Educare 2013 nummer 5 by Tijdschrift Educare Archief

JAARGANG 31 •nr.5/2013 • E 6,60

Verbinding en openheid door lessen in ridderlijkheid

• Wat zijn de waarden van jouw gezin? • Zo vier je Sinterklaas zonder stress • Tekenopdracht om getraumatiseerde kinderen te helpen praktische inspiratie voor ouders, opvoeders en leerkrachten

Duurzaam en doordacht

Jaarboek 2014

kruid Het On k 2014 e o b Jaar rmatie & o Transfansitie Tr V.o.e.l. school voor jongeren

www.vlinderwijs.be

Vlinderwijze Scholen Vlinderwijs

Gesubsidieerde basisschool voor 2 - 12 jaar www.vlinderwijze.be

Bron van inspiratie voor iedereen die zijn leven op eigen wijze vorm geeft. In balans met de natuur, bewust, nieuwsgierig, duurzaam en soms ook experimenteel. Het Onkruid jaarboek staat voor een duurzaam en doordacht leven. Met nieuws en achtergronden, festivals, broedplaatsen, opleidingen, natuurlijk bouwen, transition towns en natuurlijk therapeuten, coaches en nog veel meer. Wil jij ook het jaarboek ontvangen? Stuur de ingevulde bon naar: Onkruid, Antwoordnummer 13003, 4120 ZX Everdingen

Kinderwijze scholen

Kunst, natuur, gevoelens en creatief ondernemerschap: hand in hand!

Schrijf je nu in!

• zonnecirkel en maancirkel: muzische opening & afsluiting van de dag • aardecirkels: projectvergaderingen en budgetbeheer • meervoudige intelligenties in alle lessen • wekelijkse toonmomenten: optredens, theater, zonnecirkels, zelf lesgeven • right brain traning & quick learning tools • het regenboogtalentenplan

Leereilanden

Start 1 sept 2013

Adres ................................................................................................... Postcode & Woonplaats ...............................................................

.....................................................................................

Telefoon .............................................................................................

Ik betaal het jaarboek via een factuur. Ik betaal hiervoor € 1,50 extra.

e-mail ...................................................................................................

in Antwerpen (Berendrecht)

Gemeenschappelijk transport vanaf Antwerpen mogelijk

0488 618 886 www.vlinderwijze.be

22/07/13 08:38

Betaling Hierbij machtig ik Onkruid om tbv het Jaarboek 2014 eenmalig € 7,50 van mijn rekening af te schrijven. Rekeningnummer:

Naam ....................................................................................................

• Sterrenstof: wiskunde, filosofie, wetenschappen • Zonnetaal: taal en spelling, lichaamstaal, drama, gevoelens, ... • Natuur: permacultuur en dierenverzorging (met paardrijles in sommige scholen) • Knutselatelier en ambachten • Gezonde voeding en kruidenleer • Multimedia en grafische ontwikkeling • Notenleer en instrumentenleer • Dans (oa Indische dans ...), yoga, beweging • Snoezelruimte: relaxatie en massage

VlinderwijsscholenafficheA3_zomer.indd 1

Ik wil graag het Onkruid Jaarboek 2014 ontvangen. Ik betaal € 7,50 en ontvang hem zonder extra verzendkosten thuis.

6400_Adv_Klikgids_148x210.indd 1

13-08-13 16:16

Maak Educare zichtbaar!

VlinderwijsopendeurdagafficheA3.indd 1

28/04/13 20:48

Ben jij ook zo enthousiast over Educare en wil je het graag delen?

Kijk op www.educare.nl/delen 2

educare | oktober 2013

Embodied learning… huh? “Wat kom jíj hier doen?” Er is een lange man de kleuterschool binnengestapt: minstens twee meter hoog. Voor hem staat Pimmetje, drie turven, die verantwoording eist. De man is inspecteur, in schooltaal ‘de inspectie’ en daarmee meteen van zijn menselijke trekjes ontdaan. Een beetje onwennig kijkt hij neer op het wereldje daar beneden aan zijn voeten. Hij gaat zitten en pakt zijn papieren, zichtbaar opgelucht. Er wordt geturfd, er worden mappen ingekeken, er wordt geteld. Hij stelt een paar vragen, en vertrekt weer. Verbazend dat ik binnenkort duizenden mensen tegelijk leer tekenen met mijn Droedel App! Ik zit me nu al te verkneukelen dat al die droedels binnenkort op twitter en facebook verschijnen. Ik zal jullie via de nieuwsbrief een berichtje sturen als hij klaar is.

Pimmetje wil nog steeds antwoord op zijn vraag. Ik leg hem uit dat deze meneer kwam kijken of het goed met hem ging. Met grote ogen kijkt hij me aan: “Die lange heeft heel niet naar Pimmetje gekeken!” zegt hij verontwaardigd. Tja, daar heb ik niet van terug. Wat ik met de kinderen doe staat echt niet in die papieren. En wat meneer in dat uurtje geturfd heeft was ook maar toeval, en grotendeels beïnvloed door zijn eigen (storende) aanwezigheid.

In de quantumfysica is het een gegeven dat de toeschouwer bepaalt wat hij ziet. Dat lijkt me voor het echte leven ook grotendeels geldig. Sterker nog, wat gezien wordt ga je uitvergroten. Je zorgt dat het goed zichtbaar op werkbladen, in schriftjes en toetsen terechtkomt. Het leerproces zelf is lastiger vast te leggen. Dat een kind voorafgaand aan lezen, rekenen en schrijven uiterst complexe structuren in eigen brein en lijf moet aanleggen wordt nogal eens vergeten. En dat dat alleen kan als je met je hele hebben en houden mag leren ook. Maar er is hoop. Nu is er embodied learning*. Weterschappers hebben ontdekt dat je beter leert als je erbij beweegt…. Mogen nu alle Pimmetjes van hun stoeltje afkomen? *Zie het filmpje op het EducareNetwerk

Gasten in dit nummer Jacobine van de Ree

Pieter van Dongen

Jeroen de Jong

Jacobine van de Ree vindt het in haar werk als coach en begeleider van kinderen belangrijk om kinderen met aandacht, humor en enthousiasme te benaderen. Dan ontdekken ze op een creatieve manier wat ze in huis hebben.

Pieter van Dongen zet zich met zijn project 'Ridderlijkheid op School' in voor het welzijn van kinderen. Daarnaast is hij aikidodocent en coacht hij mensen op het gebied van onderwijs en opvoeding.

Gooi meer hout op je vuur! Jeroen de Jong vindt dat voorleven veel belangrijker is dan opvoeden. En dat het ware vaderschap zich buiten de kaders bevindt. Hij organiseert vaderontmoetingen, geeft lezingen en workshops en schrijft over het vaderschap.

educare | oktober 2013

Educare

Tekst Barbara le Noble Beeld Xxxx

Lessen in ridderlijkheid Kinderen leren geheimen van goed ridderschap

Communiceren en verbinden wordt steeds belangrijker. Zou het niet fantastisch zijn als we

Wat betekent Educare? Educare betekent ‘opvoeden’, om precies te zijn ‘uitlokken tot ontwikkeling’. Omdat het Latijn is, spreek je het uit zoals je het schrijft.

allemaal compassievol leren communiceren? Als kinderen van jongsaf hun eigen en andermans gevoelens en behoeftes leren benoemen? En er meer onderling begrip ontstaat? Er zijn meerdere methodes om dit te bereiken. Een bekende methode is Rosenberg’s Geweldloze Communicatie. Een nieuwere methode is ‘Ridderlijkheid op school’.

Geweldloze Communicatie is een manier om in verbinding met jezelf en de ander te komen. Dit vraagt om luisteren en waarnemen; om compassie en inlevingsvermogen; om het kunnen uiten van gevoelens en behoeften; en het doen van een duidelijk verzoek aan de ander. Ik heb er nu twee jaar mee geoefend en weet hoe lastig het is om je deze manier van communiceren eigen te maken. Het vraagt om objectief waarnemen vanuit een neutrale houding. Waardeoordelen zijn uit den boze. De eerste stap was het bewust worden van de hoeveelheid (voor)oordelen die er in mij omgingen. In plaats van me daardoor te laten leiden, moest ik leren om te luisteren naar wat de ander zei en dat teruggeven om te laten zien dat ik goed had geluisterd. Daarnaast moest ik voelen wat het met mij deed. Zonder oordeel… In het begin was er heel veel verzet tegen deze, in mijn ogen, wat ‘softe’ manier van communiceren. Het duurde enige tijd voor ik ging beseffen welke positieve veranderingen het opleverde in de relaties met anderen en met mezelf! Ik merkte dat als ik zonder te oordelen of oplossingen te bedenken kan luisteren naar wat een ander zegt, de ander zich gehoord voelt. Tegelijk schept het ruimte in jezelf. Voorheen wilde ik

Wat is Educare? Het tijdschrift Educare en de website www.educare.nl vormen samen een platform. De website bestaat uit drie onderdelen, waarop onder andere opvoedingstips, evenementen, filmpjes, blogs, groepen en boeken te vinden zijn. • www.educare.nl/netwerk • www.opgroeieninverbondenheid.nl • www.opvoedingsboek.nl

vaak, als reactie op een verhaal van een ander, een oplossing bieden of een tegenargument geven als ik me aangevallen voelde. Nu luister ik vooral, ook naar mezelf. En wat een boel overtuigingen en vooroordelen heb ik voorbij zien komen!

Vanuit begrip ontstaat compassie Als je je bewust wordt van deze belemmerende overtuigingen, dan heb je een keus. Zolang deze overtuigingen zich nog op onbewust niveau in je afspelen, heb je minder controle over je reactie en volgt onmiddellijk de emotie. Boosheid, verdriet, we kennen het allemaal. Ze staan vaak tussen twee mensen en belemmeren de communicatie. Daarom is het zo belangrijk deze emoties te doorvoelen. Door het aanleren van het Geweldloze Communicatiemodel heb ik meer afstand leren scheppen tussen mijn gedachten, emoties en mijzelf. En ik ging verder denken: wat als iedereen op deze manier zou leren communiceren? Gelukkig bestaat hiervoor ook een programma voor kinderen, 'De Kleine Giraf’. Hiermee leren kinderen vaardigheden die ze in conflictsituaties kunnen gebruiken. Ze leren over hun behoeften en gevoelens te praten en een verzoek doen. Op scholen waar dit project wordt gebruikt is de sociaal-emotionele ontwikkeling van de kinderen gegroeid en het saamhorigheidsgevoel versterkt. Bij kleuters gebruikt men een babygiraf als metafoor voor wijsheid. Het is het dier met het grootste hart. De juf vertelt bijvoorbeeld: “Hij is helemaal alleen, hij is zijn moeder kwijt…” En dan vraagt ze: “Hoe zou hij zich voelen denken jullie?” De kinderen leven zich in: “Hij zal verdrietig zijn, bang en eenzaam.” “Wat zou hij nodig hebben?” De behoeften van de giraf worden op een rijtje gezet: “Zijn moeder, liefde, eten…” Gezamenlijk wordt er gezocht naar een oplossing en spelenderwijs gaan de kinderen waarnemen, voelen en behoeftes zien. Vandaaruit kunnen ze bedenken wat er nodig is en erom vragen. Ook heel belangrijk is het onderscheidend vermogen: welke gevoelens zijn van jou en welke van de ander? De kinderen leren contact te maken met hun innerlijk, waardoor ze steviger in hun schoenen komen te staan.

Ridderlijkheid is opkomen voor de ander, kiezen voor het goede en samen sterk staan.

educare | oktober 2013

Daag kinderen uit om voor elkaar op te komen.

Tekst Patricia Ritsema van Eck Beeld Erica Janse

Iedereen kan alles leren! Op de lagere school had ik een meester die echt

Wat is de doelgroep? Educare is bedoeld voor ouders, opvoeders en leerkrachten die met passie voor opvoeden en liefde voor kinderen werken aan een duurzame samenleving. Educare is een verbindende schakel in dit netwerk van opvoeders.

kwaad werd als ik zei dat ik iets niet kon. “Wat een onzin!” riep hij dan met stemverheffing en veel consumptie. “Kun je het niet of kun je het nog niet? Je hoeft het alleen maar te leren en iedereen kan alles leren!” Zijn geloof in mijn kunnen was niet gebaseerd op mijn aangeboren talent en hoge IQ. Hij geloofde echt dat iedereen alles kan leren. Een belangrijk verschil… Carol Dweck, psycholoog en auteur van Mindset, de weg naar een succesvol leven, maakt onderscheid tussen fixed mindset (statische mindset) en growth mindset (groeimindset). Iemand met een fixed mindset gelooft dat talent en intelligente bij de geboorte bepaald zijn. Je hebt ze of je hebt ze niet. Iemand met een growth mindset erkent weliswaar aanleg, maar is er tevens van overtuigd dat iedereen alles kan leren. De mindset waar je persoonlijk in gelooft, bepaalt in belangrijke mate wat je zult bereiken op school en in de rest van je leven en hoe (on)gelukkig je je hierover zult voelen.

Prestaties versus inzet

Bij kinderen met een growth mindset ligt de focus op inzet en ergens moeite voor doen. Dat je fouten maakt is niet erg: daar kun je tenslotte van leren. Kritiek grijpen ze aan om zichzelf 12

te verbeteren en het succes van een ander is voor hen geen bedreiging maar een bron van inspiratie. In een uitdaging kun je fijn je tanden zetten en als iets niet meteen lukt, dan geven kinderen met een growth mindset het niet snel op. Als je faalt, dan is je poging mislukt, maar dat zegt niets over wie je zelf bent.

Het Pygmalion-effect De volwassenen in het leven van een kind zijn bepalend voor waar het zelf in gaat geloven. In 1963 publiceerden de wetenschappers Jacobson en Rosenthal een opzienbarend onderzoek: Pygmalion in the Classroom. Hiermee lieten zij zien dat wat je gelooft over je kind werkelijkheid wordt. Als een leerkracht aan het begin van het jaar verteld wordt dat Pietje en

De mindset waar je persoonlijk in gelooft, bepaalt in belangrijke mate wat je zult bereiken. Marietje begaafde kinderen zijn van wie men hoge prestaties kan verwachten, dan zullen Pietje en Marietje dat laten zien. Omgekeerd ook: Ahmed en Aïscha die leerproblemen zouden hebben, krijgen een steeds grotere achterstand ten opzichte van hun klasgenoten. Het bizarre van dit onderzoek zat hem in het feit dat Jacobson en Rosenthal de vaardigheden van de kinderen via een lootjessysteem bepaald hadden. Ze hadden geen idee hoe deze kinderen het tot dan toe gedaan hadden op school. Maar wie het etiket ‘begaafd’ kreeg opgeplakt, leek dat ineens te worden. En meldde het label ‘leerproblemen’, dan ontstonden die spontaan in de loop van het jaar.

Je kan het wèl! Een aantal jaren geleden gaf ik een bijspijkercursus wiskunde aan een groep van dertig pedagogiestudentes. Op dag één schrijf ik een ingewikkelde vergelijking op het bord. “Als we klaar zijn met deze cursus, kunnen jullie deze allemaal oplossen.” Ze beginnen meteen heftig te protesteren. Allemaal vrouwen en allemaal zijn ze er heilig van overtuigd dat ze dit dus echt niet kunnen. Geen van hen heeft op school ooit een voldoende gehaald voor wiskunde en meer dan de helft heeft het vak laten vallen zodra dit kon. Uiteraard zijn hun hoofden gevuld met mantra’s als ‘Meisjes zijn nou eenmaal minder goed in rekenen’ en ‘Wiskunde kun je alleen met een wiskundeknobbel’. Ik herinner mij op dat moment mijn oude meester: “Onzin. Iedereen kan wiskunde leren dus jullie

ook!” Na twee lessen faalangsttraining en werken aan negatieve overtuigingen gaan we met het rekenwerk van start. Als ze in januari tentamen doen, slagen ze allemaal met dikke voldoendes. Zie je wel dat je het kunt…

Mindset in actie Dweck geeft in haar boek Mindset, de weg naar een succesvol leven twee inspirerende voorbeelden van docenten. Marva Collins en Jaime Escalante leren in korte tijd op ongekend hoog niveau de aan hen toevertrouwde kinderen rekenen en lezen. Ze doen dit op basis van een rotsvast vertrouwen in het leervermogen van alle kinderen. Het gaat hier om kinderen uit achterbuurten die functioneel analfabeet waren en die inmiddels al door iedereen opgegeven waren. Over deze twee docenten zijn inspirerende films gemaakt, die je online kunt bekijken. Je vindt de links hiernaar in EducarePlus.

Meer weten? Mindset, de weg naar een succesvol leven, Carol S. Dweck, ISBN 9789088502057 (te bestellen via www.opvoedingsboek.nl) Doe de Mindset Test! Deze kun je vinden in EducarePlus.

educare | oktober 2013

Het verschil tussen een ‘fixed’ en een ‘growth’ mindset.

Tekst Irene Muller-Schoof Beeld Admar Kwant

Echt eten

Wat is het doel van Educare? Educare probeert antwoorden te vinden op deze vragen: - Hoe creëren we een interculturele samenleving waarin kinderen zich deel van het geheel en medeschepper kunnen voelen? - Hoe dragen we bij aan een gastvrije aarde waar ieder kind voldoende gevoed, beschermd en onderwezen wordt?

Wat is onze visie op opvoeden? Opvoeden is een levenslang dynamisch proces. Het beperkt zich niet tot het gezin, het kinderdagverblijf of het klaslokaal, het leven zélf is de leerschool. Een kind opvoeden is een proces van zelfopvoeding en bewustwording. Als opvoeder ben je voorbeeld en antwoord voor het kind. Je schept een voedzaam klimaat waarin het kind uitdrukking kan geven aan wat in de kiem al aanwezig is.

Met een fixed mindset zijn prestaties alles bepalend: de cijfers die je scoort zijn ‘het bewijs’ van wat je kunt en in het verlengde hiervan wie je bent. Een getalenteerd kind met een fixed mindset is vaak als de dood voor toetsen en proefwerken: het moet immers met hoge cijfers alsmaar bewijzen dat het inderdaad getalenteerd is. Deze kinderen kunnen vaak slecht tegen kritiek en voelen zich snel bedreigd door anderen die beter scoren dan zij. Ze vermijden uitdagingen en hebben altijd een goed excuus waarom het niet loont om ergens echt moeite voor te doen. Want stel dat je toch faalt, dan ben jij zelf een mislukking.

Wie maken Educare? Het tijdschrift en de website worden gemaakt door een aantal vaste medewerkers en tientallen enthousiaste vrijwilligers, zoals auteurs, redacteuren en fotografen.

Wat is Stichting Universele Opvoeding? Het tijdschrift en de website van Educare zijn onderdelen van Stichting Universele Opvoeding. Deze stichting is in 1982 opgericht. Het doel is het initiëren, steunen en verbinden van visies en praktijken die een bijdrage leveren aan het leven en leren in heelheid en verbondenheid.

Houding komt van binnenuit Een belangrijk element in communicatie is de verbinding met het lichaam. Ons onderwijssysteem is ingericht op intellectu-

Verleidelijke reclames, zoete koekjes, chips waar je van blijft eten, lightproducten: kinderen staan bloot aan veel verleidingen. Aan opvoeders de taak om ze voedselwijs te maken en simpele handvatten voor echte voeding te geven.

Vetzucht Veel chemische stoffen – waaronder die in bestrijdingsmiddelen, brandvertragers en ftalaten (de industriële weekmakers in o.a. cosmetica) – verstoren hormonale processen, waardoor we dik worden. Vermijd daarom zoveel mogelijk deze stoffen, zowel in voeding als in cosmetica. Bron: http://www.life.nl/artikelen/afvallen/gifstoffen-maken-je-dik en Julia Kang, Natuurlijk en gezond (op)voeden.

Soms denk je dat je eerst chemie gestudeerd moet hebben om te kunnen snappen welke producten kinderen voeden of hen schade toebrengen. Uit onderzoek blijkt dat veel kunstmatige toevoegingen aan voedsel diverse klachten veroorzaken, waaronder hoofdpijn, migraine, eczeem, vermoeidheid, hyperactiviteit, concentratiestoornissen en vetzucht. Andere onderzoeken spreken dit weer tegen. Wat is er nou waar?

Herkent je overgrootmoeder het? Goede keuzes maken hoeft niet ingewikkeld te zijn, het is een kwestie van je gezond verstand gebruiken. Michael Pollan heeft er acht woorden voor nodig: “Eet echt eten. Niet te veel. Vooral planten.” Echt eten is eten dat jouw overgrootmoeder als eten zou herkennen. Echt eten bevat geen E-nummers, geen ingrediënten die een kind uit groep 5 niet kan uitspreken en is niet besproeid met gifstoffen. Echt eten groeit aan een plant, is biologisch, maak je zelf klaar en is vers, dus kan bederven. Beloven reclames een kindersap van puur fruit? Blijkt weinig van waar te zijn. Liever lightdrankjes en vetarme chips? Nee dus, niet doen. Toevoegingen als aspartaam, de recent in de EU goedgekeurde nieuwe zoetstof advantaam, MSG en witte stevia groeien niet in de natuur, maar zijn ontwikkeld in laboratoria en zijn daarom geen verstandige keus. 16

Betaal meer, eet minder Kiezen voor echt eten hoeft niet duurder te zijn. Echt eten geeft een beter verzadigd gevoel, dus je eet minder. Denk maar eens aan het verschil tussen een witte boterham met hagelslag of een bord havermuesli uit volle granen. Maak zelf een biologische lunch en vermijd eten uit de schoolkantine. Geef een glas water en een biologische appel in plaats van een pakje ‘Puur Fruit’. Koop lokale voeding, producten uit het seizoen en kook zelf. Eet minder vlees en kies voor volle granen, peulvruchten, verse groente en fruit. En kweek, als het kan, eigen groente in een moestuin, de vensterbank of op het balkon. Echt eten levert heel veel op!

Meer weten?

Kikkererwtensnack

• Natuurlijk en gezond (op)voeden, Julia Kang, Polaris Publishing • Echt eten, Michael Pollan, Arbeiderspers • Meer boeken van Michael Pollan: michaelpollan.com • Over misleidiende marketing: www.foodwatch.nl

Kikkererwten zitten vol met ijzer, vitamine B en eiwitten en zijn een lekkere snack. Laat 2 kopjes kikkererwten in ruim water 1 nacht weken. Kook ze de volgende dag gaar in 1½ uur. Verwarm de oven op 180°C. Haal ondertussen de schilletjes van de kikkererwten. Een gezellig gezamenlijk klusje! Mix de erwten met

2 eetlepels olijfolie. Neem 1 theelepel specerijenmix, bijvoorbeeld paprikapoeder, kerrie of garam masala. Voeg 1 theelepel zout toe en mix goed. Spreid de erwten over een bakplaat en bak ze in 40 minuten knapperig. Laat de kikkererwten afkoelen en bestrooi eventueel nog met wat peper.

educare | oktober 2013

Eet geen ingrediënten die een kind uit groep 5 niet kan uitspreken.

Het weer laat zich in deze dagen van alle kanten zien. Gebruik het, als inspiratiebron! Om te dansen, kunst mee te maken of je verbeelding uit te dagen. Of ga op schattenjacht om spullen te verzamelen voor bijvoorbeeld levensgrote mandala’s. Geef je over aan het weer en geniet van je mooiste herfst ooit.

'Slecht weer bestaat niet, alleen verschillende soorten goed weer'~

Wacht niet tot de storm voorbij is, maar durf te dansen in de regen.

John Ruskin

28 Ben jij de vader die je je kinderen gunt?

educare | oktober 2013

Lekker naar buiten! Tekst Jeroen de Jong Beeld Wendy van Dam

Alle mannen willen een goede vader zijn: betrokken, authentiek en liefdevol. In de alledaagse drukte komt dat niet altijd even goed uit de verf. Maar waarom zoeken zo veel mannen dit in hun eentje uit? Juist het verbinden met andere vaders is essentieel om je eigen vaderschap beter vorm te kunnen geven. De herfst is al weer een heel eind onderweg. Ik zoek in het struikgewas van het bos bij ons in de buurt naar dikke, droge takken waarmee we thuis een kampvuur kunnen stoken. De kinderen zoeken in de hopen bladeren naar de laatste tamme kastanjes van het jaar. Want een kampvuur zonder iets te bakken of te poffen is geen echt kampvuur natuurlijk. Het wordt snel donker, de lucht is koud en vochtig. Met een flinke voorraad hout en een magere oogst kastanjes gaan we naar huis.

Wanneer gesprekken over het vaderschap niet verder gaan dan de keuze voor het goede autostoeltje, blijft er veel onbesproken. Het overgrote deel van alle beschikbare vaderkennis en vaderervaring wordt niet doorgegeven aan een nieuwe generatie vaders. Deze nieuwe vaders moeten het hele wiel van kinderen grootbrengen weer opnieuw en in hun eentje uitvinden. Dat is niet alleen ontzettend jammer, maar het ook eenvoudigweg onnodig.

Als ik die avond met de kinderen rond het hoogoplaaiende vuur sta voel ik me helemaal in mijn element. Op dat moment ben ik de vader die ik wil zijn. We gooien steeds meer hout op het vuur, de kastanjes worden gepeld en met boter en zout opgegeten. En ook de volgende dag ruiken onze kleren nog heerlijk naar vuur.

Als onze generatie van vaders niet is voorbereid of ingewijd in het vaderschap door de generatie voor ons, dan zullen we het zelf moeten doen. Met die insteek ben ik begonnen met De Praktijkvader. Ik wilde een plek creëren, zowel in het echt als online, waar vaders terecht kunnen. Een plek waar je kunt delen, elkaar kunt inspireren, je vragen kunt stellen. Maar ook een plek waar je even bij kunt komen van de drukte en verantwoordelijkheden van een gezin. Een plek waar je met vaders onder elkaar kunt lachen om de dingen die soms mis gaan. Een plek waar het vuur altijd brandt.

Rond het vuur ontdekken wat voor vader je wilt zijn

educare | oktober 2013

Eén van de mannen verwacht met een paar maanden zijn eerste kind en probeert zich een weg te banen tussen alle beschikbare informatie. Hij wil heel graag een goede vader zijn: aanwezig, betrokken en liefdevol. Maar hoe doe je dat met alle boeken, tijdschriften, deskundigen en internetsites die allemaal hun eigen waarheid vertellen? Wie moet je geloven in dat oerwoud van meningen? In een ideale situatie had hij zijn vragen kunnen stellen in zijn directe omgeving. Aan zijn vader, of een oudere broer of zijn opa. Maar dat is in de meeste families lastig. De vertrouwensband tussen de familieleden is er niet sterk genoeg voor of er is veel onzekerheid en onwennigheid als het op het uiten van gevoelens aankomt.

Aan het eind van de avond is alles gezegd en staren we in het vuur. De aanstaande vader die niet meer wist welk boek hij nu moest geloven, vertrouwt nu een stuk meer op zijn eigen weten en gevoel. Net als alle vaders wil hij de vader zijn die hij zijn kinderen gunt. Hij weet nu beter hoe die vader er voor hem uitziet. En hij heeft antwoord gekregen op de vraag hoe hij die vader ook echt kan worden. Hij weet ook dat hij niet alleen is, want diep in ons hart zijn we allemaal op zoek naar die vader.

Jeroen de Jong is oprichter van De Praktijkvader. Hij organiseert vaderontmoetingen, coacht vaders individueel en geeft workshops en lezingen over het vaderschap. Op de website kun je het gratis e-book Hoe word je de vader die je wilt zijn? Van overleven naar sprankelen in 5 praktische stappen downloaden. Dit e-book is geïnspireerd op Daantje de Wereldkampioen van Roald Dahl. www.praktijkvader.nl educare | oktober 2013

Zo word je de vader die je wilt zijn.

V a n d e l eze r

Tekst en beeld Jacobine van de Ree

Met je hele lijf je trauma te lijf

“Jarenlang is Educare mijn leidraad geweest. Nu zoonlief de deur uit is heb ik al mijn oude nummers aan mijn neven en nichten gegeven. Ze werden gretig afgenomen. Tien of twintig jaar geleden, wat erin staat is nog net zo waardevol als nu. Zo gaat het verder…”

Een kamer voor jezelf • Vul een groot papier met alle

die oorlog nog niet uit het kind. Gelukkig zijn er

•

mooi vindt. Je mag met twee handen zet daar een rondje omheen.

organisaties die overal in de wereld kinderen

• Maak dan het hele vel zo donker mogelijk, behalve

helpen met traumaverwerking. Zoals hier, in

jouw mooie plek. Het lijkt dan net of het licht daar schijnt. lievelingsdier. fijn te

kindertehuis Peduli Anak op het eiland Lombok

• Daarna teken je in dat plekje je

in Indonesië waar Jacobine van de Ree (kinder-

Teken erbij wat het daar nodig heeft om het

U i ts p r a a k v a n d e m a a n d

hebben: eten, vriendjes, of juist helemaal niks.

coach uit Nederland) hen leerde om voor zichzelf op te komen. Dat is wel nodig als je met vijftien

Begeleid de opdracht stap voor stap. Het kind mag er

Meer weten?

bij praten, maar uit zich vooral op papier. Je vertelt het

kinderen op één kamer slaapt en alleen een

kind dat het in drukke of moeilijke tijden altijd aan dat

klein kastje voor jezelf hebt. 32

kleuren die je krassen. Kies op het papier een plekje dat je mooi vindt en

Als je een kind uit een oorlog hebt gehaald, is

Neem eens een kijkje op www.pedulianak.org Misschien kun je met je klas of team een kind sponsoren voor een jaar?

plekje kan denken.

educare | oktober 2013

Vrijwilliger in een tehuis in Indonesie: kinderen leren om voor zichzelf op te komen.

“Ik wil niet dat mijn onderwijsaanbod economisch inzetbare pionnetjes aflevert, maar ik wil streven naar een maatschappij met sociaal vaardige en respectvolle mensen, waar ik mijn steentje aan heb mogen bijdragen.” COLUMN

Tekst Ineke Struijk Foto Suzanne Klaver Illustratie Wendy de Munk

Een stralende Bella

Wie zoet is krijgt lekkers…

Tijdens mijn laatste stageperiode mocht ik twee weken lang iedere dag een groep 8 begeleiden. De leerkracht van groep 8 – meneer voor de kinderen, Rob voor mij – had bedacht dat ik de eerste dag zou meekijken en daarna de klas zou overnemen. Die eerste dag wijdde ik dus voornamelijk aan het leren kennen van de kinderen.

We zingen het allemaal uit volle borst in deze gezellige Sinterklaastijd, maar wie bepaalt eigenlijk wat zoet en stout is? Een kringgesprek hierover maakt veel los bij kinderen. Dat belooft een mooie reis vol verhalen te worden! Eén van de leerlingen in de groep stak zijn vinger op bij het zingen van ‘Zie ginds komt de stoomboot’. Hij vroeg zich af wat ‘de roe’ eigenlijk betekent. De uitleg riep nogal wat verbazing, hilariteit en verontwaardiging op. Slaan als je je niet goed gedraagt? Dat is toch niet meer van deze tijd? In het hierop volgende kringgesprek over goed en slecht gedrag bleek dat de leerlingen het wel oké vinden dat je een soort ‘straf’ krijgt als je je niet goed gedraagt. Maar weer niet

als je het per ongeluk doet, of wanneer je iets doet of zegt uit onwetendheid. Goed gedrag bestaat er vooral uit dat je lief bent voor anderen, dat is de unanieme mening van kleuter tot groep acht! Toen ik vervolgens het verhaal ‘Een verrassing voor Keela’ uit De Avonturen van Mali en Keela voorlas, waarin Mali heel veel tijd besteedt aan het perfecte verjaardagscadeau voor Keela, leidde dat tot een geweldig gesprek. Wat zouden zij willen geven aan hun beste vriendje of vriendinnetje als ze geen geld zouden hebben? Hoe voelt het als iemand iets deelt met jou? Bijna Sinterklaas, een oud kinderfeest. In de 15e eeuw werden de schoenen al gezet in de kerk. Rijke mensen stopten wat in de schoenen en de opbrengst werd verdeeld onder de armen. Vrijgevigheid als deugd en de (christelijke) opdracht om je naaste lief te hebben als jezelf. Ook in andere geloofsovertuigingen zie je soortgelijke opdrachten terug. Later ontwikkelde Sinterklaas zich tot een echte opvoeder die in zijn boek alle ondeugden bijhield en op 5 december de kinderen liet beloven vooral niet in herhaling te vallen. Nu is de Sint de grootste kindervriend en ligt de nadruk op de cadeautjes die ze ontvangen als ze zich goed hebben gedragen! Wie zorgt er nu dan voor de waardenoverdracht, de deugdenontwikkeling? Gewoon, de ouders, de meesters en juffen en niet te vergeten de omgeving! Hoe dan? Door het simpelweg voor te leven!

Tips

34 De volgende dag mocht ik zelf met de klas stoeien. Het was de bedoeling dat ik de kinderen een cijferblad liet maken. Een vel papier met twaalf verschillende sommen zonder context en samenhang. Bella begon te huilen nog voordat de bladen waren rondgedeeld. Omdat het zo´n vriendelijke klas was, probeerde ik het ‘klassikaal’: “Bella, wat maakt dat jij je nu al ongelukkig voelt, zelfs voordat we begonnen zijn?” “Ik ben niet goed op school, ik kan niet rekenen, ik vind het vreselijk”, was haar bekentenis. De klas knikte begrijpend. “Lieve Bella, ik zie het als mijn uitdaging dat jij vandaag een leuke les hebt. Maar ik kan het niet alleen. Wil je me helpen?” Een verbaasd welwillend knikje gaf mij hoop. De rest van de klas keek nieuwsgierig, een vlammetje wakkerde aan. De bladen heb ik nooit uitgedeeld. In plaats daarvan heb ik de klas in kleine groepjes verdeeld en ieder een probleem voorgelegd. De groep van Bella stelde ik de vraag hoeveel behang we nodig hebben als we het lokaal zouden behangen en wat dat zou gaan kosten. Bella bleek goed te kunnen handelen. Ze stond al met de bordmeter klaar. Na het meetwerk leek even alles voor niets te zijn geweest, omdat niemand wist hoe breed een rol behang is, hoeveel meter er op zit en hoeveel een rol kost. Schouderophalend staarde ik uit het raam. Ik keek uit op een winkelstraat met – je raad het al – een behangwinkel. “Weet echt niemand dat?” Aan mijn stem hoorde ze het en Bella keek uit het raam. Het duurde even, maar die glunderende blik van dit meisje dat niet goed is op school deed ons beiden goed. Toen ging het snel. Hilarische ogenblikken volgden, maar niet veel later lag daar een rol behang met prijslabel. Het duurde niet lang meer voordat de oplossing van het probleem gevonden was. Een gealarmeerde Rob kwam zeggen dat zoiets best eens kon met een dergelijke groep, maar dat je er natuurlijk niet veel van leert en zolang ik daar geen gewoonte van zou maken was het prima. Mijn dag kon niet meer stuk, want Bella straalde… Mede daarom heb ik Robs advies naast me neer gelegd en er wel degelijk een gewoonte van gemaakt dergelijke lessen te bedenken…

• Filosoferen is een leuke, interactieve manier om goed en kwaad te verkennen. Dit kan zowel thuis als op school. • Goede verhalen ontwikkelen het vermogen je in te leven in de ander. Zo krijg je begrip voor de cultuur en/of geloofsovertuiging van de ander. • Spelend ontwikkelen kinderen hun kwaliteiten en leren ze die van de ander te zien.

De roede is dus niet langer aan de orde! De leerlingen nemen het grote boek van Sinterklaas ook niet meer serieus. Maar dat de wereld gezelliger is als iedereen zich goed gedraagt snappen ze allemaal. En dat het niet vanzelf gaat weten ze ook. Ze leren hier maar wat graag over door middel van verhalen en spelletjes. En af en toe een beloning als het heel goed gaat helpt wel!

Meer weten?

www.deugdenproject.nl De avonturen van Mali en Keela, een deugdenboek voor kinderen, Jonathan Colins, Janice Healy, Jenny Cooper, € 15,95, Act on Virtues Kinderkwaliteitenspel, Willi Soepboer, Mandy Evers en Els Loman, € 25,90, CPS Wat is goed, wat is kwaad? Filosofie voor kids, Oscar Brenifier, € 14,50, Biblion

Claire Walkate wil in navolging van de Leonardostroming voor hoogbegaafde kinderen een Aquariusvariant ontwikkelen voor hooggevoelige kinderen. Clairewalkate@kpnmail.nl

educare | oktober 2013

Lees het hele betoog op http://wegwijs.in/kleuteronderwijs/2013/09/30/ ik-stop-ermee-8/

Columns

10 Jenk Stronks’ nieuwe column over leren

…wie stout is de roe? Verbazing alom. En wie bepaalt wat zoet of stout is?

Erica Ritzema (ex-kleuterjuf) neemt ontslag

18 Lucie de Jong 21 Nieuwe columnist: Marten Mulder 35 Claire Walkate

Tekst Jenk Stronks

En verder

Waar hecht jij waarde aan? Omgaan met je eigen-waarde

missie? Wat is jouw je het * Beschrijf wat vindt in jouw belangrijkste leven.

antwoord: * Vraag na ieder erd is, wat “Als dat gerealise op?” Maak het levert dat dan kom door. Waar groot, vraag je uit?

voor of * Strijd je ergens Als je ergens ergens tegen? probeer het dan tegen strijdt, . Lukt positief te benoemen dat?

werkt graag * Ieder mens e doelgroep. voor een specifiek doelgroep? Wat is jouw doet wat past * Als je nu niet kun je dan bij jouw missie, dat te iets doen om veranderen?

In mijn werk als loopbaanbegeleider doe ik met de cliënten standaard een onderzoek naar hun ‘eigen-waarden’. Zo kom je erachter of je jouw waarden wel kunt uiten binnen je leven en binnen de organisatie waarvoor je werkt. Als je onderzoek doet naar je persoonlijke waarden, kom je ook altijd uit bij waarden die belangrijk zijn in je relatie en in je gezin. Ik gebruik daarvoor een eenvoudige kaartjesset: uit een vijftigtal kaartjes waarop de waarden staan vermeld met een korte definitie, laat ik vier categorieën leggen, ‘op dit moment het meest belangrijk’, ‘op dit moment ook belangrijk’, ‘op dit moment enigszins belangrijk’ en ‘op dit moment niet belangrijk’. De belangrijkste waarden worden tot zeven stuks beperkt. Wat opvalt, is dat in deze categorie vaak waarden als ‘respect’ en ‘eerlijkheid’ voorkomen, maar ook ‘rust en ruimte’, ‘avontuur’ of ‘inspanning’. De eerste zeven belangrijkste waarden worden op volgorde van belang gelegd. Daarna wordt er een cijfer aan gegeven: hoe is dit momenteel op het werk? Zo weet je dat als je belangrijkste waarde ‘respect’ is en je daar op dit moment een 3 voor geeft in je werk, er werk aan de winkel is. Direct is te zien waar het in leven en werk aan schort. Voorbijgaan aan je ‘eigen waarden’ leidt doorgaans onherroepelijk tot een chronisch gevoel van onbehagen en op de langere termijn tot uitval.

Zegelring Nu had ik eens een cliënt met een mooie zegelring om zijn ringvinger. Die ring beviel hem niet meer en hij wilde ervan af. “Weet je”, zei hij, “waar die ring voor staat past niet meer bij mij. In onze familie is bezit belangrijk, status en macht. Als dat maar eerst in orde is, dan komt de rest vanzelf. Dat is in mijn leven niet zo gebleken, het heeft bij mij tot hebzucht en wraaklustigheid geleid. Voor mij gelden hele andere waarden.” Ik heb samen met hem een waardenonderzoek gedaan. Vanuit zijn persoonlijke waarden is hij daarbij beelden gaan zoeken die veel beter bij hem pasten. Hij heeft daar uiteindelijk een mooi ontwerp van gemaakt en vandaaruit kwam hij op het idee om een nieuwe zegelring te laten maken die hij nu met veel plezier draagt.

Familiewapen Daaruit is het idee geboren om met gezinnen op dezelfde wijze familiewapens te maken. Samen een schild maken is een geweldige manier om het niet-zichtbare zichtbaar te maken, en daardoor bespreekbaar. Gezamenlijke waarden zoeken wil niet zeggen dat je het altijd binnen het gezin met elkaar eens moet zijn. Je kunt als vader de waarde ‘veiligheid’ inbrengen en als kind kun je ‘spel’ inbrengen. Het is wel belangrijk dat elk lid van het gezin vindt dat de gekozen waarden bij het hele gezin passen. Dan pas kunnen ze onderdeel worden van het familiewapen. Nadat alle waarden zijn geïnventariseerd, worden de belangrijkste kernwaarden bepaald. Daar worden de beelden bij gezocht. Vissen staan bijvoorbeeld voor vrijheid, of flexibiliteit, een burcht kan de veilige plek of beschutting verbeelden. Daarna wordt er een vorm gekozen. Een schild geeft vaak bescherming aan, maar misschien past een andere vorm beter. Soms is een vlakverdeling nodig, soms zijn kleuren belangrijk. De kunst is een zodanige weergave van het waardenspectrum te schetsen, dat iedereen zich erin herkent.

“Ik kan mezelf bijsturen” “Mijn waarden zijn enorm veranderd sinds ik kinderen heb. Vroeger waren ‘vrijheid’, ‘lekker los gaan’ en ‘doen waar ik zin in had’ belangrijk. Toen mijn kinderen klein waren, waren dat ‘regelmaat’, ‘structuur’ en ‘veiligheid’. Toen zij ouder werden kwamen daar nieuwe waarden bij en moest ik oude waarden weer loslaten. Door deze oefening te herhalen kan ik mezelf bijsturen, ik hoef niet te blijven hangen in iets dat zijn waarde verloren heeft. Zo heb ik mijn baan als bankier opgezegd toen ik erachter kwam dat mijn belangrijkste waarde ‘zorg voor kinderen zonder ouders’ is. Ik kan het niet verdragen dat er kinderen zijn die geen vertrouwde volwassene hebben waar ze op kunnen steunen of kinderen die niet beschermd worden. Nu werk ik na een enorme loopbaanswitch voor Unicef en kan datgene wat voor mij belangrijk is daar veel beter in kwijt.”

De uiteindelijke vormen kunnen erg verschillen. Zegelringen kunnen nog steeds gemaakt worden, maar elke vorm van een sieraad is mogelijk. Een mooi wapenschild kan aan de muur worden gehangen. Het is leuk dat wanneer de waarden veranderen, ook het beeld te veranderen, wel in onderlinge samenspraak natuurlijk. Soms gebruiken mensen het familiewapen als startpagina van hun computer of als beeld voor de smartphone. Soms wordt er een Latijnse naam onder geschreven. Het is voor ouders en kinderen een uitdaging een brug te slaan tussen de waarden van alle gezinsleden. Best moeilijk. Maar kinderen helpen daar graag een handje bij. Soms zijn ze er zelfs beter in dan wij en blijken ze zeer creatief in het verzinnen van passende beelden en spreuken!

20 Nieuws en tips

Meer weten? Train de trainer programma: Werken aan eigenwaarde: Leer gezinnen te bepalen voor welke waarden zij staan. www.bureau-inspiratie.nl Ga naar EducarePlus voor een download van de waardenkaartjes.

Gratis te downloaden

educare | oktober 2013

“Als je doorvraagt, hecht iedereen waarde aan hetzelfde.”

42 Tekst Patricia Ritsema Van Eck Beeld Admar Kwant, Suzanne Klaver, Erica Janse

Sinterklaas is een feest voor het hele gezin… toch? Helaas niet altijd. Je zal maar een gedicht moeten voorlezen als je dyslexie hebt. Of rustig je beurt moeten afwachten terwijl je met je ADHD als een dolle hond rondjes wilt rennen van opwinding. Of gezellig te blijven glimlachen terwijl je – met je autisme – verkrampt de volgende ‘verrassing’ afwacht… Gelukkig kun je een hoop doen om ook voor deze kinderen van pakjesavond een ouderwets gezellig feest te maken. Hoe? Door voor je begint al rekening te houden met ieders eigenaardigheden.

educare | oktober 2013

De hap: smakelijk èn makkelijk.

Mèt elkaar versus ná elkaar.

Surprisespelletjes. Kinderen die

Ga je niet uitsloven in de keuken – zelf wil je toch ook een ontspannen avond? Warm een vooraf gemaakte maaltijdsoep of ovenschotel op waarvan je zeker weet dat iedereen die lekker vindt.

Traditioneel krijgt iedereen om de beurt een pakje. Daarbij moet de rest geduldig wachten op hun beurt. Je kunt bij het pakje ook iedereen betrekken: samen zingen, samen een surprise-opdracht uitvoeren enz. Op die manier heeft niemand meer het gevoel op z’n beurt te moeten wachten.

graag bewegen of moeite hebben met lezen doe je meer plezier met een kort spelletje dan met een gedicht. Wat dacht je van Schimmeltje Prik of Taai-taai happen? Na het spel mogen alle deelnemers een cadeautje uitpakken.

Sinterklaasberaad met het hele gezin. Kinderen die niet weten wat hen te wachten staat, worden drukker en luisteren slechter. Overleg daarom zoveel mogelijk vooraf: hoe laat je begint, wat je eet en hoeveel cadeautjes iedereen krijgt. Extra belangrijk voor kinderen met autisme.

Aftellen naar pakjesavond. Maak een aftelkalender of download er een van internet. Of knip een papieren meetlint van de doe-het-zelf-zaak af op het aantal nachtjes tot 5 december en laat je kinderen er per dag een centimeter afknippen.

18 Hap!

Uitingsvormen

educare | oktober 2013

Sinterklaas zonder stress

10 Leuke dingen

Reactie van een cliënt die het onderzoek naar eigen-waarden heeft gedaan.

Sinterklaas Surprisespel

Meer in EducarePlus

Kun je wel wat suggesties voor een echt gezellige pakjesavond gebruiken? Het Sinterklaas Surprisespel geeft houvast. Met de spelsuggesties en eenvoudige materialen organiseer je in een handomdraai een heerlijke pakjesavond voor het héle gezin. Aan alles is gedacht! Kijk voor alle informatie op www.sinterklaassurprisespel.nl. Je vindt hier direct een gratis planner en aftelkalender, tips voor makkelijke maaltijden en diverse voorbeelden van leuke groepsspellen bij surprises op pakjesavond.

Een interview over Sinterklaas vieren met autistische kinderen. En een leuke kortingsactie bij het Sinterklaas Surprisespel voor de leden van Educare.

educare | oktober 2013

Hoe hou je rekening met ADHD, autisme en dyslexie?

30 Seintjes 31 Spelen met… 36 Lezen en luisteren 39 Doe meer met dit boek 44 Educare Netwerk

K i n d e r w i jshe i d Toen hij op de schutting klom en er door zakte: “Ja, ik ben een ware zwaarheid!”

Storm, 3 jaar

educare | oktober 2013

Lessen in ridderlijk Kinderen leren de geheimen van goed ridderschap

Communiceren en verbinden wordt steeds belangrijker. Zou het niet fantastisch zijn als we allemaal compassievol leren communiceren? Als kinderen van jongsaf hun eigen en andermans gevoelens en behoeftes leren benoemen? En er meer onderling begrip ontstaat? Er zijn meerdere methodes om dit te bereiken. Een bekende methode is Rosenberg’s Geweldloze Communicatie. Een nieuwere methode is ‘Ridderlijkheid op school’.

educare | oktober 2013

Houding komt van binnenuit Een belangrijk element in communicatie is de verbinding met het lichaam. Ons onderwijssysteem is ingericht op intellectu-

Tekst en beeld Barbara le Noble

kheid

Ridderlijkheid is opkomen voor de ander, kiezen voor het goede en samen sterk staan.

educare | oktober 2013

ele ontwikkeling en nauwelijks op innerlijke ontwikkeling. We leren dus te praten vanuit ons hoofd, in plaats van vanuit ons hart. Iemand die zich met hart en ziel inzet voor het welzijn van kinderen is Pieter van Dongen, met zijn project 'Ridderlijkheid op School'. Net als Giraffentaal stelt het de verbindende communicatie centraal. Ridderlijkheid is een deugd die veel deugden omvat, zoals opkomen voor de ander, kiezen voor het goede en samen sterk staan. Er is veel aandacht voor het fysieke aspect. Wanneer sta je in je kracht: hoe voelt dat? Pieter van Dongen is Aikido-meester en gebruikt in deze lessen veel lichaamsgerichte oefeningen die ontleend zijn aan de aikido. Het is belangrijk dat kinderen ervaren wat er in hun lichaam gebeurt, dat ze leren voelen hoe ze stevig staan. De intentie waarmee we iets zeggen is namelijk allesbepalend voor onze communicatie. Word je je bewust van je intentie, dan komt je boodschap ineens wél over. Pieter laat kinderen dit in hun lichaam ervaren, door bijvoorbeeld achter hen te gaan staan en een hand op hun rug te leggen als ze het woord voeren. Hij laat hen de boodschap herhalen tot ze de juiste kracht en intentie hebben gevonden. Pieter: “Het onderwijs heeft te veel nadruk gelegd op het ontwikkelen van intellectuele kennis. Het hoofd zit boordevol kennis en er is geen plaats meer voor gevoelens en emoties. De leerling wordt alleen afgerekend op het reproduceren van wat de docent erin stopt. Het hoofd is topzwaar geworden. Je kunt het vergelijken met een vol kopje dat constant

overstroomt van informatie. Pas als kennis kan bezinken en in onszelf vaste grond krijgt, leer je. Zonder dit blijft het geleerde loze kennis die niet berust op eigen ervaring. Wellicht is dit een van de oorzaken waardoor de individualisering is doorgeslagen naar egoisme. We leren kinderen voor zichzelf te werken, en niet voor de ander.”

Eerste stap naar participatiemaatschappij? Ridderlijkheid is een kapstok waar veel thema`s aan opgehangen kunnen worden. Het kan voor kinderen de weg zijn naar goed burgerschap en dienstbaarheid: de participatiemaatschappij in de dop. Ridderschap verwijst naar ieders plicht en verantwoordelijkheid om onze maatschappij goed te laten functioneren. De laatste decennia werd vooral de nadruk gelegd op onze rechten. Deze rechten waren voornamelijk gekoppeld aan materiële behoeften, en niet aan het recht op een geestelijke ontwikkeling van een mens in wording. Hoe communiceer je het beste? Zijn we hoffelijk naar elkaar? Wat doen we voor elkaar? Kom je op voor zwakkeren? Een kind dat leert dat het meer heeft dan alleen hersenen en vanuit het hart leert handelen, gaat openstaan voor andere aspecten van het leven en gaat zichzelf zien in een groter verband. Vandaaruit is de participatiemaatschappij een vanzelfsprekendheid.

Zeven geheimen Op de school waar met Ridderlijkheid is gewerkt, is men reuze-enthousiast over de resultaten.

De vier elementen van geweldloze communicatie Hoe je met de vier elementen van geweld loze communicatie werkt kun je zien in dit voorbeeld van Marilon die bij haar vriendin zit, terwijl ze haar vader had beloofd om tegen etenstijd thuis te zijn. Waarneming Waarneming gaat over feiten. Door de feiten te (be)noemen schep je een geza menlijke uitgangspositie voor het uiten van het ongenoegen. Als de ander de feiten anders heeft beleefd of geïnterpreteerd, blijkt dat snel. Hierdoor kunnen misverstan den worden voorkomen. Belangrijk bij deze fase is dat je neutrale termen gebruikt, de feiten benoemt zoals die zich voordoen en niet zegt dat iemand bijvoorbeeld slordig of onhandelbaar is. In dit voorbeeld whats appt vader naar dochter: “Je bent nog niet thuis, dat hadden we niet afgesproken.”

educare | oktober 2013

Gevoel Door gevoelens te benoemen maak je duidelijk wat de feiten voor iemand betekenen. Vader: “Ik word hier onrustig van, ik zou vandaag koken en dat heb ik ook gedaan. Ik had me erop verheugd dat we gezellig samen zouden eten, maar nu ben ik chagrijnig omdat ik voor niets mijn best heb gedaan.” Behoefte Door behoeftes te uiten vertel je waarom het belangrijk voor diegene is. “Ik heb behoefte aan zekerheid en wil erop kunnen vertrouwen dat onze afspraken worden nagekomen.” Verzoek Door het uiten van een verzoek neem je de verantwoording voor het vinden van een

oplossing die tegemoetkomt aan jouw behoeftes. Door het doen van een concreet verzoek maak je duidelijk wat voor jou op dat moment belangrijk is. Tot slot typt vader “Ik wil dat je hier binnen vijf minuten voor de deur staat.” Als het goed is laat dochter van zich horen. Het kan zijn dat ze de tijd is vergeten, dat ze pech heeft met haar fiets of dat ze niet in staat was te laten weten dat ze later zou komen. En het meest waarschijnlijke is dat ze zich helemaal niet gerealiseerd heeft wat het te laat komen voor haar vader betekent. Door de manier van communice ren van haar vader kan ze daarop reageren, en staat haar te laat komen niet centraal, maar de gevolgen daarvan voor haar vader.

kind heeft een ander thema, een andere innerlijke draak. Deze ontmantelen vereist zelfkennis, moed, kwetsbaarheid, concentratie en kracht. Ook heeft een ridder een groot verantwoordelijkheids- en rechtvaardigheidsgevoel ten aanzien van de medemens. Als zijn hulp gewenst is, mag hij in actie komen. Bij Ridderlijkheid op School wordt gebruikgemaakt van symboliek en traditionele verhalen. Het zijn verhalen die tot de verbeelding van de leerlingen spreken. Diep vanbinnen liggen er beelden en symbolen opgeslagen in ons onderbewustzijn, die in alle tijden van toepassing zijn geweest en nog steeds gebruikt kunnen worden. “Het heeft te maken met ons collectieve bewustzijn”, aldus Pieter. “Deze rituelen en metaforen werden al in vroegere tijden gebruikt om ridders te initiëren.” Pieter heeft ervaren dat het nog steeds goed werkt. “Ik zag het aan de ogen van de leerlingen, die mij vol verwachting en open aankeken. Zij gingen volledig mee in de rituelen tijdens de lessen van de cursus. En natuurlijk waren ze apetrots toen ze officieel tot ridder geslagen werden.” Pieter van Dongen: “Op basisschool ‘De Klimop’ heeft deze cursus bijgedragen aan een positieve sfeer in de klas. Leerlingen begonnen elkaar spontaan te helpen en de kinderen die problemen gaven pasten zich aan. Juffrouw Esther paste de aanbevelingen over hoe je met elkaar om kunt gaan, consequent toe. Samen met de leerlingen heeft zij de punten, die van belang zijn om de sfeer in de klas positief te beïnvloeden op papier gezet en als herinnering opgehangen bij de deur van het klaslokaal: De Zeven Geheimen van een Goede Ridder. Meteen al na de eerste les, toen ik met de juffrouw nog even de les evalueerde, viel het haar op dat de klas in stilte zelfstandig aan het werk was, wel een half uur. Dit was nog nooit voorgevallen! Aan het eind van de periode van twaalf weken die de cursus duurde hebben alle kinderen een verhaal bedacht over hun ervaringen: 'Ridderkerk en de Draak’. Alle vaardigheden die ze nodig hebben om hun draak te verslaan werden erin verwerkt.” Pieter verklaart het succes van zijn project uit het feit dat de hele groep erbij betrokken wordt, in tegenstelling tot trainingen waar men zich alleen richt op kinderen met problemen. Aangezien er altijd sprake is van een groepsproces, met actie en reactie, zal je de groep als geheel moeten aanpakken, zegt hij. Kinderen zien hierdoor beter wat er omgaat in een ander, ze hebben een gezamenlijk ontwikkelingsproces doorlopen, en daarbij verschillende of dezelfde gevoelens ervaren. Er is ook meer begrip voor het handelen van de ander, nu ze zich op een dieper niveau met elkaar hebben verbonden.

De innerlijke draak In het Ridderprogramma worden de kinderen niet zomaar ridder, daarvoor moeten ze een aantal stappen doorlopen. Ieder

Eerst wij, dan de kinderen Enthousiast geworden? Dan toch een opmerking vooraf. Uit de praktijk is gebleken dat het bij dit soort projecten essentieel is dat de leerkracht het project volledig ondersteunt en hierin goed begeleid wordt. Wij volwassenen kunnen pas kinderen ondersteunen bij dit proces als we zelf met mede dogen naar onszelf en anderen kunnen kijken, vanuit ver binding met onszelf, onze gevoelens en behoeften. Pas dan kunnen kinderen leren om zich te verbinden met zichzelf, zich te uiten en om te gaan met negatieve gevoelens.

Meer weten? Marshall B. Rosenberg: • Geweldloze communicatie, ontwapenend, doeltreffend en verbindend, Lemniscaat • Levenverrijkend Onderwijs, Geweldloze Communicatie helpt scholen om prestaties te verhogen, conflicten te verminderen en relaties te verbeteren, Uitgeverij De Zaak www.ncgc.nl www.ai-opener.nl www.dekleinegiraf.nl www.youkido.nl

In EducarePlus staat een leuke poster met 'De Zeven Geheimen van een Goede Ridder' voor je klaar.

EXTRA

educare | oktober 2013

COLUMN

Later word ik wolkenloper! Op woensdagochtend zitten de leerlingen schots en scheef op hun stoeltjes te wachten tot de juf ze tot de orde roept. Ik sta voor de klas, de juf zit achterin. Op de school van mijn zoon geef ik een les over ‘werk’. De school vroeg aan ouders om een bijdrage te leveren in de vorm van bijvoor beeld een les. Het onderwerp mocht de ouder zelf verzin nen, als het maar educatief is. Als bevlogen loopbaanbege leider greep ik mijn kans. De kinderen kennen mijn gezicht al van de keren dat ik mijn zoon naar school breng. Ik zie kinderen onderling fluisteren en ondertussen naar mij kijken. Daar spreekt herkenning uit. Mooi. De juf spreekt de kinderen streng toe: ze moeten naar mij luisteren en mogen alleen als ik dat zeg het woord nemen. We gaan beginnen. Ik vraag de kinderen: “Waarom zitten jullie eigenlijk op school?” Vele vingers gaan de lucht in. Het eerste antwoord luidt: “zodat mijn ouders kunnen werken”. Een ander kind zegt: “om later veel geld te verdienen”. En weer een ander: “om dingen te leren”. “Wie gaat er later werken?’, vraag ik. Weer veel vingers, maar toch ook een paar niet. “Nee hoor, daar word je heel moe van”, hoor ik, en een ander zegt daarop: “dat is mijn vader ook!” “Maar je werkt toch voor geld?” “Nee joh, natuurlijk niet alleen maar…” De juf, die inmiddels een vochtig voorhoofd heeft gekregen, klapt in haar handen. Hohoho, wat hadden we nu afge sproken? De kinderen kijken beteuterd en steken braaf hun vingers weer op. Ik vervolg met: “Werk je altijd voor geld eigenlijk?” “Ja hoor, wie werkt er nu niet voor geld, ik wil later heel rijk worden!” “Nee hoor, ik wil alleen maar leuk werk, ijsjes verkopen bijvoorbeeld.” Ik vraag de kinderen om een tekening te maken van het werk dat ze later willen gaan doen. Het mag ook iets zijn wat niet bestaat. De kinderen gaan ijverig aan de slag. De tijd vliegt. De mooiste tekeningen volgen. We maken een expositie en ze mogen elkaar vragen stellen over wat er op de tekeningen staat. Het is muisstil als een jongetje uitlegt wat een ‘wolkenloper’ precies is: “Het leukste is dat je voeten weten waar je heen gaat en dat de zon altijd schijnt, en ik weet altijd de weg. Ik kan heel goed de weg wijzen!” Een geboren reisleider, denk ik bij mezelf. Prachtig.

Jenk Stronks (52) is loopbaancoach en duurzaam ondernemer. Via zijn Bureau Inspiratie moedigt hij mensen aan op zoek te gaan naar hun missie, zodat zij vanuit passie kunnen leven en werken. www.bureau-inspiratie.nl

educare | oktober 2013

Helpende gedachten 55 positieve hulpkaarten Met welke helpende gedachte kun jij je prettiger voelen, of een beter resultaat halen? Kies één of meer kaartjes uit, of trek er een aantal zonder te kijken. Wat is de beste? Probeer die gedachte de komende week uit. De helpende-gedachtenkaartjes kun je thuis of op school gebruiken, of bijvoorbeeld in een coachingsgesprek. Set gelamineerde kaarten | in kleur | vanaf 6 jaar | F 12,50 www.uitgeverijpica.nl

Kleine Avonturen Dit spel voor groepen is absoluut een aanrader als je een leuk kinderfeestje wilt organiseren in weinig tijd en met weinig middelen. En gegarandeerd dat het slaagt! Ook voor een break in de klas, in de kinderopvang of op een ander moment in je gezin als jullie wel plezier in de vorm van een leuke uitdaging kunnen gebruiken! F 14,95 www.opzijnplek.nl

Ontdek NEMO! In de kerstvakantie is er bij NEMO, het grootste science center van Nederland, extra veel te doen! Van 21 december 2013 t/m 5 januari 2014 zijn er gekke demonstraties en leuke workshops. www.e-NEMO.nl

Kindertaalkalender 2014 De leukste scheurkalender van Nederland! Vol taalweetjes, moppen, raadsels en oefeningen. Leuk en erg leerzaam voor kinderen van 8 tot 12 jaar. De kalender is nu verkrijgbaar in de (online) boekhandel. ISBN 9789012585415 F 15,95

Goed gereedschap… …is het halve werk! Inderdaad, met deze superdikke, breukvaste, hoog-gepigmenteerde potloden worden je tekeningen veel mooier. De stift is maar liefst 6 mm dik waardoor de potloden veel langer meegaan. Dankzij de driehoekige vorm raak je minder snel vermoeid. Super Ferby, 18 stuks, inclusief goud en zilver: F 25,90 Super Ferby Neon, 6 stuks: F 9,20 www.eduqreation.nl/tekengerei

Winterspel Winter is een coöperatief spel waar spelers samen spelen; de spelers winnen samen of het spel wint. Puurspeelgoed verkoopt diverse varianten coöperatieve spellen voor alle leeftijden (3-12 jaar). F 14,95 www.puurspeelgoed.nl educare | oktober 2013

Iedereen kan alles Op de lagere school had ik een meester die echt kwaad werd als ik zei dat ik iets niet kon. “Wat een onzin!” riep hij dan met stemverheffing en veel consumptie. “Kun je het niet of kun je het nog niet? Je hoeft het alleen maar te leren en iedereen kan alles leren!” Zijn geloof in mijn kunnen was niet gebaseerd op mijn aangeboren talent en hoge IQ. Hij geloofde echt dat iedereen alles kan leren. Een belangrijk verschil… Carol Dweck, psycholoog en auteur van Mindset, de weg naar een succesvol leven, maakt onderscheid tussen fixed mindset (statische mindset) en growth mindset (groeimindset). Iemand met een fixed mindset gelooft dat talent en intelligente bij de geboorte bepaald zijn. Je hebt ze of je hebt ze niet. Iemand met een growth mindset erkent weliswaar aanleg, maar is er tevens van overtuigd dat iedereen alles kan leren. De mindset waar je persoonlijk in gelooft, bepaalt in belangrijke mate wat je zult bereiken op school en in de rest van je leven en hoe (on)gelukkig je je hierover zult voelen.

Prestaties versus inzet Met een fixed mindset zijn prestaties alles bepalend: de cijfers die je scoort zijn ‘het bewijs’ van wat je kunt en in het verlengde hiervan wie je bent. Een getalenteerd kind met een fixed mindset is vaak als de dood voor toetsen en proefwerken: het moet immers met hoge cijfers alsmaar bewijzen dat het inderdaad getalenteerd is. Deze kinderen kunnen vaak slecht tegen kritiek en voelen zich snel bedreigd door anderen die beter scoren dan zij. Ze vermijden uitdagingen en hebben altijd een goed excuus waarom het niet loont om ergens echt moeite voor te doen. Want stel dat je toch faalt, dan ben jij zelf een mislukking. Bij kinderen met een growth mindset ligt de focus op inzet en ergens moeite voor doen. Dat je fouten maakt is niet erg: daar kun je tenslotte van leren. Kritiek grijpen ze aan om zichzelf 12

educare | oktober 2013

Tekst Patricia Ritsema van Eck Beeld Erica Janse

leren! te verbeteren en het succes van een ander is voor hen geen bedreiging maar een bron van inspiratie. In een uitdaging kun je fijn je tanden zetten en als iets niet meteen lukt, dan geven kinderen met een growth mindset het niet snel op. Als je faalt, dan is je poging mislukt, maar dat zegt niets over wie je zelf bent.

Meer weten? Mindset, de weg naar een succesvol leven, Carol S. Dweck, ISBN 9789088502057 (te bestellen via www.opvoedingsboek.nl) Doe de Mindset Test! Deze kun je vinden in EducarePlus.

educare | oktober 2013

adver t ent ie

Een andere onderwijsbeleving door Alles-in-1 Over de auteur Wim van Gelder heeft 40 jaar in het onderwijs gewerkt als onderwijzer, docent aardrijkskunde, directeur van een basisschool, schoolbegeleider en beleidsmedewerker van een schoolbestuur.

Voor veel kinderen is het volgen van het basisonderwijs een frustrerende ervaring, omdat het onderwijs onvoldoende rekening houdt met de kinderlijke natuur. Kinderen zijn speels en willen graag uitgedaagd en gestimuleerd worden. Maar in de praktijk moeten kinderen vaak voldoen aan verwachtingen die niet aansluiten bij hun natuur. Veel activiteiten zijn saai en alleen gericht op een beperkt deel van de hersenen. Door aan de gestelde eisen en verwachtingen te voldoen, moeten de meeste kinderen een conflict aangaan met hun ‘oorspronkelijke zijn’, hun authenticiteit. Dat conflict, dat vaak de hele jeugd voortduurt, voedt een negatief zelfbeeld, dat kinderen ook in hun volwassen leven met zich meedragen. En dat beïnvloedt in negatieve zin het welzijn en welbevinden van miljoenen kinderen, hun ouders en de samenleving als geheel.

project Bouwen

educare | oktober 2013

De 20 projecten van Alles-in-1 voor groep 5 tot en met 8 zijn:

Aardrijkskunde

Cultuur

Geschiedenis

Techniek

Natuur

Nederland

Voeding

Prehistorie, Grieken en Romeinen

Bouwen

Dieren

Europa

Kleding en sport

Middeleeuwen

Vervoer en verkeer

Planten

Afrika en Azië

Kunst

Gouden Eeuw

Communicatie Mensen

Amerika, Australië en de oceanen

Geloof

Moderne geschiedenis

Energie

Alles-in-1 wil aansluiten bij de kinderlijke natuur om het plezier en de motivatie bij zowel de leraren als de aan hen toevertrouwde kinderen terug te brengen.

Milieu en kringloop

Kan Alles-in-1 dat doel waarmaken? Zo ja: hoe doet Alles-in-1 dat? Wie een van de 250 basisscholen bezoekt die Alles-in-1 gebruiken, valt op dat er een ontspannen sfeer hangt. De variatie in activiteiten is er groter dan normaal. Dans, drama, muziek, tekenen, schilderen, handvaardigheid, doe- en onderzoeksactiviteiten vinden wekelijks plaats. Iedere week begint een nieuw deelthema, dat ingeleid wordt door een film. De dagen erna beginnen met informatieve teksten, gedichten, verhalen, Engels. Via eigen werkstukken of eigen onderzoek kan aangesloten worden bij de verschillende interesses van de kinderen. Natuurlijk verschillen ook de capaciteiten van de kinderen. Daarin wordt voorzien door differentiatie in zes niveaus. Alle kinderen kunnen voortdurend doorgaan op hun eigen niveau. Bij veel activiteiten speelt interactie en samenwerking een

project Nederland

Voor groep 4 zijn er ook vijf projecten ontwikkeld. Parallel aan de vijf groepen projecten voor groep 5 t/m 8 betreft het hier de projecten:

project Milieu en Kringloop

belangrijke rol. Als kinderen deze 20 projecten ervaren hebben, dan beheersen ze de volledige basisschoolleerstof van: - taal, inclusief spelling en grammatica - begrijpend en technisch lezen - Engels - aardrijkskunde - geschiedenis

- kennis der natuur - cultuur, inclusief kunst - techniek - verkeer - geestelijke stromingen - burgerschapskunde - alle expressievakken - de sociaal-emotionele vorming Methoden voor alle boven genoemde vak- en vormingsgebieden zijn daardoor niet nodig. Dat maakt aanschaf en gebruik van Alles-in-1 aanzienlijk minder kostbaar dan als vakmethoden aangeschaft worden. In de projecten komen begrijpend lezen, technisch lezen, woordenschat en spelling contextgebonden aanbod. Dit is wat taaldidactici al jaren bepleiten omdat het rendement van het onderwijs dan hoger is en de leerstof logischer is voor leerlingen.

project Gouden Eeuw

De noodzakelijke cursorische leerlijnen zitten in de niveaus verwerkt en de instructie staat in Alles-Apart. Dit is een â&#x20AC;&#x2DC;uitgekledeâ&#x20AC;&#x2122; taalmethode. Helder en duidelijk worden alle regels en afspraken aangeleerd. Geen poespas eromheen. De toepassing en herhaling vindt plaats binnen de projecten.

- Waar is het? (voorbereiding aardrijkskundeonderwijs) - Jij en ik (voorbereiding cultuuronderwijs) - Wanneer was het? (voorbereiding geschiedenisonderwijs) - Hoe werkt het? (voorbereiding techniekonderwijs) - Wat groeit en bloeit (voorbereiding natuuronderwijs). Op deze manier is het mogelijk het natuurlijke, thematische onderwijs van de onderbouw door te laten lopen tot en met de bovenbouw. Of Alles-in-1 de genoemde pretenties waarmaakt hangt ook af van de leraar. Dat blijft een belangrijke factor. Maar goed doordacht en prachtig uitgevoerd lesmateriaal helpt leraren om de aan hen toevertrouwde kinderen beter te geven wat ze nodig hebben.

Wie meer over Allesin-1 wil weten of een school wil bezoeken die Alles-in-1 gebruikt, belt 0224-214745, mailt naar info@alles-in-1.org of bezoekt www.alles-in-1.org

educare | oktober 2013

Echt eten Verleidelijke reclames, zoete koekjes, chips waar je van blijft eten, lightproducten: kinderen staan bloot aan veel verleidingen. Aan opvoeders de taak om ze voedselwijs te maken en simpele handvatten voor echte voeding te geven.

educare | oktober 2013

Meer weten? •N atuurlijk en gezond (op)voeden, Julia Kang, Polaris Publishing • Echt eten, Michael Pollan, Arbeiderspers • Meer boeken van Michael Pollan: michaelpollan.com • Over misleidiende marketing: www.foodwatch.nl

Tekst Irene Muller-Schoof Beeld Admar Kwant

Kikkererwtensnack Kikkererwten zitten vol met ijzer, vitamine B en eiwitten en zijn een lekkere snack. Laat 2 kopjes kikkererwten in ruim water 1 nacht weken. Kook ze de volgende dag gaar in 1Â˝ uur. Verwarm de oven op 180Â°C. Haal ondertussen de schilletjes van de kikkererwten. Een gezellig gezamenlijk klusje! Mix de erwten met

educare | oktober 2013

COLUMN

De bescherm(b)engel Twan belt met oma: “Hij is rood, heeft hele grote handen en hele korte beentjes”. Mijn man en ik kijken elkaar trots aan wanneer Twan het initiatief neemt om de hele familie te bellen. Al vanaf het moment dat wij hem vertelden dat er een baby op komst is, is Twan trots en kan hij alleen maar met lieve woorden over de baby praten. “Dat wordt straks wel anders”, horen we ouders zeggen die meer dan één kindje hebben. Alle verhalen over jaloezie en het pro bleem van het delen van de aandacht wordt ons medegedeeld. Twan was ruim vijf jaar ons enige kind. Ik verwachte dus dat er jaloezie zou ontstaan doordat hij zijn tijd met ons zou moeten gaan delen. Maar juist het tegenovergestelde is het geval. Vanaf het moment dat Anco is geboren treed Twan op als een soort beschermengel van Anco. Want als er iets sneu is, is het wel dat Anco niet genoeg aandacht zou krijgen. Twan blijkt mij dan ook goed in de gaten te houden, terwijl ik denk dat hij gewoon met zijn eigen spel bezig is. Zo mag Anco volgens Twan absoluut niet alleen in een ruimte zijn. Wanneer ik de ruimte uit ga zegt Twan dat hij wel even bij Anco zal blijven. En wanneer hij ook de ruimte uit wil dan roept hij mij terug, want anders is Anco zo alleen. Als Anco huilt weet Twan wel wat hij nodig heeft en als ik dan iets te lang wegblijf trekt Twan mij bij de arm richting Anco. Op zo’n moment kan er ook wel eens opmerking naar mijn hoofd geslingerd worden, zoals; “Wat ben jij een slechte moeder, Anco heeft je nu nodig”. Als ik met Anco zit te knuffelen en te kletsen en Anco maakt geluidjes en lacht dan komt Twan altijd even Anco een aai over de bol geven en zegt hij tegen mij dat ik toch wel een goede moeder ben. Nee, een spoor van jaloezie is er (nog) niet te bekennen, wel een heel groot spoor van liefde. Twan schuift zijn trots niet onder stoelen of banken. Als iemand hem vraagt over zijn broertje vertelt Twan: “al mijn vrienden die in mijn straat wonen hebben een broertje en dat heb ik nu ook”. Het wordt steeds vaker bevestigd dat de komst van Anco een grote wens van Twan is geweest. Een warmer welkom in ons gezin had Anco zich niet kunnen wensen.

Lucie de Jong – Rijpstra wist als klein meisje één ding zeker: “Later word ik moeder”. Nu ze moeder is van twee jongens beseft ze dat het moeder schap het mooiste en spannendste avontuur is dat er te beleven valt! www.focuslocus.nl

Toelichting voor volwassenen

In de keuken wordt heel wat geknutseld. Deze torentjes vergen vooral snij- en stapelkunst. Maar ook de warenkennis van de kleine kok wordt uitgebreid met zoiets leuks als agar-agar. Dit poeder stijft op als je het laat staan.Van wat er overblijft kun je grappige vormpjes maken! En wat zou je kunnen doen met de restjes appel en knolselderij?

Kopieer dit recept en geef het aan je kind.

Leeftijdsindicatie

m> >

roeren, stapelen, noten fijnstampen, indopen, door de noten rollen rechte plakken snijden

Agar agar is een vegeta risch alternatief voor gel atine. Het is gemaakt van zee wier. Het bevat anti-oxida nten en kan het immuunsystee m versterken.

Meer informatie in EducarePlus 18

educare | oktober 2013

Tekst Marijke Sluijter Beeld Admar Kwant

Torentje Bussekruit uit eigen keuken!



Heb je toen je klein was wel eens torentje bussekruit gespeeld? Heb je ooit bedacht hoe die torentjes eruit zien? Nou, misschien wel als deze appeltorentjes, om en om met selderij.

Snij rechte, even dikke plakken van de knolselderij en de appel.

Je hebt nodig:

• Snijplank • Mes • Appelboor s • Vijzel of een schone fle • Steelpan • Halve knolselderij l • Een Granny Smith appe oten • Handvol gepelde waln • Halve liter appelsap • Zakje agar-agar • peper

Steek er met de appelboor rondjes uit en prik die op een prikker. Vijf laagjes is genoeg.

 

Giet de appelsap in de steelpan en doe er een snufje peper bij. Kook met de agar-agar. Goed

Stamp de walnoten in een vijzel of leg ze op een plank en rol ze met een fles tot het poeder is.

roeren!





Haal alle torentjes door de warme agar-agargelei en rol ze door de walnotenkruimels. Zet de torentjes op een plank en eet ze bij een glas warme appelsap met kaneel.

educare | oktober 2013

uit de media Verrassende onderzoeken en dingen die je echt moet weten

Steeds meer ouders zoeken opvoedhulp

Structuur en medicatie niet langer centraal bij omgaan met ADHD

Het aantal mensen dat aanklopt bij de Opvoedpoli met vragen over de opvoeding is het afgelopen jaar met 43 procent gestegen. In 2011 namen ongeveer 7000 mensen contact op met de instantie; vorig jaar waren dat er 3000 meer. De Opvoedpoli biedt sinds 2008 hulp aan ouders die met opvoedproblemen zitten, zoals een spijbelend kind. In een gesprek wordt gezocht naar een oplossing. Dat er meer mensen om hulp vragen, heeft volgens oprichtster Linda Bijl van de Opvoedpoli voor een groot deel te maken met de crisis. Steeds meer kinderen groeien op in armoede. De prioriteit ligt bij de ouders vaak bij hun financiële situatie en niet bij de opvoeding van hun kind, zegt Bijl. Daardoor stapelen de problemen in het gezin zich op. De meeste cliënten van de Opvoedpoli zijn doorverwezen door de huisarts of door Bureau Jeugdzorg. In sommige gevallen lopen mensen ook gewoon binnen, zegt Bijl. Er was veel vraag naar een plek waar je direct terecht kunt met problemen. De eerste Opvoedpoli was in Amsterdam. Inmiddels zijn er ook vestigingen in steden als Den Haag, Utrecht, Zwolle en Enschede. Bron: www.nos.nl, 18 juli 2013

Kinderen met ADHD krijgen vaak medicatie voorgeschreven en leren manieren aan om meer structuur in hun leven te brengen zodat ze efficiënter om kunnen gaan met de vele prikkels die op hen afkomen. In het ADHD-centrum Zuid-Holland in Delft doen ze het anders. Er wordt gewerkt met een behandelmethode, onder meer gebaseerd op de principes van NLP, die overigens ook zeer geschikt is voor volwassenen met ADHD. Immers, inmiddels is wel bekend dat ADHD in veel gevallen niet ‘verdwijnt’ na de kinderjaren. De coaches van het centrum gaan ervan uit dat mensen met ADHD niet zozeer beperkt worden in hun functioneren door de ADHD-symptomen, maar vaak door een gebrek aan zelfvertrouwen en een gebrek aan gevoel van geaccepteerd worden. In Delft worden juist die aspecten aangepakt . Vooralsnog lijkt het erop dat hierdoor indirect ook de ADHD-symptomen zelf gereduceerd worden. Deze methode wordt momenteel uitvoerig onderzocht, onder meer door de Vrije Universiteit in Amsterdam en de Universiteit van Twente. Directeur Wildervank: “We bieden geen tips en trucs, maar wel een andere manier om naar jezelf te kijken. En wellicht om jezelf daarmee meer te gaan waarderen.” Bronnen: www.ggznieuws.nl, 26 augustus 2013 Boek: ADHD, hoe haal je het uit je hoofd, Cathelijne Wildervank, 2013

tip

Opvoedtips

van de lezer

Wie hoort er allemaal bij mij?

Wij een cadeau, zij een cadeau…

Veel kinderen vinden het erg leuk om via verhalen meer te weten te komen over de familie waartoe ze behoren. Maak samen met je kind eens een ‘familieboom’. Knip een grote boom uit een rol behangpapier en plak deze op een opvallende plek. Knip nu voor iedereen die deel uitmaakt van jullie gezin en verdere familie een mooi kaartje uit stevig karton. Aan de hand van verhalen over of herinneringen aan een specifiek familielid kan op dit kaartje een afbeelding of een tekst getekend of geplakt worden dat voor die persoon symbool staat. Bijvoorbeeld over opa Maarten die altijd lekkere pannenkoeken bakt als hij komt oppassen. Hang dan samen alle kaartjes in de boom. Je kunt natuurlijk hetzelfde doen met vrienden via een ‘vriendschaps-web’. Plak dan alle kaartjes als dauwdruppeltjes op verschillende plaatsen in het web. Kinderen leren zo verhalender- en spelenderwijs dat ze deel uitmaken van een groter geheel.

“Elk jaar zo rond december, de feestmaand waarin veel ruimte is voor samen vieren en het geven en krijgen van cadeautjes, gaan we met het gezin nadenken over welk goed doel we samen zouden willen steunen. Op basis van waarden die we belangrijk vinden komt iedereen met een suggestie. Meestal betreft het projecten voor kinderen of voor de natuur. Samen kiezen we er eentje uit en allemaal dragen we iets bij, bijvoorbeeld vanuit de eigen spaarpot, vanuit zakgeld, of vanuit opgespaard statiegeld. De hoogte van de bijdrage is eigenlijk niet zo relevant, maar het feit dat we gezamenlijk nadenken over wat we belangrijk vinden om te steunen, over kansen voor anderen elders op de wereld geeft ontzettend veel voldoening en leidt vaak tot hele betekenisvolle gesprekken.”

educare | oktober 2013

Nieuw e column ist

Aanpak gemeenten voor kinderen in armoede moet beter Gemeenten moeten meer aandacht hebben voor kinderen, die opgroeien in armoede. Ze spelen een belangrijke rol in het bestrijden van armoede, maar blijken er op zeer verschillende manieren mee om te gaan. Kinderombudsman Marc Dullaert adviseert gemeenten in te zetten op hulp die direct ten goede komt aan de sociale, geestelijke en lichamelijke ontwikkeling van kinderen. Dullaert deed onderzoek via een digitaal meldpunt, waar kinderen en jongeren konden vertellen hoe zij het ervaren om in armoede te leven. Uit de circa 700 reacties bleek dat het merendeel kampt met geldgebrek: geen dagelijkse warme maaltijd en geen nieuwe kleding als dat nodig is. Meer dan de helft gaat naar de voedsel- en kledingbank of heeft te maken gehad met het afsluiten van elektriciteit. Lid zijn van een sportclub of het vieren van een verjaardag is geen vanzelfsprekendheid. Daarnaast hebben veel kinderen het gevoel buitengesloten te zijn. Uit het onderzoek bleek dat een van de negen kinderen in Nederland opgroeit in armoede. Voorkomen moet worden dat dit een stempel drukt op de rest van hun leven. Bron: www.dekinderombudsman.nl

Ieder kind heeft recht op natuur Voor hun welzijn en gezondheid moeten kinderen weer in contact worden gebracht met de natuur. Dat is een belangrijke prioriteit van ruim vijftig (natuur)organisaties. Zij hebben de Nederlandse overheid opgeroepen zich hiervoor ook actief in te zetten. In het pamflet ‘Ieder kind heeft recht op natuur!’ vragen de organisaties om het recht van kinderen op natuur in wetgeving en beleid te veranderen. Uit onderzoek blijkt dat kinderen die vaak in de natuur komen meer bewegen, beter motorisch ontwikkeld zijn, sneller herstellen van stress, zich beter kunnen concentreren, betere schoolprestaties leveren en fantasierijker en constructiever spelen. Daarnaast eten kinderen die moestuinieren vaker verse groenten en fruit. Kinderen hebben regelmatig contact met natuur nodig, en de natuur is gebaat bij kinderen die haar leren te waarderen en beschermen. Door de verstedelijking komen kinderen echter steeds minder in aanraking met de natuur en het boerenleven. De ondertekenaars van het pamflet vragen de overheid daarom de leefomgeving van kinderen te vergroenen, een groene speelinfrastructuur te realiseren, natuur een structurele plaats in het onderwijssysteem te geven en om de verbinding tussen de natuur- en de gezondheidssector te versterken. Prinses Irene overhandigde het pamflet namens alle betrokken organisaties tijdens een Natuurtop op zaterdag 22 juni jl aan staatssecretaris Sharon Dijksma van Economische Zaken. Bron: www.ivn.nl, 24 juni 2013

Meer weten?

Column

Ons verlanglijstje Hij komt, hij komt, die lieve goede Sint, die ... Jaja. En winkel in, winkel uit om hem te voorzien van tips & adviezen voor zijn inkoopplannen. Muziek van kinderkoortjes tot het je oren weer uitkomt, sinterklaasyoghurt en pietenpindakaas (met gewone letters doe je als supermarkt al lang niet meer mee) en thuis tegen de stroom van het sinterklaasjournaal in zwemmen en de gemoederen bedaren. Als ouders moet je toch wel je best doen om de nostalgie te bewaren en je niet overstelpt te voelen met de moderne uitwassen van het grootste kinderfeest. Nostalgie. Goeie, ouwe tijd. Vroeger. Vroeger? Daar zijn we een week of wat geleden Sinterklaas nog tegengekomen! Op een doek van Jan Steen. Redmar en Arik hadden tot ons genoegen al een kwartier lang geboeid staan en zitten kijken naar De Nachtwacht. Om dit eerste bezoek aan het Rijksmuseum succesvol af te ronden had ik Steen als toetje in gedachten. Zijn schilderijen, over het spreekwoordelijke huishouden, leken me de leukste kinderattractie van de zeventiende-eeuwse meesters. Dus we stonden algauw voor het ‘Sint Nicolaasfeest’. Net als de andere Steens een druk volgeschilderd olieverf. Nee, ook toen was het bezoek van de kindervriend al een hectische bedoe ning. En, nu ik er bij stilsta, ook het Rijksmuseum zelf was niet het toonbeeld van rust. Eigenlijk een hele prestatie van de kinderen dat ze temidden van de massa’s mensen hun aandacht konden richten. Margot en ik kunnen een voorbeeld nemen aan deze rust. We praten over de decembermaand toch vooral in termen van ‘stress’ en ‘gekkenhuis’, terwijl zij, die het midden zijn van de jaarlijks terugkerende najaarsstorm, er kalm onder blijven. Ik moet denken aan een sinterklaasfeest bij mijn vorige werk gever. Tientallen kinderen hadden er, gris-gras-graai, net het cadeaupapier van de verpakkingen afgescheurd en renden alle kanten op en weer terug door de kantine. Temidden van de rennende benen zat, op de grond met zijn telefoon op wieltjes, Arik, onverstoorbaar. Dat kunnen we op ons verlanglijstje zetten: het vermogen om rust te vinden in je beleving en je niet mee te laten slepen door de menigte.

Dit is de eerste column van Marten Mulder. Hij is vader van een zoon (4) en een dochter (6).

Kijk in EducarePlus, de digitale bijlage bij dit nummer die je via de nieuwsbrief krijgt toegestuurd.

educare | oktober 2013

LEONIEK VAN DER MAAREL

GIDS

DE OVER ROUWENDE

KIDS

praktische tips

SCRIVO MEDIA

Bijzondere opvoedsituatie?

De Kangurureeks van Scrivo Media denkt mee!

www.scrivomedia.nl

Less is More! [ pagina 16 ] 3/2011

e du c a r e

Genoeg, hét tijdschrift voor praktische idealisten. Zelf denken en zelf doen. Eenvoudig leven met minder spullen, meer kwaliteit, minder gedoe en meer tijd. Magazine Genoeg is vernieuwd: het werd steviger met meer pagina’s. Elk kwartaal frisse inspiratie en tips voor een creatiever leven, met zorg voor mens, dier en milieu. Wil je meer weten over de Chakra’s? Zoek je de verdieping via het tekenen van Mandala’s? Wil je spiritueel in je kracht

5 nummers voor de prĳs van 4 Neem nu een abonnement en ontvang

Een abonnement (4 nummers) kost € 24,50 per jaar. Ontvang nu een extra nummer gratis: ga naar winkel.genoeg.nl/ abonnementen en bestel online met de actiecode EDUCARE

komen of via de pen ontdekken wat er in je verborgen zit? Dan zijn de 4 leergangen van het Onkruid College iets voor jou. •Chakra’s

•Vrouw & Kracht

•Mandala’s

•Spiritueel Schrijven

Kijk voor meer info op www.onkruid.nl of bel 0347-351089

Genoeg in Educarei 2013.indd 1

07-05-13 21:42

Het weer laat zich in deze dagen van alle kanten zien. Gebruik het, als inspiratiebron! Om te dansen, kunst mee te maken of je verbeelding uit te dagen. Of ga op schattenjacht om spullen te verzamelen voor bijvoorbeeld levensgrote mandalaâ&#x20AC;&#x2122;s. Geef je over aan het weer en geniet van je mooiste herfst ooit.

'Slecht weer bestaat niet, alleen verschillende soorten goed weer'

Wacht niet tot de storm voorbij is, maar durf te dansen in de regen.

John Ruskin

educare | oktober 2013

Herfst-schattenjacht De herfst is één van de beste momenten om de schittering van de natuur te verkennen. Schattenjachten bieden een geweldige kans om een beetje beweging en iets leerzaams toe te voegen aan stapels plezier. Perfect! Wat heb je nodig? •E en schattenjachtlijst (te vinden op onze facebookpagina www.facebook. com/educarenetwerk) • Schrijfgerei •C amera (zodat je foto’s in plaats van spullen mee naar huis kunt nemen)

• Vuilniszak voor verdwaalde rommel • Loep • Zaklamp voor hoeken en gaten Om de kinderen uit te dagen kun je prijzen toekennen voor bijvoorbeeld de meest unieke of smerigste schat. Ook is het leuk om af te wisselen met een spelletje, bijvoorbeeld een race tegen de klok (Wie vindt een rood blad binnen twee minuten?). En pauzeren met een picknick wordt vast ook erg op prijs gesteld!

Openluchtzwembad Heeft het weer eens flink geregend? Heb jij even geluk, kun je je aan een openluchtzwembad wijden! Een grote regenplas doet dienst als zwembad, lego- of andere poppetjes zijn de zwembadgasten. Je kunt vast ook wel ergens een duikplank of glijbaan opsnorren. De hele buurt of school kan meedoen!

Wat zeggen de wolken? Is het zo'n dag dat de lucht bezaaid is met wolken? Mooi! Maak eens de tijd om samen wolken te kijken. Gewoon lekker mindful je verbeelding de vrije loop laten en droombeelden uitwisselen. Prikkel de ander door wel te zeggen wat je ziet, maar niet te zeggen waar. Of door lukraak een vorm te noemen, een dier ofzo, en daarna pas te zoeken naar een wolk. Meer wolkinspiratie vind je op http:// vindingrijk.wordpress.com/2011/09/12/ hoofd-in-de-wolken/

educare | oktober 2013

Regenkunst Regendruppels kunnen een fantastische inspiratie zijn! Leg een leeg vel papier even in de regen, plak het daarna met plakband op ooghoogte tegen het raam en voilà: een oppervlak gevuld met puntjes. Wat zie je er in? En als je niets ziet, nog spannender, ga maar eens op goed geluk de puntjes af met een viltstift! Wat ontstaat er? Een mooie kleine creatieve activiteit, waarmee kinderen je laten zien hoe spontaan en improviserend het maken van kunst kan zijn. Wie durft?

Maak een kaarsje van jezelf Hoe koud het buiten ook is, jij kunt jezelf vanbinnen helemaal warm maken als je dat wilt! Ga eens rustig zitten of liggen. Haal diep adem. In. En uit. Als er gedachten opkomen, laat ze dan voorbijvliegen. Je kunt zelfs ‘nu even niet’ fluisteren. Ga nu met je aandacht naar de plek waar je hart zit. Stel je voor dat deze plek van warmte gloeit. Het is een kaarsje in jou! Jouw warme gloed. Het kaarsje wordt groter en groter. Voel hoe deze warmte steeds aangenamer wordt en hoe die zich naar alle kanten verspreidt. Het kaarsje brandt door je hele lijf, je armen, benen, handen, vingers, tenen. Ook je hoofd, je rug en je buik. Je hele lijf is gevuld met jouw warme gloed. Jij bent een kaarsje geworden! Voel je het? Kun je jouw warme gloed nu ook buiten je lijf laten stralen? Zo kan iedereen in dezelfde ruimte als jij ervan meegenieten. Wat vind je ervan om in gedachte een beetje warmte te sturen naar iemand die er niet bij is? Zou wat extra warmte iemand kunnen helpen denk je? Bron: www.ekkomi.nl

Rechtop in de wind De wind waait door de takken, koud en guur. Met een eigen vlag kun je ieder kind het eigenzinnige gewoel van de wind laten ervaren. Met een stevige stok en wat crêpepapier kom je al een heel eind. Je kunt het zo gek maken als je zelf wilt, met uitbundige stoffen of zelfbeschilderde vlaggen. De vlag hoeft niet per se groot te zijn, maar maak hem wel lang, zodat de wind vrij spel heeft. Wanneer je met z´n allen de wind in gaat kun je gewoon gaan staan en voelen. Maar je kunt ook lopen, rennen of samen een heus wind-ballet bedenken. Met de vlag als accessoire natuurlijk!

educare | oktober 2013

Ode aan het blad Stel kinderen in staat om een eigen creatieve touch toe te voegen aan de toch al prachtige herfstbladeren door er bonte mandalaâ&#x20AC;&#x2122;s mee te ontwerpen. Alles wat je nodig hebt is wat pritt buddies, een muur of raam, tijd en rust. En wat liefde voor de natuurlijke

schoonheid van het herfstblad. Laat ze de bladeren op de muur plakken in een mandalavorm, op eigen gevoel. Dit is een heerlijke manier om kinderen even tot zichzelf te laten komen en hun eigen plek te laten vinden. Ook voor grote mensen trouwens.

Vallende blaadjes een verhaaltje om voor te lezen Hier vlakbij is een bos, een prachtig bos. Midden in het bos staat een grote boom met een dikke stam en hele lange wortels. Ken je die? De boom had wel honderd takken. Daar was hij trots op, hij had er zijn leven lang voor gespaard. Aan elke tak zaten wel honderd blaadjes. In de prachtigste kleuren groen. Daar was Boom trots op. Hij had er de hele zomer zijn best voor gedaan. Hij sprak met zichzelf af dat hij ze altijd vast zou houden. Maar het werd herfst. De blaadjes werden nog mooier oranje, bruin en geel. Het begon te waaien. En te regenen. Het boompje dacht alleen maar:

Dans!

'Vasthouden die prachtige blaadjes, vasthouden'. En ja hoor. Toen de bui afgelopen was had hij al zijn blaadjes nog. Hij was apetrots. Maar het was nog steeds herfst. En je weet wat er in de herfst altijd met blaadjes gebeurt. Ook bij dit boompje. Want op een dag hoorde hij 'Oh, help help!' Een blaadje viel naar beneden. Boom wilde het vasthouden, maar het lukte niet. Hij was verdrietig. Maar wat voelde hij daar, precies op de plaats waar het blaadje eerst zat? Er begon iets te kriebelen. Was dat nou een nieuw knopje? En weer hoorde hij 'Help help!' Een ander blaadje viel naar beneden.

Niks leukers dan dansen in een bladerregen. Ga naar buiten met je kinderen en laat ze lekker ravotten. Hilariteit ten top als er een blaadje in hun nek komtâ&#x20AC;Ś.

Aan dit katern werkten mee: Tekst Matty van de Rijzen Beeld Erica Janse, Henriette Scheiuit, stock.xchng

Volgende keer: In de maneschijn 26

educare | oktober 2013

Boom wilde het vasthouden, maar het lukte niet. Weer was Boom verdrietig. Maar wat voelde hij weer, precies op de plaats waar het blaadje eerst zat? Er begon iets te kriebelen. O ja, want steeds als er een blaadje afvalt, kan er een nieuw knopje komen! En nu vielen alle blaadjes tegelijk. En daarna voelde Boom allemaal nieuwe knopjes. Hij wist dat de knopjes ooit weer uit zouden komen. Nu mocht hij even uitrusten van het harde werken. Hij was klaar voor de herfst. Fijne herfst, Boom! Op http://www.ekkomi.nl/vallende-blaadjes vind je de bijbehorende kindermassagehandelingen.

Beeld Henriette Scheiuit

Ben jij de vader die je je kinderen gunt?

Rond het vuur ontdekken wat voor vader je wilt zijn

educare | oktober 2013

Tekst Jeroen de Jong Beeld Wendy van Dam

Twee dagen later sta ik weer rond een vuur. Dit keer niet met mijn kinderen, maar met een groep vaders. We hebben de afgelopen twee uur met elkaar gesproken over wat het vaderschap voor elk van ons betekent. Hoe willen we het invullen, waar lopen we tegenaan? Alledaagse vragen over driftbuien van kinderen, de communicatie met onze partners en familie leden met ongevraagd opvoedadvies wisselen zich af met diepgravender kwesties: wat wil je voorleven voor je kinderen en hoe doe je dat? Eén van de mannen verwacht met een paar maanden zijn eerste kind en probeert zich een weg te banen tussen alle beschikbare informatie. Hij wil heel graag een goede vader zijn: aanwezig, betrokken en liefdevol. Maar hoe doe je dat met alle boeken, tijdschriften, deskundigen en internetsites die allemaal hun eigen waarheid vertellen? Wie moet je geloven in dat oerwoud van meningen? In een ideale situatie had hij zijn vragen kunnen stellen in zijn directe omgeving. Aan zijn vader, of een oudere broer of zijn opa. Maar dat is in de meeste families lastig. De vertrouwensband tussen de familieleden is er niet sterk genoeg voor of er is veel onzekerheid en onwennigheid als het op het uiten van gevoelens aankomt.

Hoe lang duurt het voordat een bananenschil verteerd is langs de kant van de weg? Hoe giftig is koolstofdioxide? En waar blijft al het zwerfplastic in de oceaan? Ontdek de antwoorden op vrijdag 22 november tijdens de biologieconferentie 'Afvalbak Aarde' voor leerkrachten in het basisonderwijs. Info en inschrijven via www.biologieplusschool.nl.

Jongens in hun Kracht” Ben jij kindercoach, (rotswater) trainer of leerkracht en je hebt behoefte aan direct toepasbare bewegingsoefening bij het begeleiden van jongens. Doe mee met de 2daagse verdiepingstraining “Jongens in hun Kracht”. www.jongensinhunkracht.nl

Stil, zitten op een speciale stoel, even tijd om bewust te voelen wat ik voel, mijn rug, nek, hoofd en armen, aangeraakt, energie kan weer stromen, dat doet mij goed! Stoelmassage op uw locatie? Belt u met Linda van den Abeelen: 06 425 424 56

Seintje

plaatsen?

Mail voor een Seintje: identeam@wxs.nl Seintje klein, 270 tekens en spaties, € 45,Seintje groot, 400 tekens en spaties, € 70,exclusief 19% btw

Nieuw! Het handboek Sharing Nature - spelvormen voor natuurbewustzijn. De Nederlandse uitgave van de boeken van Joseph Cornell, de man die wereldwijd zorgde voor een ware revolutie in natuurbeleving. Voor kinderen én voor volwassenen. Uitgegeven door A3boeken ism Earth Games. Ga naar www.sharingnature.nl / www.earthgames.nl voor meer info. € 32,50

De Training tot Kindertolk® 2013-2014 Ben je therapeut of hulpverlener en wil je kindertolk worden? Een kindertolk vertaalt het gedrag, de ontwikkeling, het spel en/of de klachten van kinderen op een liefdevolle, rake en methodische wijze naar levenslessen voor de ouder/opvoeder. Dit brengt bewustwording bij de ouder/opvoeder en helpt tegelijkertijd ook het kind. Meer informatie op www.kindertolk.nl

educare | oktober 2013

Is jouw kind een beelddenker en worstelt het met de leerstof? In de eendaagse workshop Ik Leer Anders voor ouders e.a. krijg je inzicht in ‘beelddenken’ en leer je leerproblemen praktisch aan te pakken. 9 september 2013. Info@prachtkindkrachtkind.nl. 0643.56.21.32

Heerlijk samen Familieyoga in de natuur Spelenderwijs kennismaken met kinderyoga Donderdag 26 dec. om 14.00 uur – Loevestein Zondag 29 dec. 2013 om 14.00 uur - Lingebos Kosten € 10,- per kind incl. thee en verrassing Een begeleider per kind mag gratis meedoen. Meer info en/of aanmelden: Bloematelier Yogastudio van Nature Laura van der Pol tel. 06-17755533 of info@byvannature.nl www.byvannature.nl

Welkom bij, Yoga-, Massage- en Trainingscentrum “De Weideblik” De Weideblik verzorgt op een mooie en enthousiaste wijze verschillende kindgerichte opleidingen: * Opleiding kinderyoga * Opleiding peuter-kleuteryoga * Opleiding baby-peutermassage met yoga * Opleiding holistische kindercoaching Kijk voor meer informatie op www.deweideblik.nl of 06-11772723 info@deweideblik.nl

Tekst Marijke Sluijter Beeld Angelique Boter

SPELEN METâ&#x20AC;Ś gedichten Al eens een elfje gemaakt, of een haiku? Dat zijn gedichtjes met een vast aantal woorden of lettergrepen. Dat valt nog niet mee. Maar soms valt het je toe, of in. Wie wel eens gedichten maakt weet dat het een hele kunst is, maar met gedichten spĂŠlen kan gelukkig iedereen! Hoe smaakt Riep met Rimmelrijst? â&#x20AC;&#x2DC;Ik ben de blauwbilgorgel, mijn moeder is een Porgel, mijn vader is een Porulan, daar komen rare kinderen vanâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;&#x2122; O ja? Hoe zien ze eruit dan? Wat denk jij? Daar heeft iedereen een ander idee over. Wat zou er gebeuren als je die ideeĂŤn op ĂŠĂŠn hoop gooit? Iedereen tekent een deel van een blauwbilgorgel. Het oog, de staart, een poot. Wel even afspreken welk deel! Leg dan de blaadjes bij elkaar en teken aan de hand hiervan een blauwbilgorgel. Je kunt ook een dobbelsteen gebruiken om te bepalen hoeveel staarten, vleugels of oren het beest heeft. Daarna eet je natuurlijk Riep met Rimmelrijst. Hoe zou die smaken? Kan je dat maken? En hoe klinken etende blauwbilgorgels? Verbouw een limerick Misschien heb je wel eens een tekst verbouwd met de zoeken vervangknop van de computer. Heel leuk natuurlijk, maar als je het samen doet heb je veel meer pret. Neem een limerick, je weet wel, van het soort â&#x20AC;&#x2DC;Er was eens een dame in Edeâ&#x20AC;&#x2122;. Geef iedereen een blaadje met de limerick erop en vraag hen de eerste regel te verbouwen. De dame wordt een bakker en Ede bijvoorbeeld Bolsward. Dan geeft iedereen zijn papier door aan degene die rechts naast hem zit. Die schrijft er misschien â&#x20AC;&#x2DC;die bakte zijn broodjes wel erg zwartâ&#x20AC;&#x2122; onder. Zo gaat het door tot alle vijf de zinnen verbouwd zijn. Lees voor! Nieuwsgierig naar wat er van die bakker terecht gekomen is? Wel, probeer het zelf eensâ&#x20AC;Ś adver t ent ie

Maakt het makkelijker!

Kinderen krijgen hun eigen betekende en onverwoestbare ontbijtbord. Leuk voor klassenprojecten, verjaardag of Moederdag. www.madebyme-original.com

Voor ouders & kinderen:

9RRU FRDFKHV

Â&#x2021; &RDFKLQJ WUDLQLQJ DDQ NLQGHUHQ MRQJHUHQ HQ RXGHUV

Â&#x2021; 6DPHQZHUNLQJ .HQQLVGHOLQJ

Â&#x2021; %UHHG DDQERG GRRU QHWZHUN YDQ SURIHVVLRQHOH ]HOIVWDQGLJH FRDFKHV

Â&#x2021; *H]DPHQOLMNH SURPRWLH HQ PDUNHWLQJ

Â&#x2021; $OWLMG HHQ FRDFK LQ GH EXXUW

Â&#x2021; 2QGHUVWHXQLQJ YDQ GH SUDNWLMN

Â&#x2021; :HUNHQ PHW HHQ OHXNH JURHS FROOHJDÂˇV

0HHU LQIRUPDWLH YLD ZZZ NLGV WDON QO

educare | oktober 2013

Met je hele lijf

Een kamer voor jezelf • Vul een groot papier met alle

die oorlog nog niet uit het kind. Gelukkig zijn er

•K ies op het papier een plekje dat je mooi vindt en

organisaties die overal in de wereld kinderen helpen met traumaverwerking. Zoals hier, in kindertehuis Peduli Anak op het eiland Lombok in Indonesië waar Jacobine van de Ree (kindercoach uit Nederland) hen leerde om voor zichzelf

kleuren die je krassen.

Als je een kind uit een oorlog hebt gehaald, is

mooi vindt. Je mag met twee handen zet daar een rondje omheen.

• Maak dan het hele vel zo donker mogelijk, behalve

jouw mooie plek. Het lijkt dan net of het licht daar schijnt. • Daarna teken je in dat plekje je lievelingsdier. Teken erbij wat het daar nodig heeft om het fijn te hebben: eten, vriendjes, of juist helemaal niks.

op te komen. Dat is wel nodig als je met vijftien

Begeleid de opdracht stap voor stap. Het kind mag er

kinderen op één kamer slaapt en alleen een

bij praten, maar uit zich vooral op papier. Je vertelt het

klein kastje voor jezelf hebt.

plekje kan denken.

educare | oktober 2013

kind dat het in drukke of moeilijke tijden altijd aan dat

Tekst en beeld Jacobine van de Ree

je trauma te lijf

Meer weten? Neem eens een kijkje op www.pedulianak.org Misschien kun je met je klas of team een kind sponsoren voor een jaar?

educare | oktober 2013

Wie zoet is krijgt lekkers… We zingen het allemaal uit volle borst in deze gezellige Sinterklaastijd, maar wie bepaalt eigenlijk wat zoet en stout is? Een kringgesprek hierover maakt veel los bij kinderen. Dat belooft een mooie reis vol verhalen te worden! Eén van de leerlingen in de groep stak zijn vinger op bij het zingen van ‘Zie ginds komt de stoomboot’. Hij vroeg zich af wat ‘de roe’ eigenlijk betekent. De uitleg riep nogal wat verbazing, hilariteit en verontwaardiging op. Slaan als je je niet goed gedraagt? Dat is toch niet meer van deze tijd? In het hierop volgende kringgesprek over goed en slecht gedrag bleek dat de leerlingen het wel oké vinden dat je een soort ‘straf’ krijgt als je je niet goed gedraagt. Maar weer niet

educare | oktober 2013

COLUMN

Tekst Ineke Struijk Foto Suzanne Klaver Illustratie Wendy de Munk

Een stralende Bella Tijdens mijn laatste stageperiode mocht ik twee weken lang iedere dag een groep 8 begeleiden. De leerkracht van groep 8 – meneer voor de kinderen, Rob voor mij – had bedacht dat ik de eerste dag zou meekijken en daarna de klas zou overnemen. Die eerste dag wijdde ik dus voornamelijk aan het leren kennen van de kinderen.

Tips • Filosoferen is een leuke, interactieve manier om goed en kwaad te verkennen. Dit kan zowel thuis als op school. • Goede verhalen ontwikkelen het vermogen je in te leven in de ander. Zo krijg je begrip voor de cultuur en/of geloofsovertuiging van de ander. • Spelend ontwikkelen kinderen hun kwaliteiten en leren ze die van de ander te zien.

Meer weten? www.deugdenproject.nl • De avonturen van Mali en Keela, een deugdenboek voor kinderen, Jonathan Colins, Janice Healy, Jenny Cooper, € 15,95, Act on Virtues • Kinderkwaliteitenspel, Willi Soepboer, Mandy Evers en Els Loman, € 25,90, CPS • Wat is goed, wat is kwaad? Filosofie voor kids, Oscar Brenifier, € 14,50, Biblion

De volgende dag mocht ik zelf met de klas stoeien. Het was de bedoeling dat ik de kinderen een cijferblad liet maken. Een vel papier met twaalf verschillende sommen zonder context en samenhang. Bella begon te huilen nog voordat de bladen waren rondgedeeld. Omdat het zo´n vriendelijke klas was, probeerde ik het ‘klassikaal’: “Bella, wat maakt dat jij je nu al ongelukkig voelt, zelfs voordat we begonnen zijn?” “Ik ben niet goed op school, ik kan niet rekenen, ik vind het vreselijk”, was haar bekentenis. De klas knikte begrijpend. “Lieve Bella, ik zie het als mijn uitdaging dat jij vandaag een leuke les hebt. Maar ik kan het niet alleen. Wil je me helpen?” Een verbaasd welwillend knikje gaf mij hoop. De rest van de klas keek nieuwsgierig, een vlammetje wakkerde aan. De bladen heb ik nooit uitgedeeld. In plaats daarvan heb ik de klas in kleine groepjes verdeeld en ieder een probleem voorgelegd. De groep van Bella stelde ik de vraag hoeveel behang we nodig hebben als we het lokaal zouden behangen en wat dat zou gaan kosten. Bella bleek goed te kunnen handelen. Ze stond al met de bordmeter klaar. Na het meetwerk leek even alles voor niets te zijn geweest, omdat niemand wist hoe breed een rol behang is, hoeveel meter er op zit en hoeveel een rol kost. Schouderophalend staarde ik uit het raam. Ik keek uit op een winkelstraat met – je raad het al – een behangwinkel. “Weet echt niemand dat?” Aan mijn stem hoorde ze het en Bella keek uit het raam. Het duurde even, maar die glunderende blik van dit meisje dat niet goed is op school deed ons beiden goed. Toen ging het snel. Hilarische ogenblikken volgden, maar niet veel later lag daar een rol behang met prijslabel. Het duurde niet lang meer voordat de oplossing van het probleem gevonden was. Een gealarmeerde Rob kwam zeggen dat zoiets best eens kon met een dergelijke groep, maar dat je er natuurlijk niet veel van leert en zolang ik daar geen gewoonte van zou maken was het prima. Mijn dag kon niet meer stuk, want Bella straalde… Mede daarom heb ik Robs advies naast me neer gelegd en er wel degelijk een gewoonte van gemaakt dergelijke lessen te bedenken…

Claire Walkate wil in navolging van de Leonardostroming voor hoogbegaafde kinderen een Aquariusvariant ontwikkelen voor hooggevoelige kinderen. Clairewalkate@kpnmail.nl

educare | oktober 2013

boeken

“Gezond Groeien!”

Een nieuwe kijk op voeding voor kinderen Ouders, opvoeders, leerkrachten: iedereen wil toch een gezond en vrolijk kind? Een kind kan het beste leren en ervaringen opdoen als het zich goed in zijn lichaam voelt en gezond is. Als kinderen niet optimaal door het leven gaan maken veel mensen zich snel zorgen en gaan naar therapeuten, dokters enz. Echter, de oorzaken van veel ongemakken bij kinderen zijn terug te vinden bij de kwaliteit van hun voeding. Dit boek is bedoeld voor ieder die te maken heeft met de opvoeding van kinderen. Het maakt ons bewust van de bedenkelijke invloed van moderne voeding en voedingsgewoontes op de fysieke, emotionele en geestelijke gezondheid van onze kinderen. Vanuit haar ervaring als kleuterjuf en haar liefde voor kinderen en de natuur, geeft Magdalena Troch een bijzondere kijk op voeding. Het is een gids in de wirwar van tegenstrijdige mediaberichten over voeding. Je vindt er helder geformuleerde en verrassende info, tal van praktische tips en veel prachtige foto’s en kleurrijke geheugensteuntjes. Een confronterend, verhelderend en goed gedocumenteerd boek voor iedereen die begaan is met de gezondheid en het welzijn van kinderen. Magdalena Troch, Uitgeverij Les Iles € 24,50 ISBN 978-90-81685-36-8

educare | oktober 2013

Geloof je het zelf?!

Sprookjes zijn goud waard

Of een kind nu op een openbare, een vrije of een confessionele school zit: ieder kind ontwikkelt een ‘levensbeschouwing’. Kinderen geven betekenis aan alles wat er op hun pad komt en vormen zo hun kijk op het leven. Dit handboek is geschreven voor pabo-studenten en leraren die het levensbeschouwelijk leren van kinderen willen begeleiden. Het vak levensbeschouwing op de basisschool is sterk in ontwikkeling. Dit boek behandelt niet alleen de nieuwste inzichten op dit terrein, maar biedt ook praktische handreikingen hoe je levensbeschouwelijk leren in de klas kunt vormgeven. Theorie en achtergronden worden afgewisseld met voorbeelden en casuïstiek, illustraties en opdrachten. Deze volledig geactualiseerde uitgave is vanwege de breed-levensbeschouwelijke insteek momenteel het meest gebruikte Paboboek voor levens beschouwing op de basisschool. Daarnaast is het een must voor iedere leraar die zijn pedagogische taak in een multireligieuze samenleving serieus neemt.

In een tijd waarin kant-en-klare beelden overal voor het grijpen liggen kan het vertellen van sprookjes de verbeelding en innerlijke groei van kinderen prikkelen. Sprookjes voeden onze verbeeldingskracht en die hebben we nodig om de werkelijkheid aan te kunnen en te veranderen. Dit boek helpt je te verdiepen in de beeldtaal van sprookjes om te ontdekken welke wijsheid erin verborgen is. Het biedt handreikingen om te onderzoeken wat een sprookje te zeggen heeft en wat je hier met kinderen mee kunt doen. De liefde van de schrijver voor beeldtaal en sprookjes spat van iedere bladzijde. Naast achtergrond en uitleg over de waarde en oorsprong van sprookjes vertellen, geeft de auteur veel concrete voorbeelden van de mogelijke werking en betekenis van sprookjes als bron voor innerlijke ontwikkeling. Daarmee inspireert Sprookjes zijn goud waard ieder die werkt en leeft met kinderen.

Levensbeschouwelijk leren in het basisonderwijs

Bas van den Berg, Ina ter Avest, Tamar Kopmels, Uitgeverij Coutinho € 32,50 ISBN 978 90 469 0353 7

Bert Voorhoeve, Christofoor € 19,50 ISBN 9 789060 386903

De Droom

Lieske, Fien en Noor schaatsen de Elfstedentocht

Hoewel het boek gaat over drie kleine meisjes die de Elfstedentocht schaatsen, is dit niet alleen een boek. Er wordt gebruikgemaakt van QR-codes en Layars en hierdoor komt het boek als het ware tot leven. Door het boek heen zijn diverse van deze codes aangebracht, die verrassende resultaten opleveren wanneer ze worden gescand met de mobiele telefoon of de tablet. Zo is de originele stempelkaart van de Elfstedentocht bijvoorbeeld gevuld met QR-stempels die na het scannen allemaal een eigen leven gaan leiden. Weer andere codes leiden naar een quiz, een video of een muziekclipje over de Tocht der Tochten.

Adam Bock, Uitgeverij Tanda89 € 14,95 ISBN 978-90-819911-0-0 Te bestellen via http://www.dedroom.abock.nl

Ruimte

Ik & mijn plek, jij & jouw plek. Samen maken we onze plek.

Maanlicht in het water De spirituele intelligentie van kinderen ontwikkelen door mid del van verhalen en activiteiten

Kleurenwijs bestaat uit 7 boeken met 7 thema’s voor een praktische spirituele opvoeding. Het uitgangspunt is: Ik ben oké, jij bent oké, samen zijn we oké zoals we zijn. De eerste twee boeken, Ruimte en Liefde, zien er aantrekkelijk uit. De harde kaft nodigt uit tot veelvuldig gebruik. En dat zal zeker gebeuren, als je gegrepen wordt door de grappige, ontroerende en praktische spelletjes en verhalen die van elke pagina afspatten! Met Ruimte kun je werken aan groepsbewustzijn en samenwerking. Liefde helpt je om kinderen te helpen stevig in die eigen ruimte te gaan staan. De methode is geschikt voor basis- en voortgezet onderwijs en in de hulpverlening. Bij elk boek hoort een set inzichtkaarten waarmee je de onderwerpen die je in de groep of therapie behandelt kunt verdiepen.

Alle kinderen bezitten het vermogen met verwondering te kijken naar het leven en het meer zin te geven. Met de levensbeschouwelijke verhalen uit allerlei culturen uit ‘Maanlicht op het water’ kun je de nieuwsgierigheid, speelsheid en onderzoeksdrang prikkelen. Leerkrachten kunnen de verhalen en bijbehorende opdrachten, vragen, suggesties en werkbladen bij allerlei vakken gebruiken. Ouders en hulpverleners putten er inspiratie uit voor gesprekken en begeleiding. Grappigste woord: een waarmening. Om lekker op te kluiven.

Wilga Zibel, Twin Media € 18,95 ISBN 9789491141089

Roy Leighton, Trisha Lee, Tim Harding, Steve Bowkett, Panta Rhei € 14,50 ISBN 978 90 8840 071 1

ken zijn te

e Al deze bo

koop via

oek.nl oedingsb nieuwste uitgaven v p .o w w w te van de ef. hoog wsbri Blijf op de op de nieu te schrijven in je r o o d

educare | oktober 2013

YOGABINGO - HELEN PURPERHART Bingo is fun voor iedereen! YogaBingo speel je net als gewone Bingo, maar er is een leuk en nieuw spelelement toegevoegd: nadat de Bingo is gevallen doet de groep alle yogahoudingen op de winnende Bingokaart. ISBN 9789077770719, €19,95

NIEUW!

Kever

di aa

knieën. Je zit op je voren. . Buig naar op de grond Leg je hoofd vast. Pak je voeten en ik slaap kort! haas Ik ben een

Je staat rechtop. Stap met een been naar achteren en zet je voet een beetje schuin opzij. Draai je lichaam naar voren. Buig je andere been naar voren. Strek je armen opzij. Buig je achterste arm zodat je vingers voor je borst komen (alsof je een pijl en houdt, leuk om die ook te tekenen)Kijk boog vastnaar voren. Ik ben een indiaan en ik ben moedig!

12 Maan

Je staat rechtop. je hoofd. Strek een arm boven Buig langzaam opzij. Kijk omhoog. Ik ben een maan en ik schijn! Wanneer sta jij in de schijnwerpers?

Haas

Je ligt op je rug. Buig je knieën naar je borst. Pak je voeten vast. Strek je armen en benen.

Scheurkalender lender Deze inspirerende scheurka kindemet de wijsheid van onze uitspraren, HARTverwarmende etc. is ken, visies over onderwijs agen bijdr voor jou gemaakt door rs van van honderden co-creato HARTverwarmendWijs. van Elke dag beleef je iets mee gelijkiemand in Nederland die kinonze gestemd met jou naar ! Je kan deren en onderwijs kijkt 15,00. de kalender kopen voor F HART Hiermee steun je ons ens de verwarmende netwerk nam r info: kinderen van deze tijd! Mee l www.hartverwarmendwijs.n

HET WIJZE MIERTJE - LOUISE HAY Loesje ontmoet een miertje, dat haar leert dat ieder mens in staat is om te doen wat hij/zij wil en dat het helpt om je wensen in je verbeelding voor je te zien. ISBN 9789077770467, €12,95

HET IS FEEST: 25 JAAR UITGEVERIJ DE ZAAK!

2014

IN 2013 VOOR SLECHTS €4,95 ZOLANG DE VOORRAAD STREKT: VOLG JE HART - CHANTAL TRIGALLEZ De hoofdpersonen volgen hun hart! Zo piept een koningin er stiekem tussenuit op koninginnedag en ‘ontvoert’ een treinmachinist zijn reizigers naar Zandvoort aan Zee. ISBN 9789077770412, €4,95 JE BENT OM TE SMULLEN - CHANTAL TRIGALLEZ Heerlijke verhaaltjes om van te smullen! Zo vraagt de heks raad aan haar Suikerspiegeltje aan de wand, stijgt Karel van der Kaak op aan zijn kauwgomballon en tovert de banketbakker zijn bestelbusje UITGEVERIJ om tot megataart. ISBN 9789077770429, €4,95

Unieke kinderen, unieke kleuren, HARTverwarmende uitspraken en meer. Over onderwijs in deze tijd…

Verkrijgbaar via de boekhandel. Gratis catalogus? Bel 050-5266157 A Boeken thuis gestuurd? Surf naar WWW.UITGEVERIJDEZAAK.NL A

advertentie

Geef richting aan je pedagogie

Cursus Pedagogie voor het jonge kind Tweejarige praktijkgerichte applicatie cursus over kinderen van 0 - 7 jaar voor • Peuter/kleuterleid(st)ers • Leidsters in kinderopvang • Hulpverleners • BSO en (Gast)ouders Tevens Nascholingscursussen, zie onze website De cursussen worden georganiseerd door de Stichting Rudolf Steiner Pedagogie voor het jonge kind, in de periode van september 2013 t/m april 2014, op vrijdagen van 15.15 tot 20.00 uur in Zeist. Eén keer per jaar is er een Themadag, dit jaar op: vrijdagmiddag 15 november.

Te h u u Informatie: Mevr. A. ten Hoopen,r 0545-291038; E annette58@hetnet.nl d u ca r e w o r k sh o p www.pedagogievoorhetjongekind.nl r u im te educare | oktober 2013 Vrolijke lichte

ruim

O Onderlinge K r assage rm Kinderm

Onderl Kinderm sage is WORKSHOPS, beproef manier TEAMDAGEN, de sfeer een groe BEGELEIDING te verbet Wil je op jouw school zelf aan ren. slag met OK? Schrijf je dan M et sp Onddeinevoor suggesties v rlin de g tips oor elke leeft ele op Kindwww.aanrakeneenlevensbehoeft ermassage ftfe.nl van peuters tot en met puijbde,r WOInfo: Te koop bij e RKSmarijkesluijter@educare.nl HOPS, lke www.aanrakeneenlevensbehoefte.nl o f www.opvo boekhandel TEAMDAGEN edingsboek.n , l BEGELEIDIN G

O K

k e o

Tekst Marianne de Valck (www.speelgoedadvies.nl) Beeld Amy de Waele

R MET DI T

DOE

MEER

Met een boek kun je veel meer dan alleen maar lezen. Dit keer met Bij ons in het circus

Uitgever Lemniscaat

van Koos Meinderts en

ISBN: 9789047705307 € 11,95

Annette Fienieg.

De show gaat beginnen! Koos Meinderts schreef meer boeken, onder andere Man in de wolken en De club van lelijke kinderen. Met zulke titels moet het wel een leuke schrijver zijn. En dat is hij! Zijn teksten verleiden tot zingen. Het ritme past bij de platen van Annette Fienieg, vol grapjes. Echt een boek om vaak terug te pakken, om van te houden en uit je hoofd te leren. • Tik met je voet op het ritme van de tekst “Bij ons in het circus, hier in de piste werken uitsluitend wereldartiesten. Nog enkele kaartjes, komt u snel binnen. Hoor de muziek, de show gaat beginnen.” Nog een keer! Nu met je schouders bewegen! Hand achter je oor bij de laatste regel. Ga door… maak het spannend, verander je stem, wees spreekstal meester of circus directeur. • Salto achterover! Begin met koppeltje duikelen, liggend, achterover. Wie kan een bruggetje achterover?

•D oe meer kunsten voor beginners. Zoals evenwicht houden op een touw dat op de grond ligt, op een been staan zonder bal en je hond door een hoepel laten springen. Op je handen staan lukt altijd: gebukt met je vingers onder je voetzolen. Een clownsneus doet de rest. •H ardop denken. Hoe zouden olifanten zich in een circus voelen? Waarom zie je zo weinig vossen in een circus? •B ouw een circustent. Gebruik takken, stoelen, touw, knijpers en tafelkleden. Hij mag eenpersoons zijn. •O ntwerp een aanplakbiljet om jouw circus bekend te maken. Hang het voor je raam.

Alle eerdere speltips met kinderboeken die Marianne de Valck voor Educare schreef vind je op www.opvoedingsboek.nl. educare | oktober 2013

Waar hecht jij Omgaan met je eigen-waarde missie? Wat is jouw at je het * Beschrijf w uw e vindt in jo belangrijkst leven.

: der antwoord * Vraag na ie at aliseerd is, w “Als dat gere k het an op?” Maa levert dat d kom door. Waar groot, vraag je uit? gens voor of * Strijd je er Als je ergens ergens tegen? an probeer het d tegen strijdt, t enoemen. Luk positief te b dat?

werkt graag * Ieder mens ep. ifieke doelgro voor een spec doelgroep? Wat is jouw past et doet wat * Als je nu ni an sie, kun je d bij jouw mis dat te iets doen om veranderen?

educare | oktober 2013

Tekst Jenk Stronks

waarde aan? Familiewapen Daaruit is het idee geboren om met gezinnen op dezelfde wijze familiewapens te maken. Samen een schild maken is een geweldige manier om het niet-zichtbare zichtbaar te maken, en daardoor bespreekbaar. Gezamenlijke waarden zoeken wil niet zeggen dat je het altijd binnen het gezin met elkaar eens moet zijn. Je kunt als vader de waarde ‘veiligheid’ inbrengen en als kind kun je ‘spel’ inbrengen. Het is wel belangrijk dat elk lid van het gezin vindt dat de gekozen waarden bij het hele gezin passen. Dan pas kunnen ze onderdeel worden van het familiewapen. Nadat alle waarden zijn geïnventariseerd, worden de belangrijkste kernwaarden bepaald. Daar worden de beelden bij gezocht. Vissen staan bijvoorbeeld voor vrijheid, of flexibiliteit, een burcht kan de veilige plek of beschutting verbeelden. Daarna wordt er een vorm gekozen. Een schild geeft vaak bescherming aan, maar misschien past een andere vorm beter. Soms is een vlakverdeling nodig, soms zijn kleuren belangrijk. De kunst is een zodanige weergave van het waardenspectrum te schetsen, dat iedereen zich erin herkent.

Reactie van een cliënt die het onderzoek naar eigen-waarden heeft gedaan.

Uitingsvormen De uiteindelijke vormen kunnen erg verschillen. Zegelringen kunnen nog steeds gemaakt worden, maar elke vorm van een sieraad is mogelijk. Een mooi wapenschild kan aan de muur worden gehangen. Het is leuk dat wanneer de waarden veranderen, ook het beeld te veranderen, wel in onderlinge samenspraak natuurlijk. Soms gebruiken mensen het familiewapen als startpagina van hun computer of als beeld voor de smartphone. Soms wordt er een Latijnse naam onder geschreven. Het is voor ouders en kinderen een uitdaging een brug te slaan tussen de waarden van alle gezinsleden. Best moeilijk. Maar kinderen helpen daar graag een handje bij. Soms zijn ze er zelfs beter in dan wij en blijken ze zeer creatief in het verzinnen van passende beelden en spreuken!

Gratis te down loaden

educare | oktober 2013

Sinterklaas zonder stress Sinterklaas is een feest voor het hele gezin… toch? Helaas niet altijd. Je zal maar een gedicht moeten voorlezen als je dyslexie hebt. Of rustig je beurt moeten afwachten terwijl je met je ADHD als een dolle hond rondjes wilt rennen van opwinding. Of gezellig te blijven glimlachen terwijl je – met je autisme – verkrampt de volgende ‘verrassing’ afwacht… Gelukkig kun je een hoop doen om ook voor deze kinderen van pakjesavond een ouderwets gezellig feest te maken. Hoe? Door voor je begint al rekening te houden met ieders eigenaardigheden.

educare | oktober 2013

Tekst Patricia Ritsema Van Eck Beeld Admar Kwant, Suzanne Klaver, Erica Janse

De hap: smakelijk èn makkelijk.

Mèt elkaar versus ná elkaar.

Ga je niet uitsloven in de keuken – zelf wil je toch ook een ontspannen avond? Warm een vooraf gemaakte maaltijdsoep of ovenschotel op waarvan je zeker weet dat iedereen die lekker vindt.

Surprisespelletjes. Kinderen die graag bewegen of moeite hebben met lezen doe je meer plezier met een kort spelletje dan met een gedicht. Wat dacht je van Schimmeltje Prik of Taai-taai happen? Na het spel mogen alle deelnemers een cadeautje uitpakken.

Sinterklaas Surprisespel

Meer in EducarePlus

Een interview over Sinterklaas vieren met autistische kinderen. En een leuke kortingsactie bij het Sinterklaas Surprise spel voor de leden van Educare.

educare | oktober 2013

Educare NETWERK Educare is een platform van ouders, opvoeders en leerkrachten die zich met passie voor opvoeden

Agenda

Een greep uit de online agenda

NOV

Goed in je vel op school en in de kinderopvang. Marijke Sluijter, Culemborg

16 & 30

Cursus Leven & Opvoeden met Deugden. Hartewensen. Leerdam.

Weerbaarheidstraining Stichting Uit eigen beweging. Ubbergen

De Kriebelkist. Kennismaken met de kracht van aanraken. Corina de Boer-Vreeke, Burgum

Seminar ‘Het Helende Verhaal’. Het onthalen van de ziel in het verhalend werken met kinderen. Wibe Veenbaas, Reeuwijk

NOV

dec

Uitgelicht 22 november

Stevig in je schoenen, lekker in je vel! Organisator Jooske Kool: “‘Ho, tot hier en niet verder...!’ helpt kinderen om vol zelfvertrouwen en met plezier in het leven te staan. Het kind wordt zich bewuster van de eigen kwaliteiten en mogelijkheden. Het leert met aandacht en respect te zorgen voor zichzelf en anderen. Ouders en opvoeders helpen hen daarbij.” Voor informatie en aanmelding: stichting@uiteigenbeweging.nl Kijk voor meer informatie en andere bijeenkomsten op www.educare.nl/netwerk

Mini-interview

Hartewensen Heleen Hoppesteyn-Uithoven is getrouwd en moeder van een dochtertje van 3,5. Sinds mei 2013 heeft ze haar eigen bedrijf, Hartewensen, leven en opvoeden met deugden. Daarmee ging een wens in vervulling, omdat ze zo kan bijdragen aan de hartewensen van anderen. Die liggen vaak op het terrein van persoonlijke ontwikkeling. Deugden zijn hierin behulpzaam. “Als je aandacht hebt voor de deugden, merk je dat die in alle facetten van je leven van pas komen.” Heleen laat mensen aan de hand van hun eigen situaties concreet zien hoe de deugden kunnen worden toegepast en wat de uitwerking daarvan is. “Vanuit Hartewensen laat ik mensen kennismaken met de deugden en de 5 strategieën van het Deugdenproject.” 44

educare | oktober 2013

Heleen Hoppesteyn “Ik kwam bij het Deugdenproject terecht doordat ik op zoek was naar

handvatten in de communicatie met mijn echtgenoot. Jaren geleden had ik de Deugdenreflectiekaarten gekocht en ineens dacht ik daar weer aan. Bovendien kon ik in die tijd bij ons dochtertje ook wel wat tips gebruiken. Het is belangrijk dat een bewustwordingsproces op gang gezet wordt. Dat is het startpunt van ontwikkeling, of dat nu in je rol als ouder, professional of partner is. Zodra je je bewust bent van je eigen handelen, heb je er grip op en kun je je verder ontwikkelen. Met Hartewensen wil ik bijdragen aan de verspreiding van het gedachtegoed van het Deugdenproject, omdat dit tot onderlinge verbondenheid leidt. Ik denk dat dat iets is waaraan mensen op dit moment behoefte hebben.” www.hartewensen.com

en liefde voor kinderen inzetten voor een duurzame samenleving.

Opgroeien in verbondenheid

Tip van Milou Willemsen Je kunt natuurlijk alles uit boeken leren, of via internet, maar er gaat niets boven een ouderwetse met de hand gemaakte proef. Zoals het nabootsen van aardlagen die tegen elkaar aan botsen. Je hebt een Mars, een Snickers en een gekarteld mes nodig. Pak de repen uit en leg ze links en rechts op de tafel, met een meter tussenruimte. Pak ze stevig vast en laat ze keihard tegen elkaar aan botsen. Leg het choco-

lademengsel een uur in de vriezer. Haal het eruit en snij de repen in de lengte doormidden. Wat is er gebeurd? Er is een chocoladegebergte ontstaan. De bovenste laag van de aarde is de aardkorst. De aardkorst lijkt op een gebarsten schil van een ei. Hij bestaat niet uit één stuk, maar uit grote platen die drijven op de laag eronder. Doordat de laag onder de aardkorst beweegt, kunnen de platen verschuiven. Wanneer twee platen op

elkaar botsen, worden de randen samengedrukt en deuken ze in. De gesteenten schuiven over elkaar en de randen komen omhoog. Hierdoor ontstaan hele grote bergen zoals de Himalaya en de Alpen. Met dit proefje heb je een botsing tussen twee platen nagedaan. In het echt duurt zo’n botsing miljoenen jaren.

www.opgroeieninverbondenheid.nl

Het favoriete opvoedingsboek van Lex Hupe

Het einde van de opvoeding

Te zien op het netwerk

Jan Geurtz

•2 014 Het jaar van de groene kinderopvang.

In Het einde van de opvoeding betoogt Jan Geurtz dat opvoeden niet bestaat uit het bijbrengen van de normen en waarden waarmee we zelf zijn opgegroeid, maar vooral uit het geven van de noodzakelijke bescherming en verzorging opdat je kind kan worden wie het werkelijk is. Daarvoor zijn maar twee ingrediënten nodig: liefde en grenzen. Een verfrissend simpel en krachtig perspectief tussen alle goedbedoelde literatuur waarbij ouders door alle tips het bos niet meer zien. Dit boek helpt om kinderen niet meer te zien als een onvolmaakte volwassene, maar als een eigen wezen dat is toegerust voor zijn ontwikkeling en dat vol veerkracht en met een eigen wil de wereld onderzoekt. Hoe gezegend ben je als je als ouder of leerkracht zo een kind mag helpen groot worden!

• L ouis C.K. hates cell phones. • Embodied learning Je vind deze filmpjes op www.educare.nl/netwerk

Leuke groep

Deugden Een van de nieuwste groepen op het Educare netwerk is de groep Deugden. Op de pagina hiernaast staat een kort interview met de oprichtster van deze groep, Heleen Hoppesteyn. Iedereen komt wel eens op een moment dat hij even niet meer goed weet hoe een kind moet worden aangepakt. Dan kunnen de deugden hulp bieden. De groep is opgericht om de leden ervan kennis te laten maken met de deugden en strategieën en aan de hand van alledaagse situaties te laten zien hoe deze toegepast kunnen worden. Daarnaast staat de uitwisseling van ideeën en ervaringen centraal.

m et

jla

lus ge:

Meepraten? Ga naar www.educare.nl/netwerk

Lees verder in EducarePlus, de digitale bijdrage bij dit nummer. Daarin vind je links, extra artikelen en leuke downloads! Je ontvangt de bijlage via de nieuwsbrief. Nog geen lid van de nieuwsbrief? Schrijf je in via www.educare.nl.

educare | oktober 2013

Ukkies

Weet jij iets van fondsenwerving? Wil je ons dan helpen om bronnen aan te boren, die de introductie van Geweldloos (en Verbindend) Communiceren binnen onderwijs, jeugdzorg en opvoeding kunnen ondersteunen? Ook een tip is welkom! Namens Stichting De Kleine Giraf, Antowi Wibbelink, 053-5721473, info@wibbelinktrainingen.nl Download op www.ikdenkmesterk.nl een gratis spel en werkvormen voor het werken met affirmatiekaartjes. Je kunt deze kaartjes op veel manieren inzetten. Ze bieden veel meer dan alleen de kans een kaartje te trekken en daarover in gesprek te gaan. Laat kinderen spelenderwijs meer ontdekken over zichzelf en de kracht van positief denken. Stichting omgaan met pesten is op zoek naar nieuwe vrienden. Deze vrienden bieden kinderen de kans om op laagdrempelige wijze de ‘Sta sterk training’

te volgen waar zij leren opkomen voor zichzelf en een ander. Bijvoorbeeld omdat hun ouders minder financiële draagkracht hebben. Meer weten? Kijk op www.omgaanmetpesten.nl Wij zoeken nog vrijwilligers die in de vlinderwijze school een steentje bij willen dragen: - pedagogisch - administratief - klusjes - creatief www.vlinderwijze.be Op 20 november organiseren we een Inspiratiedag. Alle informatie is te vinden op: www.scholingsociocratie.nl/ inspiratiedagen Gratis E-book over wat je moet weten over het opvoeden van een hoogbegaafd kind. Te downloaden op: www.helpmijnkindishoogbegaafd.nl

Ook een Ukkie plaatsen? Let dan op dat het niet-commercieel is, een bijdrage levert aan het leven van kinderen en opvoeders en interessant is voor de lezers van Educare. De meest aansprekende Ukkies worden geplaatst. Mail je tekst voor 2 januari 2014 naar: redactie@educare.nl Voor mijn zachtaardige hoog sensitieve zoon (15 jaar, licht verst.bep.), nog heel speels, zoek ik soortgelijke kinderen om een vriendenclubje te vormen, 12-17 jr. Met ouders eerst brainstormen om iets moois te laten ontstaan, bijv. 1 dagdeel per maand? Trefw: muzikaal/ entertainen/spelletjes/spelen/compassie/ verbinding/bewustzijn. Ideeën welkom. Groningen stad. Ré Smeltekop, Tink-t@ telfort.nl Aventurijn, school voor avontuurlijk onderwijs, zoekt bevoegde vakleerkrachten voor het voortgezet onderwijs. Vind jij het leuk om op een creatieve manier met je vak om te gaan? Kun je buiten de vaste kaders denken? Het gaat om minimaal 10 dagen per jaar, meer mag altijd. Voor meer informatie: www.aventurijn.org

Neem of geef een (cadeau-)abonnement op Educare en ontvang Tuintopia* gratis thuis!

Foto Lise Alix

Vijf keer per jaar Educare. Een magazine met 48 pagina’s boordevol inspiratie en tips over opvoeden in verbondenheid. Daarbij EducarePlus, een digitale bijlage met veel extra’s. Meld je aan op www.educare.nl/abonnementen voor een abonnement of een cadeau-abonnement. Wil je bij inschrijving de actiecode E5 invullen?

educare | oktober 2013

*Tuintopia Een spel voor kinderen (vanaf 9 jaar) en volwassenen met als thema tuinieren. Spelenderwijs ontstaat een tuin rondom het huis. Daarin wordt de samenhang tussen de verschillende onderdelen (groentetuin, composthoop, waterpomp, insectenhotel etc.) begrijpelijk. Kijk op www.tuintopia.nl voor meer informatie.

het volgende nummer HET VOLGENDE NUMMER Creativiteit, wat is het? Wijs onderwijs Lynne McTaggart verbaasdeWaarom zich hebben we het zo over de competitiesfeer op de hard school van haar dochter. Dat is nodig? normaal, zei men. Maar is dat En hoe geef je creativiteit zo? Ze ging op zoek en vond bij de wetenschap het antwoord een plaats in het onderwijs? van het tegendeel. We zijn veel meer met elkaar verbonden dan we ons realiseren. Wat zou dat betekenen voor ons onderwijs?

Opvoeden in het licht van

Kinderen van de straat De rotjochies, de straatvechtertjes, de kinderen die hun dagen op de straten slijten, wat beleven zij, hoe ervaren zij de wereld? En hoe kunnen we hen de hand reiken? In Rotterdam vonden we mensen die het doen.

de ziel.

Wat je altijd al wilde weten:

Struikelen over woorden hoe wordt je kind een Dat doen kinderen die in beelden denken. Welke woorden zijn dat, en hoe kun je intelligent mens? een kind helpen om die woorden de baas te worden? a dver tenti e A DVER TENTI E

Tekenen met kinderen Zinvol tekenen gebruik je als tus- sociale • ontwikkelt de motorische, sendoortje in de klas en in de kinen emotionele vaardigheden; deropvang, als verdieping van het • versterkt hetalsmathematisch tekenonderwijs, oefening in de inzicht; • geeft inzicht inondersteuning de beweegredenen kinderyogales of als het kind; bij van de kindertherapie. • verbetert deTekenen: relatie tussen opvoeder Vijfdaagse Zinvol en kind. woensdag 11 februari Doe meer met tekenen in de basisschool: vrijdag maart Schrijf9 je nu in voor de nieuwe stuLeerlingvolgsysteem is meer! in Beeld: diegroepen die inTekenen september 2013 zaterdag 21april starten. Gratis tips! Schrijf je intips voor ontvangen? de nieuwsbrief en Gratis ontvang gratis tips over tekenen met kinderen. Schrijf je in op www.zinvoltekenenmetkinderen.nl www.zinvoltekenenmetkinderen.nl

TE HUUR EDUCARE WORKSHOPRUIMTE Vrolijke lichte ruimte centraal in Nederland te Culemborg. Grootte: 16-20 personen voor een workshop, 24 voor een lezing. Goed bereikbaar, ook per openbaar vervoer. Vlakbij station, 12 minuten ten zuiden van Utrecht.

Informatie via: info@educare.nl

Colofon Educare Educare is een uitgave van

Educare isStichting een platform voorOpvoeding. ouders, Universele opvoeders enVoorzitter: leerkrachten met passie voor Aaddie Streng opvoeden en liefde voor kinderen werken aan Penningmeester: Hannie Hanhart een duurzame samenleving. Redactie schakel in Educare is een verbindende Hendrik Marsmanweg 16die een levend netwerk van opvoeders 4103 WS Culemborg een antwoord zoeken op de vragen van Tel 0345 52 38 77 deze tijd: Mail redactie@educare.nl - Hoe creëren weKvK: een41059473 interculturele samenleving waarin kinderen zich deel van het geheel en medeschepper kunnenwerkten voelen?mee Aan deze Educare Hoofdredactie Sluijter aarde - Hoe dragen we bij aanMarijke een gastvrije Eindredactie envoldoende coördinatie: Fundamentaal waar ieder kind gevoed, Bladmanagement Frans de Steur beschermd en onderwezen wordt?

Vormgeving FIZZ ondernemers in marketing & communicatie Leden Webredactie van Educare Patricia onderhouden Ritsemaen vanmaken Eck gebruik van drie informatieve Teksten Barbara le Noble,websites: Jenk Stronks, www.educare.nl/opgroeieninverbondenheid Patricia Ritsema van Eck, Irene Muller-Schoof, Marijke Sluijter, Marten Mulder, Matty van de www.educare.nl/opvoedingsboek.nl Rijzen, Jeroen de Jong, Jacobine van de www.educare.nl/netwerkInformatie enRee, Ineke Struijk, Marianne Offereins, Marianne de Valck, lidmaatschap: www.educare.nl Lucie de Jong, Claire Walkate

STICHTING Beelden Erica Janse, Admar Kwant, UNIVERSELE Alberthe Papma, Henriette Scheiuit, stock.xchng, OPVOEDING Angelique Boter, Wendy van Dam, Jacobine van de Ree, Suzanne Klaver, Wendy de Munk, Amy deisWaele Stichting Universele Opvoeding in 1982 opgericht, geïnspireerd door een internationale Coverfoto © Shutterstock conferentie in Italië waar de sprekers opriepen tot Abonnementsgegevens een opvoeding in mededogen en verbondenheid als5antwoord op jaar. Abonnement: nummers per de milieumigratieproblemen zij Kan en bij elk gewenst nummer die ingaan. voorzagen. Kosten Het doel van de stichting is het initiëren, € 27,50 In Nederland steunenAbonnement en verbinden van visies en praktijken € 35,50 Binnen die een bijdrage leveren aanEuropa het € 42,50 Buiten Europa leven en leren in heelheid en verbondenheid. Om dienstbaar te zijnabonneeservice aan de ontwikkelingen Educare binnen opvoeding,Postbus onderwijs 105 en hulpverlening SUO hetden tijdschrift 2400 ACheeft Alphen aan Rijn Tel 0172 www.educare.nl 47 60 85 Educare en de website in Fax 0172 65 330vrijwilligers 7 het leven geroepen. Tientallen Educare@spabonneeservice.nl leverenMail hieraan hun bijdrage. Advertentie-acquisitie

Visie op opvoeden Daily productions Educare is LatijnPepijn voor opvoeden, Dobbelaer in de betekenis van uitlokken tot ontwikkeling. pdobbelaer@virtumedia.nl 030 693van. 31 92 Onderwijzen is hier deel Opvoeder zijn is: Seintjes - voorbeeld en antwoord zijn voor het Frans de Steur opgroeiende kind; identeam@wxs.nl - een voedzaam klimaat scheppen waarin 0575 55 65 91 ieder kind uitdrukking kan geven aan wat in de kiem al aanwezig is. Websites Stagnaties zijn het signaal dat er verandering www.educare.nl in de situatiewww.educare.nl/netwerk nodig is. www.opvoedingsboek.nl In de visie van SUO is opvoeden een www.opgoeieninverbondenheid.nl levenslang dynamisch proces. De opvoeder ontwikkelt zich aan het kind, zoals Overname van artikelen is toegestaan na het kind zich aan de opvoeder schriftelijke toestemming vanontwikkelt. de redactie. Opvoeder zijn is een doorlopend proces van zelfopvoeding en0921-2426 bewustwording. ISSN: Opvoeden en leren beperkt zich niet tot Educare is gedrukt op ecologisch gezin, kinderdagverblijf of klaslokaal, het papier voorzien van leven zélfverantwoord is de leerschool. FSC-certificaat.

n e snel i l j f j i r h sc l.n eer en sschoo Lees m .biologieplu w via ww

K A B L FVA bil

E D AAR

h c s n e n a van ban ker

tot kik

ie t n e r e f 6e Con ie Biolo g nderwijs Basiso

013 mber 2 lt, e v o n 22 ere Vrijdag entrum de W sc Congre 4,-) n tober 17 Luntere euro p.p. (na 1 ok ,Prijs: 149 ers met o.a. t André Kuip au Astron ouise Vet L Bioloog Foto: Im ageSelect

mede mogelijk gemaakt door:

BI OLOGIE PLUS SCHOO L

Coöperatief spel Earth Games Earth Games selecteert en ontwikkelt spelmaterialen met een positieve invloed op gedrag en ontwikkeling. De materialen versterken de verbinding met jezelf, de ander, de aarde en de wereld om je heen. Coöperatieve spellen Ga naar www.earthgames.nl voor heel veel coöperatieve bordspellen. In deze spellen speel je niet tegen elkaar maar mét elkaar! Je werkt samen en wint of verliest samen. Voor scholen, in je gezin, in kindertherapie. Workshops Boek een workshop en leer hoe je coöperatieve spellen in kunt zetten in de begeleiding van kinderen. Zinvol en leuk voor een teamdag/ studiedag op school! Stuur een email naar info@earthgames.nl voor meer info of kijk op www.earthgames.nl.

Samen spelen in plaats van tegen elkaar!

Scholenpakket Voor scholen is er een scholenpakket coöperatieve spellen, met een doorlopende spellijn voor alle groepen van de basisschool. Scholen krijgen 10 % korting! Bestel nu! Educare lezers krijgen filosofiekaartjes: de Praatprikkels gratis (t.w.v. €10,95) bij een bestelling vanaf € 50,- op www. earthgames.nl. Vermeld bij uw bestelling, bij ‘opmerkingen’: Actie Educare. Sharing Nature® Kijk op www.sharingnature.nl voor het Sharing Nature handboek en de kaartenset met 77 spelvormen voor natuurbewustzijn waarmee je bijdraagt aan de verbinding met de natuur.

www.earthgames.nl

info@earthgames.nl