Even knuffelen met de cavia ‘Ieder jaar op kerstnacht als de klok twaalf uur slaat, kunnen alle dieren spreken.’ Met deze woorden overtuigde de moeder van Michaëla Koelman haar dat communiceren met dieren mogelijk is, als je maar wakker blijft. Maar telkens, tijdens de laatste minuten van het oude jaar, versliep zij zich… Onbedoeld boorde haar moeder een diepe bron bij haar aan. Het opzetten van een eigentijdse onderwijsvorm met behulp van dier en natuur was het resultaat. Michaëla Koelman, antroposofisch leerkracht bij het Zonnehuis, leert kinderen met ondermeer autisme en aanverwante stoornissen hun eigen krachtbron te ontdekken. Volgens dr. M.J. Enders Slegers, werkzaam bij de faculteit Sociale Wetenschappen van de Universiteit van Utrecht, is dit uniek in Nederland. Vanaf volgend jaar start een grootschalig wetenschappelijk onderzoek naar de effecten van dit levend onderwijs. “Als leerkracht van de onderbouw kreeg ik de vraag of ik twee cavia’s wilde overnemen vanwege een allergie in het gezin,’ vertelt Michaëla. ‘Zonder enig overleg besloot ik het avontuur aan te gaan en plaatste de cavia’s in een mooi, ruim hok in de klas. Het had een prachtige uitwerking op de kinderen. De enorme natuurlijke aantrekkingskracht van dieren gaf deze kinderen de ruimte om in alle vrijheid een verbinding met ze aan te mogen gaan. Het prikkelde zelfs een natuurlijk zorgbesef. En de omgang met dieren voelt veilig, want dieren reageren altijd hetzelfde. Leeftijdgenoten vragen veel meer van je. Dit werkt vaak beangstigend voor autistische kinderen.” En toen kreeg je ineens een dikke portemonnee en een deadline…? ‘Na eindeloos netwerken en lobbyen kwam er bij de Zonnehuizen een groot sponsorbedrag binnen en ik mocht dit gaan besteden. Voor mij een ultieme kans om mijn missie te verwezenlijken en mijn dierenschooltje op te richten. Als een bezetene ging ik aan de slag en deed onderzoek naar diverse diersoorten. Op de Barneveldse dierenmarkt liet ik me uitgebreid voorlichten. Zo kwam ik erachter dat bijvoorbeeld kleurschakeringen bij vogels iets met de ziel van het kind doen en
40
educare | september 2011
wat dacht je van de zachtheid van cavia’s? Als tegenwicht wilde ik een dier dat harder was; de schildpad. Sommige kinderen zijn helemaal gek van deze oeroude aardwezens. Papegaaien vormen een ander soort uitdaging voor met name oudere kinderen. Daar kunnen ze mee praten en rondlopen. ‘Gerbils’ - dat zijn een soort kleine ratjes - liggen bij ieder kind wel goed in de markt. Ze zijn enorm speels en vrolijk. Kinderen die heel erg in hun eigen wereldje leven of tot rust moeten komen, vinden rust bij de vissen. Uiteraard heeft ieder dier een naam. Op dit moment ligt Hammie de goudhamster goed in de markt.’ ‘De klas is ingedeeld in twee ruimtes. In het voorste gedeelte wordt lesgegeven en in het achterste gedeelte bevinden zich de dierenverblijven. Het laminaat is groen gekleurd om de begrenzing duidelijk aan te geven.’
Een dag vol strooi, hooi en……veel knuffelen Een dag in de klas van acht leerlingen ziet er zeer voorspelbaar uit. ‘Ik heb altijd een ondersteuner of een stagiaire in de klas om de kinderen en de dieren optimaal bij te staan. In de ochtend als de kinderen binnenkomen, mogen ze even met een diertje knuffelen. Dan volgt het voeren, de zindelijkheidstraining en als ze aan het eind van de dag droog zijn, mogen ze nog extra knuffelen. Ook zijn er reguliere leervaardigheden. Soms heeft een kind drie bladzijden gelezen en mag het even knuffelen en het dan weer verder
tekst en beeld Petra Nelstein
Ieder kind dat je laat aansluiten bij de belevingswereld van dieren vindt een ingang in zijn ontwikkeling
oppakken totdat het werkje af is om hun leerprestaties te bevorderen. De dieren worden altijd ingezet als positieve beloning, maar nooit vanwege een negatieve associatie,’ zegt juf Michaëla vriendelijk maar beslist. “Ik kijk ook goed welk dier al in de handen van een kind is geweest; kan het nog een keer of moet je het dier met rust laten?”
En als je kind nou allergisch is….?
“Allergieën heb ik tot nu toe nog niet in mijn klas gehad en als het wel zo is, dan kan het zijn dat het kind toch in een andere parallelklas geplaatst moet worden.
De inspectie heeft overigens dit jaar onze school bezocht en alles werd goed bevonden. Er is ook een mogelijkheid om dieren in een andere ruimte te plaatsen. In dit splinternieuwe gebouw is veel aandacht besteed aan heldere, overzichtelijke klaslokalen en wordt alles goed schoon gehouden.” Welke kwaliteiten zijn vereist om als leerkracht in deze mens-diernatuurverbinding te werken? “Behalve de complexe wereld van onze Zonnehuisschoolkinderen is inzicht, kennis en ervaring één van de vereisten wil je dit werk goed kunnen doen. Dat vraagt een bepaalde intuïtieve feeling van je. Als je aan mij vraagt of je dit alles in een opleiding kunt leren, ben ik geneigd ‘nee’ te zeggen. In ieder geval red je dat niet in vier jaar.”
Maar wanneer dan wel?
“Het begint met het leven zelf.” “Ik ben opgegroeid tussen en met een bonte mengelmoes aan pleegkinderen. Naast ons tamelijk groot gezin was er altijd wel plaats voor een ‘Zonnekind’ dat tijdelijk liefdevol bij ons werd opgevangen. Ik heb leren lezen en schrijven met al die pleegkinderen in huis. Zocht naar manieren om contact te maken in die vaak schimmige werelden waarin hun geest zich bevond. Maar terugkomend op je vraag; natuurlijk moeten er meer mensen rondlopen die net zoals ik voor honderd procent een commitment aan willen gaan met de mens-dier en natuurverbinding en een vertaalslag willen maken in hun werk. Ik denk dat je trouwens ook een stevige basis van eigengereidheid mag bezitten. Ik heb geleerd om ondanks wat voor kritiek dan ook steeds mijn eigen pad te blijven bewandelen.” “Sinds kort heb ik weer mijn nek uitgestoken en een tweede wens gerealiseerd voor kinderen die maar kortstondig bij ons op school kunnen verblijven. Voor hen en andere kinderen heb ik sinds dit jaar een opvang voor buitenschoolse activiteiten Het Wagenwiel neergezet. Dit is naar aanleiding van de wens van ouders een opvang geworden waar behalve op kunstzinnige activiteiten ook de focus ligt op dieren en de natuur. Sinds kort leid ik dat twee dagdelen in de week.” educare | september 2011
41
Dit artikel kreeg je van Educare! Educare is een tijdschrift over opvoeden en onderwijzen vanuit verbondenheid. Het wordt uitgegeven door Stichting Universele Opvoeding en verschijnt 5x per jaar. Ieder nummer bevat een uitneembaar katern met praktische oefeningen en informatie die je thuis en/of in de klas kunt uitvoeren. Wanneer je op de hoogte wilt blijven van nieuws over opvoeding en onderwijs in verbondenheid, dan kun je je inschrijven op onze digitale nieuwsbrief. We sturen je dan ook bericht wanneer de nieuwe Educare (het tijdschrift) uitkomt. We gebruiken de nieuwsbrief tevens voor nieuws wat niet in het tijdschrift gedrukt kon worden en om je op de hoogte te houden van ontwikkelingen op onze websites. Schrijf je nu in op de nieuwsbrief en ontvang direct 6 Educare katernen (pdf):
1. 2. 3. 4. 5. 6.
Leren met Hart Focus Schatgraven in jezelf Verrassend tekenen Opgroeien in verbondenheid Leren kun je leren De rol van spiegelneuronen
Je vindt het inschrijfformulier op onze homepage op www.educare.nl Op onze website kun je ook een abonnement afsluiten op het tijdschrift zelf of ter kennismaking een proefnummer aanvragen. De websites van Stichting Universele Opvoeding: www.educare.nl – alles over het tijdschrift Educare www.opvoedingsboek.nl – wekelijks een boekbespreking... www.opgroeieninverbondenheid.nl – wekelijks een praktische tip... opvoedingenonderwijs.ning.com – digitale ontmoetingsplaats voor leden Copyrights van alle teksten en foto’s in deze pdf berusten bij Stichting Universele Opvoeding en de respectievelijke auteurs en fotografen. Je mag er niets uit kopiëren zonder hier vooraf toestemming voor te vragen. Je mag wèl deze pdf in zijn geheel doorgeven aan vrienden en/of collega’s van wie je denkt dat ze belangstelling hebben voor de inhoud ervan. St. Universele Opvoeding – Hendrik Marsmanweg 16 – 4103 WS Culemborg – redactie@educare.nl