S C H O O L
Na elke zomervakantie krijgen miljoenen kinderen nieuwe leerkrachten. Spannend! Hoe zal het gaan? Wat mag, wat niet? De eerste zes weken zet jij als leerkracht
W E E R
N A A R
de toon voor de rest van het jaar. En niet alleen op school, maar ook thuis moet ieder weer in het gareel.
We gaan weer massaal naar school. Elk kind neemt zijn eigen gewoontes, verwachtingen en gedrag mee naar een nieuwe groep, of krijgt een andere leerkracht die alles net even anders doet dat het gewend was. De opvattingen van ouders, broers en zussen, ervaringen op straat, gebeurtenissen thuis, vriendjes en vriendinnetjes, ze hebben ook invloed op de manier waarop kinderen zich gedragen. Een nieuwe klas of school is spannend voor een kind. De een kijkt de kat uit de boom, de ander bluft zich naar binnen. Vragen die elk kind zich - onbewust – stelt zijn: Mag ik er zijn? Ben ik hier welkom? Zie je me wel? In de nieuwe situatie moet het zijn plaats in de groep weer innemen. Niet te veel, maar ook zeker niet te weinig. De juiste plaats, dat is de positie waarin het tot zijn recht komt, waardering oogst, waar zijzelf én anderen blij van worden.
Aan jou als leerkracht de taak om de toon te zetten en een goede gewoontes te creëren waarin elk kind zich veilig voelt. Want als er niet meteen een goede sfeer ontstaat, is dat later lastig recht te breien. We verzamelden een aantal ideeën, tips en programma’s om jullie op weg te helpen. Het één is niet beter dan het ander. Kies wat bij je past. Maar waar je ook voor kiest, stem het in elk geval af met de omgeving: je collega’s, de ouders, de organisaties in de wijk. Zodat de kinderen weten: ‘Zó zijn onze manieren!’
DO try this
AT HOME
Goede gewoontes die op school werken, werken ook thuis
gd! u e d s n o t e o d t a D iegels. Als Mensen zijn als sp
hen ze terug...
je naar ze lacht, lac
dat ieder zich thuis met elkaar om zo we an ga oe “H : deren te kunnen Vraag eens aan kin om geconcentreerd n hebben we nodig de ug de e elk “W voelt?” te houden?” om de klas ordelijk met tips om werken?” “En welke ugdenkalender uit de le t geeft een digita t jec ro rt de kalender me np sta de r ug aa De olj Het stellen. Dit scho te l aa ntr ce d de ug steken en maandelijks een de rm en zorgzaam uit lijkheid: ‘Je hand wa de en vri d ug de de l te zijn’. rtrouwde metgeze eheersing, hoffelijk bereidheid een ve respect, ijver, zelfb id, he lijk r de or aa n olj lge ho sc vo el id jkheid. Een he Na vriendelijkhe en verantwoordeli eid kh rlij ee id, he heid, betrokken le klas deugd! ugden doet de he aandacht voor de l deugdenproject.n deugd via www. se lijk ke we de Ontvang
Tip: Ga eens samen met de ouders zoeken naar kleine stapjes die verlichting brengen. Open bijvoorbeeld een ideeënbus waarin ouders de knelpunten kunnen melden. Soms zijn oplossingen zo voor de hand liggend dat we ze niet zien!
Met het spel ‘Sterrenhemel’ leren kinderen spelenderwijs regels en afspraken te maken en… zich eraan te houden!
spel nogmaals speelt mag je bijvoorbeeld alleen rechte lijnen tekenen. Of je mag pas landen als je minstens één keer over een lijn bent gevlogen, of… Al doende ontdekken ze
Zo speel je het: Teken met een blauw kleurpotlood een cirkel en teken om beurten een ster. Zorg dat er nog Met dit spel oefenen de kinderen nog veel meer vaardigheden. Ben je geïnteresseerd in de ruimte is voor de ruimtereizen die mogelijkheden die tekenen biedt bij de ontwikkeling van kinderen in de basisschool? Kijk jullie hierna gaan maken. dan eens op www.zinvoltekenenmetkinderen.nl Geef eerst zelf een regel, bijvoorAls je je inschrijft voor de gratis tips ontvang je elke drie weken een leuke werkvorm. beeld: “Reis met je ruimteschip (kleurpotlood) van de ene naar de andere ster. Je kunt alleen ronde lijnen maken en mag niet over de lijnen die er al staan.” Er zullen waarschijnlijk vanzelf alle mogelijkheden. En dat ze spelendiscussies ontstaan over wat je niet hebt gederwijs leren onderhandelen en zich aan zegd: waar je moet beginnen en of je al dan afspraken houden, is een mooie bijdrage aan niet meerdere keren op een ster mag landen. de toekomstige burgers van een (hopelijk dan Dat mogen ze dan zelf bedenken. Als je het nog steeds) democratisch land.
22
educare | september 2011
Bij ouderbetrokkenheid denken we al snel aan leesouders of allerlei hand- en spandiensten. Maar betrokken zijn bij school begint al veel eerder, met kleine dingen kun je ouders al bij de school betrekken. Vraag de kinderen bijvoorbeeld eens om thuis iets op te zoeken wat de ouders meestal niet weten. Ouder en kind worden zo gemotiveerd om samen aan school te werken. Denk aan vragen als : Welke plaatsen in Nederland eindigen met ga? Waar liggen de meesten? Hoe kan het dat ze allemaal bij elkaar in de buurt liggen? Weet je het antwoord op deze vragen ook niet? Tja, dan moet je toch even naar google earth… en misschien weet je dan vanzelf het antwoord op de laatste vraag ook wel.
‘Blijf nou eens even stil zitten, we zijn aan het eten!’ Met een bezorgde blik schept Martine nog wat op. Dit is nu al de zoveelste keer dat ze dat moet zeggen, zou de school dan toch gelijk hebben? Zou haar kind echt ADHD hebben? Nee, kinderen zijn wel vaker druk en beweeglijk. Daar zijn ze kind voor… toch? Overal in de samenleving kijken we anders tegen hetzelfde probleem aan. De reden? School en thuis zijn twee verschillende werelden. Er worden verschillende regels gehanteerd, verschillende afspraken gemaakt en er wordt anders met elkaar omgegaan. Het resultaat? Verwarring onder zowel de kinderen als de volwassenen.
Om verwarring te voorkomen en ervoor te zorgen dat iedereen dezelfde verwachtingen heeft, is het initiatief De Vreedzame Wijk in het leven geroepen. In zo’n wijk wordt een eenduidige, pedagogische aanpak ingevoerd in alle organisaties die in de wijk met kinderen in de basisschoolleeftijd werken. Deze aanpak komt voort uit De Vreedzame school, waar kinderen op een zorgzame manier met elkaar om leren gaan en constructief conflicten leren oplossen. De eerste vreedzame voetbalclub is gestart. Dat wordt wennen voor de ouders langs de lijn!
Micha de Winter: Verbeter de wereld, begin bij de opvoeding. Vanachter de voordeur naar democratie en verbinding. Uitgeverij SWP. Informatie over vreedzame scholen en wijken vind je op: www.devreedzameschool.nl
educare | september 2011
23
Pesten. Hoe ga jij ermee om? Straf je of zoek je naar psychologische hulp? Is er een pestprotocol? De wil is er wel, maar de oplossing is ingewikkeld? Of toch niet? ‘Sta op tegen pesten!’ doet een beroep doet op de kracht van de groep om het probleem zelf op te lossen. Er worden geen straffen uitgedeeld, niemand hoeft naar de psycholoog en niemand krijgt de schuld. Je gaat samen met de pester, het gepeste kind, meelopers en met de kinderen waarbij het gepeste kind zich goed voelt, zoeken naar een oplossing en doorloopt samen zeven stappen. 1. Gesprek met de gepeste leerling. 2. Gesprek met de supportgroep, bestaande uit de pester(s), meelopers en ook leerlingen met een positieve groepsinvloed. 3. Leg het probleem uit en kweek empathie.
handen in de klas Er zijn tientallen dingen in je klas die beter gaan als er meer handen zouden zijn. Die handen zijn er wel, als je het aantrekkelijk maakt om te komen. Denk als een ouder: wat motiveert hen? Het belang van hun eigen kind? Gezelligheid? Hun expertise kunnen inzetten? Hun hobby kunnen delen? Doe marktonderzoek voor je een vraag stelt, dan heb je meer kans op succes.
24
educare | september 2011
4. Deel de verantwoordelijkheid. 5. Vraag naar ideeën van elk groepslid. 6. Laat het aan de groep over. 7. Na één of twee weken een gesprek met iedereen afzonderlijk. Zorg er voor dat ieder kind het gevoel heeft serieus te worden genomen. Alleen dan zullen ze met ideeën en tips komen. Deze leiden tot doelen die de kinderen aan zichzelf stellen en na ruim een week worden geëvalueerd. En wat blijkt? De kinderen werken echt aan hun doel en zijn trots op het resultaat. Dus gooi alle verwijten, zondebokken en straffen maar overboord en sta op! Dit is een van de sociaal-emotionele vaardigheden uit het programma van Leefstijl. www.leefstijl.nl
u Als je me echt zo kennen…
een hartverwarlderdorp Ens doet ar In het Noordoostpo n juf Margreet. Da rede in de klas va s en mend ritueel z’n int tijd rd lee ge tijk wat de juf heeft brengen ze in prak k’. De eerste st van ‘De Doorbraa om nk ee bij e rst ee haar skring begon ik ig: “In de gesprek nn we on t he s wa keer u kennen, zou je ‘Als je me echt zo met de woorden: rkelijk raakte. De j lde iets wat mi we weten ...’ en ik verte mijn verbazing raar aan, maar tot anderen keken me de kat uit de boom deren, die meestal n ging één van de kin snel op. Anders da deren pakten dat rt ha n hu kijkt, verder. De an op jk t kenneli en ze met iets wa gewoonlijk kwam erd lag.” n hierdoor verand binnen de klas zij als rd ge De verhoudingen ur eb ing ‘spelletje’ is nu even en verbeterd en dit succes schreef oepsrituelen. Na dit de gebruikelijke gr deelname aan de te een enthousias or vo in h zic t ree Marg derlandse ORBRAAK’, een Ne workshop ‘MIJN DO concept van re inmiddels populai vertolking van het ‘Challenge Day’. k.biz www.dedoorbraa
Zuinig zijn met water, het scheiden van afval en lichten niet onnodig laten branden. Het zijn dingen die we kunnen doen om bij te dragen aan een goed milieu. Maar kinderen moeten hier vaak op worden gewezen. Waarom? Omdat ze niet goed op de hoogte zijn van het belang én omdat ze er alleen thuis mee bezig zijn. Om kinderen mili-
eubewust te maken moeten ze er ook op school mee bezig zijn. En dat kan, op een duurzame school. Op een duurzame school werken leerlingen samen met leraren en ouders aan een gezonde, duurzame, leer-, leef- en werkomgeving. Hoe? Door samen een zwerfvuilactie op touw te zetten of oud papier te verzamelen. Het belangrijkste is dat er actief wordt sa-
mengewerkt om duurzame ontwikkeling te bevorderen. Wereldwijd doen meer dan 25.000 scholen in 63 landen, waaronder China en de VS, mee aan Eco-Schools. Eco-Schools is één van de vijf programma’s van FEE, de Foundation for Environmental Education. Kijk voor meer informatie op: www.eco-schools.nl
Ook de ontroerende documentaires over ‘Challenge Day’ gezien? Leerlingen en leraren leren elkaar op deze speciale dag echt kennen en krijgen daardoor veel meer respect voor elkaar. Op TV keken we nog naar de Amerikaanse versie, maar inmiddels hebben de coaches van ‘Samen over de brug’ het Nederlandstalige spits afgebeten. Hoe? Ze schreven er een enthousiast artikel over. Als lid van Educare krijg je het als extraatje in EducarePlus.
A
Sta jij in je
? t h c a r k
ls leraar heb je de taak om een hele klas draaiende te houden. Dit is niet altijd even makkelijk, want de leerlingen willen hun aandacht nogal eens verliezen. Ligt dit aan de kinderen of speel jij hier als leraar ook een rol? Pieter van Dongen, aikido-master zegt het zo: “Jij bent een voorbeeld voor je leerlingen. Zij spiegelen zich aan jouw innerlijke houding. Als je gespannen bent en je houdt je focus niet, merk je direct dat de leerlingen ook gespannen worden. Je kunt je bekommeren om allerlei zaken die wellicht gaan gebeuren, maar dan
leef je in een wereld van schijnzekerheid. Je kunt beter de gedachte voeding geven dat je dankbaar bent om aan deze leerlingen les te mogen geven. Als dat lukt merk je direct dat je aandacht bij jezelf is en dat je volledig ontspannen bent. Je gaat je blij voelen en merkt dat je werk vanzelf gaat. Je alertheid neemt toe en je nek wordt langer. Je zit dan in het Ki-punt: 10cm onder de navel. Je bouwt nu een positieve lichaamshouding op: van binnenuit. Je kracht is niet je fysieke kracht, maar je innerlijke kracht!
Pieter van Dongen laat je tijdens studiedagen graag zelf ervaren hoe je jezelf vanuit je innerlijke houding kunt bekrachtigen, zodat je een stevig baken bent voor je leerlingen. www.youkido.nl
educare | september 2011
25
Ook een POWerleerkracht worden? Kijk op www.stichtingwelzijnkinderen.nl voor de mogelijkheden
De buitenkant van Jorn is vaak zo nadrukkelijk aanwezig, dat de binnenkant voor veel klasgenootjes onzichtbaar is. Jorn, die niet stil kan zitten en dus evenwichtskunsten uithaalt op zijn stoel. Jorn, die altijd door de klas praat. Jorn, die brutaal is (als hem onrecht wordt aangedaan). Jorn ook, die slaat of trapt (als iemand hem pijn doet). Jorn kan ook vreselijk irritant doen (als hij contact wil maken, maar niet goed weet hoe). Jorn, die de bal niet afspeelt (omdat hij gaat scoren). Niemand kan zo lachen als Jorn. Of huilen. Want de buitenkant van Jorn doet vermoeden dat hij wel tegen een stootje kan, maar de binnenkant… De school is uit. Het is een wirwar van ouders en kinderen op het plein. Ouders die hun kroost bij elkaar zoeken. Kinderen die hun fiets pakken of nog even snel een speelkameraadje zoeken.
11 november: Dag van Verbondenheid Hopelijk heb je na een week of zes een klas waarmee je kunt lezen en schrijven! Dan is het tijd voor een feestje. 11 november is daarvoor een goede gelegenheid. Dan vieren we dat we verbonden zijn met alle andere mensen hier op aarde: de ‘World Day of Interconnectedness’. Een mooie aanleiding om daar op school aandacht aan te geven. Dat kan door zelf iets te bedenken, maar als je weinig inspiratie hebt laat je je inspireren door wat anderen al bedacht hebben. Alle acties die
26
educare | september 2011
deze dag georganiseerd worden vind je op: www. interconnectedness111111.org. Voor Educare doen we ook een actie: De grootste groepsmassage aller tijden. Overal in de wereld gaan groepen mensen elkaar masseren en zetten daar filmpje van op youtube. Al die filmpjes bij elkaar vormen één grote groepsmassage. Gestreefd wordt naar een vermelding in het Guiness Book of Records. Uiteraard krijg je een voorbeeldfimpje van de massage via EducarePlus
Te midden van deze chaos ziet Jorn twee grote jongens een bal afpakken van een jongen uit een lagere klas. De bal wordt op straat gegooid. Onmiddellijk gooit Jorn zijn fiets neer. Hij gebaart de eigenaar van de bal op de stoep te blijven, kijkt zelf goed uit, pakt de bal en geeft hem terug. De twee afpakkers jouwen Jorn uit, genoeg om fysiek te reageren. Jorn echter kijkt de twee kwajongens even aan, zegt dat het niet leuk is om iemands bal af te pakken, stapt rustig op zijn fiets en gaat naar huis. Ik wil wijzen en roepen:’Kijk jongens kijk’, want nu is de binnenkant zo zichtbaar.., ‘kijk nou toch, Jorn binnenstebuiten!’ Maar niemand heeft het gezien. Jorn kijkt nog even om. Hij kijkt zorgelijk, gekwetst? Ik steek twee duimen op. Een glimlach van oor tot oor is zijn antwoord. Voor mij is Jorn een held! Claire Walkate wil in navolging van de Leonardostroming voor hoogbegaafde kinderen een Aquariusvariant ontwikkelen voor hooggevoelige kinderen. clairewalkate@kpnmail.nl
Dit katern kreeg je van Educare! Educare is een tijdschrift over opvoeden en onderwijzen vanuit verbondenheid. Het wordt uitgegeven door Stichting Universele Opvoeding en verschijnt 5x per jaar. Ieder nummer bevat een uitneembaar katern met praktische oefeningen en informatie die je thuis en/of in de klas kunt uitvoeren. Wanneer je op de hoogte wilt blijven van nieuws over opvoeding en onderwijs in verbondenheid, dan kun je je inschrijven op onze digitale nieuwsbrief. We sturen je dan ook bericht wanneer de nieuwe Educare (het tijdschrift) uitkomt. We gebruiken de nieuwsbrief tevens voor nieuws wat niet in het tijdschrift gedrukt kon worden en om je op de hoogte te houden van ontwikkelingen op onze websites. Schrijf je nu in op de nieuwsbrief en ontvang direct 6 Educare katernen (pdf):
1. 2. 3. 4. 5. 6.
Leren met Hart Focus Schatgraven in jezelf Verrassend tekenen Opgroeien in verbondenheid Leren kun je leren De rol van spiegelneuronen
Je vindt het inschrijfformulier op onze homepage op www.educare.nl Op onze website kun je ook een abonnement afsluiten op het tijdschrift zelf of ter kennismaking een proefnummer aanvragen. De websites van Stichting Universele Opvoeding: www.educare.nl – alles over het tijdschrift Educare www.opvoedingsboek.nl – wekelijks een boekbespreking... www.opgroeieninverbondenheid.nl – wekelijks een praktische tip... opvoedingenonderwijs.ning.com – digitale ontmoetingsplaats voor leden Copyrights van alle teksten en foto’s in deze pdf berusten bij Stichting Universele Opvoeding en de respectievelijke auteurs en fotografen. Je mag er niets uit kopiëren zonder hier vooraf toestemming voor te vragen. Je mag wèl deze pdf in zijn geheel doorgeven aan vrienden en/of collega’s van wie je denkt dat ze belangstelling hebben voor de inhoud ervan. St. Universele Opvoeding – Hendrik Marsmanweg 16 – 4103 WS Culemborg – redactie@educare.nl