Kinderen moeten meer Wat kunnen beleidsmakers, scholen, kinderopvang en ouders doen? Er wordt steeds minder buiten gespeeld. Computer, gebrek aan ruimte en gevaren houden kinderen binnen. Buiten spelen is goed voor de gezondheid en bewezen succesvol in de strijd tegen obesitas. Daarnaast is omgaan met een grotere groep dan de bekende cirkel van belang voor het ontwikkelen van de sociale vaardigheden die we nodig hebben om in een klein gebied met anderen te kunnen leven. Kinderen moeten dus weer naar buiten. Wat kunnen beleidsmakers, scholen, kinderopvang en ouders doen om buiten spelen aantrekkelijker te maken voor kinderen?
Tonneke Bekkers
Rode wangen
Tonneke Bekkers is adviseur in de kinderopvang. Ze geeft juridisch advies, managementondersteuning en helpt bij de ontwikkeling van groene opvang.
Waarom is buitenspelen zo belangrijk? Wanneer kinderen onbekommerd buiten spelen, ervaren ze vrijheid. Er is geen controle van ouders of leerkrachten. Ze kunnen gehoor geven aan hun impulsen en fantasie. Tijdens het vrije spel ontwikkelen ze lichaam en geest. Kinderen bewegen, wat hun motoriek en gezondheid ten goede komt. Kinderen leren zonder toezicht omgaan met leeftijdsgenootjes. Kinderen gaan spontaan vriendschappen aan en leren samen te werken. Ook worden ze weerbaar en leren ze risico’s in te schatten. Tijdens het buitenspelen worden kinderen zich bewust van het weer en de natuur om zich heen. Ze ervaren het verloop van de dag en de wisseling van de seizoenen aan den lijve. ’s Avonds komen ze met rode wangen en onder het zand weer binnen. Ze vallen aan op het eten, gaan heerlijk in
[ pagina 6 ] 4/2010
e du c a r e
bad om vervolgens gemakkelijk de slaap te vatten. Kortom: door buiten te spelen kunnen kinderen écht kind zijn. Het is hun lust en hun leven.
Invloed van beleidsmakers Helaas is een spelend kind op straat een zeldzaamheid geworden. De steden en dorpen zijn volgebouwd. Het verkeer neemt alleen maar in drukte toe. Ouders zijn uit veiligheidsoverwegingen steeds huiveriger geworden om hun kinderen er alleen op uit te sturen. Beleidsmakers (provincies, gemeenten, GGD’s) doen er verstandig aan beleid te maken dat er op gericht is het buitenspelen van kinderen te bevorderen. Niet alleen omdat het voor de motoriek, het sociale leven en de gezondheid van kinderen goed is, maar ook doordat het creëren van groene speelveldjes bijdraagt aan de leefbaarheid van een woonwijk. Ook de sociale samenhang wordt sterker als kinderen buitenspelen. Immers, wanneer meer kinderen buitenspelen, zullen ze elkaar ook vaker ontmoeten. Kinderen komen in aanraking met kinderen met een andere culturele achtergrond of thuissituatie. Spelenderwijs zullen de kinderen met elkaar kennismaken. Dit komt de samenhang tussen de verschillende bevolkingsgroepen ten goede. Er zal meer wederzijdsbegrip ontstaan, hetgeen hoopvol is voor de gezamenlijke toekomst die de kinderen opbouwen. Gemeenten en provincies doen er goed aan, bij de ontwikkeling of renovatie van een wijk, te investeren in speelveldjes, pleintjes, bankjes, fiets- en wandelpaden en groenvoorzieningen. Het woon- en speelgenot neemt toe wanneer deze voorzieningen in een wijk worden aangebracht. Zo is uit diverse onderzoeken gebleken, dat mensen zich prettiger
© ANTIEN GRIJSEELS
I
n mijn kindertijd was het doodgewoon ’s morgens met kinderen uit de buurt naar school te lopen. ’s Middags slenterde je samen terug naar huis voor een boterham. Na schooltijd ontmoetten we elkaar weer buiten op straat. Vandaag de dag zie je nauwelijks kinderen buitenspelen. Ze worden met de auto gebracht en gehaald en ze verschuilen zich achter de computer. Het buitenspelen is tot beleidsonderwerp van gemeenten en GGD geworden. We voelen op onze klompen aan dat dit niet goed gaat. Onhandigheid, gebrek aan sociale vaardigheden en zwaarlijvigheid zijn deels te wijten aan een tekort aan samenspel en beweging. In een wijk met veel groen zijn aantoonbaar minder te dikke kinderen. Het is dus zaak dat we samen maatregelen treffen om deze trend om te buigen door meer mogelijkheden voor buitenspelen te ontwikkelen, met name in onze steden.
naar buiten
Bewegen, ontmoeten, verkennen
Weet je nog hoe je belletje trok in de straat of in de hoogste boom klom?
Cool Nature Inmiddels zijn er diverse inspirerende voorbeelden. Zo is in de provincie Gelderland het project Cool Nature van start gegaan. Op verschillende plaatsen worden met minimale ingrepen natuurlijke speelplekken voor kinderen en jongeren gecreëerd. Kinderen kunnen hier vrij spelen, maar er worden ook lessen en activiteiten voor schoolgaande kinderen en kinderen in de kinderopvang georganiseerd. Zo wordt er momenteel in Tiel nagedacht over het creëren van een natuurlijke spelplek op een voormalige vuilstortplaats. Ook de gemeente Tilburg ziet kinderen graag actief buiten bezig. Bovendien vinden zij het belangrijk dat kinderen weer ervaren waar hun voedsel vandaan komt. Vandaar dat de gemeente Tilburg een bescheiden subsidie verstrekt aan scholen en maatschappelijke instellingen die een kindertuin aan willen leggen.
Taak voor kinderopvang en onderwijs Niet alleen de gemeenten en provincies doen er verstandig aan na te denken over beleid om het buitenspelen te bevorderen. Ook scholen en kinderopvangorganisaties doen er verstandig aan buitenspelen hoog op de agenda te plaatsen. Immers, kinderen verblijven steeds langer en vaker in de kinderopvang en op de naschoolse opvang. Ook hier moeten kinderen de ruimte krijgen om lekker buiten te kunnen spelen! De kinderopvangorganisaties en scholen dienen het buitenspelen expliciet in het pedagogisch beleidsplan vast te leggen. Buitenspelen is immers
Eigen plek voor kinderen Bij de opening van de Krajicek Playground aan het Oranjeplein in Den Haag zijn Erica Terpstra en Richard Krajicek het van harte met elkaar eens: “Sporten is niet alleen gezond, het bevordert ook de sociale cohesie in de wijk.”Paul Verweel, bestuursen organisatiewetenschapper van de Universiteit Utrecht onderschrijft dit. Hij onderzocht de afgelopen drie jaar het belang van de Krajicek Playgrounds. Hier
kunnen kinderen onder begeleiding allerlei sporten beoefenen. Voor kinderen is een eigen stek in de buurt heel belangrijk. Op veel plekken moeten kinderen wijken voor auto’s en parkeerplaatsen, op sportvelden kunnen ze ongestoord sporten. Ze krijgen er zelfvertrouwen en komen erachter waar ze goed in zin. Deze 63ste playground is vernoemd naar Erica Terpstra. Ze is apetrots!
[ pagina 8 ] 4/2010
e du c a r e
meer dan een frisse neus halen. Buitenspelen is de basis voor een gezonde ontwikkeling van het kind. Gelukkig zien we in de kinderopvang steeds meer aandacht voor buitenspelen en natuurbeleving. Op een groeiend aantal kinderdagverblijven zien we de dicht getegelde buitenruimte met standaard speeltoestellen vervangen worden door gras, zand en schors. Er komen bomen, struiken en dieren. De kinderen moeten zich in de buitenruimte kunnen verstoppen, rondrennen over paadjes, klimmen, verzamelen, gaten graven, maar ook rust vinden en dromen. Immers, kinderen moeten de kans krijgen zich in vrijheid te ontwikkelen. Ze moeten zich terug kunnen trekken om geheimpjes uit te wisselen of kattenkwaad uit te halen. Zelfs de allerkleinsten in de kinderopvang verdienen een plaatsje onder de zon. Er zijn tegenwoordig buitenslaapbedjes waarin de baby’s gehuld in een warme slaapzak lekker in de buitenlucht kunnen slapen. Natuurlijk is het ook mogelijk een baby op een plaid onder de platanen te laten genieten van het ritselen van de bladeren. Ook scholen dienen de leerlingen de mogelijkheid te bieden lekker buiten te spelen. De pauzes zijn hiervoor gemakkelijk te benutten. Bied ook de kinderen in het basisonderwijs een uitdagende buitenruimte. Natuurlijk, met ruimte voor sport en spel, maar vergeet ook de verbeeldingskracht en de fantasie niet. Gun de kinderen een klimboom en kronkelende paadjes. In het basisonderwijs kan de buitenruimte prima dienen als aanvulling op het lesprogramma. De seizoenswisselingen, de invloeden van het weer, de dieren, het moestuintje kunnen allemaal betrokken worden bij de lessen biologie en natuurkunde. Deze worden helemaal speciaal wanneer ze heerlijk in de buitenlucht kunnen worden gegeven. Ouders kunnen voortouw nemen De ouders van nu zijn verantwoordelijk voor het welzijn van de kinderen van vandaag. Het kan geen kwaad hand in eigen boezem te steken. Uit onderzoek van Omo blijkt dat 58% van de ouders in België en Nederland laat kinderen niet buiten spelen als ze mooie kleren aan hebben en 40% is niet van plan speelbestendige kleding aan te schaffen. C&A speelt probeert daar verandering in aan te brengen met een actie voor kleding die speelproef is. Maar denk eens terug aan je eigen jeugd: weet je nog hoe je belletje trok of in de hoogste boom klom? Waarschijnlijk kijk je met veel plezier terug op deze tijd. Gun je kinderen dit plezier ook en trek
© HANS VAN DAM
voelen wanneer zij door groen worden omgeven. Niets werkt positiever dan de bomen in de herfst te zien verkleuren van groen naar vurig rood en oranje. Weg met het kille, grijze beton!
er samen op uit. Langs de rivieren struinen, naar het strand, de bossen of de heide. Neem het voortouw en kijk of er in je buurt een braakliggend terreintje of een speelplaats is die dringend een opknapbeurt kan gebruiken. Sla de handen ineen en ga op zoek naar andere ouders die buitenspeelruimte voor hun kinderen willen creëren. Wees als ouders ook kritisch bij de keuze van een
kinderopvangorganisatie of school. Stel eisen aan grootte en inrichting van de buitenruimte. Informeer naar het beleid rondom buitenspelen. Tegelijkertijd is het zaak een steentje bij te dragen. Steek je handen uit de mouwen als er een gezellige tuinwerkdag wordt georganiseerd. Na afloop van het werk zet je een lange tafel buiten en geniet iedereen van een kopje soep en een lekker broodje.
Jantje Beton Sinds 1968 komt Jantje Beton op voor het recht van kinderen in Nederland voor vrij buitenspelen in de eigen buurt. Het streven is kinderen veilig, vrij en avontuurlijk buiten te laten spelen. Jantje Beton ondersteunt de ontwikkeling van speelplekken in de wijk. Ook worden schoolspeelpleinen en speelplekken in de wijk (her)ingericht. Tevens stimuleren en organiseren zij buitenspelactiviteiten. Centraal bij de werkzaamheden van Jantje Beton staat
het creëren van draagvlak met alle betrokkenen. Er wordt samengewerkt met gemeenten, scholen en verenigingen. Heel belangrijk hierbij is dat ook de bewoners van de wijk en de desbetreffende kinderen uitdrukkelijk betrokken worden bij het maken van de plannen. Kinderen mogen meebeslissen! Dit alles vanuit de overtuiging dat kinderen die samen spelen ook leren samen te leven.
Meer weten/lezen? www.groenendestad.nl
Kijk voor criteria om in aanmerking te komen voor steun op:
www.natuurlijkkind.net
www. jantjebeton.nl.
www.springzaad.nl
e du c a r e
4/2010 [ pagina 9 ]
Dit artikel kreeg je van Educare! Educare is een tijdschrift over opvoeden en onderwijzen vanuit verbondenheid. Het wordt uitgegeven door Stichting Universele Opvoeding en verschijnt 5x per jaar. Ieder nummer bevat een uitneembaar katern met praktische oefeningen en informatie die je thuis en/of in de klas kunt uitvoeren. Wanneer je op de hoogte wilt blijven van nieuws over opvoeding en onderwijs in verbondenheid, dan kun je je inschrijven op onze digitale nieuwsbrief. We sturen je dan ook bericht wanneer de nieuwe Educare (het tijdschrift) uitkomt. We gebruiken de nieuwsbrief tevens voor nieuws wat niet in het tijdschrift gedrukt kon worden en om je op de hoogte te houden van ontwikkelingen op onze websites. Schrijf je nu in op de nieuwsbrief en ontvang direct 6 Educare katernen (pdf):
1. 2. 3. 4. 5. 6.
Leren met Hart Focus Schatgraven in jezelf Verrassend tekenen Opgroeien in verbondenheid Leren kun je leren De rol van spiegelneuronen
Je vindt het inschrijfformulier op onze homepage op www.educare.nl Op onze website kun je ook een abonnement afsluiten op het tijdschrift zelf of ter kennismaking een proefnummer aanvragen. De websites van Stichting Universele Opvoeding: www.educare.nl – alles over het tijdschrift Educare www.opvoedingsboek.nl – wekelijks een boekbespreking... www.opgroeieninverbondenheid.nl – wekelijks een praktische tip... opvoedingenonderwijs.ning.com – digitale ontmoetingsplaats voor leden Copyrights van alle teksten en foto’s in deze pdf berusten bij Stichting Universele Opvoeding en de respectievelijke auteurs en fotografen. Je mag er niets uit kopiëren zonder hier vooraf toestemming voor te vragen. Je mag wèl deze pdf in zijn geheel doorgeven aan vrienden en/of collega’s van wie je denkt dat ze belangstelling hebben voor de inhoud ervan. St. Universele Opvoeding – Hendrik Marsmanweg 16 – 4103 WS Culemborg – redactie@educare.nl