De aantasting van Interview met professor Paul de Blot van Nyenrode Business Universiteit
Enigszins gespannen arriveer ik op universiteit Nyenrode, voor een interview met prof. Paul de Chauvigny de Blot. Deze wijze man wil zijn kennis die hij heeft over kinderen, pedagogie en onderwijs met me delen. Waarom? Omdat ik me zorgen maak over het gebrek aan werkelijke verbondenheid van kinderen met zichzelf, de ander en de natuur. Een exemplaar van Educare heb ik toegestuurd, evenals achtergrondinformatie over de visie van Opgroeien in Verbondenheid. Ik hoop dat een gerespecteerd man als de professor zijn licht eens kan laten schijnen over de beperkingen van ons onderwijssysteem en dat ik de juiste vragen weet te stellen. Die zorg blijkt totaal overbodig want de professor weet precies wat hij wil vertellen en doet dat op boeiende wijze!
6
“We gaan vanmiddag praten over het onderwijs. Hoe staat u tegenover de uitgangspunten van Opgroeien in Verbondenheid?” “Verbinding is belangrijk, maar het is één aspect. Waar het werkelijk om gaat is dat het onderwijs eigenlijk niet gericht is op kinderen, maar op volwassenen. Waarom zeg ik dat? Het kind moet zo veel leren van buiten naar binnen, dat het geen kans heeft om zich van binnen naar buiten te ontwikkelen. Een kind is van nature nieuwsgierig, verwondert zich, bewondert alles, zoekt relaties, zoekt vrienden, is heel gevoelig voor liefde. Een kind zit nog in de spirituele wereld. En dat wordt kapotgemaakt door een onderwijssysteem met zogenaamde pedagogen, die dénken over het kind, maar niet erváren wat het kind ervaart. Ze zijn misschien nooit kind geweest.”
bereik. Op het moment dat hij onderscheid gaat maken tussen ‘ik’, ‘jij’ en ‘wij’ begint het verstand. Dan gaat hij leren. Maar het gaat allemaal van binnenuit, uit zijn hart. Langzamerhand komt hij tot een redelijkheid van buitenaf via zijn zintuigen. Hij gaat proeven nemen. Wat gebeurt er als ik dat glas omduw? Het glas rolt, ‘niet doen’ zegt mama. Het glas valt kapot. Mama is weg, hij doet het weer. Hij komt tot zintuiglijke waarnemingen en inzichten door ervaring. Vanaf het moment dat hij naar school gaat komt de kennis vooral van buiten naar binnen. Maar het eerste stuk is het kostbaarste: zijn verwondering, bewondering door ervaring. En dat wordt al in de kleuterleeftijd ontkend, niet gestimuleerd, want ouders hebben geen tijd meer om kinderen op deze manier te laten leren.”
“Wat zijn de verschillende fasen in de ontwikkeling van een kind?” “Een kind begint als een volledig kind waarbij de geest domineert, en beleeft heel de wereld. Als hij lacht, lacht heel de wieg. Heel de kamer. En als hij huilt, dan huilt hij met heel zijn lichaam. En dan gaat het kind stap voor stap zijn lichaam ontdekken. De eerste maand ontdekt hij zijn ‘ik’. De tweede maand komt het ‘jij’; hij ontdekt zijn moeder. Binnen drie maanden ontdekt hij het ‘wij’. Hij lacht met zijn moeder, knuffelt, ontdekt de basic trust van zijn moeder. Op dat moment beleeft hij heel de wereld als een relatie, vanuit de ‘wij’-ervaring. Alles is één, de hele wereld is binnen zijn
“Waar gaat het fout in hun kind-zijn?” “Het kindsysteem is de basis van ieder mens. Daar zit de energie en de levensvreugde, onderverdeeld in drie aspecten: de wil, het inzicht en het genieten. Het kind in het kind; daarin zit wat je werkelijk wilt. Via de zijnservaring kom je tot het oudersysteem (doen). Het volwassen systeem (denken) helpt je dat doel te bereiken. Het punt is dat het huidige onderwijs het kindsysteem heeft gedood. Door grootschaligheid. Het kindsysteem kan alleen overleven in een kleinschaligheid, met ruimte voor de taal van het ‘zijnsniveau’. Stiltetaal, fantasietaal, verhalen en de taal van het hart. In grootschaligheid werk je met wetten, er wordt opgelegd wat je moet doen. Het
educare | maart 2013
Tekst Barbara le Noble (www.hillsangels.nl) Beeld Barbara le Noble, Quint Buchholz
ons kindsysteem
Het kindsysteem kan alleen overleven in een kleinschaligheid, met ruimte voor de taal van het ‘zijnsniveau’
educare | maart 2013
7
oudersysteem wordt van buiten naar binnen opgelegd. Het zijnsniveau van het kind heeft geen kans, het kan zich niet van binnen naar buiten uiten. Zo ontstaat het conflict en wordt een volwassen systeem ontwikkeld, dat gebaseerd is op het denken, waaruit compromissen ontstaan (om te overleven). En dat heeft de mens gebracht tot waar we nu staan. In crisis en vertwijfeling. Ons denken loopt nu vast door de crisis. Alles wordt onredelijk, onberekenbaar; nu zijn we de kluts kwijt. En weet je waarom? Het innerlijk is nooit tot leven gebracht.” “Wat kunnen ouders doen?” “Ouders moeten eerst zelf weer kind worden en als kinderen met elkaar omgaan. Ze worden nu vooral gedreven door een economisch motief. In Spanje is een pastoor die het project Marriage Encounters is gestart. Deze man had met problemen te maken, die veroorzaakt werden door de verwaarloosde jeugd uit zijn buurt. In plaats van zijn aandacht op de kinderen te richten, is hij met de ouders gaan werken aan meer harmonie. Toen zij weer van elkaar konden houden, volgden de kinderen vanzelf. Jeugdzorg moet de ouders ook veel meer betrekken in de programma’s. Voor bedrijven geldt hetzelfde. De belangrijkste aandeelhouder van een bedrijf is het gezin, in welk marketingboek staat daar iets over geschreven? Er wordt totaal aan voorbij gegaan. Het ‘ik’ is een andere belangrijke aandeelhouder, de liefde voor jezelf: als je niet van jezelf kunt houden kun je ook niets werkelijks bijdragen aan een bedrijf.” “Wat kunnen mensen in het onderwijs doen om het innerlijke kind in leven te houden?” “Het reguliere onderwijs biedt over het algemeen leerstof aan om mentaal op te slaan. Volgens het oudersysteem van wetten. Leerstof wordt eenvoudiger te onthouden en te begrijpen in verhalende vorm. In een verhaal is er sprake van een relatie, systemen. Ik heb vroeger wiskunde gegeven op een gymnasium. Om de kinderen te helpen de stof beter te begrijpen, vertelde ik verhalen. Een stukje geschiedenis van de Egyptenaren hielp hierbij. De Nijl overstroomde elk jaar, en om te weten hoeveel land er zou overstromen, moesten ze weten hoeveel centimeter het water steeg. Door middel van de driehoeksmeting kon men dit vroeger al uitrekenen. Met die kennis konden de mensen, die daadwerkelijk in gevaar waren, zich in veiligheid brengen. En zo kun je met behulp van verhalen de wetten realistisch maken. Je maakt er een ervaring van waardoor een kind de verbanden makkelijker ziet. Neem biologie: in plaats van een boek te bestuderen, laat je ze een vis tekenen waarin ze laten zien dat ze de anatomie begrijpen. Zoek de informatie, verwerk het in de tekening, ervaar het proces op creatieve wijze. Veel kinderen kunnen niet goed rekenen, omdat voorbij wordt gegaan aan het principe: tellen. Chinezen gebruiken telramen, maar dat wordt hier afgeleerd. Uit het hoofd leren is de maatstaf. Denken, maar je leert niet rekenen. Leer liever tellen. We dénken over het rekenen, maar leren niet rekenen. 8
educare | maart 2013
We dénken over taal, maar leren de taal niet. We denken óver, en niet: we denken mét. Een kind kun je niet aanvoelen vanuit je verstand. Dan voel je niet wat er in het kind leeft. Je denkt over, je praat met en je ervaart vanuit het kind. Deze drie aspecten ontbreken ook in het huidige onderwijs.” “Om een systeem te veranderen, is het belangrijk dat we de oorsprong kennen. Wat ligt aan ons systeem ten grondslag?” “Religie is een belangrijke oorzaak van het systeem hoe het nu is. Bij kinderen die heel religieus zijn opgevoed, wordt het oudersysteem te sterk ontwikkeld, en is het kindsysteem in de verdrukking geraakt. Van bovenaf (autoritair) en van buiten naar binnen. Een kind staat van nature open, is nieuwsgierig, religieus, geneigd het goede te doen, maar daar is geen ruimte voor omdat het wordt geprogrammeerd met religieuze overtuigingen en wetten.” “Iets anders: u heeft het vaak over dankbaarheid.” “Dankbaarheid is alles. Dat moeten we onze kinderen leren. Hoe kom je aan je leven? Heb je het gekocht? Alles zit er al in verborgen, je hele toekomst. Je hebt het gekregen. Maar wat doen wij? Wij doen alsof we er recht op hebben. Waar is de verantwoordelijkheid? Je bent zorgvuldig als je verantwoordelijkheid leert. Daarom is dankbaarheid zo belangrijk. Hoe word je gewaardeerd? Wat moet je doen? Een ander een dienst bewijzen. Het diepste verlangen van ieder mens is
Illustratie: Quint Buchholz, uit: Die Sara, die zum Zirkus will (C) 2006 Bibliographisches Institut / Sauerländer, Mannheim
Uiteindelijk ben ik terecht gekomen op de Theater Academie waar ik me heb laten opleiden tot circusclown. Toen ik hoogleraar werd moest ik een oratie houden. Ik heb toen een opvoering gegeven als clown. Je gaat toch niet luisteren naar een saai verhaal van een hoogleraar als het feest is!” “Wat kunnen we leren van de clown?” “Een clown probeert verbinding te zoeken met het kind in ons. Een clown laat je de vrijheid voelen die je als kind had. Puur plezier en levensvreugde. Een clown hoeft je niets te leren. Alleen maar terug te halen wat je hebt afgeleerd als kind. Een clown laat de mensen lachen. Iemand die nooit zijn evenwicht verloor is geen echte clown. Een clown kan anderen laten lachen, maar eerst moet hij om zichzelf kunnen lachen. Niet te serieus zijn. Elke onderwijzer zou dit moeten leren. Blokkades oplossen door humor.” “Zijn we allemaal te serieus?” “Nee, niet te serieus, maar te bekrompen. We zijn verstard, dicht geroest. We laten niet los, we houden alles vast, waardoor we dichtslippen. Een clown zijn is ook loslaten. Ik moet dan mijn status als hoogleraar loslaten. Dat is moeilijk voor de meeste mensen, je status loslaten.”
Biografie dienstbaar te zijn. Wat kan je dus doen om iemand waardering te geven? Iemand om hulp te vragen. Maar dat willen wij niet omdat het ons gebonden maakt. Niet meer vrij. Dan zit je vast, ben je afhankelijk van een ander en wil die ander straks ook wat van jou. In wezen is dat heel egoïstisch. Vanuit die overtuiging vraag ik altijd om hulp, ook aan mijn studenten. Dan moet je zien wat er gebeurt. Een leraar moet alleen maar zekerheid geven. Geen wetten opleggen. Laat de jeugd vrij om te zeggen, te denken wat ze willen, dan komen ze vanzelf vragen. Hulp vragen betekent dat je een beroep doet op de behoefte aan waardering.” “Waar houdt u zich tegenwoordig allemaal mee bezig?” “Ik doceer tegenwoordig Verhalende Spiritualiteit. Omdat de spiritualiteit in het algemeen zo geanalyseerd en geconceptualiseerd is geworden, heb ik gezocht naar een andere vorm: die van de verhalende spiritualiteit. Aan de hand van een verhaal, vol symboliek, wordt de les geleerd. Een verhaal zegt meer dan een analyse.” “Op uw 79e werd u circusclown!” “Eigenlijk wilde ik bij CliniClowns aan de slag maar daar werden sprookjes bedacht door een team van artsen en verpleegkundigen. Terwijl bijvoorbeeld allochtone kinderen die sprookjes helemaal niet kennen. Een concept voor kinderen bedacht door mensen die óver de kinderen gingen denken.
Paul de Chauvigny de Blot werd op 15 mei 1924 in Kutowinangun, Indonesië, geboren, waar hij werd grootgebracht en ook zijn middelbare school en een deel van zijn universitaire opleiding doorliep. Hij studeerde (deels in Indonesië, deels in Europa) filosofie, fysica, psychologie, theologie en spiritualiteit en was vele jaren werkzaam als psychotherapeut. In 2006 werd Paul de Blot benoemd tot hoogleraar in organisatievernieuwing met de leerstoel Business Spiritualiteit aan de Nyenrode Business Universiteit. Paul de Blot is ondanks zijn hoge leeftijd (88) nog steeds actief op de professoraten Narrative Spirituality en Duurzaamheid door armoedebestrijding. Daarnaast geeft hij lezingen, schrijft hij boeken en houdt hij een blog bij: www.pauldeblot.nl.
Meer weten? Paul de Blot schreef onder meer deze boeken: - Business Spiritualiteit - Een vernieuwingsmodel voor organisaties in crisis - Ignatius van Loyola als crisismanager www.pauldeblot.nl
educare | maart 2013
9
Dit artikel kreeg je van Educare! Educare is een tijdschrift over opvoeden en onderwijzen vanuit verbondenheid. Het wordt uitgegeven door Stichting Universele Opvoeding en verschijnt 5x per jaar. Ieder nummer bevat een uitneembaar katern met praktische oefeningen en informatie die je thuis en/of in de klas kunt uitvoeren. Wanneer je op de hoogte wilt blijven van nieuws over opvoeding en onderwijs in verbondenheid, dan kun je je inschrijven op onze digitale nieuwsbrief. We sturen je dan ook bericht wanneer de nieuwe Educare (het tijdschrift) uitkomt. We gebruiken de nieuwsbrief tevens voor nieuws wat niet in het tijdschrift gedrukt kon worden en om je op de hoogte te houden van ontwikkelingen op onze websites. Schrijf je nu in op de nieuwsbrief en ontvang direct 6 Educare katernen (pdf):
1. 2. 3. 4. 5. 6.
Leren met Hart Focus Schatgraven in jezelf Verrassend tekenen Opgroeien in verbondenheid Leren kun je leren De rol van spiegelneuronen
Je vindt het inschrijfformulier op onze homepage op www.educare.nl Op onze website kun je ook een abonnement afsluiten op het tijdschrift zelf of ter kennismaking een proefnummer aanvragen. De websites van Stichting Universele Opvoeding: www.educare.nl – alles over het tijdschrift Educare www.opvoedingsboek.nl – wekelijks een boekbespreking... www.opgroeieninverbondenheid.nl – wekelijks een praktische tip... opvoedingenonderwijs.ning.com – digitale ontmoetingsplaats voor leden Copyrights van alle teksten en foto’s in deze pdf berusten bij Stichting Universele Opvoeding en de respectievelijke auteurs en fotografen. Je mag er niets uit kopiëren zonder hier vooraf toestemming voor te vragen. Je mag wèl deze pdf in zijn geheel doorgeven aan vrienden en/of collega’s van wie je denkt dat ze belangstelling hebben voor de inhoud ervan. St. Universele Opvoeding – Hendrik Marsmanweg 16 – 4103 WS Culemborg – redactie@educare.nl