Tiff newspaper 2009 no2

15

www.sot.com.al

Sot E Diel 29 Nëntor 2009

Sociale

Kryeredaktor Zylyftar Bregu

66 (2) 29 Nëntor 09

Sfida për të arritur TIFF

"Mrekullira" meksikane që gjendet vetëm në Shqipëri

"Njerëzit janë bërë plastikë në këtë frymë modernizmi"

Intervistë

Ernest Meholli

"Ndonjëherë është më mirë të luash role të vogla me mjeshtra të mëdhenj".

Kështu shprehet Çun Lajqi, aktori kosovar, pjesë e filmit shqiptaro-serb "Honeymoons" me regjisor serbin Goran Paskajeviç. Por pavarësisht famës dhe profesionalizmit të Goranit, kombësia e tij e kthen në origjinë aktorin e njohur kosovar, qw thotë: "Beogadi ka qenë dhe mbetet armiku ynë". I veshur me një këmishë blu të errët dhe një palë xhinse, ai tregohet i gatshem t'i përgjigjet çdo pyetjeje. Duke shfletuar një nga broshurat e programit te festivalit të filmit, me syzet që i heq e i vë hëre pas herë për të parë kush hyn në çadër, energjia e tij ndihet gjatë gjithë bisedës. Ai shoqëron me gjeste çdo Faqe 18 koment që bën për filmin, për rolin, për ...

“Nuk mendoj se ende jam i gatshem të bashkëpunoj me një regjisor serb” . Pavarësisht mënyrës sesi e shpreh Ernest Meholli duket i vendosur në këtë që thotë.

Mesa duket për shkak të vendlindjes së tij, Mitrovica. 29 vjeçari kosovar veshur me një pallto të zezë dhe me një shall rreth qafës të jep përshtypjen e një të huaji.

Emigrant prej 10 vitesh në hollandë, ai vjen për herë të parë nëTIFF (Tirana International Film Festiv) me filmin me metrazh të shkurtër “Iliriana”. Në qendër të filmit 24 minutësh...

Faqe 21

Dilemat e Çun Lajçit

Integrimi, lufta që nis me mbarimin e luftës

Mevlan Shanaj

Udha në tre shtete e "Shkronjave të Pavarësisë" Regjisori dhe aktori Mevlan Shanaj, është një emër i njohur i kinematografisë shqiptare, i cili edhe në ditët e sotme ka një aktivitet të gjerë artistik, sidomos në prodhimin e filmave të rinj dhe në sferën akademike. Ai ka tashmë 40 vjet në ekran dhe është paraqitur me një koleksion të pasur filmash si: "I teti në bronz", "Guximtarët", "Rrugicat që kërkonin diell", "Korrierët", "Ballë për ballë" etj. Zhanri më i parapëlqyer i tij janë dokumentarët. Në këtë intervistë ai rrëfen përshtypjet e tij për dokumentarin "Shkronjat e Pavarësisë",i cili u shfaq në ditën e tretë tëTirana International... Faqe 20

Programi, e Martë 1/12/09

16 Sot E Diel 29 Nëntor 2009

ILIR BUTKA: Risitë eTIFF ‘09, test për kinematografinë shqiptare Prej tre ditësh është hapur edicioni i shtatë i "Tirana International Film Festival".

Kësaj here ky festival vjen ndryshe për publikun tonë. Ilir Butka drejtori i festivalit ndërkombëtar të filmit tregon për risitë që ka sjellë ky festival në edicionin e tij të shtatë.

Pse vendosët që edicioni i shtatë i festivalit të filmit të realizohej në ambientet e Tea trit K ombëtar? eatrit Kombëtar?

Të gjitha lëvizjet dhe risitë që janë bërë në festivalin e filmit të këtij viti kanë pasur avantazhet e tyre.Teatri Kombëtar mirëpriti për këtë vit festivalin ndërkombëtar të filmit, duke vënë në dispozicion ambientet e veta. Pozicioni i tij në qendër të Tiranës është shumë i favorshëm. Kjo ka shmangur problemet me orientimin që hasnin shpesh pjesëmarrësit e huaj në festival. Ne u përpoqën që të krijonim një "ishull", ku të ishin të mirëpritur jo vetëm njerëz të artit, por çdonjëri nga dashamirësit e tij. Ajo çka synohet është kultivimi i një brezi të ri që të gjejë kinemanë që ka kërkuar deri në këto momente.

E rëndësishme padyshim është përmbajtja që ofrojnë filmat, por ndërthurja e tyre me anën vizive është shumë ideale. Ne zgjodhëm Teatrin Kombëtar, sepse krijon mundësinë më të afërt me idealen.

Patët dilema për këtë zgjedhje?

Dilemat ishin të paevitueshme, duke marrë parasysh që për ne, për kinemanë, ambientet e Teatrit Kombëtar ishin të panjohura. Këto dilema shtoheshin më tej kur mendonim për kushtet teknike, organizative apo dhe financiare.

Në njëfarë mënyre, duke lëvizur ne u vetëtestuam dhe kjo shërben që ne të krijojmë mundësi të reja për të ardhmen, duke shmangur disavantazhet dhe duke vlerësuar avantazhet.

Zgjedhja ishte shumë logjistike sepse ne këtu jemi afër qendrës, afër studentëve, afër medias, por mbi të gjitha afër artistëve.

Filmi erdhi në shtëpinë e artit.

Artistët nuk kishin nevojë që të vinin tek ne sepse ne erdhëm tek ata. Është një zgjedhje që pavarësisht dilemave meriton një notë të mirë.

Një risi e këtij festivali ir ana InTIFF-i(Tir irana është dhe TIFF-i(T terna tional F ilm F estiv al) ternational Film estival) urban. Çfarë synuat të sillnit me këtë?

Me këtë risi ne u munduam të mos përqendronim festivalin vetëm në qendër të kryeqytetit po të krijonim një ekuilibër mes zonave. Në disa nga zonat periferike, në monitorë të montuar në vende të hapura do të transmetohen disa

filma me metrazhe të shkurtër.

Këto zona janë tepër të populluara dhe për më tepër kanë një popullsi vitale.Targetgrupi ynë është rinia dhe ne atë synuam të përfshinim. TIFF-i urban afron më tepër të rinjtë me kinemanë. Me këtë risi arti shënon një hap të rëndësishëm dhe i mëshon karakterit të tij edukues.

Çfarë mendoni për kinematografinë shqiptare të viteve të fundit?

Jam i bindur se ka një rilindje të kinemasë sonë. Mendoj se tashmë ajo e ka gjetur një motivim për zhvillim. Ajo që e bën më evidente zhvillimin e kinematografisë sonë është realizimi i pesë premierave të filmit me metrazh të gjatë brenda një viti. Këta filma jo vetëm që janë promovuar,por disa prej tyre janë bërë pjesë e festivaleve te ndryshme të filmit madje dhe janë vlerësuar.Kjo është pikërisht motiv për kinemanë dhe vëmendja ndaj saj duhet të rritet. Me promovimin e filmave ne jemi promovuar si komb.

Filmi informon dhe na ka bërë ne pjesë të fshatit global. Ne kemi treguar se dimë të bëjmë film. Çfarë ka sjellë festivali i filmit në kinematografinë shqiptare? Është e rëndësishme që të dihet se në edicionin e parë të

fundmi kjo i bën më të afërt me publikun.

Sa e vështirë dhe sa e bukur është të drejtosh një festival të filmit?

Stafi i organizuar dhe struktura jo vetëm njerëzore, por dhe materiale janë kontributi kryesor që më kanë eliminuar vështirësitë e punës.

Në festivalin e këtij viti këto struktura janë shumëfishuar sepse dhe ky festival ka rritur përmasat e tij.Por e bukura qëndron kur sheh se si puna jonë vlerësohet nga miqtë tanë artistë, gazetarë apo dhe kritikë.

Entuziazmi i tyre është dhe i yni.

festivalit ndërkombëtar të filmit ne akoma nuk e dinim dhe nuk kishim një koncept të qartë për filmin me metrazh të shkurtër.

Ndërsa me kalimin e kohës ne mësuam ta shfrytëzojmë këtë formë minore të filmit. Ky lloj metrazhi i ka dhënë mundësi promovimi aktorëve, regjisorëve dhe skenaristëve të rinj. Nga viti në vit, festivali i filmit ka përparuar dhe ka mbledhur rreth vetes një numër të madh kineastësh. Prurjet artistike janë rritur jo vetëm në numër, por dhe në cilësi. Sot në vendin tonë ekzistojnë dy shkolla të filmit. Është shkolla e regjisë dhe filmit në Akademinë e Arteve dhe Aka-

demia "Marubi". Këto në edicionin e parë të festivalit të filmit nuk kanë ekzistuar. Është fakt që ekziston një lidhje mes tyre dhe festivalit të filmit. Ky i fundit ka ndihmuar në krijimin e shkollave të filmit dhe është në pritje të një game të mirë artistësh nga ana e tyre.

Pse në festivalin e filmit të këtij viti ka një ndërthur ndërthur-je mes filmave me metrazh të shkurtër dhe atyre me metrazh të gjatë?

Metrazhi i shkurtër ishte test, që u bë në gjashtë edicionet e para të festivalit të filmit.

Tradita jonë është ajo e metrazhit të gjatë, por ky kërkon

shumë angazhim dhe mbi të gjitha motivacion. Duket se prurjet e vitit të fundit ishin motivi më i mirë për të bërë pjesë të festivalit dhe filmat me metrazh të gjatë.

Nga filmat e prodhuar vetëm disa prej tyre u bënë pjesë e festivalit. Pse ishin pikërisht këta filma që nuk duhet të mungonin?

Ne thjesht përzgjodhëm nuk bëmë gjykim se cili ishte më i mirë apo më i keq. Ajo që ne donim ishte sjellja e filmave, që nuk ishin ekspozuar më parë në ndonjë festival tjetër. Por gjithashtu këta filma janë prodhuar dhe promovuar së

Nga zhvillimi i tre ditëve të para çfarë mendoni se keni arritur?

Ditët e para janë prezantim, por njëkohësisht vendimtare për krijimin e kontureve në të cilat do vazhdojë rrjedhën festivali i filmit për këtë vit. Nga ky i fundit ne kërkojmë që të realizohen alternativat që kemi menduar. Kërkuam një përfshirje të gjerë të publikut dhe këtë po e arrijmë me anë të marrëdhënies të krijuar me kujdes me median. Synuam krijimin eTIFF-it urban dhe përfshirjen e filmit me metrazh të gjatë. Në tre ditët e para ne përmbushëm ato çka synuam, tani puna ka marrë rrjedhën e vet.

Syrjeva Berberi

Flet Drejtori i Qendrës Kinematografike shqiptare: Kemi përgjegjësi për suksesin e këtij festivali

Xhevdet Feri: Ja sa lekë kemi dhënë për TIFF

Reforma në kulturë është një nga meritat më të mëdha të qeverisë shqiptare, sipas Drejtorit të Qendrës Kinematografike Shqiptare, Xhevdet Ferri.Gjatë këtyre viteve shteti nuk ka luajtur më rolin e kontrollorit të rreptë që çensuron dhe vendos për kinemanë shqiptare, siç ishim mësuar më parë, por mbështet aktorët dhe drejtuesit financiarisht dhe moralisht për një mbarëvajtje më të mirë të kulturës në Shqipëri.

Buxheti i shtetit për ministrinë eTurizmit, Kulturës, Rinisë, dhe Sporteve(MTKRS) vitet e fundit ka qenë i konsiderueshëm. Ky është një hap i rëndësishëm për kinematografinë shqiptare, pasi një pjesë e këtij fondi do të shpenzohej pikërisht për këtë qendër. Fondi është një nga elementët më të rëndësishëm që do të mbështeste edhe më shumë organizimin dhe prodhimtarinë, pasi nga ai do të varej produktiviteti i filmave.Vitet e fundit shteti ka luajtur rolin e një mbështetësi të fortë duke ndihmuar kështu jo vetëm financiarisht, por edhe duke përkrahur moralisht aktorët e rinj dhe realizimin e filmave.

Qendra e Kinematografisë Shqiptare është ngritur me ligj në vitet '96-'97. Reforma e ndërmarrë në këtë qendër është konsideruar si një nga më konkretet të realizuar a deri tani. "Ky është një nga sistemet më të sukseshme dhe më moderne në rajon. Mund të krenohemi me të drejtë dhe madje të krahasohemi edhe me vendet e zhvilluara perëndimore nëpërmjet saj", thotë nga çadra e artistëve, Xhevdet Ferri, Drejtor i Qendrës Kinematografike Shqiptare. Sipas tij, Festivali Ndërkombëtar i Filmit në Tiranë është një nga eventet më të rëndësishme, për të cilin duhej dhënë patjetër ndihmë si nga ana financiare ashtu edhe nga ajo morale. Kjo qendër është një nga financueset kryesore që ndihmoi si në realizimin, ashtu edhe në organizimin e dhjetë ditëve madhështore të Festivalit të Filmit në Tiranë. Shpenzimet e parashikuara për Festivalin e Filmit janë të konsiderueshme, shuma i afrohet përafërsisht një shifre prej më shumë se 300.000 euro, ku vetëm filmi i parë që rihapi siparin e këtij festivali, "Honey Moon", ka kushtuar

230.000 euro. Ferri tha se ata kanë qenë tepër imponues për t'i dhënë ndihmën e tyre këtij eventi të rëndësishem në nivel ndërkombëtar. "Fakti që u impunam erdhi si pasojë e gjashtë edicioneve të kaluara, të cilat megjithë financimet e dobëta publike mbijetuan, dhe kjo është për tu vlerësuar", theksoi drejtori. Sipas tij, ky festival ka krijuar traditë, dhe është integruar me seriozitet në rrjetin ndërkombëtar të festivaleve. "Financimet e viteve të kaluara nga ana jonë kanë qenë kryesisht shifra modeste, ndërsa këtë vit premtuam dhe kërkuam që edicioni i shtatë të kishte përmasa të tjera, pak a shumë si këto që kemi parë gjatë këtyre katër ditëve. Ne dëshironim ta shndërronim atë në një festival serioz, kompetitiv, dhe për herë ta parë të fusnim në konkurrim edhe filmin me metrazh të gjatë, siç ndodhi vërtetë", u shpreh Ferri. Qendra Kinematografike Shqiptare ka dhënë një kontribut të rëndësishëm në realizimin e dhjetë ditëve të festivalit të filmit, por megjithatë financimi i tyre ka qene i kondicionuar në masën 35%.Vlerësimet e bëra për këto

katër ditë kanë qenë në nivelin e pritshmërisë, si nga financuesit ashtu edhe nga organizatorët e festivalit. Qendra kinematografike, me në krye Xhevdet Ferrin, e ka financuar por jo kuruar Festivalin e Filmit. Ata kanë krijuar fasilitete në lidhje me angazhimin administratës së shtetit, si dhe të ministrisë së Turizmit, Kulturës, Rinisë dhe Sportve. Sipas drejtorit të kësaj qendre, do ishte gabim nëse ata do ta kuronin këtë festival, pasi me këtë pjesë merren organizatorët. E rëndësishme, sipas Ferrit, është thjesht mbështetja financiare. Fakti që Qendra e

Kinematografisë Shqiptare ka financuar nuk do të thotë vetëm kaq. Drejtuesit e kësaj qendre mbajnë përgjegjësi për suksesin apo "dështimin" e Festivalit të Filmit. Përgjegjësia nuk është në masën 100%, megjithatë ka një përqindje të konsiderueshme. "Nëse suksesi do jetë i garantuar, ky aktivitet do të fitojë besimin, dhe natyrisht financimin tonë edhe për vitin e ardhëshëm. Nëse jo, këto janë sfidat...", nënvizoi Drejtori i Qendrës Kinematografike Shqiptare, Xhe vdet Ferri duke buzëqeshur.

SH.M

17

Sot E Diel 29 Nëntor 2009

"Truri" i Festivalit, cilësia e filmave më e mirë se sa e kisha parashikuar

Logoreci: Mungesa e evenimenteve, problem për kinematografinë shqiptare A

i konsiderohet si "truri" i Festivalit Ndërkombëtar të Film Fest Tirana. I lindur në San Francisko,Tomas Logoreci rikthehet në vendin e të parëve të tij jo si vizitor i thjeshtë. Ai është personi që ka bërë përzgjedhjen e filmave.Tomas Logoreci thotë se për përzgjedhjen e filmave pjesëmarrës në edicionin e këtij viti është bërë një punë shumë e madhe paraprake.

Përzgjedhësi i filmave pjesëmarrës në këtë edicion shprehet se gjetja e filmave ka qenë mjaft e vështirë dhe i është dashur të udhëtojë në shumë vende të ndryshme.

"Vitin e kaluar udhëtova në nëntë vende të ndryshme të botës për të parë filmat më të mirë me metrazh të shkurtër"tregon Logoreci. Fillimisht fokusi i festivalit ka qenë përzgjedhje e filmave me metrazh të shkurtër, por më pas u vendos që festivalit t'i shtohet edhe një zhanër tjetër,

ai i metrazhit të gjatë. Një ndihmesë kanë dhënë edhe personalitetet e vendeve të tjera si skenaristë, regjisorë apo njerëz të lidhur me artin, të cilët i kanë sugjeruar për Tomas Logorecit për filmat.

"Disa nga filmat siç është filmi grek "Akademia e Platonit" mu rekomanduan nga dikush në festivalin e Selanikut. Pra disa nga promovuesit e festivaleve të tjerë më sugjeruan në lidhje me filmat pjesëmarrës në edicion",-sqaron Logoreci. Ai deklaron se deri në këto momente festivali ka dalë më mirë se çfarë ai kishte parashikuar në fillim. Për të, të papriturat janë ato të cilat e bëjnë edhe më interesant këtë festival". Në fakt nuk dija me saktësi ç'prisja nga festivali.

Mund të ndodhin në çdo moment gjëra të mrekullueshme",-thotë Logoreci. Ai shprehet se në San Fracisko ku jeton dhe punon gjithçka është e programuar në detaje

dhe e sigurt. Ndërsa në vendin tonë sipas tij gjërat mund të shkojnë keq në çdo moment dhe kjo është për të fantastike sepse në çdo moment i duhet të improvizojnë gjatë gjithë kohës.Tomas Logoreci shprehet se më e rëndësishme për vendin tonë është se Shqipëria po tregon se mund të organizojë festivale të një niveli ndërkomëtar si ata të Festivalit të Sarajevës apo atë të Berlinit. Sipas tij fimat e shkurtër janë në nivel mjaft të mirë dhe janë më përpara se sa filmat me metrazh të shkurtër. Një nga artistët shqiptarë që pëlqen më shumë është Fatmir Koçi që sipas tij është realizuesi më i mirë i dokumenbtarëve në Shqipëri.

Logoreci thotë se filmat shqiptarë janë të mirë dhe se mjaft shpejt ata mund të kapin nivele të larta dhe se mund të konkurrojnë denjësiht me filmat e tjerë të huaj edhe në festivalet e tjera ndërkombëtare duke ju hapur

një portë të re edhe për artistët e rinj shqiptarë. "Do të jetë kënaqësi që regjisorët e tij të prezantohen jashtë me filma cilësore duke përfaqësuar vlerat e kinematografisë shqiptare në atë ndërkombëtare"- thotë skenaristi shqiptaro- amerikan. Sipas një problem për kinematografinë shquiptare janë evenimentet ku artistët mund të shfaqin prodhimet e tyre dhe të komunikojinë me artistët e tjerë dhe të shkëmbejnë eksoperiencat. "Producentët shqiptarë janë në gjendje të prodhojnë filma cilësorë, por ajo që doja të thoja është se këtu ende nuk ekziston komuniteti i kinematografisë, nuk ka shumë evenimente për filmat",thekson ai. Logoreci sqaron se në vendin ku ai jeton në San Francisko ka 65 festivale filmash në vit. Sipas tij kjo është edhe arsyeja që i bën njerëzit që të jenë të distancuar ntga kinemaja.

Presidenti i qendrës kulturore "Art Kontakt" tregon se festivali i shërben zhvillimit të kulturës

Andi Tepelena: TIFF, një promovim për regjisorët e rinj

Valerjana DEDAJ Andi Tepelena është ideatori dhe presidenti i Qendrës Kulturore Jofitimprurëse "Art Kontakt" njërit nga mbështetësit kryesor të promovimit të veprimtarive kulturore artistike në festivalin e filmit. Sipas tij kultura nuk është rrjedhojë por instrument i ekonomisë së një qyteti. Në këtë rast investimi dhe konsumi në kulturë dhe art bëhen instrumente për të

nxitur rritjen ekonomike të qytetit, njëlloj si çdo investimi tjetër.

-Çfarë synon të sjell festivali i filmit sivjet?

Një ndër synimet kryesore është rritja e publikut dhe promovimi i regjisorëve të rinj, duke afruar marrëdhëniet midis ekonomisë dhe jetës kulturore të një qyteti.

-K u do të shfaqen Ku eventet kulturore të filmit?

Do ketë disa evente

kulturore të filmit dhe këto do të jepen në teatrin kombëtar por disa do të shfaqen dhe në kinema Imperial dhe në disa zona periferike tëTiranës kjo është një risi e re për festivalin e filmit që synon afrimin e njerëzve të thjeshtë me pranë kinemasë.

-Përse është menduar që pjesa më e madhe e filmave të zhvillohen në teatër?

Gjithçka është bërë enkas për thyerjen e tabuve

dhe zhvillimin e debatit të ngrohtë. Provizorisht zona të ndryshme të kthehen në zona kinemaje falë ndërhyrjeve.

Kjo mund të jetë një risi për në Shqipëri por është provuar dhe në Evropë si p.sh në Sarajevë filmi zhvillohet në teatër. Kjo është interesante sepse transformon zonën ,jep gjallëri në qytete dhe shkrin masat e gjera.

-Duke pasur parasysh se ju jeni një nga mbështetësit kryesor në krijimin dhe dizanjimin imazhit të teatrit, çfarë synonin të arrini me këto shndërrime?

Që në fillim ndihet ndërthurja e artit me arkitekturën dhe kjo është një mënyrë shumë e mirë për shkrirë të gjitha fushat e artit si atij vizual me atë muzikor etj.

-Cili është kontributi i shtetit për promovimin e festivalit të filmit?

Shteti ka dhënë kontribut diçka me tepër se vjet, por gjithçka ka qenë në të ardhura materiale, jo kesh.

Dhe syri në prozhektorë në hyrje të teatrit ka për qëllim mesazhin e ndërhyrjes së politikës në art. Kërkohet një sy që të ndërhyj në realitetin kulturor, që shpeshherë duhet riparë si një ndërhyrje politike

.-Ju mendoni se ekonomia ndikon me tepër artin apo e anasjellta?

Duket se rritja kulturore varet nga rritja ekonomike, por shpesh edhe ekonomia varet nga rritja kulturore. Arti dhe kultura,monumentet, veprat e artit, traditat popullore, shfaqjet artistike,të një qyteti rriten si rrjedhojë e rritjes së tij ekonomike.

Kultura nuk është rrjedhojë por instrument i ekonomisë së qytetit. Në këtë rast investimi dhe konsumi në kulturë dhe art bëhen instrumente për të nxitur rritjen ekonomike të qytetit, njëlloj si çfarëdo investimi tjetër.

-Cilat mendoni se janë disa nga problemet mbi gjendjen e filmit në Shqipëri?

Filmi në Shqipëri ka disa probleme të dukshme në ndërthurjen e komponentëve vizual,muzikor dhe skenik këto shprehin në mënyrë të dukshme tranzicionin estetikë të artit në Shqipëri, gjithashtu një problem është dhe varësia e organizimit të këtyre evenimenteve nga fondet publike ,pa harruar mungesën e rolit të instituteve tona qendrore dhe ato lokale.

-A mendoni se Sh-

qipëria ofron një variantet të stimujve kulturorë?

Për mungesë të industrive të artit, asaj kinematografike, muzikore, sponsorizimet në fushën e restaurimeve janë thuajse të papërfillshme.

Aktivitet në fushën e arteve pamore nuk thithin shumë njerëz. Rritja e interesit kulturor nuk ka shkuar paralelisht me rritjen e pagave. Pavarësisht se prodhimi kulturor do të kishte efikasitet maksimal nëse i japim vokacion turistik promovues, sepse vet vendi jonë i ofron këto mundësi .

-Përveç zhvillimit të alit të filmit në Tir anë festiv festivalit iranë a është menduar ndonjëherë për promovimin e filmave dhe në qytetet e tjera të vendit?

Panorama e qyteteve tona nga ana kulturore të lë shumë për të dëshiruar, përballë degradimit të jetës nga ana ekonomike kemi dhe një degradim të jetës kulturore, mungesa e fondacioneve në kulturë , pavarësisht dëshirës tonë për zhvillimin e filmit në të gjithë qytetet e Shqipërisë ngelet ende një ëndërr e paprekshme për mungesë të fondeve publike.

18 Sot E Diel 29 Nëntor 2009

Flet aktori kosovar. Pse pranoi rolin episodik në muajin e mjaltit shqiptaro-serb

Dilemat e Çun Lajçit

"Ndonjëherë është më mirë të luash role të vogla me mjeshtra të mëdhenj". Kështu shprehet Çun Lajqi, aktori kosovar, pjesë e filmit shqiptaro-serb "Honeymoons" me regjisor serbin Goran Paskajeviç. Por pavarësisht famës dhe profesionalizmit të Goranit, kombësia e tij e kthen në origjinë aktorin e njohur kosovar, qw thotë: "Beogadi ka qenë dhe mbetet armiku ynë".

I veshur me një këmishë blu të errët dhe një palë xhinse, ai tregohet i gatshem t'i përgjigjet çdo pyetjeje. Duke shfletuar një nga broshurat e programit te festivalit të filmit, me syzet që i heq e i vë hëre pas herë për të parë kush hyn në çadër, energjia e tij ndihet gjatë gjithë bisedës. Ai shoqëron me gjeste çdo koment që bën për filmin, për rolin, për shqiptarët, për serbët, për gjithçka...

"Kur e kam marrë ftesën pranova me deshirë këtë rol, pavarwsisht se është një rol i vogël. Sepse është kënaqësi të marrësh pjesë në një film të zotit Paskaljeviç. Ai është një mjeshtër dhe mjeshtrin e bëjnë veprat; ne ia njohim me gishta veprat Paskajeviçit", thotw ai.

Propozimi për rolin, Çun Lajqit i ka ardhur pas premieres së filmit "Koha e Kometës" në Durrës. Kur ka parë intepretimin e tij në rolin e Kus Babasë, regjisori serb këmbënguli që fytyra e tij të ishte pjesë e filmit, megjithëse ishin bërë përzgjedhjet përfundimtare të kastës së aktorëve. Çuni thotë: "Paskajeviç me shumë keqardhje më dha njw rol shumë të vogël, veç për të më pasur në filmin e tij. Dhe unë pranova për arsyen e vetme sepse kishte një kastë aktorësh që më ka pëlqyer prej kohësh." Ky nuk është bashkëpunimi tij i parë me kineastët shqiptarë, pasi Lajqi ka qenë pjëse e kastës së aktorëve në filmin "Kolonel Bunker" të regjisorit Kujtim Çashku dhe në filmin "Koha e Kometës" e regjisorit Fatmir Koçi. Përsa i përket filmit "Honeymoons" ai shprehet: "Të qenit në të njëjtin film me Bujar Lakon dhe Yllka Mujon ishte nder, sepse i çmoj shumë si aktorë. Ky është një rol që shihet dhe pranohet bukur, pavarwsisht se është shumë i vogël."

Kur flitet për art, aktori nga Kosova nuk heziton të vlerësojë dhe kolegët serbë, pjesë e filimt, madje i përmend edhe me emra: Petar Bozoviç, Lazar Listovcki, Mira Binjaç. Bashkëpunimin me ta e konsideron fat. Ngushëllohet kur shikon që dhe ata kanë luajtur role të vogla. Ndaj, sipas tij, kwto bashkëpunime me aktorë dhe regjisorë të medhenj janë të nevojshme për të thyer barrierra.

Lajqi shprehet: "Bash-

këpunimet janë gjithmonë të mira, pavarwsisht se me cilën palë bëhen. Një bashkëpunim është akoma më i mirë kur kryhet me nje palë, e cila në kinamtografi është shumë herë më e zhvilluar se sa ne". Për të, regjisori serb është i njohur në të gjithe Evropen dhe shumw pak në Shqipëri. Paskajeviç është një njeri i cili i ka kaluar barrierat me kohë dhe më vjen mirë që tani ka kaluar një barrierë tjetër, që quhet Shqipëri, thotë ai. "Pavarwsisht ideologjive dhe paragjykimeve, kultura mbetet kultrë.

Ajo i kalon barierrat me lehtë dhe korrespondon mw sw miri me njerwzit. Bashkëpunimi kulturor është më i mirë kur njeriu i ik politikës dhe kur bën perpjekje për të prodhuar diçka të pëlqyeshme artistikisht.

Me këtë film Tirana dhe Beogradi ia kanë arritur qëllimit" thotë aktori kosovar.

Sipas, tij ky bashkëpunim është parë me shumë skepticizëm në Kosovë dhe jo me dashamirësi, për arsye që tashmë dihen. "Aty njerëzve nuk iu ka ardhur mirë që një kastë aktorësh shqiptarë dhe serbë kanë bashkëpunuar me njeritjetrin duke anashkaluar Prishtinën, pasi ne Beogradin e kemi pasur dhe e kemi ende armik". Ndërsa ai vetë, si artist me eksperiencë, kur e shikon filmin, e kupton dhe e përgëzon këtë lloj bashkëpunimi.

Lajqi nuk është dakort më atë çka është shkruar dhe është thënë në Kosovë, sepse sipas tij, ky film ka dalë jopolitik, pa idelogji dhe pa paragjykime. Është thjesht një film që marrim pjese dy kasta aktorwsh, dy grupe të cilët kanë pjesen, kulturën dhe artin e tyre pa paragjykime për njëri-tjetrin.

Për sa i përket personazhit, duket që ai nuk është i pwrcaktuar mirë, por kjo nuk është rastësore, është e qëllimshme. Lihet hapwsira për të abstagruar për origjinën e tij. Çun Lajqi thotë: " Batuta ime... "ah bre kuksian"... e le vetë të hapur mundësinë për të kuptuar nëse personazhi është kuksian apo kosovar. Por në thelb ai nuk është gjë tjetër veçse përfaqësues i të gjithë njerzve të cilët luftojnë për të gjetur një jetë më të mirë".

Për të, ky personazh është lloji tipik i njerëzve që duan një vend tjetër më shumë sesa vendin e tyre dhe sipas tij ky është gabim. Pak i revoltuar ai shprehet: "Nuk di a ka në botë një popull që ta urreje veten më shumë se ne shqiptarët, vend tjetër që nuk e do veten ashtu siç ndodh me ne. Kur je në Prishtinë, njerwzit e pelqejnë më shumë Tiranën, ndërsa kur vjen në Tiranë, shqiptarët duan tw largohen nga ky vend. Unë kam qenë me mijra herë dhe mendoj se qendra e Tiranës është më e mirë se e Beogradid.

“

Vlerësime dhe paragjykime

Ky film për Çun Lajqin është një tregues i mirë i realiteve të vendeve ballkanase. "Ne jemi njerëz që kemi qenë në pritje të diçkaje më tw mirë, për të cilën kemi ëndërruar dhe mbi të gjitha e dëshirojmë gjithmonë, por kjo është realizuar vetëm në miniaturë. Kushdo dëshiron të jetë në një vend tjetër për ta parë, për ta vizituar dhe mbase për të ndërtuar një jetë tjetër aty".

Fundi i filmit, për aktorin kosovar, është figura e ëndrrës ballkanase. Fokusimi jashtë grilave dhe ndriçimi i diellit dhe të gjtha të tjerat janë më një qëllim të caktuar artistik, ato nuk janë rastësore, pavarësisht faktit që çiftet nuk e arrritën qëllimin e tyre.

"Filmi është një dramë sociale dhe nuk ka njeri që mund ta gjykojë. Ai është një thyes akulli, është një lloj krejt ndryshe", thotë ai.

Interpretimi iYllka Mujos dhe Bujar Lakos për Lajçin janë rolet më të mira që ata kanë bërë prej kohësh. Ndaj sipas tij, të gjithë këtë frymë që përshkon filmin nuk mund ta arrinte askush tjetër përveç Goran Paskajeviçit. "Nëse e sheh filmin me paragjykime, nuk mund të kuptosh kurrë ç'ka dashur të thotë regjisori me të. Ky film të jep mundësi për të qenë shpirtëror dhe për të shpalosur ndjesitë dhe nuk mund të kuptoj si mund të ketë paragjykime" shprehet Çun Lajqi.

Ai thotë se për të gjykuar një veper arti duhet të zhvishesh nga paragjykimet dhe ta shohësh atë që serviret pastaj të vendosësh, në bazë të shijes nwse tw pëlqen apo jo.

"Sepse kjo është e vetmja mënyrë për të ndryshuar mendime për ata që kanë qenë armiqtë tanë".

Dasmat dhe Kosova, dy çelësat e filmit Për Çun Lajqin, dasmat janë pjesa më e realizuar e filmit. Megjithëse kur bën një krahasim midis tyre ai thotë: "Realizimi i dasmës shqiptare më duket më i mirë se i asaj serbe, nga ana artistike. Këtë ia kam thënë dhe regjisorit". Megjithatë ai mendon se ato janë pak të gjata, sidomos në dasmën shqiptare, tek pjesa kur nusja këndon arien. Por njëkohësisht e përligj dhe zgjatjen e dasmës shqiptare, sepse drama që përshkruhet tek ajo është më e madhe.

Ndërsa për dasmën serbe ai thotë: "Gjithashtu në dasmën serbe kemi një dramë e cila ka nevojë pwr pasqyrim, por megjithatë, ato mund të ishin më të shkurtra dhe konçize".

Tek të dy dasmat ka një ngarkesw të

madhe emocionale e sidomos urrejtjeje.

Por pavarësisht kësaj, dasma është e një rëndësie të veçantë sepse paraqitet si një lloj arti.

Dy pikat e takimit, sipas Lajqit, në të cilat shihen të përbashkëtat e këtyre dy popujve, janë paraqitjet e konflikteve midis dy vllezërve dhe muzika e dasmave.

"Edhe pse fatkeqësisht në dasmën shqiptare dëgjohet muzika serbe, mendoj se dasma këtu është konceptuar si art dhe njëkohësisht është çelësi që lidh kastën shqiptare me atë serbe. Muzika serbe në sfond është lidhja që ekziston midis dy historive", u shpreh ai.

Aktori kosovar thotw se ky lloj akti është shumë i ndjeshëm. Megjithëse në dasmën shqiptare ka muzikë të një ven-

di tjetër dhe njerëzit mund të ndihen keq, si në rastin e personazhit i cili revoltohet me muzikën serbe te dasma shqiptare.

Por për të, këtu është çelsi për të lidhur dy çiftet e reja të cilat duan të gjejnë rrugë të reja dhe ndahen nga ky realitet.

Ndërsa pika tjerër e takimit në film është pikërisht ajo që i ndan në realitet këto dy popuj, Kosova. " Asnjë nga çiftet në film nuk mund ta kalojw kufirin, sepse te dy djemtë kanë lidhje me Kosovën" , thotë Lajqi. Njëkohësisht, sipas tij, tek pjesa ku nuset lihen në kufijtë e vendeve që duan të ikin dhe lidhja që të dy djemtë kanë me Kosovën, tregon mjeshtërinë e Paskaljeviçit, i cili nuk bën një "happy end", por gjen një mënyrë për të qenë realist dhe pët të krijuar impakt.

19

Sot E Diel 29 Nëntor 2009

"Pueblerina" (vajza meksikane) është një nga filmat më të rrallë, i cili nuk gjendet në asnjë vend tjetër të botës

"Mrekullira" meksikane që gjendet vetëm në Shqipëri M

ë në fund, pas përpjekjesh të shumta të organizatorëve, publiku shqiptar ka shansin të shijojë një kryevepër të tillë. Është një film i realizuar në vitin 1949 dhe fitues më pas në vitin 1950 i tre çmimeve. Regjisori i filmit, Emilio Fernandez, një regjizor, i cili njihet ndryshe edhe si "djali i keq" i kinematografisë meksikane, ka dhuruar një ndër veprat më të bukura të Amerikës Latine.

Ai konsiderohet si një ndër trembëdhjetë filmat më të rëndësishëm të historisë së Meksikës. Në vitin 1977 regjizori Fernandez bëri një version të dytë të këtij filmi, që e quajti "Mexico Norte" dhe që nuk ishte shumë i ngjashëm me versionin e parë. Emilio Fernandez, një nga gjenitë e filmave meksikanë, ka realizuar atë që konsiderohet tani si një nga kryeveprat e kinemasë së Amerikës Latine. Është një film ku ndërthuret drama dhe romanca. Mesazhi themelor që Fernandez do të përcjellë, është se shpesh herë, rrethanat dalin mbi individin dhe e tejkalojnë atë. Filmi "Pueblerina", nga nëntë kandidatura në festivalet e filmit në Meksikë, ka fituar tre çmime Awards (Silver Ariel) në kategoritë: aktori më i mirë që është shpallur Roberto Kanedo, fotografia më e mirë - Gabriel Figueroa, dhe kolona zanore më e mirë, fituar nga Antonio Diaz Conde. Dhe në vitin 1950 është nominuar gjashtë herë në kategoritë Silver Ariel: Aktori më i mirë fëmijë - Ismael Perez,Regjia më e mirë - Emilio Fernandez, Editimi më i mirë - Jorge Bustos, Historia më e mirë origjinale - Emilio Fernandez dhe Mauricio Magdaleno, Skenari më i mirë - Emilio Fernandez dhe Mauricio Magdaleno. Po kështu, regjisori është nominuar edhe në Golden Ariel Awards,. Personazhet kryesore të këtij filmi janë: Columba Dominguez në rolin e Palomës dhe Roberto Kanedo në rolin e Aurelio Rodriguez. Iris Elezi, regjisore dhe programuese e filmit eksperimantal në Tirana International Film Festival, na shpjegon diçka më tepërnë lidhje me këtë film: "Ky film është një mrekulli, të cilën pak njerëz kanë fatin ta shijojnë. Për arsye se regjisori është një nga ata regjisorë interesantë dhe kokëfortë të kinemasë meksikane. Kryesisht ka patur shumë probleme me ligjin, probleme me taksat, probleme politike. Por vërtet ka arritur të bëjë filma që megjithëse nuk kanë qenë ndryshe nga çfarë ndodhte në kinemanë meksikane të asaj kohe, ka arritur përsosmërinë apo formën e komportimit, të përdorimit të muzikës etj. Gjithashtu, ky film është xhiruar nga drejtori i fotografisë i regjisorit të madh Luis Dunuee, Gabriel Figueroa. Këto janë mrekullira që ndodhen në arkivin shqiptar dhe momentalisht pothuajse të pamundura për t'u gjetur në arkivat e tjera. Dhe ky është një print i rrallë i vitit 1949".

Mesazhi Kjo është thjesht historia tragjike e atyre që ndonjëherë ne e quajmë depres i humbur. Pamundësia e njeriut për ta rifilluar nga e para. Mund të thuhet se ky film shkon me të gjithë ato lloj filmash që tregojnë që rrethanat ndonjëherë janë më të mëdha se individi.

Emicione bardhë e zi "Fotografia na kthen mundësinë që të dashurojmë bardhë e zinë sërish dhe është pothuajse e pamundur për të dashuruarit e kinemasë të shikojmë gjëra të tilla dhe të mos ndjehen të ngazëllyer që i patën këto shanse".

Merlin Monro e kinemasë meksikane Columba Dominguez, personazhi kryesor i filmit në rolin e Palomës, ka qenë edhe e dashura e regjisorit Fernandez. Zakonisht ka luajtur në role suportive dhe ky është një nga filmat e saj të parë, ku ajo është personazh kryesor. E rëndësishme është se janë aq të bukura imazhet e saj, sa tani janë kthyer në ikonografi të kulturës meksikane. Sikundër ne sot kemi Merylin Monro gjithandej nëpër botë, nëpër art house-t e Meksikës zakonisht do të gjeni pikërisht imazhe nga ky film. Çmimet Nga nëntë kandidatura në festivalet e filmit në Meksikë, ka fituar tre çmime Awards (Silver Ariel) në kategoritë: aktori më i mirë që është shpallur Roberto Kanedo, fotografia më e mirë Gabriel Figueroa, dhe kolona zanore më e mirë, fituar nga Antonio Diaz Conde.

Brikena Kasa Enver Bylykbashi

Suksesi i 34 vjecarit turk me filmin e tij të parë

"Njerëzit janë bërë plastikë në këtë frymë modernizmi" Nertila AGOLLI "Mungesa e parave mund të pengojë realizimin fizik të një filmi por jo atë shpirtëror".Ky është konkluzioni që ka nxjerrë pas realizimit të filmit të tij të parë regjizori turk Selim Evci. Është 34 vjeç, veshur me një kostum sportiv, në qafë mbante një shall të zi që dukej sikur e pengonte të komunikonte lirshem. Ka lindur në Stamboll dhe kinemaja ka qenë ëndrra e tij që i vogël. Ka mbaruar sudimet e larta për kinematografi dhe me pas ka bërë një mastër dy vjeçar po në këtë fushë. Ka dhënë mësim në disa universitete të Stambollit. Aktualisht është drejtor i festivalit të filmit me metrazh të shkurtër "Akbank" dhe jep leksione filmi në Univeritetin "Maltepe" në Stamboll. Eshtë hera e parë për regjizorin turk që vjen në Shqipëri përmes një ftese nga antarët e Festivalit të Filmit, për të prezantuar filmin e tij me metrazh të gjatë "Two lines". Skenarin e këtij filmi e ka pasur në mendje prej shumë kohësh dhe e ka përfunduar së shkruari katër vjet më parë, por realizimi I tij ishte i vështirë për shkak të mungesës së sponsorave. "Nuk doja që për shkak të mungesës së fondeve emrin tim ta merrte një producent tjetër"-shprehet Selimi. Ka qenë një ndjesi e tij personale dhe ishte e veshtirë që tja përçoje dikujt tjetër, pasi ndjenjat nuk përshkruhen por përjetohen sipas regjizorit turk. Nuk e ka pasur një plan konkret në lidhje me skenarin e këtij filmi por subjekti i filmit mori një rrjedhe të natyrshme që nuk ka qenë e parashikuar. Madje edhe ne film mbetet mister.Regjizori paraqet jetën e dy

të rinjve të cilët i përkasin dy kulturave të ndryshme, është një përplasje mes botës përëndomore dhe traditës turke. Dy protagonistët nisin një udhëtim i cili do të sjellë shumë probleme në sfera nga më të ndryshmet si atë të marrëdhënjeve seksuale, konceptit të lirisë dhe komunikimit midis tyre. "Personazhet nisin një udhëtim, fundi i të cilit është enigmë, nuk dihet nëse ata do të afrohen më shumë me njëri- tjetrin apo do të largohen"-thotë Selimi. Regjizori ka preferuar që ti lejojë shikuesit mundësi interpretimi sepse sipas tij filmi ka një problematike të thellë. Nw pamje tw parë duket sikur asgjë nuk mungon për një jetë normale as lekët. as makina, as shtëpia por sërish marrëdhënja nuk ka një ecuri. "Njerëzit janë bërë plastikë në këtë frymë modernizmi,"shprehet 34 vjeçari turk. Sipas tij nuk kjo epokë modernizmi që ka ardhur për shkak të zhvillimit të teknologjisë por edhe shumë faktorë të tjerë i kanë kthyer njerëzit në një lloj makinerie të cilët gradualisht po humbasin ndjenjat njerëzorë për shkak të mos prekjes nga afër të realitetit. Kjo është një ide të cilën filmi "Two Lines" parashtron por kjo nuk e kufizon shikuesin për të hedhur edhe teza të tjera interpretimi. "Secili le të marrë atë mesazh që ai do"-pohon regjizori i cili e vlerëson ekspëriencën me filmin e tij të parë si të suksesshme sepse ky film ka qenë pjesmarrës në 40 festvale të filmit, pavarsisht se akoma nuk ka marrë ndonjë çmim. Realizimi i këtij filmi sipas regjizorit ka thyer pak atë modelin e filmave turk të cilët përgjithsisht kanë karakter oriental,ndersa filmi "Two Lines" ka një karaktër modern dhe

kërkon një publik më të zgjedhur i cili duhet të ketë një nivel kualifikimi. 34-vjeçari tregon se elementet e kompozimit të filmit janë shumë të rëndësishëm dhe ai përmend konkretisht kolonën zanorë të filmit e cila është realizuar nga vëllai i tij Samet Evci 27 vjeç. "Vëllai ka qenë një mbështetje e madhe për mua, ne kemi diskutuar gjatë në lidhje me elementët e filmit dhe në fund së bashku vendosëm për më të mirën" - tregon Selimi. Nga ana tjetër edhe Sameti ndihet krenar për punën e bërë me të vëllain dhe thotë se perpjekja e tij ka qenë maksimale për realizimin e kolonës zanore të filmit. "Kam qenë kompozues i kolonës zanore të shumë filmave, madje drejtoj edhe një bandë në Stamboll, megjithatë tek filmi "Two Lines" diskutimi ka qenë goxha i madh për shkak të tematikës që ai ka"-shprehet kompozuesi i muzikës së filmit.Regjizori 34 vjeçar e kon-

siderion të vëllain si një pjesë të rëndësishme të punës së tij pasi të dy i përkasin fushës së artit. Ky ishtë produkti i parë i tyre por puna për një film të dytë ka nisur prej kohesh. Selimi shprehet se së ka përfunduar skenarin e një filmi të tij të dytë "Winds". Ai është i lumtur sepse ky film është përzgjedhur mes 380 filmave të tjerë në Fetivalin e Rotterdamit dhe për më tepër ka fituar një fond prej 10.000 eurosh nga iniciatori i festivalit të Rotterdamit "Hubert Rals". Regjizori turk thekson se ka pasur shumë problem por, çdo problem është i kapërcyeshëm qofshin ato financiare apo të ndonjë lloji tjetër, por mjafton që ti ta duash diçka dhe është e sigurt që do tia arrish. "Unë e dashuroj kinemanë dhe filmin dhe asgjë nuk do të më ndaltë për të ecur në rrugën që kam zgjedhur"- shprehet regjizori turk Selim Evçi.

20 Sot E Diel 29 Nëntor 2009

Mevlan Shanaj tregon arsyet dhe sfidat e dokumentarit për historinë e gjuhës shqipe

Udha në tre shtete e "Shkronjave të Pavarësisë"

Regjisori dhe aktori Mevlan Shanaj, është një emër i njohur i kinematografisë shqiptare, i cili edhe në ditët e sotme ka një aktivitet të gjerë artistik, sidomos në prodhimin e filmave të rinj dhe në sferën akademike. Ai ka tashmë 40 vjet në ekran dhe është paraqitur me një koleksion të pasur filmash si: "I teti në bronz", "Guximtarët", "Rrugicat që kërkonin diell", "Korrierët", "Ballë për ballë" etj. Zhanri më i parapëlqyer i tij janë dokumentarët. Në këtë intervistë ai rrëfen përshtypjet e tij për dokumentarin "Shkronjat e Pavarësisë", i cili u shfaq në ditën e tretë tëTirana International Film Festival.

Vlersimet mbi këtë film dokumentar ishin të ndryshme :

Si ju lindi ideja për realizimin e onja avarësisë" ?

"Shkronja onjatt e P Pa arësisë"? dokumentarit "Shkr Të them të drejtën, kjo nuk ishte ide e imja. Ishte një kërkesë që unë mund ta quaj burokratike.

Pse e quani të tillë, "kërkesë burokra? tike"? tike" Kërkesë burokratike sepse erdhi nga ana e palës maqedonase. Nuk ishte një dokumentar i menduar nga unë. Por duke qenë se ishte një temë e dashur për mua, nuk hezitova ta pranoj këtë kërkesë. Ndodhi që shoqërimi mes palës maqedonase dhe meje ngjiti.

Ju e keni marrë këtë nismë si një enariste familjar,, pasi si sk skenariste bashkëpunim familjar keni bashkëshorten, Natasha Lako.

Mendoni se në suksesin e këtij filmi bashkëshortja juaj luajti një rol të veçantë ? veçantë?

Sugjerim ishte, por konsistoi se duke qenë një temë që flet për vlerat shqiptare, gjuhën tonë, përhapjen e librave dhe shkollave shqipe, ky dokumentar u bë i dashur për ne. Si Natasha ashtu dhe unë u munduam të bënim një punë serioze dhe shumë kërkuese. Natyrisht që ajo luan një rol kyç në këtë dokumentar. Puna u bë në përgjegjësinë që mbart vetë tema. Hulumtimet nga ana e saj për dokumentacionin e kohës bënë të mundur që të realizohet një vepër unikale për tërë kombin, duke u shtrirë në tre shtete: Maqedoni, Kosovë dhe Shqipëri.

Ku mendoni se qëndr on e v qëndron veçanta eçanta e këtij dokumentari ? dokumentari?

Ajo çka dua të veçoj është se realizimi u bë me një ambicie dhe përgjegjësi të vetë vlerës dhe peshës që ka Kongresi i Manastirit. është një nga ngjarjet më unikale dhe më serioze jo vetëm të alfabet-formimit gjuhësor, por edhe të shtet-formimit të Shqipërisë. Siç u shprehën dhe personalitetet e intervistuar në dokumentar, është një arritje e madhe kombëtare dhe kjo u bë në sajë të një lufte të pandërprerë dhe pa kompromis nga ana e të gjithë intelektualëve të kohës, personaliteteve më të mëdhenj, të cilët u bënë iniciatorë në mbajtjen e këtij kongresi. Dhe në fund të fundit, përpjekjet e tyre arritën që të kryejnë këtë hap të rëndësishëm, se atëherë gjuha shqipe shkruhej me alfabete të ndryshme. Unifikimi i alfabetit do të thotë ndërgjegjësim i një kombi.Ky unifikim parapërgatiti dhe Shpalljen e Pavarësisë. Jemi në vitin 1908 dhe pas katër vitesh shpallet pavarësia.

A mendoni se ia keni arritur qëllimit duke sjellë në dokumentar pjesën e duhur për të përcjellë imazhin dhe realitetin shqiptar të asaj kohe ? kohe?

Pikërisht kjo luftë, ky ndërgjegjësim është arritur në pikën e tij kulmore.Të gjitha elementët e përmendura më sipër janë marrë në konsideratë për të gjetur ekuivalencën e

“Shkronjat e Pavarësisë” në kinema “Imperial”

Në natën e tretë të Festivalit të Filmit në kinemanë "Imperial" u shfaq filmi dokumentar "Shkronjat e Pavarësisë" me regji të Mevlan Shanaj, skenar të Natasha Lakos, producent Imran Fetaj dhe montazh të Liridon Metushi. Filmi, frut i një bashkpunimi midis shtëpisë filmike S.M.A.R.T dhe Media & Film Production zgjati 60 minuta. Përveç frymës dokumentare, filmi ka dhe një linjë të rindërtuar me aktorë dhe figurantë si: Ergi Hysaj, FlorianAgalliu dhe Veton Ibrahimi. Në dokumentarin "Shkronjat e Pavarësisë" tregon një rrugëtim i gjuhës shqipe deri tek unifikimi i një alfabeti të shqipes në Kongresin e Manastirit në vitin 1908. Regjisor i këtij dokumentari rrugëton nga koha e Skënderbeut, apo edhe më herët deri në Kongresin e Manastirit duke na dhënë një tablo të gjallë të zhvillimit të ngjarjeve të asaj kohe. "Dokumentari fillon me historinë e shqiptarëve, me shkrimet me të hershme, fragmente të gjuhës shqipe, të cilët u futën dhe u kristalizuan dhe u bashkuan në një alfabet unik të Kongresit të Manastirit, më 1908", tha Skerdi Mahmutaj. imazhit dhe për një transfertë artistike, me një punë serioze nga ana e bashkëpunëtorëve shqiptarë të Maqedonisë dhe të Prishtinës.

Ndaj mendoj se suksesi i filmit është provuar në çdo shfaqje publike, se ka patur një pritje shumë të mirë. Ai është vlerësuar nga shkencëtarë gjuhëtarë, historianë dhe nga artistë. Duke qenë se trajtohet një temë historike, mund të ndodhë që të ketë probleme shkencore dhe artistike. Por për fatin e mirë këtu kemi unifikim, harmoni dhe një gjetje gjuhe. është një film rreth

Në film tregohet rruga e gjatë e krijimit të gjuhës shqipe, kontributi që kanë dhënë figura të shquara si: Gjon Buzuku, Lekë Matrënga, JulVariboba, Naum Veqilharxhi, Kostandin Kristoforidhi, Fan Noli, Ndre Mjeda etj. Herë pas here kemi fragmente të filmave shqiptarë me në qendër problematikën e lindjes dhe zhvillimit të gjuhës shqipe. Hapësirë e konsiderueshme u lihet dhe disa autorëve veriorë të cilët në përkthimet biblike ishin vazhdues të traditës buzukiane si: Ndre Mjeda me shkrimet e tij "Katekizmi i Madh", "Historia e Shenjtë" etj.

Dokumentari mbyllet me akademikun Rezhep Qosja i cili thekson rëndësinë e Kongresit të Manastirit jo vetëm në hedhjen e themeleve të alfabetit të gjuhës shqipe por dhe të një bashkimi politik, të një përpjekje që do të çonte drejt marrjes së pavarsisë.

Besarta Billa Valerjana Dedaj

Artisti i merituar Timo Flloko është shprehur se filmi është një punë e mirë profesionale i trajtuar në thellësi dhe detaje.

Ish regjizori i teatrit dhe estradës së VlorësVladimir Balla tha: "Filmi ishte shumë i këndshëm, me shumë poezi. Kjo shpreh shpirtin e Mevlanit, më pëlqen se është nacionalist.

Asnjëherë nuk egziston prefeksioni por imazhet ishin shumë të mira".

Kristaq Mitro: "Është hera e dytë që e shikoj filmin emocionet përsëriten, është meritë e regjizorit që nëpërmjet së kaluarës arrin të na përcjellë emocione.

Gjetje e Mevlanit ishte muzika e filmit artistik, muzikë që shkon po në atë atmosferë që ka kërkuar të na jap ai.

Gjithashtu më kanë pëlqyer shumë edhe xhirimet. Filmi ka detaje si ajo në Karelë të Italisë ku kemi pyjet që duken sikur lëvizin, personifikojnë njerëzit."

Malvina Cena: "Filmi ishte shumë i bukur, gjëra që çdo shqiptar duhet ti dijë dhe ti mësojë.Vlerë të jashtëzakonshme ka arkiva autentike që bën të mësosh historinë e gjuhës shqipe."

Dritan Gega: "Është një film që do tu shërbejë mjaft brezave të ardhshëm."

52 minuta dhe kalon pa zvarritje.

Cila është gjinia më e lëvruar nga ? ju në fushën kinematografike kinematografike?

Gjinia më e lëvruar është dokumentari. Kam realizuar rreth 20 dokumentarë. Dokumentari është një gjini shumë e dashur për mua, të cilën do ta kem në fokusin tim të krijimit. Jam munduar të gjej mënyra të ndryshme për t'i paraqitur ata. Mund të them se dokumentarët e mi nuk i ngjajnë njëri-tjetrit.

Ju thatë që keni realizuar rreth 20 dokumentarë. Cilin do të veçonit si më të suksesshmin ? suksesshmin?

Mund të përmend dokumentarin që ka shëtitur nëpër botë dhe është pritur mirë "Rrugët". Por s'mund të lë pa përmendur dhe dokumentarët pë r Vangjush Furrxhi, Lasgush Poradecin, Tef taTashkon etj.

Dorela JAHAJ

21 Sot E Diel 29 Nëntor 2009

29 vjeçari nga Mitrovica producent i filmit “Ilirijana” tregon subjektin e filmit

Integrimi, lufta që nis me mbarimin e luftës

Driselda MEHAJ Besarta BILLA

“Nuk mendoj se ende jam i gatshem të bashkëpunoj me një regjisor serb” . Pavarësisht mënyrës sesi e shpreh Ernest Meholli duket i vendosur në këtë që thotë. Mesa duket për shkak të vendlindjes së tij, Mitrovica. 29 vjeçari kosovar veshur me një pallto të zezë dhe me një shall rreth qafës të jep përshtypjen e një të huaji.

Emigrant prej 10 vitesh në hollandë, ai vjen për herë të parë në TIFF (Tirana International Film Festiv) me filmin me metrazh të shkurtër “Iliriana”. Në qendër të filmit 24 minutësh është Migjeni, një artist kosovar i cili pas humbjes së gruas dhe djalit të tij në luftë, fluturon bashkë me mbesën e tij të vogël Ilirianën për në Hollandë. Ajo është e vetmja që i ka ngelur dhe ai është gati që të rindërtojë një jetë të re. Por kjo nuk do zgjasë shumë pasi Iliriana do të fillojë shkollën dhe ndjesia që ai ka që ta lërë mbesën e tij të ikë e çon atë drejt çmendurisë. Migjenit do ti duhet të luftojë përsëri për egzistencën e tij. Kjo është edhe drama e shumë shqiptarëve të Kosovës te të cilët lufta ka bërë që jeta e tyre të marrë tjetër drejtim. Largimi nga Kosova në 1999 nuk e ka penguar Ernestin në krijimtarinë e tij madje përkundrazi ai shprehet:“Në Hollandë kam lindur së dyti dhe kuptova se duhet të vazhdoja me art pavarësisht rrethanave të vështira”. I lindur në një familje artistësh ka nisur të pikturojë që në moshtë të vogël. “Aty e kam kuptuar që jam pak ndryshe prej moshatarëve, ata bënin figura me vija dhe unë bëja vetullat mjekrat, sytë. Aty kam zbuluar talentin që e kam trashëguar prej babës”, shprehet djali i Eno Mehollit, piktorit k osovar. Në një farë mënyre ai fut në film edhe një pjesë të jetës së tij pasi personazhi kryesor i filmit është piktor. Për këtë ai thotë se piktorët kanë shumë fantazi, shohin shumë ëndrra por ndryshe nga piktorët ai këto ëndrra i hedh në letra të cilat i shërbejne për krijimtarinë e tij. Në kushte shumë të vështira , për shkak të trazicionit në Kosovë, në

1991 kur ishte vetem 11 vjeç ai bashkë me të vëllanë Artin realizon komedinë “Të qeshim së bashku”, që për kohën ishte një arritje e madhe. Fillimisht ka studiuar Akademinë e Arteve të Bukura në Prishtinë.“Jam marrë dhe me prodhimin e disa filmave eksperimentale ku më vonë më pranuan për regji në akademinë e filmit”shprehet Meholli. Në qershor ka mbaruar akademine e fimit dhe temë diplome ka pasur filmin “Ilirjana”, film i cili është shfaqur dhe në disa vende si Austri, Hollandë etj. Përmes aktorit kryesor të filmit Astrit Alihajdaraj ka

mësuar rreth festivalit të filmit dhe është shprehur entuziast për pjesmarrjen.

Gjithmonë pranë tij në eventet e organizuara është edhe Chris Dehne, producent i “Ilirianës”dhe madje shoku i tij më i ngushtë.

Dehne, 26 vjeç është nga Gjermania por që ka 12 vite që jeton në Norvegji. Ata janë njohur në akademinë e filmit.

“Të dy ne ishim tipa të njëjtë, me të njëjtin vizion, kjo ishte ajo që na bashkoi dhe bëri që të bashkëpunonim në film”, pohoi Chris. Është eksperienca e parë për të që bashkëpunon me një shqiptar përvojë që i ka sjellë shumë kënaqësi dhe në të ardhmen mendon të realizojë filma të

tjerë. Ernesti, duke qenë emigrant ilegal në Hollandë, nuk ka mundur për 9 vitë të shkelë vendin ku ka lindur.

Pas shumë kohësh ai gjen një Kosovë ndryshe, me mentalitete dhe njerëz të rinj si dhe me një kinema të avancuar që sipas tij‘po shkon drejt Hollivudit’. Madje ai arrin të bëjë dallimin mes kinematografisë shqiptare dhe asaj kosovare, ndasi e cila nuk duhet të ekzistonte.

Ai mendon se ka një perceptim negativ për Shqipërinë ndaj me filmat e tij do ti tregojë të gjithë botës të vërtetën shqiptare.“Endrra ime e madhe është që përmes filmit të mund të ndryshoj këtë imazh”, shprehet me

bindje regjizori i ri. Me theksin e tij gjysmë kosovar dhe gjysmë hollandez ai thotë se nuk mendon për momentin të kthehet në Kosovë. Ernesti e sheh të ardhmen e tij në Hollandë por të vazhdojë të mbajë lidhje me kinematografinë shqiptare. Është i kënaqur të ketë bashkëpunime me regjizore shqiptarë dhe të huaj por një bashkpunim serb e sheh për momentin të parealizueshëm. 29 vjecari është ndarë nga një Hollandeze prej katër vitesh dhe mendon se ka ardhur koha të dashurojë një shqiptare.

Plani më i afërt i tij është realizimi i një filmi të ri për Shqipërinë.

ESSE

“Kopështi i Ahmedit”, të ndërtosh jetën në një mjedis të huaj, njëlloj si të rrisësh lule në shkretëtirë

Filmi me metrazh të shkurtër “Kopështi i Ahmedit”rrëfen përpjekjet e një refugjati afgan për të ndërtuar një jetë normale në një mjedis jonormal, në një kamp refugjatësh në mes të një shkretëtire në Australi. Ahmedi përpiqet që t’i japë ngjyra jetës së tij në kampin e mbushur me shtegtarë që vinë nga vendet e Lindjes së Mesme. Çdo ditë refugjati afgan kujdeset papushim dhe plot pasion për lulet e tij dhe rritjen e tyre. Ambienti dhe streha ku ai jeton është një“kopësht i vogël” ku rriten lule. Personazhi kryesor i filmit ka të veshur një kostum të bardhë, i cili kontraston me veshjen e refugjatëve të tjerë në kamp, kostumet e të cilëve kanë një ngjyrë bojë hiri. Ky detaj i gjetur simbolizon dëshirën e fortë të Ahmedit për të ndërtuar një oaz jete në një vend të shkretë ku nuk rritet asgjë. Ndërsa vetë lulet e mbjella në vazo “të zeza” janë materializimi i kësaj dëshire.

Përveç simbolikës së ambientit, regjizori i ri australian Aaron Wilson tregon mjeshtëri edhe në pasqyrimin e planeve të filmit.

Disa fëmijë të vegjël refugjatë po luajnë futboll mbi tokën djerrë të kampit. Objektivi i kamerës i pasqyron fëmijët e vegjël të veshur me kanatiere të bardha, me një plan alegorik. Fokusi i kameras i jep fëmijët nga një nga anë përtej gardhitmehekura tëkampit,ndërsa në cep të planit jepet një lule e vogël ngjyrë rozë e cila ka arritur që të rritet mes barishteve të vyshkura të tokës së shkretë. Kjo lule në mes të shkretëtirës përtej gardhit simbolizon botën e fëmijëve dhe fantazinë e tyre, e cila nuk njeh mure, gardhe apo barriera. Plani i fundit i filmit ka gjithashtu një simbolikë të fortë. Ahmedi arratiset nga kampi i refugjatëve. Pas një kontrolli rutinë, disa roje të kampit vendosin që të prishin vazot e luleve ose“kopshtin e Ahmedit”, kështu që ai vendos të arratiset. Nw planin e fundit pasqyrohet figura e kostumit të bardhë tw Ahmedit, e cila zvogëlohet në mes të shkretëtirës.

Ndërsa në gjysmën e planit shfaqet një qiell i mbushur me re.

Në fund të planit jepet një mal.

TashmëAhmedin e arratisur nga “kopështi i tij” mes shkretëtirës, e pret një jetë plot trazira, sepse ai ishte dhe vazhdon të mbetet një i huaj.Ky film 15-minutësh është një mesazh human, i cili u kushtohet njerëzëve të arratisur, njerëzëve që janë larg tokës së tyre, emigrantëve. “Kopështi i Ahmedit” na thotë se të jetosh në një mjedis që nuk të përket, është si të mbjellësh dhe të rrisësh një lule në shkretëtirë. Ky film pasqyron jetën e mijëra“Ahmedëve” shqiptarë, emigrantëve tanë, të cilëve iu është dashur dhe iu duhet që me sakrifica të jashtëzakonshme dhe të patregueshme të rrisin lulet e jetës së tyre në shkretëtirë. Filmi “Kopështi i Ahmedit”fillon dhe mbaron me zhurmën e erës. Sepse emigrantët janë si era, e cila është përherë në lëvizje.

ARLIND C ARA CARA

22 Sot E Diel 29 Nëntor 2009

Programi, ja filmat që do të shfaqen më 1 Dhjetor Kuptimi i jetës

Të veçanta nga TIFF 2009 Drejtori i Festivalit "tundohet" nga pishina

Filmi transmeton kërkimin e vazhdueshëm njerëzor për kuptimin e jetës,përmes një objekti të vdekur, një çelësi.

Një pishinë e këndshme e mbushur me ujë, e cila ndodhet pas çadrës së festivalit, ka tërhequr vëmendjen e shumë pjesëmarrësve të evenimentit tëTIFF,pavarsisht se jemi në fund të nëntorit. Gjatë orëve të drekës shumë persona që janë duke u marrë me organizimin e festivalit, janë parë afër pishinës me ujë të pastër. Siç duket, pishina me gjatësi 25 metra dhe gjërësi 10 metra, u ka kujtuar shumë prej këtyre personave pushimet verore.

"Sa keq që nuk u mbajt festivali në shtator. Do ia kishim futur një të larë të mirë."- tha me keqardhje një nga fotografët që po mbulon ngjarjet e këtij evenimenti kinematografik. Por afër pishinës së festivalit është parë për rreth dy orë edhe vetë drejtori iTIFF,Ilir Butka. Nuk mund të themi me siguri nëse Butka e ka pasur dëshirën dhe tundimin për të të provuar freskinë e pishinës gjatë orëve me diell të pasiditës së djeshme, apo ka shfrytëzuar këtë kthinë për të komunikuar me bashkpuëntorët.Por edhe nëse është e vërtetë organizatori kryesor i këtij evenimenti do ta meritonte që të ndahej për shumë pak kohë nga angazhimet e tij të shumta dhe të shijonte ujin e pishinës.

ARLIND C ARA CARA

Plaku i vitit të ri, vitet fashiste

Të gjithë ne e mendojmë Plakun e vitit të ri si "një brohorimë e gëzueshme të të shenjtit Nik".

Por kush e dinte se ai kishte një të shkuar të errët , të fshehur e cila nuk është aq e këndshme? Ky është filmi shkurtër mbulon dhe zbulon filtrimin e Plakut të vitit të ri me politikën dhe lakminë.

Utopia

Një udhëtim i qendrës më të madhe tregtare afër Guangzhou, China dhe i dezinuar për të qenë festime të konsumimit si edhe pëlqimi iVegas për spektaklet.

Still Water

Kur Dafni kthehet në ishullin ku është rritur, ajo e gjen veten në kurth midis detit dhe vetes.

Veshja

Osvaldo një 40 vjeçar i zymtë dhe një rrobaqepës i vetmuar. Një ditë vizitihet nga një vajzë adoleshente entuziaste, e cila pyet në mënyrë të fshehtë për një fustan për të kërcyer në një klub nate.

"Zhduket" Kristaq Skrami

Në datën 27 dhjetror Teatri Kombëtar hapi dyert për edicionin shtatë të Tirana International Film Festival (TIFF). Drejtori i teatrit, Kristaq Skrami mori pjesë vetëm në hapjen e këtij evenimenti. Prej dy ditësh ai ka braktisur ambjentet e Teatrit Kombëtar. Zoti Skrami me largimin e tij nuk ka mundur të shuajë kureshtjen e mediave për motivin e kthimit të Teatrit Kombëtar në shtëpinë e filmit. Nga thashethemet që qarkullojnë në tendën e artistëve thuhet se zoti Skrami ka shkuar nëVlorë, në qytetin e tij të lindjes. Ajo çka kuptohet është një lidhje e fortë mes tij dhe qytetit bregdetar . Mesa duket drejtori Skrami i ka lënë terren të lirë kinemasë në këtë event të saj. "Zaptimi" që filmi i ka bërë shtëpisë së tij, Krstaq Skramin e ka bërë të kthehet në shtëpinë e vjetër, në Teatrin e Vlorës. Ky institucion është mikpritës për ish-drejotrin e tij. Pavarsisht mungesës së Skramit mikpritja që ai dheTeatri Kombëtar i kanë bërëTIFF është për t'u falenderuar.

SYRJEV A BERBERI SYRJEVA

Pa rrugë të mesme

Imagjinoni nëse Anglia do të kontrollohej nga ushtria dhe juve do t'ju duhej të kalonit nëpër disa pika kontrolli për të shkuar në shkollë, në punë të vizitonit shokët tuaj apo të shkonit në spital. Asnjë rrugë e mesme nuk mund ta sjellë realitetin shokues të jetës të Palestinezëve në Bankën Perëndimore të parehatshme afër shtëpisë.

Të premten në darkë

Për Natan, Rebekën, dhe Kerrin, darka e të premtes mban premtimin e realizimit të endrrave, por çfarë ndodh nuk realizohen?

Dy zogj

Dy zogjtë fillon gjatë një nate një natë verë të shndritshme dhe ndjek një grup të rinj në një udhëtim nga pafajësia deri në pjekuri. Karakteri kryesor është një djalë i turpshëm shkollor të cilit i ka rënë në kokë për një vajzë të moshës së tij, e cila është shoqja e shokut të tij. Dy zogjtë është filmi i kryqëzimit të triologjisë së Runarsson-it. I pari është filmi i shkurtër fitues i çmimit dhe e nominuar për Oskar Ferme e Fundit.

Padituritë e Nik-ave të Jurisë

Gjëra të mira

Në këtë lojë dikush humbi fitimin e askujt.

Në fushën e vërtetë të humbjeve, ligjeve të ndryshme i janë bindur, dhe ka gjithmonë gjëra të mira përreth. Çdo ushqim i freskët mblidhej nga koshat e plehrave.

Arabe,Fulla…

Një tragjedi diku atje në kopshtin e Evropës Lindore. Një jetë e re hyn në trekëndëshin e egër të tre të droguarve illegal në Ukrahinë.

Ora 16.30

Një histori e hidhur dashurie,ku 'ëmbëlsia" është dashuria pas 55 viteve martesë," e hidhur" është koha e pakët që ka ngelur për "ëmbëlsinë"(mosha e vjetër)dhe "historia " është jeta e përditshme . Një vështrim kinematografikë, shpeshherë e vështron mënyrën e jetës dhe vetë jetës, të dyja , pothuajse të mbaruara.

Në një familje tradicionale të Damaskut, Manal përpiqet të balancojë të qënurit mama me ëndrrën e të kthyerit në forcë punëtore. Ndërsa ajo përpiqej se sit a bënte këtë realitet dy vajzat e saj janë habitur nga fytyra e qeshur që shohin në televizor çdo ditë, kukullën mahnitëse

Pak Don Zhuan me stilin e flokëve të tij dhe me vëthin e tij, Fikret, 17 vjeç, shet trëndafila në mes të trfikut në urën e Bosforit që lidh Azinë mëe Evropën. Umut 28 vieç drejton një taksipublike duke kaluar urën e Bosforit çdo ditë. Ai po kërkon për një apartament më të mirë për ta marrë me

Diagnoza

Një grua nga Damasku

Konstandini dhe Elena

Burrë mbi orë

qera që të kënaq gruanetij, ku dëshirat e saj kalojnë fitimet e tij. Polici trafikut Murati, 24 vjeç, i cili është i pozicionuar në urën e Bosforit ndjehet i vetëm midis vijave të pandërprera të makinave. Çdo natë në shtëpi, futet në internet duke pretenduar të lërë ndonjë takim. Në padjeni të njëritjetrit Fikret, Umut dhe Murati ndërlidhen në orët e ngutjes çdo ditë me mijëra njerëz të Stambollit, në bashkpunim me hendekun për të mbushur aspiratat në këtë qytet të madh. Historia është përqëndruar në jetët e karaktereve duke i portretizuar ata në vendodhjet orgjinale. Drejtori Asli Ozge shkruan : "të ngecur midis hendekut dhe yjeve , Stambolli është si një grua e bukur plot elegance dhe filmi flet për cdo burrë qe bie ne dashuri me të.

17.00 P amje nga kulla Eiffel.

Pamje 20.00 Beteja e Algjerianëve.

"Më vjen keq nuk të ndihmoj dot. Unë nuk e kam idenë se çfarë kriteresh do të përdoren për vlerësimin e filmave konkurentë dhe nuk kam asnjë informacion për titujt e filmave në konkurim." Kjo ishte përgjigja e pyetjes mbi kriteret e vlerësimit që do të përdoren nëTIFF që dha anëtari i jurisë Besnik Bisha. Regjizori i filmit "Mao Ce Dun", me të gjithë gatishmërinë e tij për të ndihmuar për mënyrë e vlerësimit, u shpreh se nuk kishte asnjë informacion për përzgjedhjen e filmave fitues. Besnik Bisha u shpreh se nuk kishte pasur mundësi që të ishte pjesëmarrës në 3 ditët e para të Festivalit të Filmit në Tiranë. Por Bisha nuk ishte i vetmi anëtar i jurisë që nuk kishte informacion për filmat që do të konkuronin gjatë zhvillimit të festivalit. Nick Holdsworth, anëtari i jurisë ndërkombëtare të festivalit, i intervistuar në ditën e dytë të festivalit të filmit nga Reporteri, u shpreh se nuk kishte informacion paraprak për asnjë prej filmave të cilët ishin në konkurim. Kryeredaktori i korrespondentëve të Europës Lindore në revistën "Variety" rrëfeu se nuk kishte arritur që të lexonte diçka mbi organikën e filmave të festivalit të filmit. Por të dy anëtarët e jurisë së festivalit të filmit në Tiranë premtojnë se do të jenë maksimalisht objektivë në vlerësimin e konkurentëve.