Van status naar waarde Positieve ontwikkelingen in het onderwijs Claire Boonstra is energiek en creatief en heeft een visie die ze ook nog eens overtuigend weet uit te dragen. Tijdens TEDxAmsterdam hield ze een bevlogen en bij vlagen emotioneel betoog, waarin ze opriep tot vernieuwing van het onderwijs. Zij gaf zichzelf 6 maanden de tijd om uit te zoeken wat haar toegevoegde waarde is voor vernieuwing in het onderwijs. Inmiddels zijn we 9 maanden verder en vertelt Claire ons tijdens een mooie wandeling over de Bussumse hei alles over het onlangs gestarte Operation Education (OE) en haar plannen. Claire steekt van wal: “Allereerst willen we met Operation Education de mentale switch maken, daar ligt nu de focus. Waarom creëren we maar één ideaalbeeld, terwijl we juist zo veel diversiteit nodig hebben? Elke dag weer vraag ik mezelf af: hoe is dat toch gekomen, waarom doen we dat zo?” Om tot deze mindswitch te komen, is veel media-aandacht nodig. Vanuit een maatschappelijk bewustzijn moet er een échte discussie over ons onderwijs ontstaan. “Mensen moeten weten wat er allemaal gaande is, wat er al gebeurt. Er moet ruimte worden gecreëerd voor andere soorten onderwijs. Ik geloof niet in één ideaal type school voor iedereen. Voor ieder kind zou je een soort onderwijs moeten kunnen kiezen dat past bij wat hij op dat moment zou moeten leren. Als de mindswitch werkelijkheid wordt bij mensen, creëer je vraag. Als er vraag is, worden er vanzelf oplossingen geboden.“ Deze bedrijfseconomische benadering is voor Claire een tweede natuur en ligt voor de hand, gezien haar uitgebreide ervaring in het bedrijfsleven. Het tekent bovendien de voortvarende aanpak van Operation Education.
Leren van ervaring Bij ‘leren’ denken we al gauw aan klaslokalen en groepen kinderen die leerstof aangeboden krijgen. Dat beeld zit aardig verankerd. Terwijl: als je terug gaat kijken naar momenten 6
educare | augustus 2013
waarvan je echt geleerd hebt, dan is dat vaak meer op de ervaring gericht, of is er een inspirerende docent geweest die de interesse wekte. Claire heeft dit zelf tijdens haar vervolgstudie ervaren. “Als je in een omgeving komt waarin je innerlijke motivatie wordt aangewakkerd, dan pas wordt leren waardevol.“
Hoger is echt niet beter Zelf fietste Claire eenvoudig door haar schoolcarrière en stuitte nauwelijks op problemen, haalde een ingenieurstitel aan de TU Delft en maakte een imposante carrière in het bedrijfsleven. Totdat ze, boven aan de ladder aangekomen, zichzelf afvroeg: en nu? Ze kwam erachter dat status haar weinig werkelijke waarde gaf. “Nu is het streven hoger – hoger - hoger en moeten we voldoen aan een ideaalplaatje. Er wordt vooral gekeken naar de hoogste scores en goed gedrag. Sommige kinderen, die daar niet aan voldoen, krijgen iets te horen in de trant van: ’helaas, je mag niet door naar het vwo, maar je kunt vast wel iets leuks doen op het vmbo’. Terwijl we juist zo’n behoefte hebben aan mensen die dingen kunnen máken. Er is net weer een rapport verschenen dat er een groot tekort gaat ontstaan aan vakmensen. Het streven is echter - nog steeds - om zo veel mogelijk hoog opgeleide mensen af te leveren, maar wat gaan die straks allemaal doen? Elkaar managen? Dit
Tekst Barbara le Noble Foto van Claire Boonstra: Barbara le Noble Foto van meester Kanamori: Max Dijksterhuis
Als je weet waar je een twinkeling van in je ogen krijgt, en je brengt dat in lijn met je context, dan vlieg je.
educare | augustus 2013
7
is het statusverhaal. En waar leidt het toe? Op hun 40e of 50e komen onherroepelijk de vragen ‘wat doe ik, wie ben ik, heeft dit nog wel met mij te maken’. Dit heeft grote gevolgen, als je
nu enkel gebaseerd is op leerdoelen van de Onderwijsinspectie. “Er zijn voorbeelden van scholen die volgens kwaliteitseisen van de inspectie als zwakke school worden beoordeeld,
Waarom creëren we maar één ideaalbeeld terwijl we juist zo veel diversiteit nodig hebben? ziet hoeveel mensen een burnout krijgen, langdurig werkloos zijn, depressief zijn. Het zit hem veel meer in de waarden (wijst op haar buik). In jezelf. Als je weet waar je talenten zitten, wie je werkelijk bent, wat je motiveert en waarvan je een twinkeling in je ogen krijgt, dan vlieg je. Vooral wanneer je dat in lijn brengt met je context, met de omgeving waarin je opereert en met de behoefte - want die verandert continue.
Focus op talenten Daarvoor moet wel een goede leeromgeving worden geboden, met meer diversiteit en kwaliteit. Operation Education streeft naar een andere definiëring van kwaliteit, omdat deze 8
educare | augustus 2013
omdat ze niet voldoen aan de eisen zoals die zijn gesteld. Als je vervolgens kijkt wat er bereikt wordt met zogenaamde ’probleemgevallen’, kinderen met alle mogelijke stempels en leerproblemen, dan is er wel degelijk sprake van kwaliteit. In plaats van te kijken naar beperkingen, wordt meer de focus gelegd op hun talenten. Je ziet de kinderen dan opbloeien, gelukkig zijn. Ouders zijn blij met de verandering want ze hebben hun kind weer terug. En zo’n school wordt dan als zeer zwak bestempeld. Terwijl een kind dat gelukkig is, ook betere resultaten zal laten zien. Maar omdat deze kwaliteit niet aangetoond kon worden volgens de checklijsten van de inspectie krijgt de school een negatieve beoordeling.“
Meester Kanamori
Pitchers en catchers
Bij een kind dat gelukkig is denk ik aan Mr. Kanamori, de inmiddels beroemde schoolmeester op een basisschool in Japan. Gelukkig zijn is daar het belangrijkste leerdoel, dat aan het begin van het schooljaar door alle kinderen met luid gejuich wordt ontvangen. Een jaar geleden was Mr. Kanamori in ons land. Destijds was er veel aandacht voor de wijze waarop hij met kinderen omgaat. Mr. Kanamori geeft kinderen ruimte voor hun emoties en weet door zijn manier van lesgeven een prettige groepssfeer te creëren. In de documentaire Children full of life wordt een prachtig portret geschetst. Omdat hij het gevoel heeft dat er in de buitenwereld steeds minder waarde wordt gehecht aan het leven, beschouwt hij het als zijn belangrijke taak om de kinderen te leren hoe waardevol dat leven juist is. Hij moedigt hen aan om te zijn wie ze zelf willen zijn. Zijn recept: je eigen kwaliteiten en die van anderen zo veel mogelijk (laten) bevestigen. Hij werkt aan een klas waarin de kinderen een emotionele band met elkaar hebben. Een middel dat Mr. Kanamori hanteert om daartoe bij te dragen, is het klassenboek. Kinderen schrijven in het boek over wat hen bezighoudt. Hun verdriet, irritaties, dankbaarheid en angsten. Door deze emoties met elkaar te delen, wordt er samen gelachen en gehuild in de klas. Dit zorgt voor de verbondenheid waar Mr. Kanamori zo veel waarde aan hecht. Het geeft kinderen het besef dat ze allemaal weleens te maken hebben met angst en verdriet, dat zij daarin niet alleen staan. Bovendien is het een manier om te verwerken, om los te laten, waarna het kind de volgende stap in zijn ontwikkeling kan zetten.
Mr. Kanamori pleit voor een omslag naar een heel andere manier van kijken, denken, voelen en doen. “In ons systeem zijn de leraren de pitchers, en de leerlingen de catchers. Er komen vele ballen op de kinderen af, die zij vangen en een plek geven. Laat kinderen de pitchers en leraren de catchers worden, dat is de omslag naar de nieuwe wereld. Hetzelfde geldt voor alle politici en leiders ten opzichte van de burgers en de zwakkeren in de samenleving.”
Emotionele verbondenheid Een dergelijke manier van lesgeven is gebaseerd op waarden, op zingeving. Er wordt bewust gekozen voor liefde en geluk. Kinderen wordt respect voor elkaar bijgebracht door ervaringen met elkaar te delen. Het wordt ze niet opgelegd, in de vorm van regels; nee, zij ontwikkelen een invoelingsvermogen vanuit innerlijke waarden. Om deze emotionele verbondenheid te bevorderen, probeert Mr. Kanamori de kinderen te confronteren met hun eigen kwetsbaarheid. Toen er een situatie was ontstaan waarbij een paar kinderen werd gepest vanwege slechte resultaten, maakte Mr. Kanamori zich zorgen om de minachting die werd geuit. Hij vroeg de kinderen om in hun hart te kijken en hun gevoelens met elkaar te delen. Eerst durfde niemand naar zichzelf te kijken en toe te geven dat hij of zij gemeen was geweest. Allemaal verscholen ze zich achter mooie woorden. Op het moment dat hij ze daarmee confronteerde en de kinderen opdroeg nu op papier te zetten wat zij écht hebben gedaan, kwamen de ontboezemingen. Eén meisje biecht in tranen op dat andere kinderen op de peuterspeelzaal altijd tegen haar zeiden dat ze stonk. Ze was zó bang dat dit haar weer zou overkomen, dat ze zelf is gaan pesten. Haar openhartige emotionele verklaring waarbij ze zich met zichtbare moeite kwetsbaar opstelt, zorgt voor een gevoel van compassie en begrip. Het pesten was toen snel afgelopen.
We zijn allemaal ‘agents for change’ Toeval of niet? Het lijkt erop dat er overal ter wereld bewegingen gaande zijn die de omslag willen maken van status naar waarde. Feit is, dat inmiddels een grote groep mensen zich heeft aangesloten bij Operation Education en dat deze groep nog iedere dag groeit. Ouders, docenten, therapeuten en al die mensen die zich willen inzetten voor een verandering, sluiten zich aan en worden ‘agents for change’. Zo hoopt Operation Education uit te groeien tot een krachtig platform. Claire legt uit: “Mensen kunnen zelf het verschil maken door er met anderen over te praten en initiatieven te starten; op de eigen manier een bijdrage leveren aan de eerste stap, laten zien wat er is en wat er gebeurt. We willen duidelijk geen organisatie zijn die aanstuurt, maar vooral een verbindende rol spelen. En dit uitdragen.“
Operation Education Een bijdrage leveren aan deze ontwikkeling kan door je aan te sluiten bij Operation Education. www.operationeducation.nl
Claire Boonstra Hoewel OE-oprichter Claire Boonstra zelf steeds spreekt over ‘ons team’ is haar eigen (voortrekkers)rol van groot belang, getuige haar indrukwekkende cv met ervaring en invloedrijke contacten in binnen- en buitenland. Ze werkte onder andere op topfuncties binnen KPN, Unilever, Talpa en was co-founder van Layar, het bedrijf dat augmented reality wereldwijd op de kaart heeft gezet. In 2012 werd zij verkozen tot ‘Young Global Leader’ of the World Economic Forum. In 2011 was ze Online Mediavrouw van het Jaar. Ze was tevens ‘Young Advisor’ van EU-commissaris Neelie Kroes en werd meerdere malen één van de ‘most influential women in technology’ genoemd, door invloedrijke bedrijven in de VS. www.claireboonstra.com
Meer weten? In EducarePlus staan links naar filmpjes over TEDxAmsterdamED, TEDxBinnenhof en Layar.
educare | augustus 2013
9
Dit artikel kreeg je van Educare! Educare is een tijdschrift over opvoeden en onderwijzen vanuit verbondenheid. Het wordt uitgegeven door Stichting Universele Opvoeding en verschijnt 5x per jaar. Ieder nummer bevat een uitneembaar katern met praktische oefeningen en informatie die je thuis en/of in de klas kunt uitvoeren. Wanneer je op de hoogte wilt blijven van nieuws over opvoeding en onderwijs in verbondenheid, dan kun je je inschrijven op onze digitale nieuwsbrief. We sturen je dan ook bericht wanneer de nieuwe Educare (het tijdschrift) uitkomt. We gebruiken de nieuwsbrief tevens voor nieuws wat niet in het tijdschrift gedrukt kon worden en om je op de hoogte te houden van ontwikkelingen op onze websites. Schrijf je nu in op de nieuwsbrief en ontvang direct 6 Educare katernen (pdf):
1. 2. 3. 4. 5. 6.
Leren met Hart Focus Schatgraven in jezelf Verrassend tekenen Opgroeien in verbondenheid Leren kun je leren De rol van spiegelneuronen
Je vindt het inschrijfformulier op onze homepage op www.educare.nl Op onze website kun je ook een abonnement afsluiten op het tijdschrift zelf of ter kennismaking een proefnummer aanvragen. De websites van Stichting Universele Opvoeding: www.educare.nl – alles over het tijdschrift Educare www.opvoedingsboek.nl – wekelijks een boekbespreking... www.opgroeieninverbondenheid.nl – wekelijks een praktische tip... opvoedingenonderwijs.ning.com – digitale ontmoetingsplaats voor leden Copyrights van alle teksten en foto’s in deze pdf berusten bij Stichting Universele Opvoeding en de respectievelijke auteurs en fotografen. Je mag er niets uit kopiëren zonder hier vooraf toestemming voor te vragen. Je mag wèl deze pdf in zijn geheel doorgeven aan vrienden en/of collega’s van wie je denkt dat ze belangstelling hebben voor de inhoud ervan. St. Universele Opvoeding – Hendrik Marsmanweg 16 – 4103 WS Culemborg – redactie@educare.nl