Is de leerstof van je kind Veranderende samenleving vraagt nieuwe vaardigheden
“H Patricia Ritsema van Eck
et uitbesteden van productiewerk aan Azië en verregaande automatisering hebben een einde gemaakt aan de kennismaatschappij waarin wij leven. Het verwerken van kennis is een vaardigheid van de linkerhersenhelft. Willen we onze welvaart behouden, dan zullen we andere vaardigheden moeten cultiveren: die van onze rechterhersenhelft...” Dit zegt Daniel Pink, auteur van ‘A whole new mind’. Om te bepalen of je met een beroep je brood kunt verdienen, moet je je afvragen: Kan dit werk goedkoper gedaan worden in Azië (of elders)? Kan een computer het sneller doen? Is er vraag naar wat ik te bieden hebben in deze tijd van overvloedig aanbod? Wanneer je antwoord op vraag 1 of 2 ‘ja’ is of je antwoord op vraag 3 ‘nee’, dan ga je het moeilijk krijgen. Het is dus maar de vraag of het geld dat het nieuwe kabinet in rekenen en taal wil steken ons iets gaat opleveren. Als maatschappij kunnen we in plaats daarvan beter de focus verleggen naar de creatieve en probleemoplossende vaardigheden van de rechterhersenhelft. Want daar ligt de toekomst.
Zes zintuigen Laten we die toekomst eens verkennen. Op welke wijze kunnen we deze creatieve vaardigheden ont-
wikkelen? Daniel Pink spreekt van de zes zintuigen van het rechterbrein: design, verhalen, symfonie, empathie, spel en betekenis. Design behelst de kunst om in een aantrekkelijk ontwerp iets functioneels te presenteren dat de zintuigen op plezierige manier prikkelt. Verhalen zorgen voor een persoonlijke verbinding met mensen, voorwerpen en diensten (waaronder ook vakken in het onderwijs) en gaan een stap verder dan logisch argumenteren. Symfonie is het samenbrengen van ogenschijnlijk niet-gerelateerde ideeën en vanuit deze mix tot nieuwe ideeën en uitvindingen komen. Empathie is het vermogen met emoties om te gaan en ook het ontwikkelen van intuïtie. Spel begint bij regels leren, en evolueert vervolgens in regels breken om je eigen nieuwe regels te kunnen bedenken. Dit alles bij voorkeur met humor en in een luchtige sfeer. Betekenis is het doel van de levensreis; je geeft betekenis aan het leven vanuit jezelf.
Hoe overleef ik het onderwijs? Wanneer kinderen onderworpen worden aan regels en aan leerstof die volwassenen bedenken, en geen ruimte krijgen voor eigen inbreng en eigen talent, zullen ze hun creatieve potentieel vooral inzetten om te kunnen overleven binnen het huidige onderwijssysteem. Bovendien geeft dit stress waardoor er
Leren van het leven zelf
Patricia Ritsema van Eck is auteur van ‘Mijn blijde Hart’ en ‘Dromen voor het paradijs’. Haar vier kinderen genieten democratisch onderwijs met veel ruimte voor creatieve ontwikkeling bij Stichting Aventurijn.
Voorbeeld 1
Voorbeeld 2
Enkele jaren geleden wonnen scholieren van Stichting Aventurijn in Loenen (Gld) de tweede prijs bij de nationale schoolwedstrijd van ThinkQuest: wie maakt het leukste computerspel. De jongens namen de geschiedenis van Nederland als uitgangspunt voor een game waarbij diverse volken en rijken met elkaar de strijd aangingen om landen en steden. Level-up betekent vooruitgaan in de tijd, waardoor je als speler beschikking krijgt over steeds betere technieken qua bouwen, smeden en vervoer. Je hebt uiteraard geen wedstrijd nodig om het verwerken van kennis in multi-mediatoepassingen te stimuleren.
Op Basisschool De Vallei in Renkum zijn de kinderen zelf verantwoordelijk voor het beheren van de geldpotjes. Aan het begin van het schooljaar bespreken de kinderen onderling hoe het budget verdeeld wordt en wat er maandelijks beschikbaar is. Zo kan er bijvoorbeeld €100,- per maand uitgegeven worden voor de keuken. Wil je pannenkoeken bakken? Dan moet je een boodschappenlijstje samenstellen, uitrekenen wat alle ingrediënten kosten en vervolgens overleggen met de groep of je dit kunt en mag uitgeven. Verschillende vaardigheden worden hierbij moeiteloos geleerd en het is nog lekker ook!
[ pagina 14 ] 1/2011
e du c a r e
© AVENTURIJN
We leiden onze kinderen op voor de toekomst. Maar hoe ziet die toekomst eruit? Als je naar de arbeidsmarkt kijkt, zie je dat veel werk door computers wordt overgenomen of naar Azië verplaatst. Wat betekent dat voor het soort werk dat we hier blijven doen en wat onze kinderen op school moeten leren?
wel toekomstbestendig?
letterlijk minder zuurstof en voedingstoffen naar de hersenen gaan. Het ontwikkelen van nieuwe vaardigheden wordt hierdoor ernstig belemmerd. Wanneer we onze kinderen een kans willen bieden op een geslaagde toekomst, dan zullen we zo snel mogelijk onze methodes van onderwijs moeten herzien.
Stressvrij leren, het kan In een groep van dertig kinderen kom je een rijkdom aan talenten en interesses tegen, die allemaal ingezet kunnen worden om het onderwijs plezierig en stress-vrij te maken voor zowel deze kinderen als
hun docenten. Het verwerven van kennis en het ontwikkelen van creatieve vaardigheden kan vrijwel moeiteloos verlopen, wanneer het kind de kans krijgt te leren waar hij zin in heeft. Onderwijspioniers als Alexander Neill en John Holt hebben aangetoond dat vrijheid van leren, zoals die geboden wordt door de democratische scholen, kinderen de kans geeft zich te ontplooien tot gelukkige volwassenen, die voldoening vinden in de door hen gekozen beroepen en die prima in staat zijn zich te handhaven in de huidige maatschappij. De zes zintuigen van het rechterbrein zijn bij deze volwassenen opvallend goed ontwikkeld. Toekomstgericht
onderwijs vraagt van volwassenen om te vertrouwen dat een kind leert wat het nodig heeft en wanneer het dit nodig heeft. Ken je één gezond kind dat niet heeft leren lopen of spreken? En hebben ze een onderwijsmethode nodig gehad om dit te leren? Nou dan...
Waardering voor beelddenkers Daniel Pink geeft in ‘A Whole New Mind’ enkele voorbeelden van de nieuwe rol van de zes zintuigen in onderwijs en ondernemingen. Zo heeft design een prominente rol gekregen in diverse middelbare scholen. Hier is de waardering voor beelddenkers enorm toegenomen – beelddenkers hebben vaak moeite met traditionele leervormen, maar komen helemaal tot hun recht in creatieve designvakken. Als neveneffect zien deze scholen een afname in spijbelaars, vroegtijdig schoolverlaters en in geweld en agressie. Op medische faculteiten krijgen studenten tegenwoordig college in verhalen vertellen en empathisch luisteren. Artsen die patiënten hun verhaal laten vertellen in plaats
van alleen hun klachten op te sommen, blijken veel nauwkeuriger diagnoses te stellen. Soms heeft dit zelfs het verschil uitgemaakt tussen leven en dood voor de patiënt. Een ander hot item is games: verpesten of verrijken deze nou het leven van onze kinderen? Aan de universiteit van Wisconsin geloven ze het laatste. “Leren is niet hetzelfde als het memoriseren van geïsoleerde feiten. Echt leren vindt plaats wanneer je feiten kunt verbinden en vervolgens manipuleren. Dit zijn vaardigheden die je bij uitstek leert van gamen,” aldus prof. James Paul Gee. En had je ooit kunnen bedenken dat multinationals tegenwoordig liever een dichter dan een econoom inhuren om hun personeel te managen?
e du c a r e
1/2011 [ pagina 15 ]
Meer lezen? Daniel H. Pink, ‘A Whole New Mind; Why right-brainers will rule the future’ Maaike van Mourik, ‘Leren? Natuurlijk!’ Informatie: www.danpink.com www.democraticeducation.com
Dit artikel kreeg je van Educare! Educare is een tijdschrift over opvoeden en onderwijzen vanuit verbondenheid. Het wordt uitgegeven door Stichting Universele Opvoeding en verschijnt 5x per jaar. Ieder nummer bevat een uitneembaar katern met praktische oefeningen en informatie die je thuis en/of in de klas kunt uitvoeren. Wanneer je op de hoogte wilt blijven van nieuws over opvoeding en onderwijs in verbondenheid, dan kun je je inschrijven op onze digitale nieuwsbrief. We sturen je dan ook bericht wanneer de nieuwe Educare (het tijdschrift) uitkomt. We gebruiken de nieuwsbrief tevens voor nieuws wat niet in het tijdschrift gedrukt kon worden en om je op de hoogte te houden van ontwikkelingen op onze websites. Schrijf je nu in op de nieuwsbrief en ontvang direct 6 Educare katernen (pdf):
1. 2. 3. 4. 5. 6.
Leren met Hart Focus Schatgraven in jezelf Verrassend tekenen Opgroeien in verbondenheid Leren kun je leren De rol van spiegelneuronen
Je vindt het inschrijfformulier op onze homepage op www.educare.nl Op onze website kun je ook een abonnement afsluiten op het tijdschrift zelf of ter kennismaking een proefnummer aanvragen. De websites van Stichting Universele Opvoeding: www.educare.nl – alles over het tijdschrift Educare www.opvoedingsboek.nl – wekelijks een boekbespreking... www.opgroeieninverbondenheid.nl – wekelijks een praktische tip... opvoedingenonderwijs.ning.com – digitale ontmoetingsplaats voor leden Copyrights van alle teksten en foto’s in deze pdf berusten bij Stichting Universele Opvoeding en de respectievelijke auteurs en fotografen. Je mag er niets uit kopiëren zonder hier vooraf toestemming voor te vragen. Je mag wèl deze pdf in zijn geheel doorgeven aan vrienden en/of collega’s van wie je denkt dat ze belangstelling hebben voor de inhoud ervan. St. Universele Opvoeding – Hendrik Marsmanweg 16 – 4103 WS Culemborg – redactie@educare.nl