Nestwarmte, ook op school Elke ouder wil niets liever dan zijn kind veiligheid bieden. Vanaf het moment dat je je kind naar school stuurt moet je erop vertrouwen dat leerkrachten die taak van jou overnemen. Hoe gaan zij zorgen dat jouw kind zich veilig voelt? Bij zoogdieren ligt het basisgevoel voor veiligheid in zorgzame aanraking. Op veel scholen gebruikt men daarom aanraakspellen en een lichte vorm van kindermassage om de kinderen de nestwarmte te geven die ze nodig hebben.
Het eerste dat een kind nodig heeft in zijn leven is geborgenheid, pas daarna komt de behoefte aan voedsel. Een kind moet zich fysiek veilig voelen voor het zich in een groep kan ontspannen. In klassen waar kinderen zich veilig voelen is het leerrendement dan ook hoger. Het fysieke gevoel van veiligheid zou daarom prioriteit moeten krijgen boven het lesprogramma. Om die reden worden er op veel scholen in Scandinavië, Nederland, België, Frankrijk, Canada en Zwitserland aanraakspellen en kindermassages gedaan. Dat zijn korte spel- of rustmomenten tussen de lessen door. Voor de jongsten, tot een jaar of acht, zijn het dikwijls liedjes waarbij de kinderen op elkaars arm of rug tokkelen, strelen of kriebelen. Of ze spelen een verhaaltje over een pizzabakker en kneden het deeg, smeren tomatensaus en strooien kaas op elkaars rug. De kleren blijven aan, het is voor het effect niet nodig op de blote huid te werken. Er is geen sprake van echt masseren, het gaat alleen om de tactiele ervaring en het fysieke contact.
Je leert beter met je hele lijf Ook tijdens de les kan een leerkracht de kinderen elkaar zorgzaam laten aanraken, want hoe meer zintuigen zijn ingeschakeld hoe beter een kind leert. Je kunt bijvoorbeeld sommen op elkaars hand laten schrijven: de één schrijft een som, de ander de uitkomst. Ook spelling kan zo geoefend worden: juf of meester geeft een moeilijk woord aan een kind die het op de rug van het kind voor hem schrijft, die geeft het door aan de volgende. De laatste mag het opschrijven. Is het 28
educare | november 2014
woord heel gebleven tijdens de reis over de ruggen? Oudere kinderen willen serieuze massages die ook wel iets langer mogen duren. Nooit te lang, vijf minuutjes is doorgaans genoeg. Ook seksualiteit gaat geleidelijk aan een rol spelen: hoe gedraag je je, wat kan, wat kan niet? Waar liggen jouw grenzen, waar die van een ander? Dat leer je niet door de ander niet aan te raken. Kinderen leren al doende. Een gesprek komt veel minder binnen dan een ervaring.
Ze vragen er zelf om Leerkrachten die voorzichtig met aanraken op school beginnen zijn over het algemeen verrast door de reacties van de kinderen. Na de eerste weerstand in de vorm van gegiechel doen de meeste kinderen graag mee. Daarna vragen ze erom! Opvallend is de rust die het teweegbrengt en hoe pestgedrag duidelijk afneemt. Waarschijnlijk komt dat doordat kinderen nader tot elkaar komen: onbekend maakt onbemind tenslotte. Maar er is meer. Als het lichaam op een prettige manier wordt aangeraakt komen er rustgevende hormonen vrij. Hierdoor verlaagt de adrenalinespiegel: er is minder stress in het lijf en meer aandacht en rust om te leren.
De rust daalt neer Het is voor scholen niet altijd gemakkelijk om ouders ervan te overtuigen dat aanraken nodig is voor een goed leerklimaat. “Knuffelen doen we thuis wel.”, zeggen goedbedoelende ouders. Toch zien ze dan een belangrijk aspect over het hoofd.
Tekst Marijke Sluijter Beeld Antien Grijseels
Olleke Bolleke Wil je een spelletje proberen dat dikwijls op scholen wordt gedaan? Ga tegenover je kind staan en pak de hand vast. Pak nu de arm vast en ‘loop’ hand over hand naar boven. Je mag experimenteren met de druk waarmee je knijpt. Vraag wat je kind prettig vindt: stevig of zacht? Hoe precies? Zingzeg er het volgende bij: “Olleke bolleke rebusolleke, olleke bolleke knol.” Op ‘knol’ roets je in één keer met beide handen langs de arm naar beneden. Döe daarna hetzelfde met de andere arm. Je kunt dit ook met zijn drieën doen: twee personen nemen elk een arm. Dan wordt er nog meer gevraagd van je vermogen om af te stemmen en samen te werken.
In elke klas zitten kinderen die thuis nooit aangeraakt worden en er zit helaas in elke klas wel een kind dat mishandeld of misbruikt wordt. Als die kinderen beter in hun vel komen te zitten en ervaren hoe je respectvol met eigen en andermans lijf om kunt gaan, hebben de kinderen die thuis voldoende fysieke aandacht krijgen daar ook baat bij. Want als de onderlinge verhoudingen verbeteren, verbetert de sfeer en kan er beter geleerd worden. Zo simpel is dat: aanraken is een levensbehoefte, ook in het school’nest’!
Meer weten? Aanraken: een levensbehoefte - Tactiele contacten in de opvang en op school, Marijke Sluijter, SWP, ISBN 9789066654358 Aan de slag in de klas? Schrijf je in op www.aanrakeneenlevensbehoefte.nl en ontvang regelmatig adviezen en tips voor aanraakspel op school. educare | november 2014
29
Dit artikel kreeg je van Educare! Educare is een tijdschrift over opvoeden en onderwijzen vanuit verbondenheid. Het wordt uitgegeven door Stichting Universele Opvoeding en verschijnt 5x per jaar. Ieder nummer bevat een uitneembaar katern met praktische oefeningen en informatie die je thuis en/of in de klas kunt uitvoeren. Wanneer je op de hoogte wilt blijven van nieuws over opvoeding en onderwijs in verbondenheid, dan kun je je inschrijven op onze digitale nieuwsbrief. We sturen je dan ook bericht wanneer de nieuwe Educare (het tijdschrift) uitkomt. We gebruiken de nieuwsbrief tevens voor nieuws wat niet in het tijdschrift gedrukt kon worden en om je op de hoogte te houden van ontwikkelingen op onze websites. Schrijf je nu in op de nieuwsbrief en ontvang direct 6 Educare katernen (pdf):
1. 2. 3. 4. 5. 6.
Leren met Hart Focus Schatgraven in jezelf Verrassend tekenen Opgroeien in verbondenheid Leren kun je leren De rol van spiegelneuronen
Je vindt het inschrijfformulier op onze homepage op www.educare.nl Op onze website kun je ook een abonnement afsluiten op het tijdschrift zelf of ter kennismaking een proefnummer aanvragen. De websites van Stichting Universele Opvoeding: www.educare.nl – alles over het tijdschrift Educare www.opvoedingsboek.nl – wekelijks een boekbespreking... www.opgroeieninverbondenheid.nl – wekelijks een praktische tip... opvoedingenonderwijs.ning.com – digitale ontmoetingsplaats voor leden Copyrights van alle teksten en foto’s in deze pdf berusten bij Stichting Universele Opvoeding en de respectievelijke auteurs en fotografen. Je mag er niets uit kopiëren zonder hier vooraf toestemming voor te vragen. Je mag wèl deze pdf in zijn geheel doorgeven aan vrienden en/of collega’s van wie je denkt dat ze belangstelling hebben voor de inhoud ervan. St. Universele Opvoeding – Hendrik Marsmanweg 16 – 4103 WS Culemborg – redactie@educare.nl