met kinderen
Meer weten? Sharing Nature® is een leermethode voor natuur- en milieueducatie, ontwikkeld door Joseph Cornell in de VS. Over de hele wereld zijn Sharing Nature workshops te volgen, ook in Nederland. Sharing Nature activiteiten zijn erop gericht kinderen een diepgaande ervaring op te laten doen in de natuur. Meedoen? Zie www.sharingnature.nl.
“Ga als begeleider niet tussen het kind en de natuur instaan door erover te vertellen, maar laat de
praktisch
Natuur beleven
Elk kind heeft recht op natuur
en de natuur heeft recht op het kind. De samenleving heeft er belang bij dat alle kinderen in en met de natuur opgroeien. Dat heeft niet alleen invloed op hun welzijn, gezondheid, ontwikkeling en weerbaarheid maar zorgt er ook voor dat zij zich als volwassenen natuur- en milieuvriendelijk gedragen. (pagina 25)
Breng flow in het leren
Door eerst het enthousiasme aan te wakkeren, dan de aandacht te richten via de zintuigen en daarna de kinderen directe natuurervaringen te laten op doen. Sluit af met het delen van ervaringen en inspiratie, eventueel met verhalen en liedjes.
kinderen zélf hun (top)ervaringen opdoen met de natuur.” Joseph Cornell
Natuurconcert
Ga eens een poosje op een fijn plekje in de natuur zitten en zet je oren wagenwijd open. Zijn het natuurlijke geluiden of hoor je ook motoren en machines?
“Wanneer je schoonheid kunt vinden in de wereld, dan kun
Heb je wel eens een gesprek met de natuur gehouden? Gekke vraag? Toch kom je zo heel veel te weten. Misschien niet wat in de boeken staat, maar die kan je altijd nog lezen…
je schoonheid vinden in jezelf.” Marjolein, 12 jaar
Topervaring
Kennis is leuk, maar topervaringen zijn belangrijker. Je kunt natuurlijk wachten tot de zon roodgloeiend ondergaat, of tot er een roodborstje op je raam komt tikken, maar je kunt de natuur ook een beetje helpen door zelf voor topervaringen te zorgen. (pagina 26)
e du c a r e
2/2011 [ pagina 23 ]
Kijk!
Tien vingers
Door de natuur te ervaren via de zintuigen, leren kinderen zich te focussen. Speel daarvoor in tweetallen het cameraspel: de ‘camera’ sluit de ogen en de ‘fotograaf’ leidt de camera. Aangekomen bij een mooi uitzicht of close-up tikt de fotograaf tweemaal op de schouder van de camera. Deze doet zijn ogen open en kijkt, tot de fotograaf opnieuw twee tikjes geeft en de ‘lens’ weer sluit. Met gesloten ogen wordt de camera door de fotograaf meegenomen naar de volgende fotoplek. Zo maak je drie foto’s. Wissel dan zodat de ander de camera is. De camera heeft steeds maar een paar seconden om te kijken, waardoor de gedachten geen kans krijgen af te dwalen. De aandacht wordt geconcentreerd en rustig.
Doe samen eens deze wandelmeditatie. Leg je handen ontspannen op je (boven)benen terwijl je rustig en langzaam loopt. De vingers losjes uit elkaar. Adem rustig en probeer te lopen zonder geluid te maken. Kijk om je heen, kijk omlaag en omhoog. Als je iets ziet wat je mooi vindt dan sta je even stil en druk je zacht één van de vingers op je been. Loop rustig verder totdat je alle tien de vingers hebt gehad. Als je wilt, doe dan nog een ronde van tien. Het gaat erom goed te kijken en je meer en meer te concentreren op de omgeving (niet om zo snel mogelijk te tellen!). Je kunt dit spel ook zittend of liggend op één plek doen. Bedenk eventueel speciale opdrachten zoals: tel alle vogelgeluiden, kijk naar één ding en neem waar hoeveel verschillende kleuren en kleurschakeringen je kunt zien, kijk naar een uitzicht en registreer alles wat je ziet, etc.
Erbij blijven Vraag kinderen of jongeren zo lang ze kunnen naar een mooie boom te kijken en om hun hand op te steken zodra hun aandacht afdwaalt naar andere gedachten. Waarschijnlijk zijn binnen zes seconden alle handen omhoog! Hoe kun je kinderen helpen op te gaan in de natuur en diepgaande ervaringen te hebben, wanneer hun gedachten en lichamen zo rusteloos zijn? De kracht ligt in het bieden van uitdagende activiteiten waarbij ze zich moeten focussen op hun zintuigen. Door deze gerichte aandacht komt het denken tot rust en neemt het concentratievermogen toe. Daarmee neemt ook het vermogen om te leren toe.
Websites www.sharingnature.nl
[ pagina 24 ] 2/2011
e du c a r e
Kaartenset voor buiten Joseph Cornell is de bedenker van Sharing Nature. Mensen helpen samen te vallen met de natuur is zijn passie. Zijn boeken werden vertaald in meer dan 20 talen. Sharing Nature zorgde voor een wereldwijde revolutie binnen natuur- en milieu-educatie door de ervaringsgerichte insteek. Met Sharing Nature spelvormen verleg je de aandacht van leren óver de natuur met het hoofd naar leren ván de natuur door er diepgaande ervaringen in op te doen. In Nederland ontwikkelde Earth Games een Sharing Nature kaartenset op watervast materiaal die mee naar buiten kan. De kaartenset bestaat uit 20 spel- en werkvormen van Joseph Cornell om met kinderen in de natuur te doen en is zowel in het gezin als in het onderwijs goed bruikbaar. Elke Sharing Nature spelvorm creëert een beleving waarin kinderen en volwassenen zich verbonden kunnen voelen met de natuur. Bestellen: www.sharingnature.nl
Wereldwijd recht op natuur
Op Internationale Aardedag 2010 gingen kinderen van groep 6,7 en 8 van basisschool De Mheen in Apeldoorn voor een dag Sharing Nature. De betrokkenheid van de kinderen was hoog, alle kinderen waren de hele dag geboeid. Ook de kinderen die volgens de leerkracht normaal gesproken ‘problematisch’ zijn en zich moeilijk kunnen concentreren. Op de afsluitende vraag – wat heeft deze dag je gebracht? – antwoordde het drukste jongetje met één woord: ‘rust’. Eén van de ouders die mee was, zei onder de indruk te zijn van de samenwerking en saamhorigheid in de groep de gehele dag. Er werd veel en diepgaand geleerd.
Het is in het belang van de natuur en de samenleving, dat kinderen opgroeien met en in de natuur. Uit onderzoek blijkt, dat kinderen natuur nodig hebben voor hun welzijn, gezondheid, ontwikkeling en weerbaarheid. Onderzoek toont tevens aan, dat natuur- en milieuvriendelijk gedrag voortkomt uit kinderervaringen met de natuur. Teken de petitie Teken ook de petitie om het recht op natuur op te nemen in het wereldwijde Kinderrechtenverdrag van de Verenigde Naties en zorg er zo voor dat elk kind recht op natuur in de eigen omgeving heeft. Zie www.iederkindheeftrechtopnatuur.nl om de petitie te tekenen.
Je eigen natuurgedicht Gebruik de natuur als inspiratiebron voor creativiteit. Deze gedichten worden altijd mooi! Schrijf ze op een mooie plek in de natuur, als afsluiting van een dag in de natuur. Vouwgedicht: In drietallen. Kies samen een thema. A. schrijft een zin en geeft het papier aan B.. B. schrijft er een zin onder, vouwt het papier om en schrijft een derde zin onder de vouw. C. beantwoordt de zin die nu zichtbaar is weer met een volgende zin en vouwt het papier nogmaals om. C. schrijft nog een zin onder de vouw die weer door A. wordt beantwoord. Vouw het papier open. Er ontvouwt zich nu – letterlijk - een gedicht. Zintuigengedicht: Kies een titel. Schrijf de titel bovenaan. Bijvoorbeeld 'Het bos' of 'Buiten zijn'. Vervolgens schrijf je onder elkaar: voelt als..., klinkt als..., proeft als..., ruikt als..., ziet eruit als.... en zet je steeds een woord of zin(netje) op de plaats van de puntjes. Verticaal gedicht: Kies één woord wat jouw natuurervaringen omschrijft. Schrijf dit woord groot van boven naar beneden aan de linkerkant van je papier. Schrijf dan achter elke letter een zin die te maken heeft met de ervaringen die je hebt gehad.
Geluidenkaart Elke speler zoekt met papier en potlood een eigen plekje in de buurt. Het spel begint zodra iedereen zit. Geef vooraf de volgende instructie: Je papier is een soort landkaart. Teken eerst een kruisje op het midden van het papier: dat ben jijzelf. Elk geluid dat je hoort markeer je op de kaart, bijvoorbeeld met golvende lijnen voor de wind of een muzieknootje voor een vogel. De plaats op het papier geeft zo goed mogelijk de richting en de afstand aan waar het geluid vandaan komt. Laat iedereen ongeveer 5 tot 10 minuten luisteren en roep de groep dan weer bij elkaar. Bespreek de kaarten eerst in tweetallen. Deel daarna de ervaringen met de hele groep. Hoeveel verschillende geluiden heb je gehoord? Welke geluiden vond je mooi of fijn en welke juist niet? Welke geluiden had je nog nooit gehoord? Waren er dierengeluiden? Welke onnatuurlijke geluiden heb je gehoord? Is er in het gebied waar jullie zijn sprake van ‘geluidsvervuiling’?
e du c a r e
2/2011 [ pagina 25 ]
Vraag het de natuur zelf maar Iedereen krijgt potlood en papier. Kies een steen, plant, boom of dier in de directe omgeving uit om te interviewen. Je mag allerlei vragen stellen, alsof je praat met een goede vriend. Gebruik je verbeeldingskracht om antwoorden te bedenken. Hoe ziet de wereld eruit vanuit het perspectief van deze 'vriend'? Probeer je voor te stellen hoe het zou zijn om zo te zijn. Vraag bijvoorbeeld: Hoe oud ben je?, Ben je altijd zo groot geweest als je nu bent?, Waar kom je vandaan?, Hoe is het om hier te leven?, Wat heb je allemaal meegemaakt?. Vraag tot slot: is er iets speciaals dat ik kan doen voor jou? Praat in de groep na en deel ervaringen.
De kracht van de natuur
Flow Learning™ Met Flow Learning geef je als begeleider Sharing Nature activiteiten een 'flow' mee waarin de deelnemers optimaal leren. Flow Learning bestaat uit vier fases en neemt de deelnemers mee in een stroom waarbij iedere fase leidt naar een intensere beleving van de natuur. De symbooltjes (otter, kraai, beer en dolfijn) geven aan bij welke fase een activiteit hoort. Zorg per fase voor één of meer spelvormen. • Spelvormen die het enthousiasme van de deelnemers aanwakkeren. • Spelvormen waarmee de deelnemers hun aandacht richten en geconcentreerd raken via de zintuigen. • Directe ervaringen met de natuur waarbij iedereen opgaat in de beleving. • Het delen van ervaringen en inspiratie. Je kunt fase vier ook gebruiken om inspirerende verhalen te vertellen. Ook samen zingen past goed in deze afsluitende fase.
Één diepgaande ervaring van opgaan in de natuur kan nieuwe houdingen en prioriteiten in het leven in ons wakker maken, wat anders jaren kost om te ontwikkelen. Om liefde voor de natuur te ontwikkelen, zijn eigen ervaringen in de natuur nodig; anders blijft de kennis van de natuur afstandelijk en theoretisch. In diepgaande ervaringen van opgaan in de natuur, ontwikkelen kinderen verwondering en zorg voor de aarde. En dat is goed voor hen, én voor de aarde. Oefening: Herinner je een moment dat je als kind opging in de natuur. Weet je nog wat een indruk dat maakte? Wat voor invloed heeft deze ervaring gehad op jou, als je nu terugkijkt als volwassene?
Topervaringen kun je maken Ga, voordat je met kinderen in de natuur aan de slag gaat, zelf het gebied in. Bedenk waar je welke activiteiten kunt doen en vooral, welke ervaringen je kinderen daarmee kunt geven. Staat er bijvoorbeeld een mooie grote boom, laat de kinderen dan via een touw geblinddoekt bij die boom uitkomen. Laat hen daar hun blinddoek afdoen. Het beeld van de boom dat je zo meegeeft, zal in hun geheugen gegrift staan. De ervaring die je op zo’n manier geeft, is heel anders dan gewoon naar de boom toe lopen en uitleggen wat voor soort boom het is. Door op deze manier te werken, ga je als begeleider niet tussen het kind en de natuur instaan door erover te vertellen, maar laat je de kinderen zélf hun (top)ervaringen opdoen met de natuur.
Volgende nummer! Hoe kinderen flexibel blijven denken
[ pagina 26 ] 2/2011
Tekst: Joseph Cornell, Anne Mijke van Harten Foto's: Sharing Nature Worldwide, Paul Spierings, Elvira Lijbers, Admar Kwant, Erica Janse, Ellenea
e du c a r e
Dit katern kreeg je van Educare! Educare is een tijdschrift over opvoeden en onderwijzen vanuit verbondenheid. Het wordt uitgegeven door Stichting Universele Opvoeding en verschijnt 5x per jaar. Ieder nummer bevat een uitneembaar katern met praktische oefeningen en informatie die je thuis en/of in de klas kunt uitvoeren. Wanneer je op de hoogte wilt blijven van nieuws over opvoeding en onderwijs in verbondenheid, dan kun je je inschrijven op onze digitale nieuwsbrief. We sturen je dan ook bericht wanneer de nieuwe Educare (het tijdschrift) uitkomt. We gebruiken de nieuwsbrief tevens voor nieuws wat niet in het tijdschrift gedrukt kon worden en om je op de hoogte te houden van ontwikkelingen op onze websites. Schrijf je nu in op de nieuwsbrief en ontvang direct 6 Educare katernen (pdf):
1. 2. 3. 4. 5. 6.
Leren met Hart Focus Schatgraven in jezelf Verrassend tekenen Opgroeien in verbondenheid Leren kun je leren De rol van spiegelneuronen
Je vindt het inschrijfformulier op onze homepage op www.educare.nl Op onze website kun je ook een abonnement afsluiten op het tijdschrift zelf of ter kennismaking een proefnummer aanvragen. De websites van Stichting Universele Opvoeding: www.educare.nl – alles over het tijdschrift Educare www.opvoedingsboek.nl – wekelijks een boekbespreking... www.opgroeieninverbondenheid.nl – wekelijks een praktische tip... opvoedingenonderwijs.ning.com – digitale ontmoetingsplaats voor leden Copyrights van alle teksten en foto’s in deze pdf berusten bij Stichting Universele Opvoeding en de respectievelijke auteurs en fotografen. Je mag er niets uit kopiëren zonder hier vooraf toestemming voor te vragen. Je mag wèl deze pdf in zijn geheel doorgeven aan vrienden en/of collega’s van wie je denkt dat ze belangstelling hebben voor de inhoud ervan. St. Universele Opvoeding – Hendrik Marsmanweg 16 – 4103 WS Culemborg – redactie@educare.nl