p.10-11 edu3-08
03-06-2008
16:11
Pagina 10
"Wil je dat je kind net zo plat wordt als het scherm?"
ICT-luwe kindertijd ‘Er was eens…’ Een verhaal begint en de ogen gaan glanzen. Hoe anders is dat met de TV. Beeldbuiskinderen kunnen alleen maar opnemen, ze hoeven niets meer zelf te vormen of te verbeelden. De oogstand wordt ‘bevroren’ en de fantasie wordt stilgezet.
“I Maurits In ’t Veld in gesprek met Adriënne Baars
nformatie- en communicatietechniek (ICT) is overal: tv, pc, mobieltjes, mp3… Het hoort inmiddels bij ons leven. Wel kun je als ouder invloed uitoefenen op de zintuigvoeding waaraan je je kind blootstelt. Maurits In ’t Veld schreef samen met Edmond Schoorel een gids voor ouders. Maurits: “We weten dat beeldschermen een uitwerking hebben op de kijker; niet alleen door de inhoud: die werking blijft vaak bewust en kun je door gesprekken of andere verhalen wel neutraliseren. Nee, zij werken ook fysiologisch, psychologisch en neurologisch, en verstoren daardoor de zintuigontwikkeling. Je kunt grofweg zeggen: hoe jonger het kind, hoe onbewuster en lichamelijker de uitwerking van beeldschermen en hoe moeilijker de schade te herstellen is. Hoe gezonder een kind opgroeit, hoe beter het later zelfstandig met ICT kan omgaan.”
Een ICT-luwe opvoeding
Lezersaanbod 'Bevroren blik' en 'Kind, beeld en scherm' ontvangen met €3 korting!? Maak voor 1 september €16 over op giro 8406474, tnv. Kamerling, Zutphen. o.v.v.: ‘Educare’ en ontvang brochure en boek thuis. Contact: www.kamerling.eu
Kinderen zijn nog ‘in ontwikkeling’ en net zoals we van een kleuter niet verwachten dat hij een auto kan besturen kunnen we ook nog niet verwachten dat hij zelf kan bepalen aan welke invloeden hij bloot wil staan. ‘Kind, beeld en scherm’ raadt TVkijken onder de drie jaar af. Voor de leeftijd vanaf drie tot tien jaar adviseert het zorgvuldig en zeer gematigd mediagebruik, waarbij meekijken niet alleen gewenst maar juist noodzakelijk is, om te weten wat ze zien, en om relativerend commentaar te kunnen geven. Ook is het van belang om hersteltijd te bevorderen, lekker even rennen, helpen in het huishouden of muziek maken, zélf iets doen. Meedoen met een moeder die brood bakt geeft een veel duidelijker signaal dan een filmpje hierover, en leert meer zintuigen dan alleen de ogen (hoe voelt het, hoe smaakt het, hoe ruikt het) een ‘lesje’. Als kinderen groter worden nemen ook de ICT-mogelijkheden toe, wat de noodzaak benadrukt om kinderen daar vooral kritisch over na te laten denken. Maurits In 't Veld: “Vanaf ongeveer tien jaar laten wij onze kinderen met film en internet kennismaken en zorgen intussen ook voor genoeg andere indruk-
[ pagina 10 ] 3/2008
e du c a r e
ken. Kinderen op de middelbare school hebben vooral nodig dat je – liefst in overleg – een weekmaximum afspreekt voor hun beeldschermtijd. Als je negatieve overtuigingen hebt (‘ICT is slecht’) verlies je wellicht het contact en ben je verder van huis. Je kind wil jouw vertrouwen wanneer het op ontdekkingstocht gaat. Om dat te kunnen geven, moet je het terrein kennen en je kind. Dat vergt meegroeien, zelfopvoeding.”
Mediawijsheid op school In 't Veld: “Op een middelbare school horen veel computers te staan. Maar pas op: goed onderwijs staat of valt met goede leraren. ICT is nuttig en hoort erbij, als bijzaak, zoals een schoolbibliotheek. De ontmoeting tussen mensen is de hoofdzaak. Toets de informatie aan andere bronnen. Zoek verschillen tussen een live concert en een gefilmd concert. Merk hoe je geneigd bent om ‘de beelden’ te geloven. Je maakt ze mediacompetent als de les zijn hoogtepunt bereikt wanneer de computer weer uitstaat. Dan evalueer je samen de winst – en dus de behulpzaamheid van het medium. Verder zou elk kind informaticales moeten krijgen, zodat ze weten hoe het ding werkt. Ze moeten dus in meerdere opzichten achter het scherm kunnen kijken.”
Het echte leven In 't Veld: “Uiteindelijk werkt voor pubers vooral het goede voorbeeld. De Amerikaanse dichter Robert Bly schreef tien jaar geleden een prachtig boek hierover: ‘De adolescentenmaatschappij’. Hij stelt dat de huidige generatie volwassenen niet meer heeft geleerd om volwassen te zijn: er is geen ‘inwijding’ meer die aangeeft dat de jeugdperiode voorbij is. De waarden van de samenleving draaien daarom om puberwaarden als vermaakt worden (zappen), indruk maken, meedoen, iemand lijken (hyves) en een mening hebben. Elke volwassene die iets kan voorleven van ‘bezonnen rijpheid’, ‘wellevende diepgang’, ik zoek maar naar woorden, moet voor veel pubers een opluchting zijn.
p.10-11 edu3-08
03-06-2008
16:11
Pagina 11
?"
d
Zulke volwassenen maken uiteraard handig gebruik van ICT maar zijn er voor hun geluk en psychische stabiliteit niet van afhankelijk. Het gaat mij er vooral om dat wij zo leven dat pubers merken dat er nog leven bestaat na de TV. Ja, die ‘homo zappiens’ … weet je dat uit onderzoek blijkt dat je pas echt kunt ‘multitasken’ als je eerst hebt geleerd om je op één ding te concentreren?”
Bevroren blik Wat is er nu zo lastig aan beeldschermen? Rainer Patzlaff heeft in ‘De bevroren blik’ een aantal dwingende redenen opgesomd om heel goed na te denken over wat het beeldscherm van je overneemt. Dit gaat verder dan het spannende verhaal waarbij je de beelden niet meer hoeft te verzinnen, want je ogen worden 90% minder actief tijdens het kijken naar een TV-scherm als je dat vergelijkt met de oogactiviteit tijdens een boswandeling. Het blikveld vernauwt en verstart. Doordat de afstand tot het scherm gelijk blijft hoeft het oog zich niet continu aan te passen en vermindert de hersenactiviteit. Er treedt een soort ‘hypnosetoestand’ op, die moeizaam verbroken kan worden waarbij de kijker vaak door een buitenstaander weer naar de fysieke wereld geleid moet worden. (Als dat protest oplevert is dat vaak een teken dat er al te lang gekeken is, en onderbrekingen en reclames werken dit verder in de hand, “straks nog meer….”).
Gevolgen van inactiviteit Hangen op de bank heeft helaas ook nog andere vervelende gevolgen. Voedsel wordt vaak ongezien weggekauwd, het calorieverbruik is zelfs lager dan bij ‘gewoon nietsdoen’ en ook voor de andere zintuigen zijn er stopzettende gevolgen. Want als er TV gekeken wordt stopt het gewone gesprek, met neveneffecten voor kinderen zoals een verminderde woordschat, een slechtere uitspraak, moeizamere grammatica en slechter taalbegrip. Het remt de eigen activiteit, creativiteit, vindingrijkheid en nieuwsgierigheid. Ook is TV-tijd van invloed op de schrijf- en leesvaardigheid, het kost immers meer moeite om het boek te lezen of een opstel te schrijven dan om een filmpje te bekijken of wat internetteksten te ‘knippen en plakken’.
Tegenwicht Opvoeders moeten dus tegenwicht bieden aan het beeldscherm door te letten op signalen van verslaving of overbelasting, en ook zelf selectief te zijn in je beeldschermtijd. Een goede maatstaf is twee keer zoveel tijd besteden aan ‘beweging’ en de fysieke wereld dan aan de virtuele wereld. Maurits In ’t Veld: “Uiteindelijk vraagt ICT van ons: weet je nog wel wat het inhoudt om in de werkelijkheid te leven? Aan welke ervaringen hebben wij ons doorzettingsvermogen, betrokkenheid, concentratie, creativiteit, psychische stabiliteit te danken?
e du c a r e
3/2008
[ pagina 11 ]
Weten we nog wat opvoeding en zelfopvoeding is? Zijn we bang om nee te zeggen tegen onze kinderen? Die angst moet je onderzoeken: dat hoort bij je taak als opvoeder. Kortom: gebruik het beeldscherm niet als zoethouder, bezuiniging of oppas. Verdiep je in de werking. Laat je kind ermee kennis maken zodra en voorzover je het kunt verantwoorden. En zet er voldoende tegenover, in jezelf. Weet wie je bent.”
Meer weten? Rainer Patzlaff, De bevroren blik; Kamerlingh Maurits In ’t Veld en Edmond Schoorel, Kind, beeld en scherm, gids voor ouders. www.kindertherapeuticum.nl
Dit artikel kreeg je van Educare! Educare is een tijdschrift over opvoeden en onderwijzen vanuit verbondenheid. Het wordt uitgegeven door Stichting Universele Opvoeding en verschijnt 5x per jaar. Ieder nummer bevat een uitneembaar katern met praktische oefeningen en informatie die je thuis en/of in de klas kunt uitvoeren. Wanneer je op de hoogte wilt blijven van nieuws over opvoeding en onderwijs in verbondenheid, dan kun je je inschrijven op onze digitale nieuwsbrief. We sturen je dan ook bericht wanneer de nieuwe Educare (het tijdschrift) uitkomt. We gebruiken de nieuwsbrief tevens voor nieuws wat niet in het tijdschrift gedrukt kon worden en om je op de hoogte te houden van ontwikkelingen op onze websites. Schrijf je nu in op de nieuwsbrief en ontvang direct 6 Educare katernen (pdf):
1. 2. 3. 4. 5. 6.
Leren met Hart Focus Schatgraven in jezelf Verrassend tekenen Opgroeien in verbondenheid Leren kun je leren De rol van spiegelneuronen
Je vindt het inschrijfformulier op onze homepage op www.educare.nl Op onze website kun je ook een abonnement afsluiten op het tijdschrift zelf of ter kennismaking een proefnummer aanvragen. De websites van Stichting Universele Opvoeding: www.educare.nl – alles over het tijdschrift Educare www.opvoedingsboek.nl – wekelijks een boekbespreking... www.opgroeieninverbondenheid.nl – wekelijks een praktische tip... opvoedingenonderwijs.ning.com – digitale ontmoetingsplaats voor leden Copyrights van alle teksten en foto’s in deze pdf berusten bij Stichting Universele Opvoeding en de respectievelijke auteurs en fotografen. Je mag er niets uit kopiëren zonder hier vooraf toestemming voor te vragen. Je mag wèl deze pdf in zijn geheel doorgeven aan vrienden en/of collega’s van wie je denkt dat ze belangstelling hebben voor de inhoud ervan. St. Universele Opvoeding – Hendrik Marsmanweg 16 – 4103 WS Culemborg – redactie@educare.nl