέστερο πράγμα. «Xάπι ντέι»; O Παντελής Bούλγαρης δηλώνει στους τίτλους τι η ιστορία και τα πρ σωπα είναι φανταστικά. Oλοι πιστεύουν πως πρ κειται για μια ταινία περί τη Mακρ νησο.

Bραβείο καλύτερης ταινίας στο Φεστιβάλ του ’76. H μουσική του Διονύση Σαββ πουλου βραβεύτηκε, αλλά ο συνθέτης αρνήθηκε να παραλάβει το βραβείο. Tο φεστιβάλ, κατά τη γνώμη του; «Πολύφωτο σε αίθουσα χωρίς οροφή...».

KYPIAKH 6 NOEMBPIOY 1994 - H KAΘHMEPINH

27

«Tεμπέληδες της εύφορης κοιλάδα λειτουργίες στις οποίες εξαντλείται η δραστηρι τη πνος καταλαμβάνει λο και μεγαλύτερο μερίδιο, φέ θάνατο. B΄ Bραβείο Mεγάλου Mήκους, το 1978. O Nί

ς (1978). O ύπνος, το φαΐ και ο έρωτας. Tρεις τα των «Tεμπέληδων της εύφορης κοιλάδας». O ύρνοντας αναγκαστικά στο μυαλ την πορεία προς το κος Παναγιωτ πουλος χειροκροτείται θερμά.

«Pεπ » (1982). H κοινωνική αποδιάρθρωση, η κρίση του ατ μου και η ατονία της βούλησης με χιουμοριστική, ειρωνική ματιά απ τον Bασίλη Bαφέα. Tο «Pεπ » δεν βραβεύτηκε «επισήμως» απ το 23ο Φεστιβάλ Kινηματογράφου (1982). Oμως, η Eνωση Kριτικών εκφράζοντας τη διαφωνία της με το θεσμ των βραβείων περιορίστηκε στην ε πισήμ ανση δύο μ νο ταινιών: του «Mπαλαμ ς» του Σταύρου Tορνέ και του «Pεπ ».

«1922» (1978). H Mικρασιατική καταστροφή, πως την κατέγραψε ο φακ ς του Nίκου Kούνδουρου. Tο «1922» σάρωσε τα βραβεία του 19ου Φεστιβάλ του 1978

«Oι δρ μοι της αγάπης είναι νυχτερινοί» (1981). H Φρίντα Λιάππα με την ιδι τυπη κινηματογραφική της γραφή, ποιητική, ερωτική, βασισμένη στη μνήμη και στο θάνατο, υπογράφει την πρώτη της μεγάλου μήκους, μια ταινία για δύο γυναίκες. (φωτ: Mίρκα Παπακωνσταντίνου, Mαρία Σκούντζου) και έναν άντρα (Γρ. Eυαγγελάτος). «Oι δρ μοι της αγάπης είναι νυχτερινοί» βραβείο πρωτοεμφανιζ μενου σκηνοθέτη, A΄ γυναικείου ρ λου στη Mίρκα Παπακωνσταντίνου εξ ημισείας με την Aννα Mατζουράνη («Mάθε παιδί μου γράμματα»). 22ο Φεστιβάλ 1981.

28 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 6 NOEMBPIOY 1994

«Παραγγελιά» (1980). Xειροκροτήθηκε περισσ τερο απ’ λες τις ταινίες που διαγωνίστηκαν στο 21ο Φεστιβάλ (1980). Mιας χρονιάς προβληματικής με εντάσεις και αμφισβητήσεις. H «Παραγγελιά» του Παύλου Tάσσιου, είναι η άλλη ψη μιας τελετουργίας με καθορισμένο τυπικ και κατανεμημένους τους ρ λους. Eχει τους δικούς του ν μους ο κ σμος της νύχτας και τιμωρεί τους παραβάτες. O Aντώνης Aντωνίου πήρε το βραβείο ερμηνείας και η ταινία το B΄ βραβείο μεγάλου μήκους. (Tο A΄ ο «Mεγαλέξανδρος» του Θ. Aγγελ πουλου)

«Aγγελος» (1982). 23ο Φεστιβάλ 1982: H Mελίνα Mερκούρη μπαίνει δυναμικά στη ζωή του ελληνικού πολιτισμού και κινηματογράφου. Mαζί της ο Mάνος Zαχαρίας, σύμβουλος κινηματογραφίας. O «Aγγελος» του Γιώργου Kατακουζηνού είναι η ταινία της χρονιάς. Eκκληση μαζί και καταγγελία. Δικαίωμα ύπαρξης στην ιδιαιτερ τητα. Bραβείο ερμηνείας στον Mιχάλη Mανιάτη, καλύτερης ταινίας, σεναρίου.

KYPIAKH 6 NOEMBPIOY 1994 - H KAΘHMEPINH

29

«Γλυκειά συμμορία» (1983). Pοκ εντ ρολ και Tζέιμς Nτιν... Bία και θάνατος, γέλιο, χαρά, έρωτας. H καθημεριν τητα μιας ομάδας που ζει κοινοβιακά. H «Γλυκειά συμμορία» του Nίκου Nικολαΐδη, προκάλεσε το αδιαχώρητο στην αίθουσα προβολών του 24ου Φεστιβάλ (1983), χειροκροτήθηκε και αγαπήθηκε απ το κοιν . Πήρε τα βραβεία φωτογραφίας, σκηνογραφίας, μοντάζ, κ.λπ. Στη φωτ. η Δώρα Mασκλαβάνου και η Δέσποινα Tομαζάνη.

«Pεβάνς» (1983).

O Aντώνης Kαφετζ πουλος και η Γιώτα Φέστα, τα δύο σκέλη του τριγώνου της «Pεβάνς» του Nίκου Bεργίτση. O σκηνοθέτης συμπυκνώνει με ευαισθησίες το στίγμα της νεολαίας.

30 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 6 NOEMBPIOY 1994

«Pεμπέτικο» (1983). 24ο Φεστιβάλ: Oι πρ σφυγες στον ξεριζωμ κουβαλούν μαζί τους στην κυρίως Eλλάδα και το «Pεμπέτικο». Aπ τα καταγώγια και την ακμή του, στην αστικοποίηση και τον εξευρωπαϊσμ της δεκαετίας του ’50 που σήμανε το θάνατ του. H «άνοδος και η πτώση» μιας ρεμπέτισσας, της P ζας, και της πρωταγωνίστριας της ταινίας, της Mαρίκας. Bραβείο –εξ ημισείας με τη «Pεβάνς» του Nίκου Bεργίτση– καλύτερης ταινίας, A΄ γυναικείου (Σωτηρία Λεονάρδου), B΄ γυναικείου (Θέμις Mπαζάκα), τιμητική διάκριση στον Nίκο Kαλογερ πουλο. O Kώστας Φέρρης απέκτησε φανατικούς υποστηρικτές, αλλά και πολέμιους.

«Λούφα και παραλλαγή» (1984). Mία απ τις μεγαλύτερες εμπορικές επιτυχίες της δεκαετίας του ’80. H «Λούφα και παραλλαγή» του Nίκου Περράκη πήρε το βραβείο καλύτερης ταινίας του 25ου Φεστιβάλ (1984) και ο Nίκος Kαλογερ πουλος του A΄ ανδρικού ρ λου. Kωμωδία που θα μπορούσε να αποτελέσει πρ τυπο και εναλλακτική επιλογή για τον ελληνικ κινηματογράφο.

KYPIAKH 6 NOEMBPIOY 1994 - H KAΘHMEPINH

31

ΣEΛ: 32 _ 33

«Tα παιδιά της Xελιδ νας» (1987). Γ μετά το βραβευμένο ντοκιμαντέρ «Tο στρώμα της κ νειας και θέμα τη διάλυσή της ως αποτέλεσμα του ε οι: Aλέκος Aλεξανδράκης, Bασίλης Διαμαντ πουλος,

ια τον Kώστα Bρεττάκο «Tα παιδιά της Xελιδ νας» είναι η πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του, αταστροφής» (1980). Σύνθετο σενάριο, με ήρωες τα μέλη κάποιας τυπικής ελληνικής οικογέμφυλίου. H Mαίρη Xρονοπούλου βραβεύτηκε για την ερμηνεία της. Πρωταγωνιστούσαν επίσης Hλίας Λογοθέτης, Πέρης Mιχαηλίδης, κ.α.

«Πέτρινα χρ νια» (1985). Kανείς δεν έμεινε χωρίς να δακρύσει... Tα «Πέτρινα Xρ νια» του Παντελή Bούλγαρη.

H πραγματική ιστορία εν ς ζευγαριού που γνωρίζεται την εποχή του εμφυλίου, παντρεύεται στη φυλακή και αποκτάει παιδί... Tρυφερ τητα, ελπίδα, συγκίνηση. Bραβεία στο 26ο Φεστιβάλ (1985) ύμνοι απ τον ξένο Tύπο, ταν παρουσιάστηκε στη Bενετία και τη Bαλέντσια. Aναδεικνύει μια νέα πρωταγωνίστρια, τη Θέμιδα Mπαζάκα. H ερμηνεία της βραβεύεται στη Θεσσαλονίκη και στη Bαλέντσια, αποσπά ειδική μνεία στη Bενετία. «Eίναι η σύγχρονη εκδοχή της Aντιγ νης και της Hλέκτρας. Δεν θα μπορούσε να είναι περισσ τερο Eλληνίδα» («Liberation»).

«Θε φιλος» (1987). Πλούσια παραγωγή και έντονη παρουσία του εξώστη. Tο 28ο Φεστιβάλ κύλησε μέσα σε χειροκροτήματα, αποδοκιμασίες και σφυρίγματα που δημιουργούσαν, συχνά, ασφυκτική ατμ σφαιρα στην αίθουσα προβολής. H κριτική επιτροπή «εξαίρεσε» απ τα βραβεία το «Δοξ μπους» του Φ. Λαμπρινού, το «Bίος και πολιτεία» του Nίκου Περάκη, τις «Aπουσίες» του Γιώργου Kατακουζηνού. Eνώ ο N. Nικολαΐδης («Πρωινή περίπολος») και ο N. Bεργίτσης («Aρχάγγελος του πάθους») αρνήθηκαν να παραλάβουν τα βραβεία τους. Oι μικρομηκάδες, παρενεβλήθησαν με «Aντι-Φεστιβάλ» και η λη ατμ σφαιρα ήταν επικίνδυνα τεταμένη. Πάντως η βράβευση του Δημήτρη Kαταλειφού για την ερμηνεία του στον «Θε φιλο» του Λάκη Παπαστάθη χειροκροτήθηκε θερμά. H ταινία, περισσ τερο μια περιπλάνηση του ήρωα και λιγ τερο μια «πιστή» βιογραφία του λαϊκού ζωγράφου, μοιράστηκε το βραβείο καλύτερης ταινίας με «Tα παιδιά της Xελιδ νας».

32 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 6 NOEMBPIOY 1994

«Λιποτάκτης» (1988). H Tούλα Σταθοπούλου μετά την θριαμβευτική είσοδ της στο Φεστιβάλ με την «Aναπαράσταση», επιστρέφει, το 1988 με τον «Λιποτάκτη» των Γιώργου K ρρα - Xρήστου Bούπουρα, αποσπώντας το βραβείο B΄ γυναικείου ρ λου.

«Eρωτας στη Xουρμαδιά» (1990).

O Aργύρης Mπακιρτζής και ο Λάζαρος Aνδρέου, αλησμ νητο ντουέτο στον «Eρωτα στη χουρμαδιά» του Στ.

Tσιώλη.Aπ τους τελευταίους ρομαντικούς. Λιτ ς, ευαίσθητος, αισι δοξος, με χιούμορ. Bραβείο καλύτερης ταινίας.

KYPIAKH 6 NOEMBPIOY 1994 - H KAΘHMEPINH

33

AΦIEPΩMA

Παράθυρο στον κ σμο Tον τρίτο χρ νο διανύει το Διεθνές Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης

Tην αφίσα του 33ου Διεθνούς Φεστιβάλ φιλοτέχνησε ο Γιάννης Ψυχοπαίδης.

Nεοϋορκέζος, εργάζεται μακριά απ το X λιγουντ και ανήκει στη μικρή κοιν τητα των ανεξάρτητων. Aφιέρωμα στο έργο του Xαλ Xάρτλεϊ διοργανώθηκε, με μεγάλη επιτυχία, στο περσιν φεστιβάλ. (Στη φωτ. απ την ταινία του «Trust».

«ΣTO Διεθνές Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης αναζητούμε έναν άλλο –τον άλλο– κινηματογράφο που συνεχίζει να αγωνιά, να αντιστέκεται, να ψάχνει...». Στις 6 Nοεμβρίου 1922 το Φεστιβάλ έθεσε σε λειτουργία την πρώτη γέφυρα που συνέδεε κινηματογραφικά την Eλλάδα με την Eυρώπη και τον υπ#λοιπο κ#σμο. O Mισέλ Δημ#πουλος, διευθυντής ήδη απ# το 1991, στην επίσημη έναρξη της διεθνοποιημένης χρονιάς μίλησε για τους νέους δημιουργούς που, απ# τις HΠA ως το Iράν και τη Pωσία, την Iταλία, τη Γαλλία, συνεχίζουν, σε πείσμα των καιρών, τον ευγενικ# και δύσκολο δρ#μο της τέχνης που ταυτίστηκε με τον 20# αιώνα. Oι χώροι υποδοχής άνοιξαν στους ξένους επισκέπτες, κινηματογραφιστές και δημοσιογράφοι απ# άλλες χώρες άρχισαν να αναμειγνύο-

νται με τους Eλληνες συναδέλφους τους. Tο «βλέμμα» της Eγγλέζας Σάλι Π#τερ, της Aμερικανίδας Σάρα Nτράιβερ, διασταυρώνεται με την αισθητική άποψη και θεματολογία των Eλλήνων σκηνοθετών. Oι ελληνικές ταινίες αποκτούν συνομιλητές και αντισυμβατική σκέψη του Tζον Kασσαβέτη (1992), ο βαθύς ουμανισμ#ς του Nτασέν (1993), και, φέτος, ο τολμηρ#ς ποιητικ#ς ρεαλισμ#ς του Oσίμα. Tρία αφιερώματα, τρεις διαφορετικές απ#ψεις ζωής. Kοιν# σημείο η ματιά του δημιουργού, που διαπερνά την επιφάνεια, αναζητώντας το «άλλο» επίπεδο. Kαι απ# φέτος, η «ματιά στα Bαλκάνια» –πρ#γραμμα προβολών με ταινίες απ# τα Bαλκάνια– θα συνδέσει την Eλλάδα με τον φυσικ# ιστορικ# της χώρο.

Tο Φεστιβάλ, #μως, εκτ#ς απ# τις 10 ή 15 συμμετοχές

«Tο βίντεο του Mπένι» του Aυστριακού Mίκαελ Xάνεκε είναι το δεύτερο μέρος μιας τριλογίας με θέμα τον συναισθηματικ παγετώνα που σκεπάζει την Aυστρία.

Aφιέρωμα στο έργο του οργανώνεται στο φετιν φεστιβάλ.

34 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 6 NOEMBPIOY 1994

του διεθνούς διαγωνιστικού, τους διάσημους επισκέπτες, τις αβάν πρεμιέρ, και, κυρίως, τους Nέους Oρίζοντες που προσδίδουν στο θεσμ# αίγλη, παλμ# και εναλλαγή, έχει και μια ακ#μη σημαντική δραστηρι#τητα: αντιπαραθέτει στο «φευγαλέο» των εικ#νων τη μονιμ#τητα του γραπτού λ#γου. Eκδ#σεις προσεγμένες, καλαίσθητες, πλήρεις, αναλυτικές, συνθέτουν τη βάση μιας πολύτιμης κινηματογραφικής βιβλιοθήκης. Tέσσερις εκδ#σεις την πρώτη χρονιά (Kασσαβέτης, Bέγγος, Eγκογιάν, Kιαροστάμι), πέντε τη δεύτερη (Nτασέν, Zάννας, Δαμιαν#ς, Mαρ#πουλος, Kρ#νεμπεργκ) και πέντε φέτος (Tζαβέλλας, Oσίμα, Παρατζάνοφ, Xάνεκε, Mαρκετάκη), δίνουν το στίγμα μιας σοβαρής, εντατικής και φιλ#δοξης προσπάθειας.

Aριστερά: Oταν το 33ο Φεστιβάλ τίμησε το Θανάση Bέγγο, εκείνος, αν και απών, έστειλε επιστολή για να ευχαριστήσει «το κοιν που του είχε προσφέρει στιγμές μοναδικής συγκίνησης». Mια έκδοση σπάνια για ένα μεγάλο καλλιτέχνη. (Eπιμέλεια: Γιάννης Mπακογιανν πουλος, Γιάννης Σολδάτος). Δεξιά: Mε πρ λογο του Mάρτιν Σκορσέζε κυκλοφ ρησε η ειδική έκδοση του 34ου Φεστιβάλ για τον Zυλ Nτασσέν (επιμέλεια: Aχιλλέας Kυριακίδης).

«Nα ανοίξουμε τα παράθυρα σε άγνωστες κινηματογραφίες, να ανασύρουμε, να διευρύνουμε, να προκαλέσουμε ερεθίσματα», είναι η βασική αρχή και ο στ χος του διευθυντή των Nέων Oριζ ντων Δημήτρη Eϊπίδη. Διευθυντής εδώ και δύο δεκαετίες του Φεστιβάλ Kινηματογράφου του M ντρεαλ, μέλος της ομάδας επιλογής προγράμματος του Φεστιβάλ του Tορ ντο, είναι πολύτιμος συνεργάτης του Mισέλ Δημ πουλου και η παρουσία του αποτελεί εγγύηση για την ποι τητα των επιλογών στους Nέους Oρίζοντες.

Aρμενικής καταγωγής, εργάζεται στον Kαναδά. O Aτομ Eγκογιάν (αριστερά), που θεωρείται «ανακάλυψη» των Nέων Oριζ ντων, έγινε πρώτα γνωστ ς στη Θεσσαλονίκη και ύστερα στις Kάννες. Δεν στράφηκε στο X λιγουντ, προσχώρησε στον ανεξάρτητο κινηματογράφο και οι ταινίες του, μαύρες και σαρκαστικές, περιστρέφονται γύρω απ την εισβολή της τεχνολογίας στην καθημερινή ζωή.

Oι Nέοι Oρίζοντες Tου Δημήτρη Eϊπίδη Δ/ντή του προγράμματος Nέοι Oρίζοντες

ΦETOΣ οι Nέοι Oρίζοντες συμπληρώνουν μια τριετία. Στη διάρκεια αυτών των χρ#νων σμιλεύτηκε ένα συγκεκριμένο προφίλ και το Διεθνές Πληροφοριακ# Tμήμα του Φεστιβάλ απέκτησε μορφή και ύφος, που το καθιστούν τη ραχοκοκαλιά της νέας διεθνοποιημένης προσπάθειας. Oι N. O. αποκαλύπτουν τη σύγχρονη παραγωγή του ανεξάρτητου κινηματογράφου, παρουσιάζοντας μια επιλογή των πιο αξιοσημείωτων ταινιών της χρονιάς. Λειτουργούν σαν πυρήνας για την προώθηση της ιδέας εν#ς κινηματογράφου απελευθερωμένου (στα #ρια του δυνατού) απ# τη συμβατικ#τητα που επιβάλλουν τα κατεστημένα εμπορικά κυκλώματα, παραγωγής και διακίνησης. Προτείνουν τον κινηματογράφο του δημιουργού, που ψάχνει και επεξεργάζεται τη δική του αισθητική δυναμική, που νεωτερίζει #χι μ#νο στη θεματική –βρίσκεται εγγύτερα στις σύγχρονες κοινωνικές εξελίξεις– αλλά και στη γραφή αυτή καθαυτή.

Tα αφιερώματα στον Aτ#μ Eγκογιάν στο Φεστιβάλ του 1992 –η επιτυχία του ήταν τ#ση που οι διανομείς έσπευσαν να εξασφαλίσουν τα δικαιώματα για τις επ#μενες δύο ταινίες του– και στον Iραν# Aμπάς Kιαροστάμι, γνώρισαν το κοιν# δύο σκηνο-

θέτες, που σήμερα, θεωρούνται απ# τους αξιολογ#τερους παγκοσμίως. Συνολικά, οι 52 ταινίες που προγραμματίστηκαν το 1992 έδωσαν το στίγμα μιας προσπάθειας που το 1993 επεκτάθηκε σε πιο σύνθετους χώρους #πως το σύγχρονο ντοκιμαντέρ, οι ταινίες καλτ, η αναδρομή στο έργο του Kρ#νεμπεργκ σε συνδυασμ# με την έκθεση αντικειμένων τα οποία παρουσιάζονται στα φιλμ του. O Nεοϋορκέζος Xαλ Xάρτλεϊ απ# τις «αποκαλύψεις» της περσινής χρονιάς, προκάλεσε πολλές συζητήσεις, ενώ στον απολογισμ# της 34ης διοργάνωσης περιλαμβάνεται και η θεαματικά αυξημένη προσέλευση κοινού. Tο φετιν# πρ#γραμμα είναι ακ#μη πιο ποικίλο και φιλ#δοξο.

Eίκοσι δύο ταινίες στο κυρίως πρ#γραμμα, αφιερώματα στον Aμερικαν# Tσαρλς Mπερνέτ, τον Aυστριακ# Mίκαελ Xάνεκε, στους Pώσους Mιχάλκοφ, Παμφίλοφ και Tσουρίκοβα, τα σινέ - ντοκουμέντα, η έκθεση των εικαστικών του Παρατζάνοφ, η γιορτή για τον Φασμπίντερ, συνδυασμένη με το ρεσιτάλ της Iνγκριτ Kάβεν, νυχτερινές προβολές των νέων προσανατολισμών του καλτ. Oι Nέοι Oρίζοντες συνεχίζουν το διάλογο με το κοιν# της Θεσσαλονίκης. ένα κοιν# που έχει αποδειχθεί θερμ#ς υποστηρικτής κάθε νεωτεριστικής και πρωτοποριακής τάσης στο χώρο του κινηματογράφου.

O Iραν ς σκηνοθέτης Aμπάς Kιαροστάμι επισκέφθηκε τη Θεσσαλονίκη το 1992, δύο χρ νια πριν η φήμη του απλωθεί σε λη την Eυρώπη και τον υπ λοιπο κ σμο. Διανοούμενος, ανθρωπιστής, με πικρή, χιουμοριστική διάθεση, έχει ταυτιστεί με τον κινηματογράφο που ασχολείται με την παιδική ηλικία, εξερευνώντας την άποψη του κ σμου μέσα απ το βλέμμα των παιδιών. Kινηματογράφος και αλήθεια αναμειγνύονται με αναδομημένα γεγον τα, ακολουθώντας την αργή κίνηση της Iστορίας.

KYPIAKH 6 NOEMBPIOY 1994 - H KAΘHMEPINH

35

Kουβεντιάζοντας με τον... Nτασέν (1993). Δεξιά, με το διάσημο Aμερικαν φωτογράφο της Mονρ ε, του Mπράντο και πολλών αστέρων, παραγωγ και προσωπικ φίλο του Kασσαβέτη, Σαμ Σ ου (1992) Tις δύο φωτογραφίες χωρίζει ένας χρ νος. Πέρσι ήρθε για να παραστεί στο αφιέρωμα που οργανώθηκε στο έργο του. «Πιο Eλληνας και απ τους Eλληνες», πως έγραψε ο Γ.

Mπακογιανν πουλος, «αφού διαθέτει την πληρ τητα και τις αρετές των αρχαίων: μέτρο και ανθρωπομορφική αντίληψη του κ σμου». Tα μάτια του αντιφεγγίζουν την καθαρ τητα του παιδιού με τη σύνεση του ώριμου άντρα.

Kινηματογράφος και... πραγματικ τητα. O Zαν Πιερ Λε , ηθοποι ς «φετίχ» του Tριφ , που ανήκει στη μυθολογία της γαλλικής νουβέλ βαγκ, κάτω απ μια φωτογραφία του Σαμ Σ ου που απεικονίζει τον Tζον Kασσαβέτη σε γύρισμα να δίνει οδηγίες στον Πίτερ Φολκ.

36 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 6 NOEMBPIOY 1994

O Oσιμα αγαπά την τελετουργία. Oχι μ νο στις ταινίες του, αλλά και στην εμφάνισή του. Tο αφιέρωμα στο έργο του –το τρίτο, κατά σειρά, μεγάλο– αναμένεται φέτος με πολύ ενδιαφέρον. Oπως και ο ίδιος ο σκηνοθέτης.

O Nτέιβιντ Tιούλις (στο πεζούλι), στο περσιν φεστιβάλ, απολαμβάνει τον ήλιο. Tο «Naked» («Γυμν ς») του Mάικ Λι προβλήθηκε σε αβαν-πρεμιέρ αφήνοντας τις καλύτερες εντυπώσεις. Pεαλισμ ς ακέραιος και ακραίος, στάση ζωής και θανάτου.

O σύγχρονος αγγλικ ς κινηματογράφος σε μία απ τις καλές του στιγμές.

H... Γκλ ρια έρχεται απ τον σκοτειν και διφορούμενο κ σμο των φιλμ-νουάρ. Tαινία που στηρίχτηκε σε μια μεγάλη ηθοποι , τη Tζίνα P ουλαντς, στην αγάπη που έτρεφε ο Kασσαβέτης γι’ αυτήν, στα παιδιά και στο λυρισμ του σκηνοθέτη ταν κινηματογραφεί τη Nέα Y ρκη απ ελικ πτερο...

«Mια μισο-αστεία μισο-σοβαρή απ δραση απ την πραγματικ τητα», περιγράφει στο ημερολ γι της η Bιρτζίνια Γουλφ τον «Oρλάντο». H ταινία που γύρισε η Σάλι Π τερ (με την Tίλντα Σουίντον) προβλήθηκε στο Διεθνές Διαγωνιστικ του 33ου Φεστιβάλ και σάρωσε τα βραβεία.

KYPIAKH 6 NOEMBPIOY 1994 - H KAΘHMEPINH

37

...Περιμένοντας τον «Hνίοχο». Tην καινούργια ταινία του Aλέξη Δαμιανού, που σοι έχουν δει αποσπάσματά της μιλούν συγκινημένοι για το αποτέλεσμα. O σκηνοθέτης με τον Mισέλ Δημ πουλο.

Tο τελευταίο σημαντικ γυναικείο βλέμμα στον ελληνικ κινηματογράφο. H Φρίντα Λιάππα, με το σκηνοθέτη Δημήτρη Mαυρίκιο (μέλος πέρυσι της κριτικής επιτροπής), και τον καθηγητή του Aριστοτελείου Πανεπιστημίου Πέτρο Mαρτινίδη.

Πρωιν ς καφές ( σο μπορεί να μιλήσει κανείς για πρωινές ώρες στο Φεστιβάλ) και κουβεντούλα: Aργύρης Mπακιρτζής (αριστερά), Γιώργος Πανουσ πουλος (σκηνοθέτης που έχει αφήσει το αποτύπωμά του στο Φεστιβάλ με ταινίες πως «Tο ταξίδι του μέλιτος», 1979) και Γιώργος Kοτανίδης.

Σταθερές παρουσίες του Φεστιβάλ: O σκηνογράφος Διονύσης Φωτ πουλος και ο πρώην σύμβουλος Kινηματογραφίας του YΠΠO και στεν ς φίλος της M. Mερκούρη Mάνος Zαχαρίας (δεξιά).

38 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 6 NOEMBPIOY 1994

Oι οικονομικές ανάγκες του Kέντρου Kινηματογράφου είναι... το πιθαν θέμα συζήτησης ανάμεσα στον υπουργ Πολιτισμού Θάνο Mικρούτσικο και τον πρ εδρο του E.K.K. Kώστα Bρεττάκο.

Kάποια ταινία φαίνεται να προτείνει ο Σταύρος Tσιώλης στον Λάκη Παπαστάθη, έχοντας ανοικτ το πολύπτυχο του προγράμματος προβολών του Φεστιβάλ.

32ο Φεστιβάλ 1991: Σε μια χρονιά μάλλον υποτονική, στο διαγωνιστικ πρ γραμμα των μεγάλου μήκους, οι μικρομηκάδες κερδίζουν τις εντυπώσεις με τη «Γραβάτα» του Aλέξη Mπίστικα. Hταν το ευχάριστο ξάφνιασμα, με την έντιμη και τολμηρή ματιά του σκηνοθέτη πάνω στη φιλία δύο νέων που γίνεται, τελικά, βρ χος. Θερμ το χειροκρ τημα του κοινού ταν παρέλαβε το βραβείο του απ τον Παντελή Bούλγαρη. Φέτος, ο Aλέξης Mπίστικας επιστρέφει με την πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του: το «Xάραμα»

Aντί επιλ γου...

Kαθώς το φυλλομέτρημα του αφιερώματος τελειώνει, το αίσθημα που αφήνει είναι μίας βαλίτσας που αρνείται να κλείσει ξεχειλίζοντας απ τα «εντελώς απαραίτητα». Mπροστά στην απ γνωση του ταξιδιώτη που δεν μπορεί, πλέον τίποτα να προσθέσει ούτε να αφαιρέσει, ένα ακ μη «αντικείμενο», το βασικ τερο ίσως μοιάζει να έχει αποκλειστεί. Eάν παραλειφθεί, το «ταξίδι» δεν είναι παρά μια αυταπάτη. Γιατί το Φεστιβάλ Kινηματογράφου –ο ελληνικ ς κινηματογράφος δηλαδή– δεν θα υπήρχε, αν μια στρατιά τεχνικών δεν είχαν προσφέρει ατέλειωτες ώρες εργασίας, πάσχοντας και συμπάσχοντας, πίσω απ την κάμερα (γι’ αυτ και στην «ανωνυμία»). Aπ την δεσποτική παρουσία του διευθυντή φωτογραφίας (Aριστείδης Kαρύδης Φουκς, Γιώργος Aρβανίτης, Nτίνος Kατσουρίδης, Γρηγ ρης Δανάλης, Aνδρέας Mπέλλης, Nίκος Σμαραγδής, Nίκος Kαβουκίδης, Aρης Σταύρου, Aνδρέας Σινάνος, Σταύρος Xασάπης...) ως τον καθοριστικ ρ λο του μοντέρ (Γιώργος Tριανταφύλλου, Γιάννης Tσιτσ πουλος, Tάκης Γιανν πουλος...) –η αναφορά αναπ φευκτα ελλιπής– λοι πολύτιμοι συνεργάτες, που συνυπογράφουν τη ληξιαρχική πράξη γέννησης μιας ταινίας. Tο αφιέρωμα –το κάθε κινηματογραφικ αφιέρωμα– τους M.K. ανήκει.

Eυχαριστούμε το Φεστιβάλ Kινηματογράφου για το φωτογραφικ υλικ και την πολύτιμη συνεργασία του στο αφιέρωμα, το Eλληνικ Kέντρο Kινηματογράφου για τις φωτογραφίες των ταινιών που μας παραχώρησε και τον Γιάννη Kυριακίδη, χωρίς το φωτογραφικ αρχείο του οποίου η καταγραφή της πορείας του Φεστιβάλ θα ήταν ελλιπής. Bασική πηγή για το χρονολ γιο η έκδοση «30 χρ νια Φεστιβάλ Eλληνικού Kινηματογράφου» που επιμελήθηκε ο Mπάμπης Aκτσ γλου.

H Mελίνα αγκαλιάζει τους νέους. H υπουργ ς Πολιτισμού, στο 34ο Φεστιβάλ, δίνει τα βραβεία στο Σωτήρη Γκορίτσα (αριστερά) και στον Περικλή Xούρσογλου. Oι ταινίες «Aπ’ το χι νι» και «Λευτέρης Δημακ πουλος» αγαπήθηκαν απ το κοιν , χειροκροτήθηκαν θερμά, βραβεύτηκαν με γενναιοδωρία. Στο 35ο Φεστιβάλ η Mελίνα θα είναι και πάλι παρούσα... Στην αφίσα, στην έκθεση με φωτογραφίες που αποτυπώνουν στιγμές απ την κινηματογραφική της καριέρα και, φυσικά, νοερά έστω στο πλευρ των νέων δημιουργών...

KYPIAKH 6 NOEMBPIOY 1994 - H KAΘHMEPINH

39

AΦIEPΩMA

Nησίδα αντίστασης Tο Φεστιβάλ Kινηματογράφου της Θεσσαλονίκης απέναντι στην τηλεοπτική εικ να Tου Mιχάλη Δημοπούλου Διευθυντή του Διεθνούς Kινηματογραφικού Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης

APXIZEI πια να διαφαίνεται μια κατάσταση: H αντιπαλ τητα κινηματογράφου και τηλε ρασης, παρά τις αισι δοξες προβλέψεις και τα σημάδια σύγκλισης και συνεργασίας, μάλλον επιδεινώνεται. Tα τηλεοπτικά δίκτυα ήταν, βέβαια, πάντα και ιδιαίτερα τα τελευταία χρ νια η πιο ισχυρή και μεγάλη αγορά για την κινηματογραφική βιομηχανία. H σχέση αυτή, μως, αλλοτρίωσε περισσ τερο, παρά ενίσχυσε, τον κινηματογράφο. H τηλεοπτική οπτική, οι ν μοι της τηλεοπτικής αγοράς, φαίνεται τι πλέον καθορίζουν αποφασιστικά τη θεματική και την αισθητική της 7ης τέχνης.

O Σερζ Nτανέ, ο σπουδαίος Γάλλος κριτικ ς και θεωρητικ ς του σινεμά, που χάθηκε τ σο τραγικά και άδικα, υποστήριζε τι σήμερα ο κ σμος της εικ νας έχει γύρει συνολικά προς την πλευρά της εξουσίας, έχει δημιουργήσει την καινούργια, απ λυτη εξουσία. Tα μίντια καθορίζουν μια νέα «κατοχή» και σε τέτοιες περι δους οι πράξεις αντίστασης αγνοούνται και αποκρύπτονται. O Zαν Λικ Γκοντάρ μίλησε για την τηλε ραση που παράγει μ νο λήθη. Oι τηλεοπτικές εικ νες δεν απαιτούν την παρατήρηση και τη συμμετοχή, εκπέπονται ερήμην της αποδοχής τους, δεν είναι μαρτυρίες της ιστορίας, αλλά ψευδαισθήσεις της.

O κινηματογράφος είχε και έχει άλλες απαιτήσεις. H ροή των δικών του εικ νων δεν είναι παθητική και ατέλειωτη, πως η ροή των τηλεοπτικών προγραμμάτων. Oι ταινίες έχουν συγκεκριμένη διάρκεια και παράγουν, κάθε φορά, διαφορετική συγκίνηση. O κινηματογράφος δίνει αισθήσεις της ιστορίας, γιατί μπορεί να είναι ταυτ χρονα μια τέχνη που σέβεται και αποδέχεται την προσωπική ματιά στον κ σμο και είναι ταυτ χρονα μια τέχνη υποχρεωμένη να υπακούει στην οικονομική της επένδυση. Πολλοί πιστεύουν τι το τέλος της τέχνης –και άρα η αρχή μιας νέας προϊστορίας για το γένος των ανθρώπων– θα αρχίσει απ την καταστροφή της κινηματογραφικής δημιουργίας. Tο σκοτειν τοπίο των φωτεινών - κενών εικ νων, που προφητεύει ο Nτανέ, ίσως ξεκινήσει ταν η κινηματογραφική ταινία θεωρηθεί μια περιττή μορφή έκφρασης και αφήγησης της ανθρώπινης περιπέτειας με εικ νες.

Tα κινηματογραφικά φεστιβάλ αποκτούν, έτσι, στην εποχή της νέας «κατοχής», μια άλλη σημασία και έχουν ένα διαφορετικ υπαρξιακ

Eδώ και 30 χρ νια, στην αίθουσα της Eταιρείας Mακεδονικών Σπουδών φιλοξενείται το Φεστιβάλ Kινηματογράφου.

περιεχ μενο. Δεν μπορούν να είναι μ νο εμπορικά φ ρουμ της κινηματογραφικής βιομηχανίας, τελετές κενοδοξίας και υποχρεώσεων μάρκετινγκ. Kινηματογραφικά φεστιβάλ, πως και αυτ της Θεσσαλονίκης, εκ των πραγμάτων αποτελούν νησίδες αντίστασης απέναντι στην ιστορική και πολιτισμική καταστροφή. Eίναι ταυτ χρονα και αποδείξεις στοιχείων που μοιάζουν χαμένα απ την επιλογή και την αποσιώπηση που επιβάλλουν τα μίντια: Φανερώνουν την ύπαρξη εν ς άλλου κινηματογράφου, που στο περιθώριο της λάμψης και της κεν τητας του τηλεοπτικού προϊ ντος αναζητάει την επανασύνδεσή του με τον ανθρώπινο τ πο, τον επανακαθορισμ του ως συστατικ της αν-

48 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 6 NOEMBPIOY 1994

θρώπινης περιπέτειας, μετά μια μακρά περίοδο αλαζονείας και ομφαλοσκ πησης. Δικαιώνουν την επιθυμία του κοινού που θέλει να ξαναβρεί το ρίγος της σκοτεινής αίθουσας, την επιθυμία, πάνω απ’ λα της επικοινωνίας, και της μέθεξης.

Zωτικ ς χώρος H διεθνοποίηση του κινηματογραφικού φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, που στην αρχή προκάλεσε τ σους προβληματισμούς και αντιδικίες, ελπίζουμε και πιστεύουμε τι πρ σφερε και στην επικοινωνία της εγχώριας κινηματογραφίας με τον παγκ σμιο κινηματογράφο. O ελληνικ ς κινηματογράφος δεν μπορούσε άλλο να

αυτοκαταναλώνεται και να ανακυκλώνει τα προβλήματά του, ήταν ανάγκη να συνδεθεί με την αγωνία, αυτού ακριβώς του άλλου κινηματογράφου που υπάρχει και δημιουργεί έξω απ τα μεγάλα κυκλώματα παραγωγής και διανομής. Θεωρούμε, λοιπ ν, τι η Θεσσαλονίκη και το κινηματογραφικ της φεστιβάλ είναι ζωτικ ς χώρος για το νέο κινηματογράφο, για νέους δημιουργούς που αποπειρώνται τις πρώτες τους αναμετρήσεις με αυτή την τέχνη, και είναι ταυτ χρονα μια νησίδα για τους Eλληνες κινηματογραφιστές και θεατές που μπορούν, επιτέλους, να έρθουν σε επαφή με τον κινηματογραφικ πολιτισμ που, σε πείσμα της «κατοχής» και της συσκ τισης, υπάρχει ακ μα.