“Leerstoornissen? U Claartje van der Grinten in gesprek met Thomas Armstrong
Thomas Armstrong is psycholoog en onderwijzer, schoolbegeleider en journalist. Hij is auteur van ‘In their own way: discovering and encouraging your child’s personal learning styles’; Los Angeles: Jeremy P. Tarcher, inc. 1987.
zegt dat er geen leerstoornissen zijn, maar leerverschillen. We hebben die verschillen juist nodig. Dar klinkt leuk, maar die kinderen kunnen niet meekomen. Hoe kunnen we kinderen van wie we nu zeggen dat ze een leerstoornis hebben helpen? “Op de eerste plaats moeten we ontdekken waar kinderen wel goed in zijn en ze helpen die sterke kanten in de school te ontwikkelen. Juist de kinderen met leerstoornissen hebben er behoefte aan ergens in uit te blinken. Met de term neurodiversiteit wil ik aangeven, dat er verschillen zijn tussen het ene brein en het andere, en dat het goed is dat die verschillen er zijn. Denk aan het begrip biodiversiteit: hoe meer verschil er is in de dieren- of plantenwereld, hoe beter ieder afzonderlijk kan functioneren. Nu is het zo dat het kind dat goed leest, spelt, rekent en logisch redeneert de beste van de klas wordt. De nadruk op alleen deze vaardigheden, ontkent de talenten van misschien wel de meerderheid van de kinderen. Niet alle kinderen zijn zo begaafd in taal of rekenen, de verbaal-linguistische en logischmathematische intelligenties, zoals Howard Gardner ze noemt. Deze Amerikaanse wetenschapper noemt nog zes andere intelligenties waarin je kunt uitblinken: muzikaal, ruimtelijk, kinesthetisch, relationeel, intra-persoonlijk of interpersoonlijk. De talenten van deze kinderen krijgt men op school niet vaak te zien, omdat ze niet gevraagd worden. Er lijkt geen plaats te zijn voor de jonge uitvinder, voor het danstalent, voor de sociaalvaardige speelplaatsleider die zich in de klas doodverveelt. Kunt u iets meer vertellen over die acht intelligenties? Het linguïstische kind is woord-gericht. Het is een goede verteller en schrijver, merkt details op. Het is een snelle lezer die in woorden denkt en gek is op woordspelletjes zoals tongbrekers, raadsels en moppen. Het logisch-mathematische kind is gericht op concepten. Het is de kleine wetenschapper die houdt van experimenteren, die veronderstellingen op waarheid toetst en logische patronen ontdekt. Het is ook een goede rekenaar. Het ruimtelijk-georiënteerde kind
[ pagina 10 ] 1/2011
e du c a r e
is meer op beelden en voorstellingen gericht: een dagdromer; een artiest, tekenaar, of uitvinder. Het voelt zich aangetrokken tot de visuele media. Het houdt van ruimtelijke puzzels zoals de kubus van Rubik en driedimensionale constructiespelletjes. Het ontwerpt visuele patronen. Het muzikale kind is gericht op ritme en melodie. Het bespeelt wellicht een instrument. Tijdens het werk is het dikwijls voor zichzelf aan het zingen of luistert het naar zijn i-pod. Dit kind wordt geactiveerd en studeert beter als er muziek is. Het kinesthetische kind is lichaams-gericht. Het blinkt uit in sport of handvaardigheid. Het drukt zich uit via lichamelijke activiteiten, zoals mime, dans, acteren. Het raakt dingen aan om ze te begrijpen. Het interpersoonlijke kind is sociaal-gericht. Het heeft leiderschapskwaliteiten, organiseert discussies, kan de les aan andere kinderen uitleggen. Dit kind houdt van groepsspelletjes en leert goed in een samenwerkingsverband. Het intrapersoonlijke kind is intuïtief. Het heeft een sterke wil en is van binnenuit gemotiveerd. Het geeft de voorkeur aan solitaire hobby’s en activiteiten. Het is een ‘Einzelgänger’. Hoe kunnen we op school meer aandacht besteden aan al die verschillende talenten? Je zou kinderen moeten helpen hun positieve kanten te maximaliseren en de negatieve te minimaliseren, zodat het zich leert aanpassen aan de leefomgeving en zich tegelijkertijd optimaal ontplooit. Focussen op de positieve kanten heeft zijn waarde. Neurodiversiteit is een krachtig concept, geruggensteund door substantieel onderzoek uit de hersenwetenschap, evolutionaire psychologie, antropologie en andere gebieden die onze visie op psychische aandoeningen radicaal kunnen veranderen. Leerkrachten moeten zich bewust inspannen om bijvoorbeeld het rekenen ook voor de andere intelligentietypen duidelijk te maken. Ik onderwees de tafels van vermenigvuldiging muzikaal door ze te zingen op een blues. Ook vertelde ik de kinderen een spannend verhaal over meneer Zoveel, die zonen had die Eenmaal, Tweemaal en Driemaal heetten; alles wat Driemaal aanraakt verdrievoudigde. De tafel van 3 leerde ik ze kinesthetisch door de kin-
© CELINE MULLER
Thomas Armstrong houdt niet van het woord ‘leerstoornis’. Hij noemt het liever: ‘neurodiversiteit’. “Verschillen tussen het ene brein en het andere zijn even verrijkend – en even onmisbaar – als verschillen onder planten en dieren.” Hij wil aandacht voor wat een kind wél kan.
Nee, neurodiversiteit!
En dat hebben we hard nodig”
deren tot 30 te laten tellen, terwijl ze op elke derde tel moesten klappen (of stampen, of hun armen in de lucht steken). Rekenspelletjes of samen opdrachten uitwerken waren er voor de sociale leerling, terwijl de intra-persoonlijke leerling via een computerprogramma of een stappenplan zelfstandig aan de slag kon. Meestal leren kinderen spellen door de woorden diverse keren over te schrijven (de linguïstische benadering) of door de spellingsregels toe te passen (de logisch-mathematische benadering). Voor een ruimtelijke benadering zou je kunnen denken aan plaatjes van woorden maken, zoals het woord ‘zon’ versierd met stralen om de ‘o’. Het is ook goed om woorden in gedachten op een denkbeeldig reuzenschoolbord te laten schrijven (in verschillende kleuren). Kinesthetische leerlingen kunnen de woorden uitknippen en rechtop zetten of ze van klei maken, terwijl ze de letters spellen. Voor muzikale leerlingen is het mogelijk de woorden of letters te zingen of
neuriën (wellicht door een octaaf te verspringen om klinkers of medeklinkers te accentueren). Wat gebeurt er als we dat daadwerkelijk doen: aandacht geven aan wat iemand goed kan? Erkenning van onze eigen sterke eigenschappen bouwt ons zelfvertrouwen op. Het geeft ons de moed om onze dromen na te jagen en bevordert de ontwikkeling van specifieke vaardigheden die een diepe voldoening in het leven kunnen schenken. Dit creëert een positieve feedback-lus die tegengas geeft aan de vicieuze cirkel waarin kinderen met een leerstoornis zich als gevolg van hun beperkingen helaas maar al te vaak bevinden. Door de aandacht te vestigen op de ‘verborgen sterke kanten’ van mentale aandoeningen, probeer ik te zorgen dat mensen met bepaalde stoornissen uit hun misère worden getild en hulp krijgen om waardigheid, integriteit en heelheid in hun leven te vinden.
e du c a r e
1/2011
[ pagina 11 ]
Meer lezen? Thomas Armstrong, Neurodiversity: Discovering the Extraordinary Gifts of Autism, ADHD, Dyslexia, and Other Brain Differences; Da Capo Lifelong, Perseus Books Group 2010
Dit artikel kreeg je van Educare! Educare is een tijdschrift over opvoeden en onderwijzen vanuit verbondenheid. Het wordt uitgegeven door Stichting Universele Opvoeding en verschijnt 5x per jaar. Ieder nummer bevat een uitneembaar katern met praktische oefeningen en informatie die je thuis en/of in de klas kunt uitvoeren. Wanneer je op de hoogte wilt blijven van nieuws over opvoeding en onderwijs in verbondenheid, dan kun je je inschrijven op onze digitale nieuwsbrief. We sturen je dan ook bericht wanneer de nieuwe Educare (het tijdschrift) uitkomt. We gebruiken de nieuwsbrief tevens voor nieuws wat niet in het tijdschrift gedrukt kon worden en om je op de hoogte te houden van ontwikkelingen op onze websites. Schrijf je nu in op de nieuwsbrief en ontvang direct 6 Educare katernen (pdf):
1. 2. 3. 4. 5. 6.
Leren met Hart Focus Schatgraven in jezelf Verrassend tekenen Opgroeien in verbondenheid Leren kun je leren De rol van spiegelneuronen
Je vindt het inschrijfformulier op onze homepage op www.educare.nl Op onze website kun je ook een abonnement afsluiten op het tijdschrift zelf of ter kennismaking een proefnummer aanvragen. De websites van Stichting Universele Opvoeding: www.educare.nl – alles over het tijdschrift Educare www.opvoedingsboek.nl – wekelijks een boekbespreking... www.opgroeieninverbondenheid.nl – wekelijks een praktische tip... opvoedingenonderwijs.ning.com – digitale ontmoetingsplaats voor leden Copyrights van alle teksten en foto’s in deze pdf berusten bij Stichting Universele Opvoeding en de respectievelijke auteurs en fotografen. Je mag er niets uit kopiëren zonder hier vooraf toestemming voor te vragen. Je mag wèl deze pdf in zijn geheel doorgeven aan vrienden en/of collega’s van wie je denkt dat ze belangstelling hebben voor de inhoud ervan. St. Universele Opvoeding – Hendrik Marsmanweg 16 – 4103 WS Culemborg – redactie@educare.nl