Educare 2013 nummer 3 by Tijdschrift Educare Archief

JAARGANG 31 •nr.3/2013 • € 6,60

Zingen uit volle borst!

Goed vo� je zelfvertrouwen

• Opvoeden volgens een moraal: het mag weer • Muziektherapie biedt oplossingen voor dyslexie • Eerste hulp uit het keukenkastje

praktische inspiratie voor ouders, opvoeders en leerkrachten

[ADVERTENTIES]

In de Oudheid wist men het al “Mens ken uzelf” Is het onderwijs voorbereid op die uitdaging? Hoe ziet het onderwijs in de toekomst eruit? DE WERELDLERAAR

VOOR DE HELE MENSHEID

Benjamin Creme

Lees de boeken van Benjamin Creme Stichting Share Nederland www.sharenl.org

O Onderlinge K r assage rm Kinderm

advertentie

Onderlinge Kindermassage is een WORKSHOPS, beproefde manier om TEAMDAGEN, de sfeer in een groep BEGELEIDING te verbeteWil je op jouw school zelf aan ren. slag met OK? Schrijf je dan M et sp Onddeinevoor suggesties v rlin de g tips oor elke leeft ele op Kindwww.aanrakeneenlevensbehoeft ermassage ftfe.nl van peuters tot en met puijbde,rs. WOInfo: Te koop bij e RKSmarijkesluijter@educare.nl HOPS, lk www.aanrakeneenlevensbehoefte.nl of www.opv e boekhandel TEAMDAGEN oedingsboek .nl , BEGELEID

O K

edutorIAl

vakantielessen

Kleuters in de knel “Het onderwijs aan peuters en kleuters is veel te schools geworden.” Dat zeggen vijftig deskundigen in het Zwartboek Kleuteronderwijs. Jong bezig zijn met letters en cijfers is schadelijk voor de creativiteit, de sociaalemotionele ontwikkeling en het zelfvertrouwen van kinderen. Zie ook www.educare.nl/netwerk.

Eind jaren zestig, de tijd dat we massaal in opstand kwamen tegen het gezag. Liftend waren we in een Portugees stadje beland. Met open armen werden we door de jongeren daar ontvangen. Ze verveelden zich en dus waren wij een welkome ‘gebeurtenis’. Amsterdam? Daar wilden ze alles van weten. Hun ouders waren grootgrondbezitters en industriëlen. Eigenlijk mochten zij niet met ‘ons soort mensen’ omgaan. Maar omdat wij meerdere talen spraken hadden hun ouders niet door dat we van ‘lage komaf’ waren. In het land van Salazar mocht een kind uit onze kringen maar een paar jaar naar school. Meer hadden ze als toekomstig personeel immers niet nodig? Een onderwijzeres vertelde ons dat ze werd gedreigd met ontslag: omdat ze om kinderboeken vroeg! Voor deze kinderen was de bijbel genoeg, de rest zou hen maar op verkeerde gedachten brengen. Een student

was net van de universiteit verwijderd omdat hij had voorgesteld om in de zomervakantie de boeren te gaan helpen. Dat was ‘communistisch’. Het was een leerzame vakantie. In die drie weken heb ik meer geleerd dan in de drie jaar daarvoor in de schoolbanken. Ik kreeg inzicht in patronen die ik later steeds weer terugzag: degenen met macht hebben baat bij een onderklasse. En bewust of onbewust doen ze er alles aan om dat verschil in stand te houden. Zoals de industrieel die tegen de dominee zei: “Hou jij ze dom? Dan hou ik ze arm.” Ik spreek regelmatig leerkrachten die buiten de kaders willen werken. Ze ervaren de regels als beknellend en lang niet altijd in het belang van de kinderen. Het wordt tijd de discussie over ons onderwijssysteem aan te gaan en ons uit beperkende structuren te bevrijden. De barricades op! Maar eerst vakantie!

gasten in dit nummer Jan den Boer

Helen Purperhart

Kitty Haccou en José van Eldik

Jan den Boer is projectmanager, trainer, ﬁlosoof en publicist. Hij publiceerde recent het boek Schakel door naar je hart. Het trainen van de vrije wil. Hij geeft workshops en lezingen over Morele ontwikkeling en Flow in de klas.

De grootste inspiratiebron van Helen Purperhart is Pippi Langkous. Helen’s missie is om mensen te inspireren om op hun eigen wijze Kinderyoga en Kindercoaching in de samenleving te brengen. Zij is in Nederland en België de specialist op het gebied van Kinderyoga.

Kitty Haccou van der Linden en José van Eldik werken bij Opleidingscentrum Mirre in Valthe (Drenthe). Zij zijn naast therapeut ook docent aan de opleidingen Kinder- en Jeugdbegeleider en Therapeutisch Begeleider. Beide zijn gespecialiseerd in het geboorteproces en de mogelijke gevolgen die zwangerschap en geboorte met zich meebrengen.

educare | mei 2013

Educare

Auteur Barbara le Noble (www.hillsangels.nl) Beeld Rinie Bleeker

Durf jij je stem te laten horen? Verbinding maken door middel van samenzang

Wat betekent Educare? Educare betekent ‘opvoeden’, om precies te zijn ‘uitlokken tot ontwikkeling’. Omdat het Latijn is, spreek je het uit zoals je het schrijft.

de taalverwerking. De concentratie en het werkgeheugen wordt verbeterd, wat weer goed is voor de leesvaardigheid. Regelmatig zingen verhoogt zelfs het IQ én de emotionele intelligentie. Genoeg educatieve redenen om meer te zingen in de klas! Vroeger werd er regelmatig gezongen in de klas. Ik herinner me nog hoe het voelde als de verschillende tonen mooi resoneerden, wanneer er canon werd gezongen, en hoeveel energie dat gaf. Bij tweestemmigheid, wat zich het best laat vertalen als twee tonen die samen resoneren, ontstaat synergie. Jij zingt C, de ander zingt G, het resultaat is een uniek geluid van twee harmoniërende tonen. Afhankelijk van stemkleur ontstaat er een uniek geluid. Zingen in harmonie leidt dus tot verbondenheid; de mate waarin hangt af van de mate waarin je je stem durft te laten horen. En hier komt het risico om de hoek kijken: om tot de kern van je eigen geluid te komen, zul je je soms kwetsbaar op moeten stellen. Voor een heleboel mensen is spreken al een hele opgave, laat staan dat zij durven te zingen. Als deze angst erg groot is, en hen belemmert zich duidelijk te uiten, dan zou het kunnen zijn dat het keelchakra van deze mensen niet in balans is. Dit chakra is verbonden met onze zelfexpressie, onze creatieve identiteit. Creatief leven is niet alleen ons kunstzinnig uiten, maar ook het leven benaderen vanuit een open houding. Je eigen waarheid durven spreken. Als je eenmaal geaccepteerd hebt wie je bent, met al je onvolkomenheden, dan hoef je deze waarheid niet langer te ontkennen en ligt er een oneindig creatief pad voor je.

Wat is Educare? Het tijdschrift Educare en de website www.educare.nl vormen samen een platform. De website bestaat uit drie onderdelen, waarop onder andere opvoedingstips, evenementen, filmpjes, blogs, groepen en boeken te vinden zijn. • www.educare.nl/netwerk • www.opgroeieninverbondenheid.nl • www.opvoedingsboek.nl

Een duidelijke, krachtige en volle stem hoort bij iemand wiens keelchakra mooi in balans is. Met een goed ontwikkeld keelchakra deel je openlijk en zonder vrees je gevoelens en gedachten. Je kunt spreken, maar ook zwijgen. Je kunt nee zeggen als dat nodig is, en laat je niet snel door 6

anderen beïnvloeden. Het vertegenwoordigt ook je innerlijke stem, je roeping. Wat is jouw waarheid, en in hoeverre spreek je deze uit? Ben je bereid het risico te nemen om volledig trouw te zijn aan jezelf en datgene uit te dragen waar jij voor staat? Zingen is een goede manier om deze kwaliteiten te ontwikkelen. Fysieke klachten, zoals stijve schouders en nekspieren, keel-, neus en ooraandoeningen kunnen wijzen op een blokkade in dit chakra. Veelvuldig kuchen, slikken en de keel schrapen zijn kenmerken van een remmende, blokkerende werking op onze creatieve vrijheid. Gelukkig zijn er manieren om hieraan te werken: Regelmatig de schouders masseren, zingen en chanten, vertellen, brieven schrijven, in een dagboek of ideeënboek schrijven, oefenen in stil zijn. Dit laatste geldt dan weer voor een overmatig ontwikkeld chakra. Zingen is populairder dan ooit, ook bij kinderen. Wie droomt er nou niet van The Voice Kids? Helaas hangt bij dergelijke talentenjachten het oordeel van de jury, hoe leuk ze het ook brengen, als een zwaard van Damocles boven de hoofden van de minder getalenteerde kinderen. Ten onrechte wordt dan de indruk gewekt dat je een heel goede stem moet hebben om te kunnen zingen. Om het zingen voor kinderen toegankelijk te maken, is het belangrijk dat bij het geven van zangtrainingen het plezier centraal staat. Als je gaat werken met het digitale lesprogramma van Zangmakers word je vanzelf enthousiast en mijn ervaring is dat de meeste kinderen dan vanzelf mee doen. De lol en energie die het samen zingen geeft, halen de drempels

Laat jezelf eens horen!

educare | mei 2013

Wat zingen met je doet.

Tekst Jan den Boer Beeld Admar Kwant

Gewetensvorming hoort in opvoeding en onderwijs

Wat is de doelgroep? Educare is bedoeld voor ouders, opvoeders en leerkrachten die met passie voor opvoeden en liefde voor kinderen werken aan een duurzame samenleving. Educare is een verbindende schakel in dit netwerk van opvoeders.

van gedragsverandering is oefenen, oefenen en oefenen.

Mindfulness

De komende jaren is ‘de vrije wil’ examenonderwerp van het vak filosofie op middelbare scholen. Populaire wetenschappers als Dick Swaab, Victor Lamme en Jan Verplaetse beweren dat de vrije wil niet bestaat. Is dit een onschuldig academisch standpunt waarover onze jongeren vrijblijvend kunnen filosoferen? In november was Daniel Dennett in Nederland. Hij verwoordde een standpunt dat eerder dit jaar ook al besproken werd door de Amsterdamse hoogleraar Ridderinkhof: “als je gelooft dat ‘de vrije wil’ niet bestaat, gedraag je je minder sociaal”. Als onze jongeren dus het standpunt overnemen dat ‘de vrije wil’ niet bestaat, is dat zeker niet bevorderlijk voor het morele besef. En dat terwijl moraal steeds hoger op de politieke en maatschappelijke agenda komt. Slecht gedrag is de grootste zorg van de Nederlandse bevolking. Volgens de laatste kwartaalberichten van het Sociaal en Cultureel Planbureau staat de toenemende verruwing boven aan de lijst van dingen

Zelfredzame kinderen

Wat is het doel van Educare? Educare probeert antwoorden te vinden op deze vragen: - Hoe creëren we een interculturele samenleving waarin kinderen zich deel van het geheel en medeschepper kunnen voelen? - Hoe dragen we bij aan een gastvrije aarde waar ieder kind voldoende gevoed, beschermd en onderwezen wordt?

Wat is onze visie op opvoeden? Opvoeden is een levenslang dynamisch proces. Het beperkt zich niet tot het gezin, het kinderdagverblijf of het klaslokaal, het leven zélf is de leerschool. Een kind opvoeden is een proces van zelfopvoeding en bewustwording. Als opvoeder ben je voorbeeld en antwoord voor het kind. Je schept een voedzaam klimaat waarin het kind uitdrukking kan geven aan wat in de kiem al aanwezig is.

niet kunnen sturen. Maar dat betekent niet dat we er niet meer verantwoordelijk voor zijn. De essentie

onderscheid moet worden gemaakt tussen ‘de vrije wil’ op korte termijn en op langere termijn. We kunnen met onze gedachten ons gedrag op korte termijn niet direct beïnvloeden. Er bestaat echter ook een ‘vrije wil’ op langere termijn. Dat betekent dat je vanuit reflectie op je gedrag je een voorstelling kunt maken hoe je je anders wilt gedragen: een intentie. En vanuit die intentie kun je vervolgens gaan oefenen. Onderzoek laat zien dat onze hersenen plastisch zijn, en door oefening langzaam maar zeker kunnen wijzigen. Dan ontstaat moreel gedrag dat past bij de geoefende intentie. De beroemde neurowetenschapper Antonio Damasio vat dit proces als volgt samen: “Moreel gedrag bestaat uit een reeks vaardigheden, verworven door langdurige en herhaalde oefening op basis van bewust geformuleerde principes en redenen, wat vervolgens ‘een tweede natuur’ in het cognitief onbewuste is geworden.”

Moraal leer je door oefenen

Wie maken Educare? Het tijdschrift en de website worden gemaakt door een aantal vaste medewerkers en tientallen enthousiaste vrijwilligers, zoals auteurs, redacteuren en fotografen.

Wat is Stichting Universele Opvoeding? Het tijdschrift en de website van Educare zijn onderdelen van Stichting Universele Opvoeding. Deze stichting is in 1982 opgericht. Het doel is het initiëren, steunen en verbinden van visies en praktijken die een bijdrage leveren aan het leven en leren in heelheid en verbondenheid.

waar mensen zich zorgen over maken: de manier waarop we samenleven is het meest genoemde nationale probleem. Veel Nederlanders zijn bezorgd over het gebrek aan tolerantie en respect.

Oefenen Traditioneel werd de morele opvoeding vooral vanuit de verschillende religies gedaan. Met de secularisering van onze maatschappij zijn we deze morele scholing voor een belangrijk deel kwijtgeraakt. Moeten we dan terug naar de religies? Dat is niet noodzakelijk. De filosoof Peter Sloterdijk deed een onderzoek naar 2500 jaar religie. Hij stelt dat als je dit tot op de bodem onderzoekt, je uitsluitend antropotechnische procedures vindt, ofwel oefeningen. Sloterdijk beschrijft de ethische mens als ‘een mens in training’. Hoe staat dat in relatie tot het onderzoek naar ‘de vrije wil’? Intussen is duidelijk geworden dat in dat onderzoek een

Alle grote culturele en religieuze tradities hadden morele oefenprogramma’s in hun opleiding, maar in onze Westerse kennisfabrieken zijn deze grotendeels verdwenen. De inzichten in gewetensvorming door oefening zijn nog nauwelijks doorgedrongen in opvoeding en scholing. Het intussen wetenschappelijk onderbouwde mindfulness is daarop een uitzondering. Ik heb zelf meegewerkt aan een minor van Hogeschool INHolland in Haarlem, waarin studenten een programma in mindfulness aangeboden kregen. Interessant was dat ze al na enkele maanden aangaven dat sociaal gedrag en concentratie sterk verbeterd waren. Wat betekent dit nu voor de morele opvoeding? Omdat we op korte termijn met onze gedachten ons gedrag niet kunnen beïnvloeden, heeft het stellen van regels op zich heel weinig effect. Ook iemand straffen heeft weinig effect. Moraal dient geoefend te worden. Maar we zijn het geloof en de vaardigheden kwijtgeraakt. Het terugbrengen van morele oefening in onze opvoeding en opleidingen is het antwoord op geweld, gebrek aan concentratie en schooluitval.

Wat we nodig hebben zijn wetenschappelijk onderbouwde oefenprogramma’s, die gebaseerd zijn op de nieuwste inzichten in de werking van onze hersenen en op oefeningen zoals mindfulness. En vervolgens op scholen en trainingsvelden tijd vrijmaken om te oefenen. De kosten in geld en tijd winnen we zonder twijfel terug: minder kosten die veroorzaakt worden door slecht gedrag en betere leer- en sportresultaten door een hoger concentratievermogen. Als we ‘de vrije wil’ examenonderwerp maken, zullen we jongeren niet alleen denkwerk moeten aanbieden, maar ook oefeningen. Pas dan kunnen ze een goede morele afweging maken.

Oefening Visualiseer hoe boosheid in je opkomt. Betrek al je zintuigen hierbij, voel het lijfelijk. Stel je voor hoe je overgaat tot boos gedrag zoals schreeuwen of slaan. Stop ... Draai het filmpje als het ware terug en visualiseer het gedrag dat op dat moment je voorkeur heeft. Oefen dit zeer regelmatig.

Jan den Boer is projectmanager, trainer, filosoof en publicist. Hij publiceerde recent het boek Schakel door naar je hart. Het trainen van de vrije wil.

boek winnen? WIN! WijDitmogen vijf

exemplaren weggeven. Kijk op www.educare.nl. educare | mei 2013

educare | mei 2013

Morele beslissingen nemen kun je leren.

Tekst Irene Muller-Schoof Beeld Admar Kwant

Kinderen krijgen wel eens een schram of bult tijdens het ontdekken van de wereld. Laten we hen voordoen hoe ze zichzelf kunnen helpen met eenvoudige middelen. We hoeven niet voor ieder wissewasje naar de dokter. Kijk in je keukenkast voor eerste hulp bij ongelukken.

Tandpoeder Salie is een handig middel bij ontstoken tandvlees en tegen tandplak. Maal 350 gram zeezout met 100 gram verse salieblaadjes. Droog de mix 20 minuten op de laagste stand van de oven. Mix in koffiemolen. Bewaar in gesteriliseerd potje. Poets ermee als gewone tandpasta. Bron: Grow your own drugs, James Wong

Kinderen zijn nieuwsgierig en ontdekken de wereld graag. Leer ze ook zelfredzaam te zijn. Met middelen uit eigen keuken bijvoorbeeld. Tegen de deur aan gelopen? Een ijsklontje in een theedoek op de bult. De stof van een theedoek is nodig om verbranding door de kou op de huid te voorkomen. De kou van het klontje vermindert de pijn. En als de gestoten plek groter is doet een zak diepvriesdopertwen wonderen. Ook weer een lapje ertussen. Of smeer een lik koude boter op de bult, een beproefde methode. Goedkoop en vaak effectief zonder bijwerkingen. Neem een schimmelinfectie. Daarvoor kun je via de huisarts dure hormoonzalf halen die diverse bijwerkingen heeft. Je kunt ook biogarde op de infectie aanbrengen of deppen met verdunde melkwei. Soda is een goed middel om de huid week te maken om een splinter simpel te kunnen verwijderen. Lepeltje soda oplossen in aangenaam warm water, even weken. Daarna kun je met een schone pincet de splinter er zo uithalen. In de zomer zijn er insecten die we op afstand willen houden. Doe wat verdunde citroensap in een plantenspuit en spray die op je huid tegen muggen en vliegen. Ze houden ook niet van de geur van een open gesneden ui. Word je toch gestoken door een mug, dep dan met azijn tegen de jeuk. Wespen houd je 16

uit de buurt met ammoniak. Een beetje azijn of ammoniak op een wespensteek verzacht de pijn. Het is heel belangrijk om de baby- en kinderhuid goed te beschermen tegen de zon om later huidkanker te voorkomen. Mocht er toch een plekje van de huid verbranden, koel het eerst een aantal minuten met koudlauw water. Doe er daarna plakjes komkommer op om de hitte verder uit de huid te laten trekken. Verdiep je met kinderen in de natuurlijke EHBO en hang een lijst met handige tips aan de binnenkant van je keukenkast.

Meer weten? • Daniëlles kruidenomnibus, Daniëlle Houbrechts, Lannoo • Grow your own drugs, James Wong, Karakter Uitgever

Zomergeur vangen De warmte van de zomer opent bloemen, geuren en mensen. Zet lekker de ramen open, geniet van zomerse geuren. Je kunt de verzachtende werking van zomerse geuren vangen en voor de winter bewaren. Verzamel bijvoorbeeld met kinderen lavendeltopjes, droog ze en maak er een mooi zakje voor.

Je kunt ook een beestje, hartje of poppetje vullen met lavendel. Leuk als cadeautje, lekker voor onder je kussen om goed te slapen, in je schooltas bij onrust en als zalige herinnering aan een mooie zomer. Je kunt ook dennennaalden of tijm gebruiken. Ze verlichten bij verkoudheid en een verstopte neus.

• Encyclopedie van de natuurlijke geneesmiddelen, Dr. C. Norman Shealy, uitgeverij Könemann http://www.kruidjes.be/ http://www.kiind.nl/articles/315/

educare | mei 2013

Het keukenkastje als EHBO.

28 Ontdek je eigen kracht!

Tekst Helen Purperhart Beeld Raymond van der Knaap (www.248media.nl)

Trage Sammy

Sammy is een makkelijk meisje van tien jaar. Sammy heeft een stevig postuur en beweegt zich traag. Ze is kalm en doet de dingen op haar gemak. Ze leert langzaam, maar als ze iets eenmaal weet, onthoudt ze dat goed. Sammy vindt het moeilijk als de dingen waar ze aan gewend is, veranderen. Het liefst zou ze willen dat alles blijft zoals het is. Ze heeft moeite met het aangeven van haar grenzen als ze iets niet wil of niet fijn vindt. Door haar traag werkende spijsvertering kan ze last krijgen van verstopping. Sammy slaapt lang en heeft ’s ochtends tijd

nodig om op gang te komen. Als er te veel rotskracht in haar lijf zit wordt ze trager, slomer en komt ze aan in gewicht. Sammy raakt uit balans als ze weinig beweegt, passief is, vet en veel eet en haar gevoelens onderdrukt.

Pittige Petra

Petra is een temperamentvol kind van acht jaar. Ze heeft een normaal postuur en beweegt zich veel. Ze is een ster in het discussiëren en doet dat vurig en passievol. Ze bemoeit zich graag met dingen die niet direct met haar te maken hebben. Soms zou ze willen dat ze niet zo ongeduldig was. Door haar daadkracht en fanatisme kan ze genieten van uitdagingen. Petra wil alles zo goed mogelijk doen en heeft er moeite mee om toe te geven als iets haar niet lukt. Als ze emotioneel is, kan ze haar emoties maar moeilijk de baas. Ze kent geen angst voor boosheid of agressie. Door haar goed werkende spijsvertering heeft Petra een grote

eetlust. Petra heeft het snel warm en gaat dan veel zweten. Als er te veel zonkracht in haar lijf zit wordt ze snel boos, geïrriteerd en heeft ze eerder last van haar maag en van hoofdpijn. Petra raakt uit balans als ze gefrustreerd is, iets moet presteren onder een te hoge tijdsdruk en te gekruid en heet eet.

Jordy is een enthousiast kind van twaalf jaar. Hij heeft een slank postuur en beweegt snel. Jordy praat makkelijk en veel. Hij is altijd in beweging en heeft de neiging om alles snel te doen. Jordy zit vol met ideeën en denkt al over de dingen na nog voordat ze echt aan de orde zijn. Hij is een gevoelig kind dat alle zorgen van de hele wereld op zijn schouders draagt. Jordy is een snelle leerling, begrijpt snel, maar vergeet daarna ook weer gauw. Hij heeft een korte spanningsboog en kan zich niet zo lang concentreren. Hij heeft een onregelmatig werkende spijsvertering en eetlust. In de winter heeft Jordy het snel koud. Jordy is een slechte slaper. Wanneer hij dan eindelijk slaapt,

wordt hij vaak overmeesterd door enge dromen. Als er te veel windkracht in zijn lijf zit wordt hij druk, onrustig en kan hij last van buikpijn krijgen. Jordy raakt onder andere uit balans door te veel zintuiglijke prikkels, als hij zich zorgen maakt, geen vast leefritme heeft, te veel koolzuurhoudende dranken drinkt en droog en koud voedsel eet.

Futloos, druk of boos? Het krachtspel helpt!

Snelle Jordy Het unieke van ieder kind is terug te voeren op drie krachten, namelijk rots-, zon-, en windkracht. Iedere kracht heeft bepaalde eigenschappen die lichaam en geest aansturen. Als een kind uit balans is komen specifieke eigenschappen die bij de kracht horen sterker in het kind naar voren. De disbalans ontstaat als één van de krachten in het lichaam wordt versterkt door een ongezonde leefstijl of door omgevingsfactoren. Het krachtspel biedt de mogelijkheid om op voedings-, bewegings-, en gedragsniveau te zoeken naar de tegengestelde kracht die nodig is om weer in balans te komen. Als het kind weet wat goed voor hem is, wordt het makkelijker om hier rekening mee te houden. Het geeft inzicht als je begrijpt waarom sommige bewegingen lastig of makkelijk zijn en waarom het kind emotioneel reageert op een gebeurtenis.

Het krachtspel zoekt naar de tegengestelde kracht die nodig is om weer in balans te komen 28

educare | mei 2013

In het leven gaat het om de hele doos met kleurtjes te gebruiken ~RuPaul

Helen Purperhart is de kinderyogaspecialist. Haar missie is mensen te inspireren om op hun eigen wijze kinderyoga in de samenleving te brengen. Helen heeft ‘Het krachtspel’ ontwikkeld om kinderen te helpen bij het oplossen van hun disbalans.

Het nut van de verscheidenheid aan kleuren in je fruitschaal en groentela, zet met woorden mooie beelden neer die kinderen in kunnen kleuren, hoe kleuren kunnen helpen je te beschermen, kom in de veelkleurige hoofden van kinderen, kleurige spelletjes en kletspraatjes, ontdek de betekenis van kleuren en last but not least: jouw eigen kleur. Of die van kinderen.

The purest and most thoughtful minds are those which love colour the most. John Ruskin

Rotskracht verlagen? • Beweeg actief en enthousiast. • Eet voedsel met de smaken scherp, bitter en wrang. • Speel met de tegengestelde emoties futloos en onrustig.

educare | mei 2013

Kleur kleurt je leven.

Zonkracht verlagen? • Buig met volle overgave voorover. • Eet voedsel met de smaken zoet, bitter en wrang. • Speel met de tegenovergestelde emoties boos en machteloos.

Windkracht verlagen? • Buig langzaam achterover. • Eet voedsel met de smaken zoet, zuur en zout. • Speel met de tegengestelde emoties onrustig en futloos.

Meer weten? www.krachtspel.nl www.kinderyogawinkel.nl. www.kinderyoga.nl Het krachtspel, Helen Purperhart, De zaak educare | mei 2013

Geef elk kind een eigen krachtbeeld.

Van de lezer

Tekst Alberthe Papma. Met dank aan Antje van Uden. Beeld Henriette Scheiuit

Lezen met je oren?

Om kinderen met auditieve verwerkingsproblemen te helpen, ontwikkelde Johansen een muziektherapie (zie kader). Op basis van geteste, individuele hoorgegevens worden op de persoon afgestemde muziekstukken gecomponeerd die gedurende langere tijd, met een koptelefoon, iedere dag gedurende 10 tot 15 minuten moeten worden afgeluisterd. Een goed moment is bijvoorbeeld voor het naar bed gaan, als men zich kan ontspannen en er weinig afleiding is. De muziek is gebaseerd op klassieke muziek en richt zich met name op de frequenties die lastig worden waargenomen. Ook op scholen wordt het muziekprogramma toegepast. Afgezien van het kalmerende effect dat de muziek heeft op de luisteraar, worden er positieve effecten gemeten voor wat betreft concentratie, spellen en lezen. De luistervaardigheid verbetert en kinderen blijken na de therapie beter zelfstandig te kunnen werken. Volgens Johansen komt dit doordat de muziek het structureren van het auditieve verwerkingsproces stimuleert. Inmiddels wordt de therapie al in vele landen toegepast en uit verschil-

Hoe muziektherapie kan helpen bij dyslexie

De Deense psycholoog Kjeld Johansen ontwikkelde ruim 30 jaar geleden een stimuleringsprogramma voor kinderen die moeite hebben met auditieve verwerking van taal. Vaak ging het om kinderen die op zeer jonge leeftijd keel-neus-oorproblemen hadden gehad of anderszins te kampen hadden met gehoorproblemen. Uit onderzoek is inmiddels gebleken dat deze therapie ook goede resultaten laat zien bij kinderen met dyslexie. 30

lende onderzoeken blijken positieve effecten. In Nederland werd specifiek onderzoek gedaan naar de effecten van het programma bij tieners met dyslexie. Daaruit bleek dat de tieners die muziektherapie in combinatie met remedial teaching ondergingen, grote vooruitgang lieten zien in onder meer technisch en begrijpend lezen, visueel en auditief geheugen en de verwerking van klanken.

Opnieuw bewonder ik de veelzijdigheid, kleurrijkheid en hoge kwaliteit van de verschillende artikelen én de totale presentatie. Opnieuw kom ik tips en inzichten tegen die verrijken en in zeker opzicht, herijken. Kortom: ik leer, en de toegankelijkheid van de stukken maakt het leren prettig en gemakkelijk. Dank aan alle handen die dit werk verzetten!

Orthopedagoog Antje van Uden werkt al enige tijd met de muziektherapie van Johansen en bemerkt positieve resultaten. ‘Ik zie altijd vooruitgang bij veel van de kinderen die bij mij komen. Natuurlijk is het geen wondermiddel; toch zal iedereen met dyslexie of andersoortige lees- of leerproblemen ervan profiteren. Ik zie vaak een duidelijke toename van de concentratie en verbetering in lezen en spellen. Wonderlijk en mooi toch, wat muziek teweeg kan brengen!’.

Het J-IAS programma Met behulp van een (op een laptop geïnstalleerde) audiometer worden de gehoorcurves van het linker- en rechteroor vastgesteld. Deze worden in een audiogram weergegeven. Ook wordt de dominantie van hand, voet, oog en oor bepaald om te zien hoe de lateralisatie (de fase waarin een van beide hersenhelften dominant wordt) in het lichaam verloopt. Tot slot wordt bepaald hoe de verwerking van klanken via het linker- en rechteroor precies plaatsvindt. Op basis van deze gegevens wordt een specifiek op de betreffende persoon afgestemde muziek-cd samengesteld die gedurende een langere periode 10 tot 15 minuten per dag moet worden beluisterd. De frequenties waarop het kind minder goed waarneemt worden extra gestimuleerd. Elke zes tot acht weken wordt de vooruitgang gemeten aan de hand van een nieuw audiogram en eventueel een nieuwe cd samengesteld. Wanneer de gehoorcurves de zogeheten optimaal-curve benaderen wordt de therapie beëindigd.

Meer weten? Voor uitleg en vragen over het programma kunt u terecht bij orthopedagoge en onderwijskundige Antje van Uden van Leur. Zij beschikt bovendien over een lijst van therapeuten in Nederland die met deze methodiek werken. antje.van.uden@gmail.com, 0345-574590 www.johansensoundtherapy.nl/ www.johansenias.com/

educare | mei 2013

Uitspraak van de maand

Muziektherapie en dyslexie.

COLUMN

Beeld Harriët Teeuw

Foto Erica Janse Illustratie Ed Mc Mahon

Focussen op het innerlijke kind

34 Als alle kinderen in de kring zitten, trek ik een overall aan en zet ik een helm op. Met rood-wit lint geef ik de grenzen aan waarbinnen gebouwd mag worden. Drie kinderen mogen daarbij helpen, maar – pas op! – eerst een helm op. Ik draag de rode helm, die van de bouwopzichter, dus ik ben de baas, spreken we af. Er staan zes hele grote dozen. Dat worden de huizen. De kinderen hebben er verstand van: ze zien direct dat we ramen en deuren moeten zagen. Voor deze gelegenheid heb ik de botte, puntloze kleuterzaagjes vervangen door een echte zaag met puntneus. “Ho!”, roep ik. Het wordt heel stil. Ik kijk om me heen: “Heeft iedereen een helm op?” Ik druk een zwaailamp aan. De drie bouwvakkers gaan aan de kant. Ik geef een van hen de zaag. Zager klaar? Zagen maar. Kleuters zijn verstandige mensen. De veiligheidsvoorschriften passen ze moeiteloos toe. Voor de zekerheid maken een paar kinderen een soort verkeersbord waarin duidelijk staat getekend hoe het moet. Dat is geloof ik meer voor vreemden en volwassenen, dan voor de kinderen zelf. Vol vertrouwen geef ik mijn taak en helm aan een ander kind. De bouw is geopend! De spanning is voelbaar, het plezier spat ervan af. De kinderen zijn erg tevreden met mijn projectkeuze en verzinnen zelf van alles: boomstronken worden naar binnen gesleept om als meubel dienst te doen. Een wegennet wordt aangelegd. Klei, verf, mozaïek, hout en spijkers komen tevoorschijn. Aan het eind van de week zijn er zelfs moeders met naaimachines ingeschakeld voor de gordijntjes. Een stratenmaker is bereid om in de klas te komen vertellen. Zo werk ik graag: kinderen en ouders samen rondom een thema. Tegen de tijd dat we aan het pannenbier toe zijn, komt er echter abrupt een eind aan ons project. De schoolleider wil dat ik onmiddellijk mijn gevaarlijke activiteiten staak, en of ik ooit gehoord heb van kleuterzaagjes??!! Bovendien staan er nou wel genoeg bouwsels in de gangen en mag ik niet afhankelijk van ouders zijn. Volgende keer graag eerst overleg!

Wat je kunt doen: • Vraag het kind (of de groep kinderen) wat er op dit moment vanbinnen gebeurt, hoe het zich voelt en waar dat in zijn lijf zit. • Vraag het kind wat voor kleuren, vorm of beweging daarbij horen. • Nodig het kind uit om die kleuren op het papier te brengen waarbij de hand weet hoe die bewegen wil. Het aanbieden om samen te luisteren naar wat er vanbinnen is, blijft altijd een uitnodiging. Het kind bepaalt of het wel of niet gebeurt.

Soms gebeuren er nare dingen in het leven van kinderen. Hoe gaan kinderen daar mee om? En hoe hanteren ze de lastige gevoelens? Focussen helpt daarbij.

Gevaarlijk spel Aan de overkant van de weg werd gebouwd. Alle kinderen hadden het gezien en waren er vol van. Ik besloot dat het tijd was voor een huizenproject. Dus toen de kinderen de volgende ochtend de klas inkwamen, was de bouwhoek omgetoverd tot bouwplaats.

Meestal weten kinderen niet hoe ze met nare gevoelens om moeten gaan. Het uit zich vaak in opstandigheid, onzekerheid en concentratieproblemen. Kinderen raken gespannen en worden als lastig ervaren. Soms uit het zich in lichamelijke pijntjes waarmee het kind aandacht vraagt. Zo hebben kinderen allerlei manieren om met moeilijke gevoelens om te gaan. Maar deze manieren zijn natuurlijk verre van ideaal.

Focussen is niet alleen bedoeld voor kinderen met moeilijke ervaringen in hun leven en met lastig gedrag. Het geeft ook kinderen die geen problemen hebben meer zekerheid en zelfvertrouwen. Het kind wordt rustiger en het concentratieen opnemingsvermogen neemt toe. Kinderen die focussen kunnen stress verminderen, beter voor zichzelf opkomen en met empathie naar elkaar luisteren. Dit komt ten goede aan de sfeer binnen het gezin en op school.

Een manier om kinderen te leren om anders om te gaan met deze gevoelens is focussen. Focussen betekent dat we onze aandacht richten op onze innerlijke reacties op de dingen die we meemaken of meegemaakt hebben en dat op een vriendelijke manier doen. Met focussen zoeken we het lichamelijke gevoel (bijvoorbeeld een steen op de maag of een brok in je keel) op. Door er met vriendelijke aandacht en zonder oordelen bij te zijn, gebeurt er iets en kom je er meer over te weten. Het resultaat is vaak opluchting en het geeft een nieuwe frisse kijk op het geheel.

Het boek De Kleine Vogel en hoe zij zichzelf weer werd is een uitstekend hulpmiddel bij het focussen. Het is een leuk en leerzaam boekje voor kinderen en volwassenen. Het moedigt kinderen aan om bij zichzelf te blijven ondanks afwijzingen van andere kinderen en volwassenen. De wijze uil in het verhaal helpt ‘de kleine vogel’ om weer naar haar eigen innerlijke wijsheid te luisteren. De tekst is gebaseerd op het proces van het focussen. Kinderen herkennen zichzelf in het verhaal. Ook ouders, verzorgers en leerkrachten kunnen ervan leren. Het is een les in het versterken van zelfvertrouwen.

Meer weten?

“Succesvol ouderschap is een belangrijke sleutel voor de psychische gezondheid van de volgende generatie.” John Bowlby

Columns

Wie is er hier nou gevaarlijk bezig? De kinderen niet! Kinderen belemmeren in hun ontwikkeling, dàt vind ik gevaarlijk.

De Kleine Vogel en hoe zij zichzelf weer werd, E.M. McMahon, Boekscout, ISBN: 9789462064355 www.kinderfocussen.info

Stichting kinderfocussen ondersteunt ook focusprojecten in gebieden waar kinderen in stressvolle situaties opgroeien zoals in Gaza en El Salvador. Voor El Salvador loopt nu de actie: Nuevos Rumbos, www.4just1.com project nummer 215.

10 Mathilde Kuper bekwaamt zich.

Claire Walkate wil in navolging van de Leonardostroming voor hoogbegaafde kinderen een Aquariusvariant ontwikkelen voor hooggevoelige kinderen. Clairewalkate@kpnmail.nl

educare | mei 2013

Focussen helpt lastige problemen oplossen.

18 Lucie de Jong ziet de wijde wereld. 21 Jenk Stronks is samen jarig. 35 Claire Walkate speelt gevaarlijk spel.

En verder

Beeld Kitty Haccou en José van Eldik Foto Douwe-Jan Koops

Zwangerschap en geboorte

10 Leuke dingen

graag mee naar de gezinsweek. Door deze intensieve week is mijn band met de kinderen nu veel beter. Door de geboorte opnieuw te beleven is ons veel duidelijk geworden

De basis van je bestaan

en kunnen we ons beter naar elkaar uiten. Ook de rest van de gezinsweek hebben ze zo leuk gevonden, dat ze steeds weer terug willen. Mijn dochter zit nu veel beter in haar vel

Veel van ons gedrag kent zijn oorsprong in zwangerschap en geboorte.

en mijn zoon kan zich duidelijk beter concentreren op school.”

Daar wordt de basis van ons bestaan gevormd. Door dit opnieuw te

15 Spelen met…

beleven kun je een nieuwe start maken in het dagelijks leven.

Herken je één of meerdere dingen bij jezelf of bij je kinderen? Wellicht is de oorzaak te vinden in jouw geboorteproces. - Heb je last van bindingsproblemen? - Mis je jouw doel in het leven? - Ervaar je chronische klachten als astma, migraine of bronchitis? - Heb je een aversie tegen moeten? - Heb je de neiging het op te geven als het je te veel moeite of kracht kost? - Heb je regelmatig het gevoel ‘vast te zitten’ of niet ‘vooruit te komen’? - Is het moeilijk voor je om iets af te maken? - Heb je soms het gevoel dat je een gebrek hebt aan levensenergie of passie voor het leven? - Lijkt het erop dat je dezelfde patronen van je moeders of vaders kant hebt ‘overgenomen’? - Heb je regelmatig het gevoel dat je het niet kunt of ben je heel onzeker over jouw eigen kunnen? - Heb je het idee dat je nog niet helemaal op aarde bent? - Voel je je vaak niet welkom of teveel in een groep of in nieuwe situaties? - Wil je graag alles onder controle houden? - Ervaar je vaak druk in het leven?

De periode van zwangerschap en geboorte is een bijzondere tijd. Nieuw leven dient zich aan. Ouders verwelkomen (als het goed is) het kind en brengen daarmee nieuw leven voort. Een kind met een eigen wil, een eigen weg. De invloed van deze periode op ouders en kind zijn groot. Veel patronen en gevoelens in het dagelijks leven zijn terug te brengen naar ervaringen uit deze tijd. Want helaas loopt dit proces vaak anders dan gepland of dan gewenst. Veel kinderen en volwassenen reageren in het dagelijks leven nog (veelal onbewust) vanuit deze ervaring. Dit kan veel impact hebben op het gezin. Om dit te voorkomen is het raadzaam dat ouders hun eigen geboorte onderzoeken voordat zij geboorte geven. Kitty Haccou van der Linden, oprichtster van Opleidingscentrum Mirre, heeft een unieke methode ontwikkeld om het geboorteproces met ouders en kind te helen, waardoor de kinderen een ‘nieuwe start’ krijgen. De ouders gaan met hun kinderen in een warm waterbad en worden met behulp van een visualisatie, muziek en lichaamswerk mee terug in de tijd genomen. De periode van conceptie, zwangerschap en geboorte worden opnieuw beleefd, waarbij oude emoties en stressvolle momenten kunnen worden losgelaten en geheeld. Het is een zeer ontroerend moment wanneer ouders hun kind opnieuw verwelkomen. Het kind kan op eigen wijze en met zijn/haar eigen kwaliteiten geboren worden.

De band tussen ouder en kind wordt versterkt en pijn wordt losgelaten: het kind kan meer zichzelf zijn in het dagelijks leven. Tijdens de zwangerschap staat het kind heel open. Het vormt één systeem met moeder en is erg gevoelig voor de energie van vader en de omgeving. Het kind kan in deze periode allerlei energieën en emoties oppikken en zichzelf eigen maken. Als de ouders blij zijn met de zwangerschap geeft dit een heel ander gevoel van welkom dan wanneer het kind ongewenst is. Bij eerdere miskramen of een doodgeboren kindje kan het voor de ouders lastig zijn om zich meteen met het nieuwe leven te verbinden, wat een groot effect kan hebben op het kind. De bevalling is van grote invloed op het kind. Het is de meest stressvolle ervaring die we in het leven doormaken. Hoe het kind het heeft ervaren is veelal anders dan hoe de moeder en de vader het hebben ervaren. Helaas blijkt dat de afstemming en samenwerking niet altijd optimaal is. In de westerse wereld gaan ouders vaak zeer onnatuurlijk om met het geboorteproces. Traumatische geboortes, zoals kunstverlossingen, hebben vaak grote impact op het kind en in veel gevallen ook op ouders. Kinderen die met weeënopwekkers zijn geboren hebben bijvoorbeeld later vaak aversie tegen dwang en ‘moeten’. Zij zijn niet op hun eigen tijd ter wereld gekomen.

had geen idee waarom. Totdat zij zich in het warmwaterbad plotseling herinnerde dat ze tijdens de zwangerschap diep van binnen graag een meisje had gewild. Door zich dit te realiseren heeft ze hem opnieuw als jongen verwelkomd. Dit had een diepe uitwerking. Deze jongen had het niet meer nodig om zich als meisje te kleden. Angstaanvallen, boosheid, allergie, astma of hypergevoeligheid, het kan allemaal een oorsprong hebben in het geboorteproces. ADHD-kinderen of kinderen met autisme kunnen baat hebben bij het genezen van het geboorteproces. Zij kunnen zich bevrijden van oude pijn en met hun eigen kwaliteiten en talenten geboren worden. Daardoor kunnen ze meer zichzelf zijn en worden minder gevoelig voor invloeden en energieën van anderen.

18 Hap!

Opleidingscentrum Mirre Op Opleidingscentrum Mirre worden onder andere de opleidingen Therapeutisch Begeleider en Kinder- en Jeugdbegeleider gegeven. Tijdens alle opleidingen leer je o.a. hoe de effecten van het geboorteproces geheeld kunnen worden. Regelmatig zijn er gezinsweken en jeugdweken, waar het geboorteproces ruime aandacht krijgt. Geboorteworkshops voor volwassenen worden meerdere keren per jaar gegeven. Meer informatie vind je op www.mirre.nl

Een voorkeur voor een jongen of meisje kan grote impact hebben op het kind. Een mooi voorbeeld is een jongen van acht die zich per se als meisje wil kleden. Zijn moeder

educare | mei 2013

Herbeleven van geboorte versterkt familieband.

42 Tekst Roos Toussaint Beeld Erica Janse en Henriette Scheiuit

20 Nieuws en tips 41

36 Lezen en luisteren 38 Seintjes 39 Doe meer met een boek 44 Educare Netwerk

Verhalen bewaren Hoera, de zomer komt eraan! We mogen ons lekker vrij bewegen, gaan avonturen beleven en verhalen verzamelen. Waar ga je naar toe op vakantie en wat neem je mee terug? Een mooie steen, een grote schelp, of zomaar iets moois, geks of grappigs van de plek waar je bent geweest?

educare | mei 2013

Dansverhaal. Hoe beweegt dat popje, dat dier? Kun jij vliegen als een vogel, kruipen als een krab, jezelf als een mooie vorm vormen zoals het natte zand op het strand? Theater van het gevoel. Hoe lig je op het strand, wat voel je dan? En wat als er een grote plensbui op je hoofd komt? Hoe beweeg je wanneer je je vrij voelt, en hoe wanneer je in een kleine ruimte bent zoals in de tent, auto of trein?

Beeldverhaal. Wat en wie heb je gezien? Maak van papier, klei en hout de poppetjes, dieren of objecten die in de vakantie voorkwamen. Dat praat gemakkelijker …

Muziek hoort erbij. En nu nog mooie muziek. Welke muziek past bij jouw verhaal?

Poppenspel. Met de meegebrachte spulletjes en de zelfgemaakte poppetjes, dieren en voorwerpen kun je nu een levendig verhaal vertellen. Het lijkt wel poppenkast!

Dans! Alle kinderen mogen dansen en bewegen op hun zelf meegebrachte verhaal. Zin in meer? Gelukkig komt er snel weer een vakantie aan!

Meer weten? Roos Dansverhalen is een combinatie van dans en poppenspel. Ze komt graag op scholen, kinderdagverblijven en in kinderopvangcentra om de kinderen hun eigen verhalen te laten vertellen. E-mail: roos.toussaint@gmail.com Telefoon: 06-482 765 42

educare | mei 2013

Ga op zoek naar vakantieverhalen! educare | mei 2013

Durf jij je stem te Verbinding maken door middel van samenzang

Tegenwoordig is de zangles op veel scholen het ondergeschoven kindje. Dat is jammer, want uit onderzoek is gebleken dat zingen een heleboel positieve effecten heeft op de hersenen van kinderen. Het maakt minder gevoelig voor ruis, en het helpt beter te luisteren, wat belangrijk is voor de taalverwerking. De concentratie en het werkgeheugen wordt verbeterd, wat weer goed is voor de leesvaardigheid. Regelmatig zingen verhoogt zelfs het IQ én de emotionele intelligentie. Genoeg educatieve redenen om meer te zingen in de klas! Vroeger werd er regelmatig gezongen in de klas. Ik herinner me nog hoe het voelde als de verschillende tonen mooi resoneerden, wanneer er canon werd gezongen, en hoeveel energie dat gaf. Bij tweestemmigheid, wat zich het best laat vertalen als twee tonen die samen resoneren, ontstaat synergie. Jij zingt C, de ander zingt G, het resultaat is een uniek geluid van twee harmoniërende tonen. Afhankelijk van stemkleur ontstaat er een uniek geluid. Zingen in harmonie leidt dus tot verbondenheid; de mate waarin hangt af van de mate waarin je je stem durft te laten horen. En hier komt het risico om de hoek kijken: om tot de kern van je eigen geluid te komen, zul je je soms kwetsbaar op moeten stellen. Voor een heleboel mensen is spreken al een hele opgave, laat staan dat zij durven te zingen. Als deze angst erg groot is, en hen belemmert zich duidelijk te uiten, dan zou het kunnen zijn dat het keelchakra van deze mensen niet in balans is. Dit chakra is verbonden met onze zelfexpressie, onze creatieve identiteit. Creatief leven is niet alleen ons kunstzinnig uiten, maar ook het leven benaderen vanuit een open houding. Je eigen waarheid durven spreken. Als je eenmaal geaccepteerd hebt wie je bent, met al je onvolkomenheden, dan hoef je deze waarheid niet langer te ontkennen en ligt er een oneindig creatief pad voor je. Een duidelijke, krachtige en volle stem hoort bij iemand wiens keelchakra mooi in balans is. Met een goed ontwikkeld keelchakra deel je openlijk en zonder vrees je gevoelens en gedachten. Je kunt spreken, maar ook zwijgen. Je kunt nee zeggen als dat nodig is, en laat je niet snel door 6

educare | mei 2013

Auteur Barbara le Noble (www.hillsangels.nl) Beeld Rinie Bleeker

laten horen?

Laat jezelf eens horen!

educare | mei 2013

zoals angst en onzekerheid weg. Bovendien zijn de eenvoudige technieken voor iedereen te leren. Als je een stem hebt, kun je zingen. Daarbij is de natuurlijke stem het uitgangspunt. Luister op het schoolplein maar eens naar de kinderen en hoor wat een verschillende klanken er uit die kinderkeeltjes komen. Als je deze vrije, natuurlijke stem gebruikt, met behulp van eenvoudige technieken, kan iedereen leren zingen!

zij vervolgens na mogen doen. Een nieuw liedje leren ze het beste door het gewoon ineens helemaal te gaan zingen, begin het niet in stukjes te knippen, maar zing het paar keer in zijn geheel. Daarna verdeel je de groep en zingt iedere groep zijn eigen tekstpartij, die op het digibord in verschillende kleuren is aangegeven. Voor je het weet heb je een prachtige samenzang gecreëerd!

Iedere zangles begin ik met een paar eenvoudige bewegingsoefeningen voor het hoofd, de nek en de schouders om alles even los te maken. En stemoefeningen, zoals neuriën, hummen, aaah’s en oooh’s, maar ook sirenes en met je lippen het geluid van een brommer maken! Je kunt er van alles bij verzinnen: een wekker, een blaffende hond, een gillende buurvrouw … Kinderen vinden het geweldig als je een verhaaltje vertelt waarin allerlei geluiden zijn verwerkt, die

Over het algemeen hebben leerkrachten een aangeboren talent voor expressie. Voor de klas ben je continue bezig met je stem, met jezelf uitdragen. Zingen is meer dan een manier om je eigen stem te horen: je kunt proberen te voelen waar hij hapert, waar de angst zit. Als je deze onder ogen durft te zien, kun je het makkelijker loslaten. Hoe meer je hiermee oefent, hoe zuiverder de toon wordt, en hoe meer alle unieke stemmen met elkaar zullen resoneren.

educare | mei 2013

Als je een stem hebt, kun je zingen.

Keelperikelen Kenmerken van een onderontwikkeld keelchakra: kleine zwakke stem, spreekangst, verlegenheid, slecht ritmegevoel, liegen, moeite met verwoorden van gevoelens. Kenmerken van een overontwikkeld keelchakra: te veel praten, onvermogen tot luisteren, harde stem, anderen niet laten uitspreken, flauwe grappen maken.

Barbara le Noble (auteur en fotograaf) was enige tijd als ‘Zangmaker’ werkzaam op de basisschool van haar kinderen. Zingen als overblijfactiviteit. Het frisse concept van ‘Zangmakers’, met vlotte liedjes en aansprekende teksten, geeft zangles op school een nieuw elan. ‘Zangmakers’ geeft trainingen aan schoolteams en levert een digitaal totaalpakket aan, waar in iedere klas mee gewerkt kan worden. Kijk voor meer informatie op www.zangmakers.nl.

Edelstenen die het keelchakra ondersteunen: aquamarijn, turkoois, blauwe chalcedon, lapis lazuli, blauwe saffier.

educare | mei 2013

Column leren of bekwamen? Als je iets hebt geleerd, ben je het dan bekwaam? Kun je bekwaam zijn in iets wat je nooit (bewust) hebt geleerd. Is leren en bekwamen hetzelfde? deze vraag houdt mij bezig omdat ik mijn lesbekwaamheid aan het halen ben. dat is al een interessant gegeven op zich, want ik geef al sinds 1998 trainingen. maar het is een feit dat ik hiervoor geen erkende papieren heb. ook is er nooit officieel vastgesteld of ik wel bekwaam ben. Alle evaluatiegesprekken, functioneringsgesprekken en feedback die ik heb gekregen na de trainingen tellen niet als bewijs. In verband met nieuwe regelgeving ga ik dus nu voor mijn papiertje, een Pedagogisch didactische Aantekening. dat wil zeggen dat ik mijn lesbekwaamheid aan het halen ben. let op: niet een lesbevoegdheid…dat is weer iets anders. dan ben je bevoegd om een specifiek vak te geven. tijdens het behalen van een lesbekwaamheid wordt ingezoomd op de competenties die je nodig hebt voor het docentenvak, ongeacht in welk onderwerp je lesgeeft. even terug naar de vraag aan het begin van deze column. Als ik iets niet weet of kan, moet ik het dan gaan leren of moet ik het me bekwamen? laat ik eens naar het woordenboek grijpen voor hulp. het woordenboek zegt: leren: zich kennis of vaardigheid proberen eigen te maken geleerd zijn: met uitgebreide kennis toegerust zijn Zich bekwamen: door studie en oefening leren Bekwaam zijn: in staat zijn Bij leren maak je je dus de kennis of vaardigheden eigen die iemand anders heeft bedacht. Je hebt het pas geleerd als je toegerust bent met de vooraf bepaalde en opgelegde kennis. het gaat hier om kennen. Bij zich bekwamen ben je aan het oefenen en trainen met als doel bekwaam te worden. Je bent dus aan het doen. het gaat hier om kunnen. Bekwamen is dus veel omvangrijker dan leren. dit heeft mij doen inzien dat ik, om dit papiertje te halen, in staat moet zijn tot het uitvoeren en toepassen van bepaalde competenties in mijn werk als docent. Ik hoef niet per se de kennis te hebben, het gaat om het kunnen. mijn eigen kunnen welteverstaan, waar ik mijn persoonlijkheid in kwijt kan. mijn filosofie als trainer en (aankomend) docent is dat bekwaam zijn of geleerd zijn niet de einddoelen zijn. net zoals ik geluk niet als het einddoel beschouw. het is de weg ernaartoe die telt, de weg van proberen en leren, vallen en opstaan. Want waarom vallen we? omdat we dan leren en ons bekwamen in hoe we weer op kunnen staan.

Mathilde Kuper traint en coacht mensen, organisaties, leerkrachten en scholen in Communicatie & Geluk: www.dekaart.nl. Ook is zij auteur en docent van GELUKT!, gelukslessen voor het basisonderwijs: www.gelukopschool.nl

educare | mei 2013

Malandoo Malandoo is een nieuwe manier van kleuren. Door zelf je kleurlijn aan te geven in de ﬁligraine motieven maak je een persoonlijk kunstwerk. Ervaring leert dat het inkleuren van deze motieven rust biedt, de concentratie verhoogt en ook nog eens verstevigend werkt op de motoriek. € 8,95 www.opzijnplek.nl

Letter van de week Spelenderwijs letters leren in de kleuterklas Laat jonge kinderen op speelse wijze in aanraking laten komen met letters, op school of thuis. Kinderen onderzoeken de letters door middel van al hun zintuigen, wat het leren leuk en spannend maakt. Prachtig geïllustreerd door Martine Verstraete. € 19,95 www.uitgeverijpica.nl

Tuinfee Zijn jouw kinderen dol op tuinieren? Verras ze dan met deze tuinfee. Ze kosten € 9,95 per stuk en komen via deze website snel naar je toe gevlogen: www.feeenenfeeksen.nl, www.feeenenfeeksen.nl hét adres voor sprookjesachtige kleding.

Scharrelkaarten Ook op zoek naar leuke bezigheden die je met kinderen in de natuur kunt doen? Als je je inschrijft op de nieuwsbrief van Natuurlijkheden ontvang je een set ‘Scharrelavontuur’opdrachtenkaarten GRATIS!

Bolletje aarde Bolletje Aarde: Bolletje Aarde en haar zee is een mooi boek voor kinderen tussen 6 en 11 jaar, met prachtige natuurfoto’s en kindergedichten over de zee. Met de twaalf doekaarten achter in het boek kunnen kinderen zelf hun creativiteit uiten. Je kinderen zullen merken dat ze goed voor de aarde willen zorgen omdat er zoveel moois is wat de aarde je geeft! € 14,95 www.opzijnplek.nl

Chemie is overal! Kinderen ontdekken de wereld om zich heen. Maak je eigen lippenbalsem, onderzoek hoe zuur snoep nu echt is, of schrijf een geheime brief aan elkaar. Gratis materiaal voor scholen en een website met proefjes die je veilig thuis kunt doen: ontdek het op expeditionchemistry.nl

educare | mei 2013

Gewetensvorming in opvoeding en ond Moraal leer je door oefenen

Voetbalgeweld, concentratiegebrek, schooluitval, gebrek aan onderling respect bij jongeren: opnieuw staat de moraal ter discussie. Volgens de nieuwste inzichten in het functioneren van onze hersenen zijn kennis en regels onvoldoende. ‘De vrije wil discussie’ laat zien dat we met ons denken ons gedrag niet kunnen sturen. Maar dat betekent niet dat we er niet meer verantwoordelijk voor zijn. De essentie van gedragsverandering is oefenen, oefenen en oefenen. De komende jaren is ‘de vrije wil’ examenonderwerp van het vak filosofie op middelbare scholen. Populaire wetenschappers als Dick Swaab, Victor Lamme en Jan Verplaetse beweren dat de vrije wil niet bestaat. Is dit een onschuldig academisch standpunt waarover onze jongeren vrijblijvend kunnen filosoferen? In november was Daniel Dennett in Nederland. Hij verwoordde een standpunt dat eerder dit jaar ook al besproken werd door de Amsterdamse hoogleraar Ridderinkhof: “als je gelooft dat ‘de vrije wil’ niet bestaat, gedraag je je minder sociaal”. Als onze jongeren dus het standpunt overnemen dat ‘de vrije wil’ niet bestaat, is dat zeker niet bevorderlijk voor het morele besef. En dat terwijl moraal steeds hoger op de politieke en maatschappelijke agenda komt. Slecht gedrag is de grootste zorg van de Nederlandse bevolking. Volgens de laatste kwartaalberichten van het Sociaal en Cultureel Planbureau staat de toenemende verruwing boven aan de lijst van dingen 12

educare | mei 2013

waar mensen zich zorgen over maken: de manier waarop we samenleven is het meest genoemde nationale probleem. Veel Nederlanders zijn bezorgd over het gebrek aan tolerantie en respect.

Oefenen Traditioneel werd de morele opvoeding vooral vanuit de verschillende religies gedaan. Met de secularisering van onze maatschappij zijn we deze morele scholing voor een belangrijk deel kwijtgeraakt. Moeten we dan terug naar de religies? Dat is niet noodzakelijk. De ﬁlosoof Peter Sloterdijk deed een onderzoek naar 2500 jaar religie. Hij stelt dat als je dit tot op de bodem onderzoekt, je uitsluitend antropotechnische procedures vindt, ofwel oefeningen. Sloterdijk beschrijft de ethische mens als ‘een mens in training’. Hoe staat dat in relatie tot het onderzoek naar ‘de vrije wil’? Intussen is duidelijk geworden dat in dat onderzoek een

Tekst Jan den Boer Beeld Admar Kwant

hoort derwijs onderscheid moet worden gemaakt tussen ‘de vrije wil’ op korte termijn en op langere termijn. We kunnen met onze gedachten ons gedrag op korte termijn niet direct beïnvloeden. Er bestaat echter ook een ‘vrije wil’ op langere termijn. Dat betekent dat je vanuit reﬂectie op je gedrag je een voorstelling kunt maken hoe je je anders wilt gedragen: een intentie. En vanuit die intentie kun je vervolgens gaan oefenen. Onderzoek laat zien dat onze hersenen plastisch zijn, en door oefening langzaam maar zeker kunnen wijzigen. Dan ontstaat moreel gedrag dat past bij de geoefende intentie. De beroemde neurowetenschapper Antonio Damasio vat dit proces als volgt samen: “Moreel gedrag bestaat uit een reeks vaardigheden, verworven door langdurige en herhaalde oefening op basis van bewust geformuleerde principes en redenen, wat vervolgens ‘een tweede natuur’ in het cognitief onbewuste is geworden.”

Mindfulness Alle grote culturele en religieuze tradities hadden morele oefenprogramma’s in hun opleiding, maar in onze Westerse kennisfabrieken zijn deze grotendeels verdwenen. De inzichten in gewetensvorming door oefening zijn nog nauwelijks doorgedrongen in opvoeding en scholing. Het intussen wetenschappelijk onderbouwde mindfulness is daarop een uitzondering. Ik heb zelf meegewerkt aan een minor van Hogeschool INHolland in Haarlem, waarin studenten een programma in mindfulness aangeboden kregen. Interessant was dat ze al na enkele maanden aangaven dat sociaal gedrag en concentratie sterk verbeterd waren. Wat betekent dit nu voor de morele opvoeding? Omdat we op korte termijn met onze gedachten ons gedrag niet kunnen beïnvloeden, heeft het stellen van regels op zich heel weinig effect. Ook iemand straffen heeft weinig effect. Moraal dient geoefend te worden. Maar we zijn het geloof en de vaardigheden kwijtgeraakt. Het terugbrengen van morele oefening in onze opvoeding en opleidingen is het antwoord op geweld, gebrek aan concentratie en schooluitval.

Jan den Boer is projectmanager, trainer, filosoof en publicist. Hij publiceerde recent het boek Schakel door naar je hart. Het trainen van de vrije wil. Dit boek winnen? Wij mogen vijf exemplaren weggeven. Kijk op www.educare.nl.

WIN!

educare | mei 2013

[ADVERTENTIES]

Less is More!

Genoeg, hét tijdschrift voor praktische idealisten. Zelf denken en zelf doen. Eenvoudig leven met minder spullen, meer kwaliteit, minder gedoe en meer tijd. Magazine Genoeg is vernieuwd: het werd steviger met meer pagina’s. Elk kwartaal frisse inspiratie en tips voor een creatiever leven, met zorg voor mens, dier en milieu.

5 nummers voor de prĳs van 4 Neem nu een abonnement en ontvang

Een abonnement (4 nummers) kost € 24,50 per jaar. Ontvang nu een extra nummer gratis: ga naar winkel.genoeg.nl/ abonnementen en bestel online met de actiecode EDUCARE

De Kanguru-reeks van Scrivo Media: boeken met gevoel MAA LEONIEK VAN DER

REL

GIDS

DE DE OVER ROUWEN

KIDS

We U E NI ruk d

praktische tips

SCRIVO MEDIA

www.scrivomedia.nl

Genoeg in Educarei 2013.indd 1

Wil je meer weten over de Chakra’s? Zoek je de verdieping via het tekenen van Mandala’s? Wil je spiritueel in je kracht komen of via de pen ontdekken wat er in je verborgen zit? Dan zijn de 4 leergangen van het Onkruid College iets voor jou. •Chakra’s

•Vrouw & Kracht

•Mandala’s

•Spiritueel Schrijven

Kijk voor meer info op www.onkruid.nl of bel 0347-351089

07-05-13 21:42

advertentie

Ruimte om mens te worden Theo Cappon, bestuurslid Korczak Stichting Bij veel ouders en leerkrachten dringt het besef door dat we kinderen in hun ontwikkeling ernstig amputeren en onrecht doen. Immers, belangrijke competenties van kinderen komen door deze

Tekst Marijke Sluijter Beeld Angelique Boter

SPELEN MET T… ET…

modder

eenzijdige benadering op meetbare kennis niet uit de verf. Het is de bekende ﬁlosofe Martha Nussbaum die indringend gewaarschuwd heeft voor deze tendens. In haar boek Niet voor de winst schrijft ze: ‘Hoe zit het met kunst en literatuur, waar mensen die zich bezighouden met onderwijs voor democratie vaak grote waarde aan hechten? Omdat deze onderdelen van het onderwijsprogramma niet de indruk wekken tot persoonlijk of nationale economische vooruitgang te leiden, zal onderwijs dat is gericht op economische groei daar geen enkele waarde aan hechten. Om die reden worden overal ter wereld de kunsten en de niet-exacte vakken op alle niveaus uit de lesprogramma’s weggesneden.’ Welnu, deze groep ouders, pedagogen en wetenschappers pleiten voor een brede vorming van kinderen waarin weer plaats is voor creatieve processen in het kind en aandacht voor de meervoudige aspecten van de intelligentie. En we zijn in goed gezelschap want het is Prof. Robbert Dijkgraaf, directeur van het Institute for Advanced Study in Princeton, USA, die voortdurend wijst op de grote betekenis van de spontane creatieve uitingen en experimenten van jonge kinderen. (zie ook zijn ondersteuning van het ‘Atelier van Licht’, waarin de wereld van kunst en wetenschap bij elkaar gebracht worden) En nog even terug naar Nussbaum. Zij vertelt hoe ze, evenals Janusz Korczak, geïnspireerd geraakt is door de Indiase schijver Rabindranath Tagore. (1861-1941) ‘Voor hem, aldus Nussbaum, bestond de belangrijkste rol van de kunst uit het bevorderen van medeleven en inlevingsvermogen, en hij merkte op dat deze rol (...) door de gangbare onderwijsmodellen systematisch genegeerd en streng onderdrukt werd. Volgens hem bevordert kunst zowel innerlijke groei van het zelf als een open houding tegenover anderen’.

Conferentie De Janusz Korczak stichting zal dit onderwerp als leidraad nemen voor een Internationale Conferentie van 2 tot 6 oktober 2013 in het ‘Zeehuis’ te Bergen aan Zee. We nodigen studenten, ouders, leerkrachten, hulpverleners, pedagogische medewerkers uit de kinderopvang en wetenschappers uit om drie dagen zelf actief te zijn op het gebied van spel, theater, muziek, muziektherapie, psycho-drama, beeldende kunsten, ‘urban intervention’ etc. Deelnemers hebben de keus uit 14 workshops die door specialisten verzorgd worden. Daarnaast zullen enkele korte lezingen met basisinformatie gegeven worden. Beiden bieden inspiratie en vaardigheden om in het eigen werk toe te passen. Alle details over de conferentie: www.korczak.nl Of stuur een mail naar korczakconf.2013@gmail.com De conferentie is Engelstalig.

Niet alleen kinderen, maar ook grote mensen zijn dol op modder. Ze geven veel geld uit aan een modderpakking in een wellness centrum. En nu ook de wetenschap met bewijzen komt dat modder boordevol mineralen, vitamines en voor ons lichaam belangrijke bacteriën zit, zal geen volwassene het meer in zijn hoofd halen om kinderen te verbieden met modder te spelen.

Modder maken Als je geluk hebt, heb je een fantastische plek bij jou in de buurt waar je heerlijk met modder kunt spelen. Geen modder? Dan moet je aan de slag met water. Een emmer of gieter met water of de tuinslang en een plekje waar je mag kliederen. Goed nat maken en lekker doorroeren.

Moddervoetjes Met blote voeten kun je er lekker in stampen, de modder tussen je tenen kneden en afdrukken maken op de stoep of op grote vellen papier.

Tekenen met modder Stokjes zijn onmisbaar als je een modderpoel gevonden hebt. Je kunt in modder prikken, roeren en de beestjes die er per ongeluk in gevallen zijn mee uit halen. Je kunt heel goed met modder tekenen. Leg een blad op een tegel of een stuk hout en smeer het in met modder. Als je nu heel voorzichtig bij het steeltje het blad optilt, zie je een mooie afdruk.

Voetafdruk Maak gipsafdrukken van je handen en voeten: een randje van karton om je afdruk heen en gips erin gieten.

Modderpakking Als je dan toch onder de modder zit kun je jezelf er het best eens goed mee insmeren. Met de stokjes teken je ﬁguren in de modderlaag. In de zon laten drogen tot de klei gaat barsten. Een frisse duik of de tuinslag, en je spoelt je zo weer schoon. educare | mei 2013

Zelfredzame kinderen Kinderen krijgen wel eens een schram of bult tijdens het ontdekken van de wereld. Laten we hen voordoen hoe ze zichzelf kunnen helpen met eenvoudige middelen. We hoeven niet voor ieder wissewasje naar de dokter. Kijk in je keukenkast voor eerste hulp bij ongelukken.

educare | mei 2013

Meer weten? • Daniëlles kruidenomnibus, Daniëlle Houbrechts, Lannoo • Grow your own drugs, James Wong, Karakter Uitgever • Encyclopedie van de natuurlijke geneesmiddelen, Dr. C. Norman Shealy, uitgeverij Könemann www.kruidjes.be www.kiind.nl

Tekst Irene Muller-Schoof Beeld Admar Kwant

educare | mei 2013

Column

Blokje om “Wat is de wereld toch groot, hè?”, roept mijn zoon terwijl hij enthousiast vooruit ﬁetst door het Friese platteland. Mijn man en ik kijken elkaar stilzwijgend aan en genieten van alle praatjes van onze vijfjarige zoon. Wij fietsen op een kleine meter afstand van onze grote kleine jongen terwijl die op zijn fietsje vooruit crost. Hij kwam met het idee om vandaag een blokje om te fietsen en we genieten alle drie met volle teugen. We rijden dwars door de weilanden, langs de boerderijen en het water. Mijn zoon is bekend met de omgeving, maar toch kijkt hij zijn ogen uit en laat ons hiervan meegenieten. “Wat een prachtige bloemen groeien er bij die sloot, hè?”, roept hij enthousiast terwijl hij ﬂink op zijn fiets wiebelt omdat hij het evenwicht even verliest. “Och, en kijk wat een schattig poesje loopt daar!”. Ik moet zoeken, maar inderdaad: vanuit het hoge gras komt een prachtige poes tevoorschijn. Mijn zoon lijkt mijn ogen opnieuw te openen voor al het natuurschoon om ons heen. Wanneer we een boerderij naderen waar een hond op het erf zit, begint mijn fiets te wiebelen. Ik vertrouw die boerenhonden nooit; voor je het weet zitten ze je op de hielen. Ik twijfel of ik mijn zoon naar de andere kant van de weg zal sturen zodat hij met een grote bocht om de hond heen kan, maar voordat ik iets kan zeggen is hij al weer aan het woord. “O, kijk een bewakerhond!”, zegt mijn zoon zonder enige angst, terwijl ik stevig doorfiets. “Als er boeven komen, dan blaft hij de boer op.” zo verzekerd hij ons. Mijn man en ik kijken elkaar lachend aan en voordat ik het weet zijn we de boerderij gepasseerd en zit de hond nog net zo sloom op zijn erf als voordat we langs reden. Mijn zoon lijkt veel van het boerenleven interessant te vinden en vraagt mijn man honderduit over de windmolens, de koeien en de schrikkeldraden in de wei. Mijn man, die ook interesse in het boerenleven heeft, geeft uitgebreid antwoord op al zijn vragen. Het is een heerlijk ontspannen fietstochtje en een uurtje vol geluk. Wanneer we de bewoonde wereld weer in fietsen zegt mijn man dat onze zoon later wel boer kan worden! Mijn zoon, die zijn oren niet in zijn broekzak heeft zitten, reageert meteen: “Ik word later geen boer, hoor. Ik word een prikkelmonster dat de wereld gaat veroveren!” En zo staan we weer met beide benen op de grond.

Lucie de Jong- Rijpstra wist als klein meisje één ding zeker, “later word ik moeder”. nu ze moeder is, beseft ze dat het moederschap het mooiste en spannendste avontuur is dat er te beleven valt! www.focuslocus.nl

educare | mei 2013

TOELICHTING VOOR VOLWASSENEN Het beste ingrediënt voor een kinderkok is fantasie. Neem nou heksen: die brouwen vreemde mengsels met kruiden uit hun heksentuintjes. Daar gebruiken ze geen foodprocessor voor, maar een ouderwetse vijzel en een rasp. Dat is veel leuker voor kleine heksjes!

Kopieer dit recept en geef het aan je kind.



Leeftijdsindicatie

 jaar > blaadjes plukken  jaar > kaas raspen; noten en kruiden fijnstampen; druppelsgewijs olie toevoegen

 jaar > noten roosteren

ﬁel len, vitamine C en chloro Zevenblad bevat minera reuma. men denkt en wordt gebruikt tegen en nieren steunt en de dat zevenblad de lever . spijsvertering stimuleert lus

iden vind je in EducareP

Meer over gezonde kru

Tekst Marijke Sluijter Beeld Admar Kwant

Heksenprutje rooster de noten kort in een droge koekenpan. Blijf steeds roeren, het mag niet aanbranden!





haal alle blaadjes van de takjes. Was en droog de blaadjes in een theedoek en stamp er in de vijzel een lekker prutje van. doe de walnoten erbij en stamp die ook ﬁjn.

Zet klaar: eel je gebruikt) (Je mag zelf weten hoev

Koekenpan Vijzel Rasp en Walnoten of pijnboompitt kker vind, Kies de kruiden die je le bijvoorbeeld zevenblad Stuk parmesaanse kaas s Stuk harde schapenkaa Een biologische citroen Een grote teen knoﬂook Olijfolie Zout

In plaats van zevenblad kun je ook platte peterselie met basilicum gebruiken.

eet het heksenprutje



op met groenten, smeer het op je brood rasp de kaas en de schil

of roer het door de

van de citroen. Pas op je

pasta!

vingers! roer dit samen met een scheutje olijfolie door de kruiden, tot het een lekker prutje wordt.



educare | mei 2013

nIeuWS en tIPS Verrassende onderzoeken en dingen die je echt moet weten

MODDER IS GOED VOOR KINDEREN Veel ouders en opvoeders doen veel moeite om te voorkomen dat bij het buitenspelen hun kind vies wordt of onder de modder komt te zitten. Niet doen! Modder is namelijk heel goed voor ze. In modder zitten bepaalde bacteriën die zorgen voor een goede weerstand. Deens onderzoek heeft een aantal jaren geleden al eens uitgewezen dat kinderen die veel buitenspelen en met modder in aanraking komen op latere leeftijd minder allergieën ontwikkelen. Bovendien worden de meeste kinderen altijd erg vrolijk van het kliederen met water en aarde. Het spel met de elementen vormt een belangrijk onderdeel van natuurbeleving. In een aantal landen wordt in juni Internationale Modderdag gevierd. Nederland doet dit jaar ook mee op 28 juni. Bron: www.kindvannature.nl Zie ook het ﬁlmpje op Educare netwerk.

KINDEREN AFHANKELIJK VAN OUDERS VOOR BELEVEN VAN NATUUR Uit een enquête die Vereniging Natuurmonumenten afnam onder 7.600 kinderen blijkt dat kinderen een tekort aan buitenruimte hebben. En daarnaast een gebrek aan vrijheid en onvoldoende ruimte voor eigen ontwikkeling. Op termijn kan dat leiden tot een generatie die geen band meer voelt met de natuur. Het onderzoek laat zien dat deze zorg door ouders en kinderen wordt gedeeld en dat ze daar zelf geen oplossing voor hebben. Zo denkt meer dan de helft van de kinderen afhankelijk te zijn van begeleiding (ouders, school) om in de natuur te zijn, vinden ze binnen spelen saai (bijna 70%) en verwachten ze dat ze geholpen worden om buiten iets te gaan doen (47%), in plaats van dat ze zelf iets ondernemen. Dit beeld geldt voor heel Nederland. Regionale verschillen werden nauwelijks gevonden. ´De kinderen uit dit onderzoek bevestigen het beeld dat ze afhankelijk zijn van volwassenen in het beleven van natuur. Volwassenen weten vaak zelf niet meer hoe ﬁjn en belangrijk het is om in een natuurlijke omgeving te zijn´, aldus Natuurmonumenten. De organisatie pleit daarom voor een ‘recht op toegankelijke natuur’. Bron: www.natuurmonumenten.nl

oPvoedtIPS

Schrijf!

Stenen in de moestuin

De meeste kinderen vinden het leuk om briefjes of een getekend bericht te krijgen, of ze nou kunnen lezen of niet. Een moeder vertelde dat ze steeds geconfronteerd werd met dezelfde situatie. Ze vraagt aan haar kinderen of ze de hond willen uitlaten. De kinderen doen net of ze haar niet horen en dan besluit ze om het zelf maar te doen. In zo’n geval schrijft ze een briefje; dat kost haar minder moeite dan wanneer ze het telkens weer moet vragen. “Lieve Bas, Ik ben sinds vanmorgen niet uit geweest, ik moet zo nodig!” En: “Let op! Vanavond om half acht voorlezen. Alle kinderen die hun pyjama aanhebben en hun tanden hebben gepoetst zijn welkom!” Een vader vertelde over zijn dochter die op zijn gloednieuwe cd was gaan staan. In plaats van haar te straffen schreef hij: “Amber, ik kook van woede!!!! Mijn nieuwe cd is zonder mijn toestemming geleend en nu zit hij vol met krassen!” Wat later kreeg de vader dit briefje terug van zijn dochter: “Lieve pap, het spijt me zo. Ik koop zaterdag een nieuwe en dan hou je het in van mijn zakgeld.”

Niets is leuker dan in lente en zomer samen met je kind te wroeten in de moestuin. Eerst zaaien en planten, dan wieden, schoffelen en water geven en tot slot natuurlijk heerlijk oogsten, koken en eten! Zo leren kinderen spelenderwijs waar hun eten vandaan komt en volgen ze de weg van grond tot mond. Maar wat is het vaak lastig om in het begin het verschil te zien tussen net opgekomen zaailingen en onkruid. Plastic plantenlabels zijn niet echt duurzaam en beschreven houten stokjes of wasknijpers zijn ook vaak geen lang leven beschoren. De oplossing? Beschilder een paar mooie grote stenen met de naam van de groente of het kruid dat jullie gezaaid of geplant hebben en leg deze aan het begin van het zaaibed. Voor kinderen die nog niet kunnen lezen kun je dit combineren met een afbeelding. Succes verzekerd. Het ziet er ﬂeurig uit, ongelukjes met wieden behoren tot het verleden en volgend seizoen kun je ze gewoon weer opnieuw gebruiken. Veel tuinplezier!

educare | mei 2013

Column Tekst Alberthe Papma Beeld Henriette Scheiuit en Erica Janse

MUZIEKLES OP JONGE LEEFTIJD VERSTERKT HET BREIN Wie dacht dat muziekles vóór het zevende jaar weinig effect heeft, heeft het mis. Nieuw neurologisch onderzoek bewijst dat hoe jonger er wordt begonnen met musiceren, des te sterker de verbindingen in het brein worden. En sterkere verbindingen zorgen voor een brein dat sneller en beter werkt. Voor dit onderzoek voerden 36 volwassen muzikanten bewegingstaken uit terwijl hun brein gescand werd. De helft van deze muzikanten kreeg voor de leeftijd van zeven muziekles, de andere helft kreeg op latere leeftijd les. Beide groepen hadden evenveel jaren oefening en les gehad. Hiernaast werden de twee groepen afzonderlijk vergeleken met individuen die geen tot weinig muziekles hadden gehad. Het onderzoek gaf sterke aanwijzingen dat de periode tussen 6 en 8 jaar een ‘gevoelige periode’ is waarin muzikale oefening in combinatie met de normale breinontwikkeling zorgt voor positieve en langdurige veranderingen in breinstructuur en motoriek. Let wel, alleen vroeg beginnen met muziek geeft deze boost. Er waren geen verschillen te zien tussen de hersenscans van niet-muzikanten en muzikanten die op latere leeftijd begonnen met oefenen. Dit suggereert dat de onderzochte breinontwikkeling vroeg of helemaal niet plaatsvindt. Bron: www.scientias.nl

LEVE HET LANTERFANTEN! Pedagogen als Fröbel en Dewey benadrukten het belang van spel voor een gezonde psychosociale ontwikkeling van kinderen. Toch worden kinderen al op steeds jongere leeftijd aan het werk gezet. Door de groeiende nadruk – niet in het minst gestimuleerd vanuit de overheid – op cognitieve vaardigheden als rekenen, lezen en schrijven hebben kleuters steeds minder tijd om vrij te spelen. Daarmee ontnemen we hen de kans om zelf de wereld én de eigen rol daarin te ontdekken, communicatieve vaardigheden te ontwikkelen en te ontdekken wat hun grenzen en mogelijkheden zijn. En dat is niet goed voor ze, vreest een groeiende groep experts. Orthopedagoog Louise Berkhout promoveerde vorig jaar aan de Universiteit van Groningen op het belang van vrij spel. Ze vond sterke aanwijzingen dat er een verband is tussen de psychosociale gezondheid van kinderen en de mate waarin ze vrij kunnen spelen. Vooral fantasiespel is belangrijk voor de sociale ontwikkeling en om grote gebeurtenissen in het kleuterleven te verwerken. Het feit dat sommige scholen kleutertoetsen af nemen om ‘meetbare‘ resultaten af te kunnen leveren op cognitieve vaardigheden vindt ze geen goed idee. Kleuters zijn daar helemaal nog niet aan toe. Kinderen zouden minstens een paar uur per dag vrij moeten kunnen spelen. Onlangs is door De Werkgroep Kleuteronderwijs een ‘zwartboek’ aangeboden aan de Tweede Kamer. Zij vinden dat kleuters gewoon kleuters moeten kunnen zijn.

Jarig Zoon (6) viert bijna zijn zevende verjaardag. omdat zoon nogal ‘in to’ lego is, heeft hij uit voorzorg een lijstje gemaakt met verschillende nummers van lego toys. 4131 ‘is’ bijvoorbeeld ‘de Bospolitie’ en met 4388 haal je ‘de Politiehelikopter’ in huis. elke gast wordt bij binnenkomst alvast het lijstje onder de neus geduwd met de bevlogen woorden ‘Kijk: die heb ik dus nog niet…’. het bezoek reageert verschillend. lacherig, dan wel verbaasd, dan wel enigszins opgelaten, hetgeen bij vader ook weer wat oproept. vroeger gold het credo: ‘Wie vraagt wordt overgeslagen’ en tegenwoordig lijkt het erop of het credo geldt: ‘Als je niet vraagt, dan krijg je ook niet wat je (hebben) wilt.’ verwarrend voor vader, die als aanhanger van het laatste credo als vervelende bijkomstigheid van zijn zoon geen egoïstische en inhalige persoonlijkheid wil maken. dochter (18) viert in dezelfde maand haar 19e verjaardag. op de vraag wat zij graag als cadeau zou willen, geeft zij aan een citruspers te wensen, ‘voor de broodnodige vitaminen’. vader is blij dat dochter goed voor haar gezondheid wil zorgen, maar denkt ook aan zijn eigen studententijd. In de keuken van het studentenhuis stond op een van de schaarse planken naast een onmogelijk grote sladroogzwierder (die overigens door medebewoonsters ook gebruikt werd voor het doen van kleine wasjes), een citruspers. deze was ooit eens gebruikt en onafgewassen op de plank teruggezet en stond daar al tijden plakkerig te wezen. vader ziet onmiddellijk voor zich dat dit ook bij dochter zal gebeuren en besluit dat dat eigenlijk prima is. Je moet die kinderen toch hun eigen rotzooi gunnen, daar worden ze weerbaar van. dat de sla vroeger smaakte naar Biotex, heeft vader naar zijn weten ook niet ongezond gemaakt. In de woeste stad Culemborg wordt voor zoon ‘de Politiehelikopter’ aangeschaft, compleet met boeven en legozoeklichten. dat hadden ze vroeger niet. toen bouwde vader eindeloos auto’s en huizen met een overzichtelijk aantal blokjes, waarvan er altijd veel te weinig waren. en voor dochter de citruspers, met zo’n handig afsluitbaar tuitje, zodat je tijdens het citruspersen je volle glas weg kan halen, zonder dat de rest van het sap over je bureau loopt. de creativiteit en gezondheid wordt met de cadeaus gestimuleerd. vader verbeeldt zich glunderende gezichten te zien en voelt zichzelf heel even jarig.

Jenk Stronks is vader van een dochter (18) en een zoon (6). Voor zijn werk coacht hij mensen om de leiding over hun leven te nemen. Hoe zich dat in het vaderschap vertaalt vraagt hij zich hardop af in de columns die hij voor Educare schrijft. www.bureau-inspiratie.nl

Bronnen: www.annemiekverbeek.nl en wegwijs.in/kleuteronderwijs/

educare | mei 2013

AdParavisie_AdEducare2013 22-04-13 12:21 Pagina 1

BEWUSTZIJN INSPIREREN

VERBINDEN | NR. 28 | JULI - AUG 2013 | € 4,95

magazine

NIEUW!

ONTMOETEN

YOGABINGO - HELEN PURPERHART Bingo is fun voor iedereen! YogaBingo speel je net als gewone Bingo, maar er is een leuk en nieuw spelelement toegevoegd: nadat de Bingo is gevallen doet de groep alle yogahoudingen op de winnende Bingokaart. ISBN 9789077770719, €19,95

di aa In

DE (LEVENS)KUNST VAN

Je staat rechtop. Stap met een been naar achteren en zet je voet een beetje schuin opzij. Draai je lichaam naar voren. Buig je andere been naar voren. Strek je armen opzij. Buig je achterste arm zodat je vingers voor je borst komen (alsof je een pijl en houdt, leuk om die ook te tekenen)Kijk boog vastnaar voren. Ik ben een indiaan en ik ben moedig!

Vismai Schonfelder GoKissTheEarth

Kever

knieën. Je zit op je voren. . Buig naar op de grond Leg je hoofd vast. Pak je voeten en ik slaap kort! haas Ik ben een

Haas

12 Maan

Je staat rechtop. je hoofd. Strek een arm boven Buig langzaam opzij. Kijk omhoog. Ik ben een maan en ik schijn! Wanneer sta jij in de schijnwerpers?

Je ligt op je rug. Buig je knieën naar je borst. Pak je voeten vast. Strek je armen en benen.

Henny van Daalen

HET WIJZE MIERTJE - LOUISE HAY Loesje ontmoet een miertje, dat haar leert dat ieder mens in staat is om te doen wat hij/zij wil en dat het helpt om je wensen in je verbeelding voor je te zien.

Herman Smith

HET IS FEEST: 25 JAAR UITGEVERIJ DE ZAAK!

Petrus Griepink Keramist

ISBN 9789077770467, €12,95

Schilder

Wij zijn meer dan ons brein

Han van den Boogaard Hoofdredacteur Inzicht en auteur

LEV PECIAL E KUNS NS T ZOME

Beelden uit een andere wereld: BP

IN 2013 VOOR SLECHTS €4,95 ZOLANG DE VOORRAAD STREKT: VOLG JE HART - CHANTAL TRIGALLEZ De hoofdpersonen volgen hun hart! Zo piept een koningin er stiekem tussenuit op koninginnedag en ‘ontvoert’ een treinmachinist zijn reizigers naar Zandvoort aan Zee. ISBN 9789077770412, €4,95 JE BENT OM TE SMULLEN - CHANTAL TRIGALLEZ Heerlijke verhaaltjes om van te smullen! Zo vraagt de heks raad aan haar Suikerspiegeltje aan de wand, stijgt Karel van der Kaak op aan zijn kauwgomballon en tovert de banketbakker zijn bestelbusje UITGEVERIJ om tot megataart. ISBN 9789077770429, €4,95

Nieuw Zeeland

Het zomernummer met het thema

LEVENSKUNST ontvang je samen met de twee voorgaande nummers voor maar €10!

22 inte 22 col rviews pracht umns ige fot o’s Een z o mer vo l inspi ratie ! 240 pa

gina’s!

Verkrijgbaar via de boekhandel. Gratis catalogus? Bel 050-5266157 A Boeken thuis gestuurd? Surf naar WWW.UITGEVERIJDEZAAK.NL A K

        



 

         

 

    



Bestellen: www.bewustzijnmagazine.nl Verzending bladen binnen 3 werkdagen. De aanbieding loopt van 15-6 t/m 31-8 2013 bestellen kan vanaf half mei.

In het leven gaat het om de hele doos met kleurtjes te gebruiken ~RuPaul

The purest and most thoughtful minds are those which love colour the most. John Ruskin

educare | mei 2013

Maak er een bonte boel van! Zomerfruit is er in alle kleuren van de regenboog. Die natuurlijke kleurstoffen maken fruit niet alleen onweerstaanbaar, maar ook heel erg gezond. In de Verenigde Staten zijn ze al jaren bezig met de voorlichtingscampagne ‘5 a day, the color way’. Hierin wordt iedereen opgeroepen om zo veel mogelijk verschillende kleuren fruit en groenten te

eten. Hoe kleurrijker, hoe meer gezonde stoffen, zo is de gedachte. We lopen de kleuren even met je door: In oranje fruit en oranje groente zit bètacaroteen. Dit helpt je lichaam om vitamine A aan te maken, dat goed is voor ogen, weerstand, haar en huid. Bovendien is het kanker bestrijdend. Rood fruit en rode groente bevatten lycopeen, een goede

antioxidant. Blauwpaars fruit en blauwpaarse groente herbergen anthocyanen, die een gunstige invloed hebben op het geheugen en het hart. Geel fruit en gele groente is goed voor je bloeddruk, door het mineraal kalium. In groen fruit en groene groente zitten antioxidanten als vitamine C. Dus maak snel een bonte boel van je fruitschaal en groentela!

Kleurenbubbel Kinderen zijn over het algemeen gevoelig voor sferen, gemoedstoestanden en emoties van anderen. De kleurenbubbel helpt kinderen het onderscheid maken tussen wat van hem/haar is en wat van de ander is. Doe deze oefening eerst op je gemak een paar keer met het kind totdat de techniek vertrouwd is. “Sluit je ogen en stel je voor dat er een mooie grote bubbel om je heen is. Het is jouw bubbel. Jouw bubbel heeft ook een kleur en misschien wel meerdere kleuren. Het zijn jouw kleuren, de kleuren die voor jou ﬁjn zijn. Welke kleuren heeft jouw bubbel? Waar zie je allemaal kleuren? Je bubbel zit helemaal om jou heen: boven je hoofd, voor je, achter je en onder je voeten. Je ziet anderen gewoon en anderen zien jou ook. Maar omdat je lekker in jouw mooie kleurenbubbel zit, word je beschermd.” Iedere keer als het kind zichzelf wil beschermen kan je kind uit zichzelf de kleurenbubbel inzetten. Wil je meer weten over de kleurenbubbel? Kijk eens op de site van Janneke van Olphen: www.gevoeligopvoeden.com

educare | mei 2013

Kleurenklets We kennen allemaal de kleuren en we weten hoe ze eruit zien, maar wat betekenen kleuren voor jouw kind of de kinderen waar je mee werkt? Kom erachter met deze kleurenklets! “Als je een hele dag maar één kleur zou zien, welke kleur zou dat voor jou dan mogen zijn? En welke kleur vind je passen bij blij zijn? En bij verdriet? Heb je nog andere gevoelens die je graag een kleur zou willen geven? Welke kleur vind je jezelf? Welke kleur vind je passen bij de ander? En kun je ook vertellen waarom? Misschien kun je andere mensen die belangrijk voor je zijn ook wel een kleur geven.” Vind je dat kletsen met kinderen wel leuk? Kijk dan eens op www.ekkomi.nl bij weekkwebbels voor meer kletssuggesties. Of volg ons op twitter@EducareRedactie, daar zullen we regelmatig een #kleurenklets plaatsen.

De woorden die je uitspreekt zijn machtig. Woorden zetten een beeld neer en kunnen kinderen daarmee naar iedere positie lokken. Negatieve uitspraken of verwachtingen maken een tekening in het hoofd van een kind van zichzelf als slechterik. Dan pakt het kind zijn allerlelijkste kleurtjes en gaat aan de slag. Met alle gevolgen van dien. Woorden kunnen je naar verdorven uithoeken lokken, maar gelukkig ook naar beminde oorden. Ga maar eens voor jezelf na naar welke positie woorden jou wel eens gelokt hebben. Zet een positief beeld neer. Zoek samen met je kind naar potloden in de prachtigste kleuren. En geef zo je kind de kans om te worden wie hij diep van binnen is.

F is voor rood, 3 is voor blauw Ken je ze, die kleurplaten waarbij kinderen kunnen kleuren op letter of op nummer? Het uiteindelijke beeld wordt onthuld als elke vorm gevuld is. Zo leren kinderen de betekenis van symbolen, het opvolgen van instructies, en letters en cijfers herkennen. Op www.facebook.com/educarenetwerk kun je de komende weken linkjes naar kleuren-op-letterkleurplaten of kleuren-op-nummer-kleurplaten vinden.

Ik zie een kleur, wat zie jij? Een kleurig spel dat je zowel thuis als in de klas of onderweg kunt doen: Noem een kleur en laat de kinderen daar zo veel mogelijk bloemen/dieren/fruit/ groenten bij zoeken. Je kunt het helemaal aanpassen aan de plek waar je bent en aan het leeftijdsniveau van de kinderen waar je mee bent. En je hebt er niets voor nodig. Behalve een mooie kleur in je hoofd. Dat moet vast lukken!

educare | mei 2013

Waar kleuren voor staan

Kleurenschattenjacht

Hup, naar buiten! Maar wat gaan we nu eens doen? Op kleuren-schattenjacht! Maak voor, of beter nog: met ieder kind een a4-karton met aan de linkerkant onder elkaar de kleuren van de regenboog. Plak er dubbelzijdige tape op en laat ze maar eens gaan zoeken naar natuurschatten in zo veel mogelijk kleurnuances. Wie heeft de meeste verschillende kleuren gevonden? Kleuren zijn de glimlach van de natuur ~ Leigh Hunt

Kleuren doen iets met je, en zeggen vaak iets over je. Dat geldt voor de kleren die je aan hebt, de kleur van de muur en de potloden die je kind uitkiest. Over het algemeen zijn dit de betekenissen: • rood = actie en moed • oranje = energie en avontuur • geel = vrolijkheid en warmte • groen = groei en frisheid • blauw = waardigheid en kalmte • paars = spiritualiteit en mysterie Dit kan trouwens wel voor iedereen anders zijn, want iedereen beleeft kleur op zijn manier. Dus pas op met interpreteren!

Laat je eigen kleur zien Durf jij je ware kleur te laten zien, in de schakeringen die echt bij jou horen? Durf jij je te gedragen op de meest pure manier in overeenstemming met je natuurlijke karakter? En geef je kinderen daar ook de ruimte voor? Het vraagt nogal wat moed om je allereigenste kleur te laten zien. Zet jezelf en het kind in zijn kracht door die bijzondere kleur te ontdekken en in te zetten bij het oplossen van problemen. En laat eens merken dat je het kind ziet met al zijn kleuren. Want gezien worden, dat willen we toch allemaal? I see your true colors shining through. I see your true colors and that’s why I love you. True colors are beautiful, like a rainbow Cyndi Lauper

Aan dit katern werkten mee: tekst: matty van de rijzen Beeld: henriette Scheiuit, erica Janse, renate giesbers, Willem Blanken

Volgende keer: Kriebelboel 26

educare | mei 2013

kt, a a m je ie d e z u e k n e e De hemel op aarde is den. in v t n u k je ie d k le p n e ge

Ontdek je eigen kracht! Futloos, druk of boos? Het krachtspel helpt!

Het unieke van ieder kind is terug te voeren op drie krachten, namelijk rots-, zon-, en windkracht. Iedere kracht heeft bepaalde eigenschappen die lichaam en geest aansturen. Als een kind uit balans is komen specifieke eigenschappen die bij de kracht horen sterker in het kind naar voren. De disbalans ontstaat als ĂŠĂŠn van de krachten in het lichaam wordt versterkt door een ongezonde leefstijl of door omgevingsfactoren. Het krachtspel biedt de mogelijkheid om op voedings-, bewegings-, en gedragsniveau te zoeken naar de tegengestelde kracht die nodig is om weer in balans te komen. Als het kind weet wat goed voor hem is, wordt het makkelijker om hier rekening mee te houden. Het geeft inzicht als je begrijpt waarom sommige bewegingen lastig of makkelijk zijn en waarom het kind emotioneel reageert op een gebeurtenis.

Het krachtspel zoekt naar de tegengestelde kracht die nodig is om weer in balans te komen 28

educare | mei 2013

Tekst Helen Purperhart Beeld Raymond van der Knaap (www.248media.nl)

Trage Sammy

Pittige Petra

Snelle Jordy

Sammy is een makkelijk meisje van tien jaar. Sammy heeft een stevig postuur en beweegt zich traag. Ze is kalm en doet de dingen op haar gemak. Ze leert langzaam, maar als ze iets eenmaal weet, onthoudt ze dat goed. Sammy vindt het moeilijk als de dingen waar ze aan gewend is, veranderen. Het liefst zou ze willen dat alles blijft zoals het is. Ze heeft moeite met het aangeven van haar grenzen als ze iets niet wil of niet ﬁjn vindt. Door haar traag werkende spijsvertering kan ze last krijgen van verstopping. Sammy slaapt lang en heeft ’s ochtends tijd

Rotskracht verlagen? • Beweeg actief en enthousiast. • Eet voedsel met de smaken scherp, bitter en wrang. • Speel met de tegengestelde emoties futloos en onrustig.

Zonkracht verlagen? • Buig met volle overgave voorover. • Eet voedsel met de smaken zoet, bitter en wrang. • Speel met de tegenovergestelde emoties boos en machteloos.

Windkracht verlagen? • Buig langzaam achterover. • Eet voedsel met de smaken zoet, zuur en zout. • Speel met de tegengestelde emoties onrustig en futloos.

Meer weten? www.krachtspel.nl www.kinderyogawinkel.nl www.kinderyoga.nl Het krachtspel, Helen Purperhart, De zaak educare | mei 2013

Lezen met je oren? Hoe muziektherapie kan helpen bij dyslexie

educare | mei 2013

Tekst Alberthe Papma. Met dank aan Antje van Uden. Beeld Henriette Scheiuit

Onze zintuigen helpen ons de wereld te begrijpen. Voor een goede spraak- en taalontwikkeling van kinderen is het gehoor een zeer belangrijk zintuig. En daarmee dus ook voor het goed kunnen communiceren met en functioneren in de wereld om hen heen. Bij het verwerken van auditieve input werken de linker- en rechterhersenhelft op een gecompliceerde manier samen. Kinderen kunnen door gehoorproblemen, maar ook door niet duidelijk te herleiden oorzaken moeite hebben met het verwerken van auditieve gegevens. Het onderscheiden en filteren van geluiden en klanken is dan problematisch. Die vaardigheid heb je vooral nodig bij het leren lezen. Ook kan dit gaan om het goed kunnen verstaan van iemand die spreekt terwijl er op de achtergrond ook geluiden te horen zijn, of van iemand die snel of onduidelijk spreekt. Ook kan het lastig zijn klankverschillen te onderscheiden. Kinderen met auditieve verwerkingsproblemen moeten heel hard werken om te begrijpen wat er gezegd wordt en steeds opnieuw de concentratie opbrengen om dit te kunnen doen. Dit is geen eenvoudige opgave. Op school, waar in de klas per definitie sprake is van rumoer en geruis, kan dit hun leervermogen negatief beïnvloeden. Immers, deze kinderen horen de stem van de leerkracht en het geroezemoes even sterk en het kunnen waarnemen van de stem van de juf of meester vraagt extra inspanning. Een deel van de uitleg zal verloren gaan en instructies en opdrachten worden moeilijker onthouden en uitgevoerd. Op termijn kan dit leiden tot bijvoorbeeld taal- en leesachterstand maar ook beperkingen in het sociaal functioneren. Door docenten die niet in de gaten hebben dat er sprake is van een auditief probleem worden deze kinderen veelvuldig aangesproken op hun slechte concentratie, onoplettendheid of ‘niet willen luisteren’. Om kinderen met auditieve verwerkingsproblemen te helpen, ontwikkelde Johansen een muziektherapie (zie kader). Op basis van geteste, individuele hoorgegevens worden op de persoon afgestemde muziekstukken gecomponeerd die gedurende langere tijd, met een koptelefoon, iedere dag gedurende 10 tot 15 minuten moeten worden afgeluisterd. Een goed moment is bijvoorbeeld voor het naar bed gaan, als men zich kan ontspannen en er weinig afleiding is. De muziek is gebaseerd op klassieke muziek en richt zich met name op de frequenties die lastig worden waargenomen. Ook op scholen wordt het muziekprogramma toegepast. Afgezien van het kalmerende effect dat de muziek heeft op de luisteraar, worden er positieve effecten gemeten voor wat betreft concentratie, spellen en lezen. De luistervaardigheid verbetert en kinderen blijken na de therapie beter zelfstandig te kunnen werken. Volgens Johansen komt dit doordat de muziek het structureren van het auditieve verwerkingsproces stimuleert. Inmiddels wordt de therapie al in vele landen toegepast en uit verschil-

lende onderzoeken blijken positieve effecten. In Nederland werd speciﬁek onderzoek gedaan naar de effecten van het programma bij tieners met dyslexie. Daaruit bleek dat de tieners die muziektherapie in combinatie met remedial teaching ondergingen, grote vooruitgang lieten zien in onder meer technisch en begrijpend lezen, visueel en auditief geheugen en de verwerking van klanken. Orthopedagoog Antje van Uden werkt al enige tijd met de muziektherapie van Johansen en bemerkt positieve resultaten. ‘Ik zie altijd vooruitgang bij veel van de kinderen die bij mij komen. Natuurlijk is het geen wondermiddel; toch zal iedereen met dyslexie of andersoortige lees- of leerproblemen ervan proﬁteren. Ik zie vaak een duidelijke toename van de concentratie en verbetering in lezen en spellen. Wonderlijk en mooi toch, wat muziek teweeg kan brengen!’.

educare | mei 2013

Dans je mee?

Wist je dat leren door dans leuker is en makkelijker gaat? Steeds meer onderzoek wijst uit dat kinderen sneller en beter leren als een begrip (taal of rekenen) wordt gekoppeld aan een beweging. En dat kan uitstekend in dans. Zet de spullen aan de kant, start de muziek en dans! In de klas, de gymzaal, op straat en natuurlijk ook gewoon thuis.

32 32

educare | mei 2013

Rekendans De verjaardag Voor kinderen in groep 1 & 2 Aantal kinderen: maximaal 1 klas. Begrippen: inpakken, eromheen, eroverheen Materiaal: dik gekleurd lint Muziek: klassieke muziek (voor ritme en concentratie), bijvoorbeeld cd van de Efteling Werkwijze: maak tweetallen, 1 kind is het cadeau en zit in kniezit op de grond, 1 kind is de inpakker, heeft het lint in de hand en staat naast het cadeau. De muziek wordt gestart. De docent geeft opdrachten als: ‘We gaan inpakken, let op: het lint gaat eroverheen,’ en ‘Let op: nu gaat het lint eromheen.’ De docent doet de beweging voor, benoemt wat ze doet en danst met de kinderen mee. Belangrijk: elke talige instructie wordt gegeven in combinatie met een beweging!

Tekst Lizzy de Wilde Beeld Nicole Romijn

Meer weten? Studio Swing laat kinderen leren door dans. Hoofd en lichaam werken namelijk samen aan de verwerving van taal en rekenen. Voor informatie over swingende lessen en de opleiding tot swingdocent: www.studioswing.nl

educare | mei 2013

Focussen op het innerlijke kind Soms gebeuren er nare dingen in het leven van kinderen. Hoe gaan kinderen daar mee om? En hoe hanteren ze de lastige gevoelens? Focussen helpt daarbij.

Het boek De Kleine Vogel en hoe zij zichzelf weer werd is een uitstekend hulpmiddel bij het focussen. Het is een leuk en leerzaam boekje voor kinderen en volwassenen. Het moedigt kinderen aan om bij zichzelf te blijven ondanks afwijzingen van andere kinderen en volwassenen. De wijze uil in het verhaal helpt â&#x20AC;&#x2DC;de kleine vogelâ&#x20AC;&#x2122; om weer naar haar eigen innerlijke wijsheid te luisteren. De tekst is gebaseerd op het proces van het focussen. Kinderen herkennen zichzelf in het verhaal. Ook ouders, verzorgers en leerkrachten kunnen ervan leren. Het is een les in het versterken van zelfvertrouwen.

educare | mei 2013

Column

Beeld Harriët Teeuw

Foto Erica Janse Illustratie Ed Mc Mahon

gevaarlijk spel Aan de overkant van de weg werd gebouwd. Alle kinderen hadden het gezien en waren er vol van. Ik besloot dat het tijd was voor een huizenproject. dus toen de kinderen de volgende ochtend de klas inkwamen, was de bouwhoek omgetoverd tot bouwplaats.

Meer weten?

Als alle kinderen in de kring zitten, trek ik een overall aan en zet ik een helm op. met rood-wit lint geef ik de grenzen aan waarbinnen gebouwd mag worden. drie kinderen mogen daarbij helpen, maar – pas op! – eerst een helm op. Ik draag de rode helm, die van de bouwopzichter, dus ik ben de baas, spreken we af. er staan zes hele grote dozen. dat worden de huizen. de kinderen hebben er verstand van: ze zien direct dat we ramen en deuren moeten zagen. voor deze gelegenheid heb ik de botte, puntloze kleuterzaagjes vervangen door een echte zaag met puntneus. “ho!”, roep ik. het wordt heel stil. Ik kijk om me heen: “heeft iedereen een helm op?” Ik druk een zwaailamp aan. de drie bouwvakkers gaan aan de kant. Ik geef een van hen de zaag. Zager klaar? Zagen maar. Kleuters zijn verstandige mensen. de veiligheidsvoorschriften passen ze moeiteloos toe. voor de zekerheid maken een paar kinderen een soort verkeersbord waarin duidelijk staat getekend hoe het moet. dat is geloof ik meer voor vreemden en volwassenen, dan voor de kinderen zelf. vol vertrouwen geef ik mijn taak en helm aan een ander kind. de bouw is geopend! de spanning is voelbaar, het plezier spat ervan af. de kinderen zijn erg tevreden met mijn projectkeuze en verzinnen zelf van alles: boomstronken worden naar binnen gesleept om als meubel dienst te doen. een wegennet wordt aangelegd. Klei, verf, mozaïek, hout en spijkers komen tevoorschijn. Aan het eind van de week zijn er zelfs moeders met naaimachines ingeschakeld voor de gordijntjes. een stratenmaker is bereid om in de klas te komen vertellen. Zo werk ik graag: kinderen en ouders samen rondom een thema. tegen de tijd dat we aan het pannenbier toe zijn, komt er echter abrupt een eind aan ons project. de schoolleider wil dat ik onmiddellijk mijn gevaarlijke activiteiten staak, en of ik ooit gehoord heb van kleuterzaagjes??!! Bovendien staan er nou wel genoeg bouwsels in de gangen en mag ik niet afhankelijk van ouders zijn. volgende keer graag eerst overleg!

De Kleine Vogel en hoe zij zichzelf weer werd, E.M. McMahon, Boekscout, ISBN: 9789462064355

Wie is er hier nou gevaarlijk bezig? de kinderen niet! Kinderen belemmeren in hun ontwikkeling, dàt vind ik gevaarlijk.

www.kinderfocussen.info

Claire Walkate wil in navolging van de Leonardostroming voor hoogbegaafde kinderen een Aquariusvariant ontwikkelen voor hooggevoelige kinderen. Clairewalkate@kpnmail.nl

educare | mei 2013

BoeKen

de kracht van het gezin handboek opvoeden

mijn tuin

meditaties voor kinderen

Pedagogische tact op het goede moment het juiste doen, óók in de ogen van de leerling

Via begrippen als flow, mindfulness en authenticiteit is de studie naar pedagogische tact beschreven. Het richt zich op leerkrachten en docenten die al enkele jaren ervaring hebben en zich afvragen hoe ze die merkwaardige momenten, waarop een probleemsituatie in de klas zich als vanzelf oploste door hun eigen goede uitspraak, handeling of interventie, vaker kunnen laten plaatsvinden. Als je in het theater het licht, het geluid en de rekwisieten weghaalt, maar je houdt de interactie tussen de acteur en het publiek over, dan spreek je nog steeds over theater. Als je in het onderwijs de roosters, de methoden en de toetsen weghaalt, maar je houdt de interactie tussen de leraar en de kinderen over, dan heb je nog steeds onderwijs. Deze interactie blijkt een van de meest kritische factoren in het leerproces. Prachtige leraaranekdotes geven blijk van pedagogische intuïtie.

Onder reactie van L. Stevens en G. Bors, Garant € 22,00 ISBN 978 90 441 3012 6

educare | mei 2013

Opvoeden is tuinieren in een steeds veranderend landschap: net als jouw opvoeding aanslaat, is je kind een fase verder en werkt je met veel moeite verworven aanpak niet meer. Sylvia Roosendaal belicht de ontwikkelingsfases van het kind van peuter tot puber, en jouw eigen kwetsuren in diezelfde leeftijdsfases. Want als je je knelpunten niet oplost, zal de relatie met je kind op die punten knallen. Ouders en kinderen die nieuwsgierig naar elkaar zijn, op basis van gelijkwaardigheid met elkaar omgaan en elkaar vertrouwen, leren van elkaar. En dat is precies de kracht van het gezin. De kracht van dit boek zijn de ‘wat zie je bij je kind?-lijstjes’ die je helpen om écht naar je kind te kijken. Sylvia Roosendaal, GVMedia

Kinderen worden tegenwoordig aan veel prikkels blootgesteld en ze moeten aan allerlei eisen voldoen. Ook na school is er vaak weinig tijd voor ontspanning. Kinderen zitten voor de televisie of achter de computer. Te weinig ontspanning kan leiden tot hoofdpijn, buikpijn en slecht slapen. Het voorlezen van de verhaaltjes uit dit boek in de vorm van een geleide meditatie leidt de gedachten op een aangename manier af, neemt spanningen weg en schept ontspanning. De verhaaltjes beginnen telkens in de eigen tuin, waar voor jongens en meisjes veel te ontdekken en te beleven valt. De kinderen kruipen door de heg en volgen een pad naar een rivier. Ze ruiken aan bloemen, plukken aardbeien, of krijgen gezelschap van een dier.

€ 16,00 ISBN 9789055992362

Win dit boek!

Schrijf voor 1 augustus op www.opvoedingsboek.nl waarom jij dit boek graag wilt lezen en maak kans op een van de vijf boeken die de uitgever beschikbaar stelt.

Janni Meedendorp, ACT on virtues € 19,95 ISBN 978 90 819463 39 Ook te zien en te beluisteren via http://www.jago-kinderyoga.nl/index. php/107/jannis-boek-mijn-tuin

het slecht weer boek ontdek wat je allemaal kunt doen in regen, sneeuw en wind

gedachte-kracht voor als je nieuwsgierig bent wat je gedachten voor je kunnen doen.

lastige kinderen? heb jij even geluk omdenken in opvoeding en onderwijs

‘Er bestaat geen slecht weer, alleen verschillende vormen van goed weer’. Dit boekje van Jo Schofield en Fiona Danks zou een ode kunnen zijn aan deze uitspraak van de schrijver John Ruskin. Ook met regen, wind en sneeuw kun je buiten immers geweldige avonturen beleven. Evenals hun Bosboek staat dit boekje bol van de leuke activiteiten. Wat dacht je van allerlei modderpoespelletjes, het maken van moddersculpturen (leuk voor Nationale Modderdag!), ijsballonkristallen, of windmuziek. De maar liefst 72 activiteiten zijn laagdrempelig en vele zullen natuurminnende ouders allerminst onbekend voorkomen. Maar toch, een boekje als dit is geen overbodige luxe, juist voor al die kinderen en ouders die eigenlijk te weinig buiten komen. Kant en klare inspiratie, ook door de vele aansprekende foto’s. Gewoon goed aankleden en gáán!

Wil je weten waarom mensen bang zijn voor een lief, klein spinnetje? Hoe kan het dat mensen beter worden van een neppil? Een ontdekkingstocht door de wereld van je gedachten. Wat is het verband tussen je gedachten en je gevoel? Hoe maak je gedachtemagneetjes? Je keest in dit boek hoe je fijnere gedachten denkt met een gedachteladder. Je leest ook iets over de kennis van Eckhart, Esther, Katie en Marshall. Voor nieuwsgierige grote en kleine mensen.

Berthold Gunster

Jo Schofield & Fiona Danks, Christofoor

Nicole Verhagen

A.W. Bruna

€ 14,95 ISBN: 9789060386934

Bewustzijn in Bedrijf

Gunster zet helder uiteen wat er zoal mis is met reguliere manieren van omgaan met kinderen. Straffen, belonen, afleiden, negeren, waarschuwen: allemaal vrij nutteloze technieken om het gedrag van kinderen te veranderen. Beter is het om de situatie om te denken. Het is uitermate geschikt voor ouders en leraren die niet op heel zware leeskost zitten te wachten, maar wel voldoende diepgang willen. Voor mensen die iets anders zoeken dan de standaard hapklare opvoedtips en -trucs en die graag zelf nadenken. De duidelijke casussen maken het makkelijker om het omdenken te begrijpen. Iedere ouder heeft er op zijn tijd behoefte aan om met een frisse, open en nieuwsgierige blik naar moeilijke situaties te kijken.

€ 19,95 ISBN 978 94 005 0211 6

eken zijn te

Al deze bo

koop via

k.nl edingsboe www.opvo gte van de

hoo Blijf op de or je in te itgaven do u e st nieuw sbrief. w p de nieu schrijven o

€ 10,00 ISBN 978 90 818 9231 5

educare | mei 2013

Welkom bij, Yoga-, Massage- en Trainingscentrum “De Weideblik” De Weideblik verzorgt op een mooie en enthousiaste wijze verschillende kindgerichte opleidingen: • Opleiding kinderyoga • Opleiding peuter-kleuteryoga • Opleiding baby-peutermassage met yoga • Opleiding holistische kindercoaching Kijk voor meer informatie op www.deweideblik.nl of 06-11772723 info@deweideblik.nl

Seintje

plaatsen? Mail voor een Seintje: identeam@wxs.nl Seintje klein, 270 tekens en spaties, € 45,Seintje groot, 400 tekens en spaties, € 70,exclusief 19% btw

Is jouw kind een beelddenker en worstelt het met de leerstof? In de eendaagse workshop Ik Leer Anders voor ouders e.a. krijg je inzicht in ‘beelddenken’ en leer je leerproblemen praktisch aan te pakken. 9 september 2013. Info@prachtkindkrachtkind.nl. 0643.56.21.32

Kom langs bij Earth Ga mes! Op www.earthgam es.nl/agenda vind je een afwisselen d zomermaanden progra mma van Earth Games met workshops (leer o.a. coöperatieve spelvormen en ga mee de natuur in met Sharing Nature nat uurbeleving), GROK Party’s (over Ge weldloze Communicatie) en open middagen. Én Educare lezers krijgen nu bij bes telling vanaf 50 euro op www.earthg ames.nl de ﬁlosoﬁekaart jes ‘De Praatprikkels’ gratis kado! Vu l bij uw bestelling bij ‘op merkingen’ in: Actie Educare

Neem of geef een (cadeau) abonnement op Educare en ontvang Tuintopia* gratis thuis

Foto Lise Alix

Vijf keer per jaar Educare. Een magazine met 48 pagina’s boordevol inspiratie en tips over opvoeden in verbondenheid. Daarbij EducarePlus, een digitale bijlage met veel extra’s. Meld je aan op www.educare/abonnementen voor een Abonnement of een Cadeau-abonnement. Wil je bij inschrijving de actiecode E3 invullen?

educare | mei 2013

*Tuintopia Een spel voor kinderen (vanaf 9 jaar) en volwassenen met als thema tuinieren. Spelenderwijs ontstaat een tuin rondom het huis. Daarin wordt de samenhang tussen de verschillende onderdelen (groentetuin, composthoop, waterpomp, insectenhotel etc. begrijpelijk. Kijk op www.tuintopia.nl voor meer informatie.

De Training tot Kindertolk® 2013-2014 Ben je therapeut of hulpverlener en wil je kindertolk worden? Een kindertolk vertaalt het gedrag, de ontwikkeling, het spel en/of de klachten van kinderen op een liefdevolle, rake en methodische wijze naar levenslessen voor de ouder/opvoeder. Dit brengt bewustwording bij de ouder/opvoeder en helpt tegelijkertijd ook het kind. Meer informatie op www.kindertolk.nl

doe meer met een

Nieuw! Het handboek Sharing Nature - spelvormen voor natuurbewustzijn. De Nederlandse uitgave van de boeken van Joseph Cornell, de man die wereldwijd zorgde voor een ware revolutie in natuurbeleving. Voor kinderen én voor volwassenen. Uitgegeven door A3boeken ism Earth Games. Ga naar www.sharingnature. nl / www.earthgames.nl voor meer info.€ 32,50

BoeK De kleur van de lucht Dit boek gaat over ‘aannames’. Een aanname is iets waarvan jij denkt te weten hoe het is, zodat je vergeet dat het ook anders kan. Zonder aannames wordt alles spannender, leuker, nieuwer. Probeer het gewoon!

Met meer moed zet je de dingen in beweging! Moed is een echte “mensbevrijder”. Moed is zelfvertrouwen in actie. Als mensen moediger worden boren zij de meest belangrijke levenskracht aan. Opleiding MeerMoed-Trainer A. 6 t/m 8 september 2013. www.meermoed.nl

Hoe lang duurt het voordat een bananenschil verteerd is langs de kant van de weg? Hoe giftig is koolstofdioxide? En waar blijft al het zwerfplastic in de oceaan? Ontdek de antwoorden op vrijdag 22 november tijdens de biologieconferentie ‘Afvalbak Aarde’ voor leerkrachten in het basisonderwijs. Info en inschrijven via www.biologieplusschool.nl.

“Jongens in hun Kracht” Ben jij kindercoach, (rotswater)trainer of leerkracht en heb je behoefte aan direct toepasbare bewegingsoefening bij het begeleiden van jongens? Doe mee met de 2-daagse verdiepingstraining “Jongens in hun Kracht”. www.jongensinhunkracht.nl

• Zoek de kleur van water … kijk, teken of schilder. Alle kleuren mogen, behalve ‘gewoon blauw’. Kijk goed naar water: in een sloot, de zee, een regendruppel … • Kijk naar iemand … bedenk wat die vast goed kan…! Is dat iemand die vast goed kan tekenen of rekenen? Vraag of het klopt! • Weet jij of spoken bestaan … of neem jij aan van niet? Hoe zou een spook er volgens jou uitzien? Niet omdat je gehoord hebt dat ze er zo uitzien, maar zoals jij denkt dat ze eruit zouden zien als ze niet bestonden! Ja, je leest het goed! • Wat neemt jouw vriend of vriendin van jou aan? Klopt dit? (Bijvoorbeeld dat je echt niet dom bent of juist helemaal niet aardig wil zijn.) • Lucht is echt niet blauw … Zoek op hoe het komt dat we de lucht blauw zien. • Ik neem aan dat jij géén schoenen kunt maken. Bewijs mijn ongelijk! Maak een plan en ontwerp. Gebruik wat je denkt nodig te hebben: papier, leer, karton, een constructiesysteem, lappen, hout, hooi. En stuur een foto waarmee je mijn ongelijk bewijst naar redactie@educare.nl. • Meng de kleur die bij jou past. Omdat dat de kleur is die jou goed staat … of bij je humeur past of die je aan wilt nemen! De kleur van de lucht Peter H. Reynolds Lemniscaat ISBN 978 90 477 0544 4 € 11,50 Marianne de Valck www.speelgoedadvies.nl Alle eerdere speltips met kinderboeken die Marianne de Valck voor Educare schreef vind je op www.opvoedingsboek.nl educare | mei 2013

Zwangerschap en geboorte De basis van je bestaan

Veel van ons gedrag kent zijn oorsprong in zwangerschap en geboorte. Daar wordt de basis van ons bestaan gevormd. Door dit opnieuw te beleven kun je een nieuwe start maken in het dagelijks leven.

educare | mei 2013

Beeld Kitty Haccou en José van Eldik Foto Douwe-Jan Koops

“Ik voel me steeds krachtiger” “Ik heb een aantal keren delen van mijn eigen geboorte mogen helen. Ik word hier steeds blijer van en voel me veel krachtiger. Ik ervaar veel meer verbinding met de mensen waarvan ik hou. Natuurlijk wilde ik dit gevoel ook graag mijn gezin laten ervaren. Gelukkig wilden de kinderen graag mee naar de gezinsweek. Door deze intensieve week is mijn band met de kinderen nu veel beter. Door de geboorte opnieuw te beleven is ons veel duidelijk geworden en kunnen we ons beter naar elkaar uiten. Ook de rest van de gezinsweek hebben ze zo leuk gevonden, dat ze steeds weer terug willen. Mijn dochter zit nu veel beter in haar vel en mijn zoon kan zich duidelijk beter concentreren op school.”

educare | mei 2013

Verhalen vertellen gaat veel beter als je dat met je hele lijf mag doen! Poppen helpen het gesprek op gang te houden en souvenirs helpen om de herinnering op te halen. Zo maak je samen verhalen die het waard zijn om bewaard te blijven. Cameraâ&#x20AC;&#x2122;s aan! Voorpret en napret. De vakantieverzameling van vorig jaar kan mee naar school of op tafel thuis om herinneringen op te halen. Wat heeft iedereen gezien en meegemaakt? Beeldverhaal. Wat en wie heb je gezien? Maak van papier, klei en hout de poppetjes, dieren of objecten die in de vakantie voorkwamen. Dat praat gemakkelijker â&#x20AC;Ś Poppenspel. Met de meegebrachte spulletjes en de zelfgemaakte poppetjes, dieren en voorwerpen kun je nu een levendig verhaal vertellen. Het lijkt wel poppenkast!

educare | mei 2013

Tekst Roos Toussaint Beeld Erica Janse en Henriette Scheiuit

Muziek hoort erbij. En nu nog mooie muziek. Welke muziek past bij jouw verhaal? Dans! Alle kinderen mogen dansen en bewegen op hun zelf meegebrachte verhaal. Zin in meer? Gelukkig komt er snel weer een vakantie aan! educare | mei 2013

eduCAre netWerK Educare is een platform van ouders, opvoeders en leerkrachten die zich met passie voor opvoeden

AGENDA

EEN GREEP UIT DE ONLINE AGENDA

JUNI

Alleen andere vaders kunnen je vertellen hoe het écht is om vader te zijn. Gedurende een ochtend kennismaken met het ‘vaderpotentieel’ dat in jezelf aanwezig is. Nationale ModderDag voor kinderdagverblijven, peuterspeelzalen en buitenschoolse opvang. Doe mee en meld je aan bij info@veldwerknederland.nl

Gezinsweek in nagebouwd prehistorisch dorp. Totemdieren en wilde zwijnen, zweethut, koken op het kampvuur.

Yoga Speelweek voor kinderen: Yogaavonturen, natuurbeleving, creatieve knutsels, zalige vakantietijd (6 tot 8 jaar)

Creatief doefestival voor leerkrachten die de ruimte willen nemen om kinderen in hun ontwikkeling te faciliteren.

AUG

SEP

UITGELICHT 23 JUNI

JEROEN DE JONG Jeroen de Jong is man, echtgenoot en vader. En ook coach, schrijver, spreker en verteller. “Onze wereld heeft een tekort aan bewuste en betrokken vaders. Te vaak nog leggen jonge vaders zich neer bij de mening en oordelen van hun partner, de omgeving of de deskundigen.” Hij coacht actief op het inzetten en vergroten van de eigen kracht en kwaliteiten van vaders. praktijkvader.nl

Kijk voor meer informatie en andere bijeenkomsten op www.educare.nl/netwerk

MINI-INTERVIEW

KINDEREN EN SCHEIKUNDE geren voornamelijk via het onderwijs, maar ook ouders kunnen ons materiaal aanvragen. Vanzelfsprekend vinden we het prettig als zo veel mogelijk kinderen, leerkrachten en BSO-medewerkers onze gratis materialen aanvragen en gebruiken!”

Florien de Brouwer is projectleider basisonderwijs bij Stichting C3. “Als scheikundige met een passie voor communicatie en educatie over mijn mooie vak, ben ik daar helemaal op mijn plek.” “Bij C3 laten we kinderen en hun begeleiders op een speelse manier kennismaken met chemie/scheikunde. Dat doen we door proefjes en lesideeën te ontwikkelen, workshops voor leerkrachten en BSO-medewerkers te organiseren en kinderlabs op diverse locaties voor kinderen te (helpen) organiseren. Kinderen ontdekken op die manier al op jonge leeftijd hoe leuk scheikunde is en middelbare scholieren krijgen een goed beeld van de beroepen in de chemische sector. We bereiken de jon-

educare | mei 2013

“Zelf kijk ik met verwondering naar de wereld en ik vind het heerlijk om ook bij anderen die verwondering op te wekken. Chemie is overal om ons heen, je hoeft het alleen maar te (leren) zien.”

foto: Richard Procee

www.C3.nl Om materialen te bestellen: onderwijsmiddelen.C3.nl Website voor kinderen met proefjes: www.C3.nl/kids

en liefde voor kinderen inzetten voor een duurzame samenleving.

OPGROEIEN IN VERBONDENHEID

VERHAAL OP WIELEN! “Zijn we er al?”, klinkt het meerstemmig vanaf de achterbank. Een vraagteken dwaalt door de auto waarin al ettelijke kilometers raadspelletjes, liedjes zingen en stiltes hebben weerklonken. Maar wat te doen bij het volgende X-aantal kilometers? Het is nog veel te vroeg voor ‘We zijn er bijna …!’ Verras de kinderen en jezelf met een zelf verzonnen ‘Verhaal op wielen’. Al reizend en om je heen kijkend kan iedereen zijn/ haar eigen personage verzinnen. Want wie zie je in de andere auto’s zitten en wie staat daar met zijn hondje bij het

stoplicht? Wie zijn deze mensen, hoe praten ze, hoe oud zijn ze en wat kunnen ze volgens jou wel, of niet? De ene helft van je personage zie je buiten door het autoraam en de andere helft zit binnen in je hoofd. Even husselen en je hebt de ideale rol gevonden die jij in het verhaal vertolkt! Natuurlijk vormt het voorbij zoevende landschap, stad of dorp het levendige decor van het verhaal, dat letterlijk en ﬁguurlijk op ieder moment van sfeer en richting kan veranderen. Maar een verhaal is geen verhaal zonder een spannende, rare gebeurtenis. Kijk daarom nog

HET FAVORIETE OPVOEDINGSBOEK VAN PATRICIA RITSEMA VAN ECK

BEN IK IN BEELD? (H)erkenning voor beelddenkers Marion van de Coolwijk en Wendy Lammers van Toorenburg Het zal je maar gebeuren: je weet van jezelf dat je van alles weet, van alles kunt. Maar op school komt het er niet uit. Het lezen gaat moeizaam, je handschrift is onleesbaar en je spelling is een drama. Ben je dan dom? Natuurlijk niet! Je denkt gewoon anders dan handig is op school... In het boek Ben ik in beeld? wordt in woord en beeld uitgelegd wat beelddenken is, waaraan je het kunt herkennen en wat je allemaal kunt doen om het leren weer leuk te vinden. Het is speciﬁek voor kinderen geschreven. Mijn vier jongens, allemaal beelddenkers, vonden het een verademing om te ontdekken dat beelddenken geen afwijking is, maar gewoon een andere manier van denken. Dat je daarmee allemaal talenten en kwaliteiten hebt, waar de samenleving ook (zelfs dringend!) behoefte aan heeft. En dat er een heleboel beelddenkers zijn: je bent echt geen uitzondering! Inmiddels zijn er meerdere methoden ontwikkeld waarmee beelddenkers makkelijker en sneller kunnen leren lezen, schrijven, rekenen en later ook de andere vakken met gemak leren beheersen en onthouden. Met de tips uit Ben ik in beeld? kon ik mijn kinderen al een eind op weg helpen. Kijk voor meer praktische informatie op: www.beelddenkenindepraktijk.nl

een keer naar buiten en geef de sirene die je in de verte hoort of dat ene oude onbewoonde huis een mysterie mee. En natuurlijk is dat mysterie, het conﬂict, niet zomaar opgelost, maar … met tijd komt raad en na een spannend hoogtepunt leven ze nog lang en gelukkig en … “He mam, …zijn we er nu al?” Deze tip van Erica Janse staat ook op www.opgroeieninverbondenheid.nl. Ook elke week een tip ontvangen? Schrijf je in!

TE ZIEN OP HET NETWERK Lekker kliederen met modder. Heerlijk voor een keertje. Of vaker… Nationale ModderDag: 28 juni 2013 Voor kinderdagverblijven, peuterspeelzalen en buitenschoolse opvang. Doe mee en meld je aan bij info@veldwerknederland.nl http://opvoedingenonderwijs.ning.com/video/nationale-modderdag Gever Tulley: 5 dangerous things you should let your kids do. Je kunt een kind beter leren om te gaan met gevaar, dan alles steeds bij ze weg te houden. http://opvoedingenonderwijs.ning.com/video/gevertulley-5-dangerous-things-you-should-let-your-kids-do www.educare.nl/netwerk

LEUKE GROEP

KINDEREN EN HOOGGEVOELIGHEID Voor iedereen die geïnteresseerd is in kinderen en hooggevoeligheid. Om ervaringen te delen, vormen van begeleiding, onderwijsvormen en materialen, discussies etc. Doel: talenten van kinderen zien!

educare | mei 2013

uKKIeS

Het meinummer van Mensenkinderen heeft als thema ‘Een kind heeft een relatie met de ander’, met artikelen over groepsvorming, morele ontwikkeling van kinderen, Axenroos, coöperatieve werkvormen en de rol van de groepsleider in het onderwijs. Voor informatie: info@jenaplan.nl Peduli Anak geeft educatie, huisvesting en medische hulp aan kinderen in Indonesië. Neem eens een kijkje op www.pedulianak.org. Misschien kun je met je klas of team een kind sponsoren voor een jaar? Bewuste kids start in september 2013 met het geven van de training ‘aandacht werkt’ (mindfulness voor kinderen) in Pijnacker. De eerste 2 trainingen fungeren als een pilot en zijn dus gratis. Voor meer informatie: kijk op www.bewustekids.nl.

Oproep aan alle kinderen: heb jij een mooie, zelfbedachte krachtzin (afﬁrmatie) voor ons? Wij willen ze graag op onze HARTekreet-kaartjes publiceren! Doe je mee? Meer info: www.hartverwarmendwijs.nl of contact@hartverwarmendwijs.nl Zondag 6 juni is er een Spirituele beurs in Beusichem. Inclusief kinderspeelhoek, knutseltafel en een workshop voor de kinderen. Ouders kunnen dan op hun gemak rondkijken op de beurs. Van 11.00 tot 17.00 uur, Zoetzandselaan 1. Info: www.CentrumMunay.nl

jla

Brei en haak mee voor de Kinderwinkel Westerkade. Om de Westerkade

in Utrecht ook tijdens de afsluiting door de NS aantrekkelijk te houden zoeken wij enthousiastelingen die willen helpen de brug in te pakken met breiwerk. Kun je niet breien? Geen probleem, er wordt op woensdag en vrijdag ook gratis breiles gegeven. Meer informatie www.kinderwinkelwesterkade.nl

Zevenduizend kinderen in de Nederlandse asielzoekerscentra monteerden onlangs - samen met hun ouders - poppenvilla’s. Samenspel houdt de directe confrontatie wat op afstand, waarna het sluiten van vriendschap met lotgenoten iets eenvoudiger wordt. Jonge kinderen verwerken hun ervaringen in het spelen met de villa. Ook helpen of een donatie geven? Kijk op www.poppenvilla.eu. In Drenthe is een sociocratische school in oprichting genaamd De Ontdekking! (tijdelijke website: www.droomvaneenschool.nl) We zoeken mensen met affiniteit met dit onderwijs en zakelijk inzicht die ons willen ondersteunen. Wie wil meedenken en doen? Laat het weten! Ouders, studenten en docenten, ook van harte welkom! Informatie via Dorine Beijert: 0592-421168 of dorinebeijert@gmail.com Gratis kennismakingsgesprek voor ouders: Heb je een hooggevoelig kind en vraag je je af hoe je daarmee om kan gaan? Loop je vast in diagnoses en zoek je een second opinion? Zoek je fijne hulp voor je kind ? Welkom! Shael E’lani, Utrecht, 030-2311069, gz-psycholoog/ spirituele coaching, www.openspirit.nl. Alle kinderen in de leer/kwalificatieplichtige leeftijd die niet gebruikmaken van bekostigd onderwijs zouden in aanmerking moeten komen voor een Kindgebonden Onderwijs Budget. Bent u het hiermee eens? Teken de petitie op http://petities.nl/petitie/kindgebondenonderwijs-budget.

Lees verder in de EducarePlus, de digitale bijdrage bij dit nummer met links, extra artikelen en deze keer een kleurplaat voor een verrassende kindermeditatie. Je ontvangt de bijlage voortaan via de nieuwsbrief. Nog geen lid van de nieuwsbrief? Schrijf je in via www.educare.nl.

educare | mei 2013

Ook een Ukkie plaatsen? Let dan op dat het niet-commercieel is, een bijdrage levert aan het leven van kinderen en opvoeders en interessant is voor de lezers van Educare. De meest aansprekende Ukkies worden geplaatst. Mail je tekst voor 5 augustus naar: redactie@educare.nl

het volgende nummer HET VOLGENDE NUMMER

Een jaar na Kanamori Wijs onderwijs Operation Education, Manifest Passend Kleuteronderwijs, Democratisch Onderwijs, het is maar Lynne McTaggart verbaasde zich een op greep over de competitiesfeer de uit de vele initiatieven die ouders en onderwijsmensen namen om het onderwijs te school van haar dochter. Dat is veranderen. Wat willen de initiatiefnemers, en normaal, zei men. Maar is dat wie werden ze geïnspireerd? Welke overzo? Ze ging op zoekdoor en vond eenkomsten bij de wetenschap het antwoord zijn er met de visie van Kanamori, Claire Boonstra, van initiatiefneemster de zijn Japanse het tegendeel. We veel onderwijzer die vorig jaar Nedervan Operation Education land bezocht? meer met elkaar verbonden dan we ons realiseren. Wat zou dat betekenen voorminder ons onderwijs? Belonen motiveert dan voldoening Uit onderzoek blijkt dat belonen minder motiveert dan voldoening. Welke gevolgen Kinderen van de straat heeft dit voor de opvoeding en wat kunnen De rotjochies, de straatvechouders en leerkrachten voortaan beter doen of laten? tertjes, de kinderen die hun dagen op de straten slijten, wat beleven zij, hoe ervaren Waar sta je voor? zij de wereld? En hoe kunOuders willen dat scholen laten zien waar Struikelen over woorden nen we hen de hand reiken? ze voor staan. Voor leerkrachten en kinderen Dat doen kinderen die in beelden denken. In Rotterdam vonden we schept dat duidelijkheid. Waarden zouden Welke woorden zijn dat, en hoe kun je mensen die het doen. richtinggevend moeten zijn voor het leven in een kind helpen om die woorden de baas een school. Hoe creëer je vanuit de waarden te worden? die je belangrijk vindt een authentieke leergemeenschap? A DVER TENTI E

Tekenen met kinderen Zinvol tekenen gebruik je als tus- sociale • ontwikkelt de motorische, sendoortje in de klas en in de kinen emotionele vaardigheden; deropvang, als verdieping van het • versterkt hetalsmathematisch tekenonderwijs, oefening in de inzicht; • geeft inzicht inondersteuning de beweegredenen kinderyogales of als het kind; bij van de kindertherapie. • verbetert deTekenen: relatie tussen opvoeder Vijfdaagse Zinvol en kind. woensdag 11 februari Doe meer met tekenen in de basisschool: vrijdag maart Schrijf9 je nu in voor de nieuwe stuLeerlingvolgsysteem is meer! in Beeld: diegroepen die inTekenen september 2013 zaterdag 21april starten. Gratis tips! Schrijf je intips voor ontvangen? de nieuwsbrief en Gratis ontvang gratis tips over tekenen met kinderen. Schrijf je in op www.zinvoltekenenmetkinderen.nl www.zinvoltekenenmetkinderen.nl

TE HUUR EDUCARE WORKSHOPRUIMTE

Colofon Educare

Educare is een uitgave van Stichting Universele Opvoeding.

Educare is eenVoorzitter: platform Aad voorStreng ouders, opvoeders en leerkrachten die met passie voor Penningmeester: Hannie Hanhart opvoeden en liefde voor kinderen werken aan Redactie een duurzame samenleving. Hendrik Marsmanweg 16 in Educare is een verbindende schakel 4103 WS een levend netwerk vanCulemborg opvoeders die Tel 0345 52 38 77 een antwoord zoeken op de vragen van Mail redactie@educare.nl deze tijd: KvK: 41059473 - Hoe creëren we een interculturele samenleving waarin kinderen zichwerkten deel vanmee het geheel Aan deze Educare en medeschepper kunnen voelen? Hoofdredactie Marijke Sluijter Eindredactie enbijcoördinatie: Fundamen taal - Hoe dragen we aan een gastvrije aarde Bladmanagement Frans de Steur waar ieder kind voldoende gevoed, Vormgeving ondernemers in marketing beschermd enFIZZ onderwezen wordt? & communicatie Webredactie Patricia Ritsema van Eck Leden Educare onderhoudenIneke en maken En van verder Irene Muller-Schoof, Struijk, gebruik vanOffereins, drie informatieve Marianne Baukelienwebsites: Franken, Admar www.educare.nl/opgroeieninverbondenheid Kwant, Erica Janse, Claire Walkate, Dennis van Leeuwen, Alberthe Papma, Mathilde Kuper, Jenk www.educare.nl/opvoedingsboek.nl Stronks, Lucie de Jong, Henriëtte Scheiuit. www.educare.nl/netwerkInformatie en

lidmaatschap: www.educare.nl

Fotografen Admar Kwant, Antien Grijsseels, Erica Janse, Lies Post, Ellenea,

STICHTING Hansvandam fotografie, Angelique Boter UNIVERSELE (illustraties),Roy en Xandra Kerkdijk, Henriëtte OPVOEDING Scheiuit, Marike Blanken, Robin Riphagen, Rino Kleverlaan, Willem Blanken, Philip Bouvy, Alard Willemsen, stock-xchng Stichting Universele Opvoeding is in 1982 Wendy de Munk (illustratie) opgericht, geïnspireerd door een internationale conferentie in Italië waar de sprekers Coverfoto © Shutterstock opriepen tot een opvoeding in mededogen en verbondenheid als antwoord op Abonnementsgegevens de milieuen migratieproblemen diejaar. zij Abonnement: 5 nummers per voorzagen. Kan bij elk gewenst nummer ingaan. Het doel van de stichting is het initiëren, steunen en verbindenKosten van visies en praktijken € 27,50 Nederland die een Abonnement bijdrage leveren aanInhet € 35,50 Binnen Europa leven en leren in heelheid en verbondenheid. € 42,50 Buiten Europa Om dienstbaar te zijn aan de ontwikkelingen binnen opvoeding, Educareonderwijs abonneeservice en hulpverlening heeft SUO105 het tijdschrift Postbus AC Alphen aan den Rijn in Educare en2400 de website www.educare.nl Tel 0172 47 60 85 het leven geroepen. Tientallen vrijwilligers 65 330 7 leveren hieraanFax hun0172 bijdrage. Mail Educare@spabonneeservice.nl

Vrolijke lichte ruimte centraal in Nederland te Culemborg. Grootte: 16-20 personen voor een workshop, 24 voor een lezing. Goed bereikbaar, ook per openbaar vervoer. Vlakbij station, 12 minuten ten zuiden van Utrecht.

Informatie via: info@educare.nl

Visie op opvoeden Advertentie-acquisitie Educare is LatijnDaily voorproductions opvoeden, in de betekenis van uitlokken tot ontwikkeling. Pepijn Dobbelaer Onderwijzenpdobbelaer@virtumedia.nl is hier deel van. Opvoeder zijn is: 030 693 31 92 - voorbeeld en antwoord zijn voor het Seintjes opgroeiende kind; Frans de Steur - een voedzaam klimaat scheppen waarin identeam@wxs.nl ieder kind uitdrukking kan aan wat in 0575 55 65geven 91 de kiem al aanwezig is. Stagnaties zijn het signaal dat er verandering Websites www.educare.nl in de situatie nodig is. www.educare.nl/netwerk In de visie van SUO is opvoeden een www.opvoedingsboek.nl levenslang dynamisch proces. De opvoeder www.opgoeieninverbondenheid.nl ontwikkelt zich aan het kind, zoals het kind zich aan opvoeder ontwikkelt.na Overname vandeartikelen is toegestaan Opvoeder zijn istoestemming een doorlopend proces schriftelijke van de redactie. van zelfopvoeding en bewustwording. ISSN: 0921-2426 Opvoeden en leren beperkt zich niet tot gezin, kinderdagverblijf of klaslokaal, het is gedrukt op ecologisch leven zélfEducare is de leerschool. verantwoord papier voorzien van FSC-certificaat.

Coöperatief spel Earth Games Earth Games selecteert en ontwikkelt spelmaterialen met een positieve invloed op gedrag en ontwikkeling. De materialen versterken de verbinding met jezelf, de ander, de aarde en de wereld om je heen. Coöperatieve spellen Ga naar www.earthgames.nl voor heel veel coöperatieve bordspellen. In deze spellen speel je niet tegen elkaar maar mét elkaar! Je werkt samen en wint of verliest samen. Voor scholen, in je gezin, in kindertherapie. Workshops Boek een workshop en leer hoe je coöperatieve spellen in kunt zetten in de begeleiding van kinderen. Zinvol en leuk voor een teamdag/ studiedag op school! Stuur een email naar info@earthgames.nl voor meer info of kijk op www.earthgames.nl.

Samen spelen in plaats van tegen elkaar!

Bestel nu! Educare lezers krijgen filosofiekaartjes: de Praatprikkels gratis (t.w.v. €10,95) bij een bestelling vanaf € 50,- op www. earthgames.nl. Vermeld bij uw bestelling, bij ‘opmerkingen’: Actie Educare. Sharing Nature® Kijk op www.sharingnature.nl voor het Sharing Nature handboek en de kaartenset met 77 spelvormen voor natuurbewustzijn waarmee je bijdraagt aan de verbinding met de natuur.

K A B L A FV bil

E D R AA

info@earthgames.nl

Scholenpakket Voor scholen is er een scholenpakket coöperatieve spellen, met een doorlopende spellijn voor alle groepen van de basisschool. Scholen krijgen 10 % korting!

el in jf je sn ol.nl i r h c s eer en sscho Lees m .biologieplu w via ww

www.earthgames.nl

il h c s n e n van bana ker

tot kik

tie n e r e f n 6e Co ie Biolo g nderwijs Basiso

013 mber 2 lt, e v o n 22 ere Vrijdag entrum de W c s Congre 74,-) n e ktober 1 r o e 1 t a n (n u L .p. ,- euro p Prijs: 149 ers met o.a. t André Kuip au Astron ouise Vet L Bioloog Foto: Im ageSelect

mede mogelijk gemaakt door:

BI OLOGIE PLUS SCHOO L