Een kind van negen leert afstand nemen Meer weten Bron: lezing van Iris Beijer op de Vrije School Wonnebald
Een kind van negen, tien jaar laat een heftiger gevoelsleven zien dan in een eerdere fase en tegelijk grote angsten om er niet bij te horen. Het kan leiden tot gevoelens van eenzaamheid en zelfs tot niet naar school willen. Hoe kunnen we de negenjarige beter begrijpen?
Peter den Haring
Afstand en conflict Peter den Haring (64) is hypnotherapeut, astroloog, schrijver en journalist met een praktijk in Den Haag (zie www.peterdenharing.nl)
Negenjarigen herkennen veel in elkaar, maar ze sluiten zich tegelijkertijd meer van elkaar af. Naast iemand zitten en toch nauwelijks praten. Onderlinge botsingen kunnen op deze leeftijd dramatisch zijn. Toch valt op hoe de meeste kinderen prima hun
[ pagina 34 ] 2/2011
e du c a r e
gevoelens kunnen verwoorden, hoe ze gebeurtenissen goed uitzoeken en samen naar oplossingen zoeken. Meer afstand nemen dient ook in praktische rituelen geoefend te worden. Het X-gebaar betekent bijvoorbeeld een beschermend soort afstand maken. Dus maakt een hele vrijeschoolklas kruissteekjes. Ook hout bewerken (opletten met die scherpe werktuigen!) biedt goed de mogelijkheid om grenzen te ervaren, evenals het vormtekenen (binnen de lijnen, binnen de vorm blijven). Zoals het werkthema in de eerste klas van een vrijeschool het maken van gebogen, kromme figuren was, de tweede klas zich ging bezig houden met spiegelen en de derde klas (groep 5 van een reguliere school) de verschillende dimensies (onder en boven, links en rechts) moest leren, zo is de vierde klas (groep 6) nu bezig met vlechtvormen. Er overheen, er onder door, het zijn allemaal processymbolen. Alles is tegelijk met alles verbonden en toch is iedere stroom autonoom, op weg in zijn eigen authentieke richting. Steeds vragen de leerkrachten het kind te kijken naar het eigen werk, afstand te nemen en te analyseren: “Wát heb je nu geleerd? En wat kan je hiermee? Wat heb je nog meer nodig?” Ook in de ‘gewone’ lesstof komt dat zo noodzakelijke onderscheidbesef aan de orde: spellen, woordsoorten en zinnen ontleden. Bij rekenen is het symbool de 1, die in stukken gebroken wordt: de breuken.
Toepasselijke lesstof In de vierde vrijeschoolklas hoort als traditionele lesstof de Scandinavische Edda thuis. Deze NoordEuropese mythologie beschrijft een langzaam maar onvermijdbaar instortende godenwereld. Je kunt er gemakkelijk de eigen overgang van deze kinderen in voelen. Die verhalen zitten vol dood, verderf, afstand, vijanden, én humor. De kinderen hebben er intense aandacht voor, ze zuigen de prachtige heldenverhalen op. Odin sluit als een goddelijke Ase een wonderlijke bloedbroederschap met een wezen van een totaal ander ras, de reus Loki. Hij tekent daardoor tegelijk zijn toekomstige ondergang, die op gang wordt gebracht door de drie kinderen van Loki.
Herman Koepke, Kind van negen van; Hesperia (uitgever www.hesperia.nl)
op veel scholen van deze tijd een grote, ‘gewone’ middengroep ontbreekt, hoge empathische en morele eisen worden gesteld. Deze zo verschillend geaarde kinderen samen te brengen in een groepsleerproces, is ook een ideële uitdaging aan de betreffende leerkrachten, waarvoor de ouders groot respect zouden moeten hebben. Juist in een klas met negenjarigen, collectief op zoek naar wezenlijke innerlijke zekerheid, heeft de juf of meester alle ouderlijke ondersteuning nodig die er maar te krijgen is.
Niet alles gaat teloor: op de achtergrond overleeft steeds de god Widar. Dit alles is tekenend voor de innerlijke strijd van onze kids en bij de overdracht van noodlot en acceptatie goed toepasbaar in hun eigen psychologische processen.
Afzetten tegen de leerkracht Afstand naar elkaar, naar hun ouders, dat zien we veel gebeuren in deze fase. Maar dat proces sluit evenmin verzet tegen de juf of de meester uit. Vroeger was de leerkracht vooral lief, begrijpend en bemiddelend. Nu komen er ook andere elementen in het spel. De kinderen zijn wilder, eigenwijzer en opstandiger. In de klas geeft dat soms het tumult van een kippenhok of openlijke ruzies. Ook daarbij moet de leerkracht weer grenzen stellen, dat kan direct brutale of verkapte protesten opwekken. De kinderen moeten wennen aan de strengere houding van hun leerkracht, vooral omdat die nu plotseling ook veel strenger optreedt tegen bepaalde individuen om een grotere collectieve verantwoordelijkheid te bewerkstelligen. De dwarsligger ondermijnt dan overduidelijk het welzijn van de hele klas. Tegelijk wordt er met collectieve beloningen gewerkt: een bepaalde rij mag dan als eerste naar buiten. Zo’n vierde klas of groep zes is een pittig paard dat beslist de teugels nodig heeft!
Beeldend denken Een kind in het tiende levensjaar leert zich intuïtief te onderscheiden van de buitenwereld. Wat is waar en wat kan ik? Zijn beeldende manier van denken krijgt ruimte in verhalen over de natuur, over edelstenen, over helden en over idealen. Dit kind is tegelijk, meer dan ooit tevoren, schitterend aan te spreken op een toegenomen gevoeligheid voor muziek en ritme. Vandaar dat voldoende zang, dans en beweging op school en in hobbyclubs een vormende en vitale uitlaatklep kan zijn. De longontwikkeling is in deze fase van groot belang. Stress bij je kind? Leer het diep in- en uitademen en daarmee te ontladen en te ontspannen. Samenvattend kan gesteld worden dat er aan de leerkrachten in deze klassen van uitersten, waarin
© ADRIËNNE BAARS
E
Een negen- of tienjarig kind kan soms heel stroef in het leven staan. Moderne psychologen noemen dat prepuberen, Steiner beschreef al voor de Tweede Wereldoorlog nog steeds herkenbaar alle ontwikkelingsfasen. Een kind van deze leeftijd ziet ineens zijn ouders niet meer als de vertrouwde, onfeilbare, bestendige grootheid. Het krijgt via kritiek naar buiten en naar binnen een bewuster Ik-besef. De ouders worden ‘gewone’ mensen. Negenjarigen vallen met grote tegenzin uit hun vroegere, overzichtelijk veilige, magische wereld. Was iemands overlijden vroeger een mysterieuze, haast abstracte gebeurtenis, nu ervaren ze een echt afscheid. Hoe lief of fraai opvoedkundig bedoeld ook, kritiek prikkelt hun onderbewuste vraag naar de wezenlijke achtergrond van al die opmerkingen. Steiner noemt dit de crisis van het autoriteitsbeginsel. De negenjarige zoekt naar waarachtigheid, geloofwaardigheid en echte warmte. Als een test naar de omgeving brengen ze hun gevoelens expressiever naar buiten wat kan leiden tot agressief, driftig of juist overangstig gedrag. Andere kinderen internaliseren op deze leeftijd nadrukkelijk hun kwetsbaarheid, waardoor er ineens ziekte ontstaat. Soms komen oude babyklachten terug, omdat ze wakker worden door erop lijkende gebeurtenissen. Een plotselinge huilbui is dan eerder een nuttige ontlading dan iets waar we ongerust over moeten worden. Van opvoeders wordt een grote, omhullende empathie gevraagd. Het kind moet steeds opnieuw worden uitgenodigd tot communicatie over achterliggende ervaringen. In deze fase moeten kinderen leren om objectiever en met meer afstand om te gaan met hun lastige levenslessen. Volwassenen kunnen daar vooral humor tegenover zetten: relativeren met woordgrappen of luchtiger beelden aandragen.
Den Haag
e du c a r e
2/2011 [ pagina 35 ]
Dit artikel kreeg je van Educare! Educare is een tijdschrift over opvoeden en onderwijzen vanuit verbondenheid. Het wordt uitgegeven door Stichting Universele Opvoeding en verschijnt 5x per jaar. Ieder nummer bevat een uitneembaar katern met praktische oefeningen en informatie die je thuis en/of in de klas kunt uitvoeren. Wanneer je op de hoogte wilt blijven van nieuws over opvoeding en onderwijs in verbondenheid, dan kun je je inschrijven op onze digitale nieuwsbrief. We sturen je dan ook bericht wanneer de nieuwe Educare (het tijdschrift) uitkomt. We gebruiken de nieuwsbrief tevens voor nieuws wat niet in het tijdschrift gedrukt kon worden en om je op de hoogte te houden van ontwikkelingen op onze websites. Schrijf je nu in op de nieuwsbrief en ontvang direct 6 Educare katernen (pdf):
1. 2. 3. 4. 5. 6.
Leren met Hart Focus Schatgraven in jezelf Verrassend tekenen Opgroeien in verbondenheid Leren kun je leren De rol van spiegelneuronen
Je vindt het inschrijfformulier op onze homepage op www.educare.nl Op onze website kun je ook een abonnement afsluiten op het tijdschrift zelf of ter kennismaking een proefnummer aanvragen. De websites van Stichting Universele Opvoeding: www.educare.nl – alles over het tijdschrift Educare www.opvoedingsboek.nl – wekelijks een boekbespreking... www.opgroeieninverbondenheid.nl – wekelijks een praktische tip... opvoedingenonderwijs.ning.com – digitale ontmoetingsplaats voor leden Copyrights van alle teksten en foto’s in deze pdf berusten bij Stichting Universele Opvoeding en de respectievelijke auteurs en fotografen. Je mag er niets uit kopiëren zonder hier vooraf toestemming voor te vragen. Je mag wèl deze pdf in zijn geheel doorgeven aan vrienden en/of collega’s van wie je denkt dat ze belangstelling hebben voor de inhoud ervan. St. Universele Opvoeding – Hendrik Marsmanweg 16 – 4103 WS Culemborg – redactie@educare.nl