Van troosteloos plein tot historische hotspot

Een oude plattegrond van het gebied.

Op 1 februari vorig jaar werd met algemene stemmen door de gemeenteraad van Dordrecht een motie goedgekeurd inzake de herinrichting van het gebied Grote Markt. Vervolgens startte er in april een werkgroep om vanuit het Historisch Platform Dordrecht tot een gezamenlijk standpunt te komen over de herontwikkeling van het gebied. Daarbij moet bekeken worden hoe de plek, historisch verantwoord in relatie met het joods cultuurhistorisch erfgoed, ingericht kan worden. Er moet gezorgd worden voor een duidelijke verbinding met de geschiedenis van de voormalige joodse buurt en het culturele leven daar. Dit alles in overleg met de joodse gemeenschap

Joodse historie

Door de specifieke relatie met de vooroorlogse joodse gemeenschap heeft de Grote Markt een belangrijke cultuurhistorische betekenis in Dordrecht. Er was een synagoge, het huis van de rabbi, en het joodse badhuis. Er woonden veel joodse winkeliers of men was er werkzaam in een ander beroep. De gemeenschap werd in de Tweede Wereldoorlog bijna totaal vernietigd. Bovendien zorgde de naoorlogse sanering ervoor dat alle fysieke elementen van het joodse le-

ven verdwenen. Alleen een plaquette op een flat aan de Grote Markt en de Stolpersteine herinneren aan de joodse aanwezigheid. Inmiddels is er weer een kleine joodse gemeenschap die initiatieven wil ontplooien om de eeuwenoude joodse cultuur te respecteren, te beleven en te delen met Dordrecht en de Dordtenaren. Te denken valt aan vormgeving in muren en op gevels, groenperken met joodse elementen, kunstwerken, lichtbeeldprojecties of floor light dat een brug slaat tussen Wijnstraat, Varkenmarkt, Knolhaven en Kuipershaven. Een ander idee van het joods overleg is een onderzoek naar de haalbaarheid van commerciële joodse winkels en horeca in een markthal. Ook een voorziening waar culturele activiteiten met betrekking tot de joodse gemeenschap kunnen plaatsvinden, staat op het wensenlijstje.

Andere plannen

Bovengenoemde plannen worden letterlijk in de weg gestaan door het blik dat op dit moment de Grote Markt vult, samen met wat struikjes en winkels die niet tot het hoogste segment behoren. Het geheel oogt niet florissant, zeker niet op een regenachtige zondagmiddag. Architekt Andries Lugten heeft dit in maart 2021 bij studio de Witt als volgt geformuleerd: ‘Nu is het een gebied waar je eigenlijk niet graag komt, zodra je onder de Waag doorkomt, denk je eigenlijk: hier moet ik niet wezen.’ Hij pleit voor een logische verbinding tussen het winkelgebied en de havens, een woonhof en lokale ondernemers. Het College heeft rond december de gemeenteraad gevraagd een budget van 1 miljoen euro beschikbaar te stellen voor het onderzoek naar parkeermogelijkheden op de Grote Markt en de Merwekade. Het huidige parkeergebruik en overleg met de bewoners is daar onderdeel van.

Archeologisch onderzoek ‘Op straatniveau’

Om de diverse plannen rond de herinrichting van de Grote Markt te kunnen verwezenlijken, lijkt het bouwen van een ondergrondse parkeergarage bijna noodzakelijk. In 2005 vond er echter een archeologisch onderzoek plaats op de Grote Markt dat in 2008 resulteerde in het rapport ‘Onder straatniveau’ van bureau Monumentenzorg. Deze opgraving had als doel terrein te verkennen voor een eventuele ondergrondse parkeergarage. Het bleek, dat als er ondergronds gebouwd wordt, er rekening gehouden moet worden met archeologische sporen die tot op een diepte van 8,5 meter beneden het maaiveld aanwezig zijn. Zij bieden een schat aan informatie over het ontstaan en de ontwikkeling van de stad Dordrecht over een periode van meer dan tien eeuwen. Het onderzoek biedt een bescheiden blik op wonen en werken in het gebied: de ontginning en ontwikkeling van het drassige terrein, maar te weinig informatie over handel en nijverheid. En: hoe zag het dagelijkse leven van de mensen eruit? Aanbevolen wordt dan ook, voorafgaande aan ‘verstoringen’ in de ondergrond van de Grote Markt, een uitgebreid archeologisch onderzoek mogelijk te maken. Er heeft tot nu toe nog geen samenhangend onderzoek in de binnenstad van Dordrecht plaatsgevonden.

Gaat de Gemeente Dordrecht bij de keuze voor een ondergrondse parkeergarage dit advies, dat ongetwijfeld de historie van Dordrecht zal verrijken, opvolgen of wordt er gekozen voor een financieel en qua tijd aantrekkelijker proces?

Heintje Groesbeek

Het geheel oogt niet florissant, zeker niet op een regenachtige zondagmiddag...