digital Ping-Pong by Rania To

DIGITAL PING-PONG ο φυσικός χώρος σε κρίση

D I G I TAL P I N G - PON G ο φυσικός χώρος σε κρίση

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

ΡΑ ΝΙ Α Τ Ο Τ Σ Ι ΚΑ επιβλέποντες:

Κωστής Πανηγύρης Λόης Παπαδόπουλος

Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών | Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Σεπτέμβρης 2012

D I G I TAL P I N G - PON G ο φυσικός χώρος σε κρίση

Περιεχόμενα

[7] Εισαγωγή [8]

Α. Η επέκταση του ανθρώπινου σώματος

είμαστε τα μηχανήματα που φοράμε [14]

Β. Φορητές τεχνολογίες

μηχανισμοί ελέγχου πρόσληψης μηνυμάτων

[20]

Βιβλίο

η πρώτη φορητή τεχνολογία

[24]

Ακουστικές φορητές τεχνολογίες

ατομικά ηχοτοπία στην πόλη

[28] Kινητό

Tηλέφωνο

πυκνωτής των προεκτάσεων του ανθρώπινου σώματος

Γ. Αλληλεπίδραση με το δημόσιο χώρο μέσα από τις φορητές τεχνολογίες. [34]

[36] Ποια

[42] [48] Δ.

είναι τα όρια Δημόσιου-Ιδιωτικόυ;

Οι φορητές τεχνολογίες ως μέσα κοινωνικοποίησης

Οι τόποι δεν είναι πλέον όπως ήταν!

[58] Βιβλιογραφία

57%

Το 57% των ατόμων μιλάνε περισσότερο μέσω internet παρά ζωντανά.

Το 48%, στις ηλικίες 18-34, το πρώτο πράγμα που κάνουν το πρωί είναι να ελέγξουν το λογαριασμό τους στο Facebook.

75%των χρηστών των κοινωνικών δικτύων συνδέονται καθημερινά στη διάρκεια των μετακινήσεών τους

Τα παιδιά, ηλικίας 8-18 χρόνων χρησιμοποιούν πάνω από 7 1/2 ώρες τη μέρα φορητές συσκευές.

1 στα 6 ζευγάρια που παντρεύονται σήμερα, γνωρίζονται μέσω internet.

Οι αναζητήσεις μέσω κινητού τηλεφώνου έχουν τετραπλασιαστεί τον τελευταίο χρόνο.

1 στους 5 συνδρομητές κινητού τηλεφώνου σε παγκόσμιο επίπεδο, έχει πρόσβαση σε γρήγορο internet.

Το 77% των χρηστών smart phone χρησιμοποιούν τα τηλέφωνά τους στη διάρκεια των αγορών τους.

ηλικίες

12-17

18-21

22-26

27-40

41-50

51-61

62+

51%

70%

57%

29%

15%

Ποσοστά χρηστών των κοινωνικών δικτύων ανάλογα με την ηλικία

47% περιήγηση σε ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης

77%

29% 71%

62% 87%

χώρες με υψηλά εισοδήμτα

23%

0.7 δισ. συνδρομητών

αποστολή/λήψη άμεσων μηνυμάτων

2010

2000

αναπτυσσόμενες χώρες

34%

5.9 δισ. συνδρομητών

επικοινωνία με άμεσα μηνύματα (chat)

Ανάπτυξη των συνδρομητών κινητής τηλεφωνίας σε παγκόσμιο επίπεδο.

Από τα 7 δισ. ανθρώπων σε παγκόσμιο επίπεδο τα 5.9 δισ. είναι χρήστες κινητών τηλεφώνων.

33% δημοσίευση φωτογραφιών σε ιστοσελίες κοινωνικής δικτύωσης

29% δημοσίευση μηνυμάτων σε “κοινή θέα”

24% σχολιασμός αναρτήσεων σε Blog

33% προώθηση στοιχείων μέσω των κοινωνικών δικτύων

28% tag-άρισμα φωτογραφίες

29% σύνδεση με άλλους επαγγελματίες σε ιστοσελίδες

Πώς χρησιμοποιούνται τα κοινωνικά δίκτυα μέσω των κινητών τηλεφώνων.

6% $

x2 0.63% 2011

2015

2010

2011

2012

Μέχρι το 2015 οι διαδικτυακές υπηρεσίες θα Τα ποσοστά πληρομών μέσω κινητού είναι διπλάσιες από τον πληθυσμό της γης. τηλεφώνου αυξάνονται με ραγδαίους ρυθμούς.

Μέχρι το 2014 το internet θα χρησιμοποιείται περισσότερο από συσκευές κινητής τηλεφωνίας παρά μέσω Η/Υ.

Εισαγωγή

Η παρούσα ερευνητική εργασία πραγματεύεται τη χρήση των φορητών τεχνολογιών στον φυσικό δημόσιο χώρο της πόλης. Αυτό το ψηφιακό πηγαινέλα, την ψηφιακή δράση-αντίδραση που προκύπτει και πώς αυτό οδηγεί στην κρίση του φυσικού χώρου. Η καθημερινότητά μας έχει μετατραπεί σε ένα ατέρμονο παιχνίδι ping-pong μεταξύ ψηφιακού και φυσικού. Αυτό μας ωθεί στη διερεύνηση των επιπτώσεων στην κοινωνική ζωή και στον δημόσιο αστικό χώρο. Η σύνδεσή μας στο παγκόσμιο δίκτυο επικοινωνίας μας επιτρέπει να συνδεόμαστε στους πολλαπλούς εαυτούς μας, μεταλλάσσοντας τα σώματά μας σε ένα-μοναδικό-σώμα με πλανητικές διαστάσεις. Αυτή η μεγέθυνση αλλάζει τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε το χώρο καθώς συγχέονται τα όρια ανάμεσα στον τεχνητό και στον φυσικό κόσμο. Οι φορητές τεχνολογίες είναι το ενδιάμεσο επίπεδο (layer) που προκαλεί αυτή την προέκταση. Το βιβλίο και το Walkman ως μηχανισμοί φιλτραρίσματος των μηνυμάτων που λαμβάνουμε και το κινητό τηλέφωνο ως πυκνωτής των προεκτάσεών μας είναι οι τεχνολογίες που έχουν αλλάξει τη συνθήκη του δημόσιου χώρου. Αν και είναι πολλοί αυτοί που τις θεωρούν μηχανισμούς αποκοπής, απόδρασης και αποσύνδεσης από τον φυσικό δημόσιο χώρο, μπορούν να ειδωθούν και ως σημεία επαφής με αυτόν. Το άτομο δημιουργεί μια νέα σχέση με την πόλη, έναν νέο τρόπο ανάγνωσης και δράσης μέσα σε αυτήν. 9

Α. Η επέκταση του ανθρώπινου σώματος είμαστε τα μηχανήματα που φοράμε

Το όνομά μου είναι Ράνια Τότσικα, rania.totsika@gmail.com, Faih Mantoyvalou, rasakup@gmail.com και είμαι μία flâneur του διαδικτύου1. Το πληκτρολόγιο έχει γίνει ο πρωινός μου καφές. Κάθε πρωί, όταν ξυπνάω, το πρώτο πράγμα που κάνω είναι να ανοίξω τον πιο κοντινό υπολογιστή-κινητό. Λαμβάνω τα mail μου, βλέπω την «κίνηση» στο FACEBOOK, στο Skype και στο MSN. Διαβάζω τα νέα από την Ελλάδα και τον κόσμο από διάφορες ενημερωτικές ιστοσελίδες καθώς και τον καιρό της ημέρας. Αυτό επαναλαμβάνεται πολλές φορές μέσα στη διάρκεια της μέρας. Με τη σύνδεση στο παγκοσμιοποιημένο δίκτυο επικοινωνίας το σώμα έχει χάσει τα όρια του. Έχει επεκταθεί και έχει πάρει πλανητικές διαστάσεις. Έτσι οι κοινωνικές σχέσεις δεν είναι ένα σώμα που έρχεται σε επαφή με ένα άλλο, αλλά υπάρχει ένα σώμα υπέρ-(δια-)συνδεδεμένο. Τα εσωτερικά του νεύρα είναι συνεχόμενα με αυτά των υπολογιστών. Τα άτομα είναι καλωδιωμένα με σκεπτόμενες μηχανές και αυτό το σώμα, πλανητικού μεγέθους, είναι ένας μοναδικός νους (single mind). Τo σώμα γίνεται το διαδίκτυο και το διαδίκτυο γίνεται σώμα με αισθήσεις. Όταν τα διαδίκτυα συμπίπτουν, όταν μία πληροφορία

1 Με τον ίδιο τρόπο παρουσιάζεται και ο Mitchell J. στις πρώτες σελίδες του βιβλίο του “City of Bits”. (Mitchell, J., W. (1995). “City of Bits”. Massachusetts Institute of Technology, London: MIT Press. p.3.)

περνά ξυστά από μίαν άλλη πληροφορία, παίρνει κάτι από την ευχαρίστηση της φυσικής σύνδεσης δύο σωμάτων. Πρόκειται για μια σχέση σχεδόν ερωτική.2 Το σώμα έχει μεταλλαχθεί λόγω της σύνδεσης αυτής με τις καλωδιωμένες σκεπτόμενες μηχανές. Το νευρικό του σύστημα έχει «ξεφύγει» από τα όρια του σώματος. Αυτό το «νέο» σώμα που έχει επεκταθεί, έχει χαρακτηρισθεί ως cyborg. Ο όρος Cyborg3 περιγράφει ένα ον με δύο υποστάσεις, τη βιολογική και την τεχνητή. Αναφέρεται δηλαδή, στο τεχνητό και επαυξημένο σώμα το οποίο κινείται μέσω της ανθρώπινης νόησης. Αφορά συνήθως, έναν οργανισμό που έχουν ενισχυθεί κάποιες ικανότητές του μέσω της τεχνολογίας. Ο αθλητής “Blade Runner”, Oscar Pistorius, κάθε φορά που πρόκειται να αγωνιστεί αντικαθιστά τα πόδια του με “λεπίδες” (blades). Δυο τεχνολογικούς ενισχυτές που του επιτρέπουν όχι μόνο να ανταγωνίζεται αρτιμελείς αθλητές, αλλά να θεωρείται και προνομιούχος. Οι προεκτάσεις αυτές των ποδιών του, του δίνουν προβάδισμα σε σχέση με αθλητές που δεν φοράνε προσθετικά άκρα. Από την άλλη, στο σώμα του ξιφομάχου στο αγώνισμα της ξιφασκίας ενισχύεται η αίσθηση της αφής. Η τεχνολογία που επιτρέπει αυτή την ενίσχυση είναι το ρούχο-στολή που φοράει. Αν και το ρούχο μπορεί να θεωρηθεί προέκταση του σώματος, καθώς το κρατάει ζεστό4, εδώ είναι αυτό που το προστατεύει από τυχόν τραυματισμούς. Πριν ξεκινήσει ο αγώνας οι αθλητές καλωδιώνονται, προκειμένου να λειτουργήσουν οι αισθητήρες που φέρει το ρούχο τους. Κάθε άγγιγμα του ξίφους του ενός στο σώμα του αντιπάλου προκαλεί την αναλαμπή

2 Wigley, M., “The architectural Brain”.,κείμενο από το βιβλίο Burke, A., &, Tierney, T., (2007). “Network Practices”. New York, Princeton Architectural Press. 3 Ο όρος cyborg προέρχεται από τις λέξεις cybernetic και organism. 4 Ο Marshal McLuhan στο βιβλίο του «Media: οι προεκτάσεις του ανθρώπινου Σώματος» αναφέρει ότι, το ρούχο είναι προέκταση του ανθρώπινου σώματος που στόχο έχει να κρατήσει την θερμότητα του σταθερή.

φωτός. Τα καλωδιωμένα σώματα των αθλητών επεκτείνονται προς κάθε κατεύθυνση. Κάθε νευρική απόληξή τους συνδέεται με το ρούχο τους και αυτό με το παραμικρό άγγιγμα προκαλεί ώσεις ηλεκτρισμού. Μπορούμε να φανταστούμε τη στιγμή όπου όλες οι ατομικές ηλεκτρικές συσκευές [ακουστικά, κινητό τηλέφωνο, τηλεειδοποιητής (μπίπερ-pager), PDA (personal digital assistant), φωνογράφος, βιντεοκάμερα, ηλεκτρονική γραφίδα, ηλεκτρονικά παπούτσια που μετράνε τα βήματά και ανάβουν φλας όταν περνάνε αμάξια από δίπλα τους και οτιδήποτε άλλο συνήθως κάποιος φοράει ή περιστασιακά φέρει μαζί του] είναι συνδεδεμένες σε ένα δικτυωμένο σώμα (bodynet), το οποίο επιτρέπει στις συσκευές αυτές να λειτουργούν σαν ένα ολοκληρωμένο σύστημα που τις συνδέει στο παγκόσμιο ψηφιακό δίκτυο (internet). Μέσω αυτής της εξέλιξης των φορητών τεχνολογιών, το ανθρώπινο σώμα έχει αποκτήσει μια συλλογή από εναλλάξιμα, επιπρόσθετα όργανα που συνδέονται με αυτό σαν εξωτερικές προεκτάσεις του κεντρικού νευρικού συστήματος, δηλαδή σαν εξωτερικές νευρικές συνδέσεις. Όταν αυτά τα ηλεκτρονικά όργανα συνδέονται με τους αισθητηριακούς υποδοχείς και τους μύες υπάρχουν συνεχείς ώσεις από bits (bit-spit) κατά μήκος της σύναψης άνθρακα/πυριτίου, δηλαδή ανθρώπου/μηχανής. Και εκεί όπου αυτά γεφυρώνονται με τον εξωτερικό ψηφιακό κόσμο, το νευρικό σύστημα συνδέεται με το παγκόσμιο ψηφιακό δίκτυο. Συνεπώς, μπορεί να θεωρηθεί ότι το άτομο έχει μετατραπεί σε cyborg με δυνατότητα να επεκτείνεται χωρίς περιορισμό και να επαναπροσδιορίζεται συνεχώς. Η έννοια του επεκτεταμένου σώματος δεν είναι κάτι καινούριο. Κάθε νέα τεχνολογία δημιουργεί μια νέα επέκταση στο ανθρώπινο σώμα, διαφορετική

κάθε φορά, ανάλογα με το μέσο -από τον τηλέγραφο, το τηλέφωνο και το ραδιόφωνο μέχρι το βιβλίο, το κινητό τηλέφωνο και το tablet. Η εξωτερίκευση ή προέκταση του σώματος και των αισθήσεων σε μια καινούρια εφεύρεση υποχρεώνει όλο το σώμα και τις αισθήσεις να μετακινηθούν σε νέα θέση για να διατηρήσουν την ισορροπία τους. Ένα νέο κλείδωμα πραγματοποιείται σε όλα τα όργανα και τις αισθήσεις, ατομικές και συλλογικές, από κάθε καινούρια εφεύρεση. Η όραση και η ακοή αποκτούν νέες στάσεις. Το ίδιο γίνεται και με τις υπόλοιπες αισθήσεις.5 Ο Marshal McLuhan γράφει ότι: «Κάθε τεχνολογική προέκταση του εαυτού μας πρέπει να είναι μουδιασμένη και αναίσθητη. Διαφορετικά δε θ’ αντέχαμε την αναμόχλευση που ασκείται μέσα μας από αυτές τις προεκτάσεις με σκοπό την επανατοποθέτηση τον αισθήσεων, ώστε να μπορέσει ο οργανισμός να ανταπεξέλθει στις νέες αυτές προεκτάσεις.»6 Η εξέλιξη του ανθρωπίνου σώματος ταυτίζεται με την εξέλιξη της τεχνολογίας. Τα

δίκτυα επικοινωνίας, όπως και κάθε τεχνολογία, είναι

προσθετικές επεκτάσεις αυτού. Είναι νέα σωματικά μέλη που συνιστούν ένα νέο χωρικό σύστημα, μια νέα αρχιτεκτονική. Στο συνέδριο της Δήλου, το 1963, ο Marshall McLuhan επέμενε στην παραδοξολογία, ότι η πρόσφατη τεχνολογία έχει προεκτείνει το σώμα, τόσο πολύ, ώστε να έχει συρρικνώσει τον πλανήτη στο μέγεθος ενός χωριού, δημιουργώντας έτσι μια τρομερή ευκαιρία για τους πολεοδόμους. Όλα αυτά ήταν γνωστά και στον Richard Buckminster Fuller, ο οποίος είχε περιγράψει την τεχνολογία ως προέκταση του ανθρωπίνου σώματος από το πρώτο του βιβλίο Nine Chains to the Moon, το 1938, το οποίο διατεινόταν 5 McLuhan, M. (μη χρονολογημένο). «Media: οι προεκτάσεις του ανθρώπινου Σώματος». μετάφραση Μάνδρος Σπύρος. Αθήνα: Κάλβος 6 McLuhan, M. (μη χρονολογημένο). «Media: οι προεκτάσεις του ανθρώπινου Σώματος». μετάφραση Μάνδρος Σπύρος. Αθήνα: Κάλβος. σ. 366

ότι η παραδοσιακή αρχιτεκτονική έπρεπε να παραχωρήσει τη θέση της σε ένα παγκόσμιο δίκτυο οικιακών εγκαταστάσεων που θα βασιζόταν στο μοντέλο του τηλεφωνικού δικτύου. Στην πραγματικότητα ο Fuller είχε οραματιστεί τα παγκόσμια ηλεκτρονικά δίκτυα πολύ πριν εμφανιστούν.7 Σύμφωνα με τα παραπάνω το ανθρώπινο σώμα έχει επεκταθεί και χάσει τα όρια του. Αυτό οφείλεται στη χρήση των νέων τεχνολογιών επικοινωνίας. Ίσως οι αρχιτέκτονες και οι πολεοδόμοι της ψηφιακής εποχής οφείλουν να αναθεωρήσουν τη σχέση σώματος και χώρου, καθώς τα όρια ανάμεσα στο εσωτερικό και το εξωτερικό δεν είναι σταθερά. Εξάλλου και ο μύθος του cyborg της Donna Haraway, εδράζεται στο αμφίβολο όριο μεταξύ ανθρώπου και μηχανής και προσπαθεί να καταλύσει τα στεγανά που υψώνονται ανάμεσά τους. Περιγράφοντας τη συνένωση του οργανικού και του ανόργανου εστιάζει στην «επανεφεύρεση της φύσης» και στο επιστημολογικό ξεπέρασμα των διακρίσεων ανάμεσα στη φύση και τον πολιτισμό. Από τη στιγμή που η «τεχνολογική μόλυνση καθίσταται αναπόφευκτη, κανένα αντικείμενο, κανένας τόπος και κανένα σώμα δεν είναι ιερά από μόνα τους»8. Η Donna Haraway θεωρεί ότι δεν υπάρχει κανένας διαχωρισμός ανάμεσα στο σώμα και στα αντικείμενα-μηχανές που αυτό φέρει. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι ο τρόπος ζωής δημιουργεί ροές, προς το σώμα και από αυτό, σε σχέση με τα αντικείμενα που δημιουργεί και χρησιμοποιεί το κάθε άτομο.9

7 Wigley, M. (2005). «Ο πυρετός των δικτύων». Κατάλογος 10ης Διεθνούς Έκθεσης Αρχιτεκτονικής Μπιενάλε Βενετίας: «Το Αιγαίο: Μια διάσπαρτη πόλη», σσ. 224-256 8 Τζιρτζιλάκης, Γ. «Επανασυνδυασμοί του σώματος: Η σωματική συνθήκη των καλλιτεχνικών δράσεων μετά το ‘Θάνατο του ανθρώπου’». 9 Haraway, D. (1991). “A Cyborg Manifesto: Science, Technology, and Socialist-Feminism in the Late Twentieth Century”. New York: Routledge.

Β. Φορητές τεχνολογίες μηχανισμοί ελέγχου πρόσληψης μηνημάτων

Όλη τη μέρα είμαστε συνδεδεμένοι στο internet αναπτύσσοντας την κοινωνικότητα μας. Κυκλοφορούμε με το mp3 player ακούγοντας μουσική σε κάθε μετάβαση μας από το ένα μέρος στο άλλο. Περιμένουμε να φτάσουμε στον προορισμό μας μέσα στο βαγόνι του μετρό διαβάζοντας τα νέα της ημέρας μέσω της νέα μόδας των tablet. Κάνουμε check in στο foursquare για να δηλώσουμε τη θέση μας σε κάθε στάση για καφέ ή φαγητό. Το βίωμα της εμπειρίας του χώρου γίνεται μέσω του σώματος, το οποίο λειτουργεί σαν ενδιάμεσο επίπεδο (layer) ανάμεσα στον χώρο και τις πληροφορίες που λαμβάνει από αυτόν. Με το νέο αυτό επεκτεταμένο σώμα αναπτύσσονται τεχνικές φιλτραρίσματος των πληροφοριών που υπάρχουν γύρω του, ώστε να γίνεται η εμπειρία μοναδική για το καθένα. Πουθενά, αυτό, δεν μπορεί να φανεί τόσο καθαρά όσο στον δημόσιο χώρο και στις αστικές περιοχές. Οι πολυπληθείς δρόμοι της πόλης εμπεριέχουν τόσες πολλές πληροφορίες και δράσεις που άμεσα ενεργοποιούνται τρόποι διανοητικού φιλτραρίσματος αυτών των πληροφοριών. Έτσι το άτομο επιλέγει να εστιάσει στη μία, έναντι μιας άλλης πληροφορίας. Με άλλα λόγια βρίσκει νέους τρόπους διαχείρισης της προσοχής του. Ο Georg Simmel, το 1903, έγραφε: «Δεν υπάρχει άλλο ψυχικό φαινόμεν ο, που

έχει τόσο απόλυτα αποδοθεί στη μεγαλούπολη όσο η στάση blasé… Η ουσία αυτής της στάσης συνίσταται στην άμβλυνση της ικανότητάς του να αναγνωρίζει διακρίσεις… Τούτο δεν σημαίνει ότι τα πράγματα δε γίνονται αντιληπτά [αλλά ότι]… όλα βρίσκονται στο ίδιο επίπεδο και διαφέρουν μεταξύ τους μόνο προς το χώρο που καλύπτουν.»10 Οι άνθρωποι που μένουν στην πόλη ανέπτυξαν ένα νέο «όργανο» το οποίο τους βοηθάει να ανταπεξέλθουν σε αυτή τη διέγερση της νέας μητρόπολης. Το «όργανο» αυτό αναπαριστά μια νέα διανοητικά εξευγενισμένη προσέγγιση στον αστικό χώρο. «Αυτός (ο μητροπολιτικός άνθρωπος) αντιδρά με το μυαλό και όχι με την καρδιά».11 Το νέο αυτό όργανο είναι το μέσο φιλτραρίσματος ανάμεσα στην αισθητηριακή διέγερση της πόλης και στο μυαλό του μητροπολιτικού ανθρώπου. Με άλλα λόγια, ήταν αυτό που βοήθησε το άτομο να διαχειριστεί την αλληλεπίδρασή του με το αστικό περιβάλλον. Ενώ ο Simmel μιλούσε για τη διανοητική συμπεριφορά τού μητροπολιτικού ανθρώπου, ως τρόπο φιλτραρίσματος του αστικού χώρου, οι άνθρωποι συχνά χρησιμοποιούσαν τις φορητές τεχνολογίες για να το επιτύχουν. Η στάση blasé ως τεχνική και τα φορητά μέσα ως τεχνολογίες, χρησιμοποιούνται ταυτόχρονα από τον μητροπολιτικό άνθρωπο ώστε να συσχετιστεί με την πόλη και να ελέγξει τις εμπειρίες του μέσα σε αυτήν. Διαβάζοντας ένα βιβλίο στο δημόσιο χώρο το άτομο απομακρύνει την προσοχή του από το γύρω περιβάλλον και εστιάζει στην αφήγηση του βιβλίου, αντί στην κινητικότητα του χώρου στον οποίο βρίσκεται. Με την ανάπτυξη των ακουστικών ατομικών φορητών τεχνολογιών όπως το walkman και το mp3 player12, είναι ακόμα πιο 10 Simmel, G. (1993). «Πόλη και Ψυχή», μετάφραση Λυκιαρδόπουλος, Γεράσιμος, Έρασμος, σσ..19-20 11 Simmel, G. (1993). «Πόλη και Ψυχή», μετάφραση Λυκιαρδόπουλος, Γεράσιμος, Έρασμος, 12 Το walkman και το mp3 Player από εδώ και πέρα θα αναφέρονται σε κάθε φορητή συσκευή ακρόασης μουσικής που παίζει κασέτα και αρχεία mp3 αντίστοιχα, ανεξάρτητα αν αποτελούν trademarks εταιριών.

εύκολο για το άτομο να ορίσει ένα τεχνολογικά ενεργοποιούμενο φίλτρο, το οποίο το βοηθάει να ελέγξει κατά πόσο θα συσχετιστεί με το δημόσιο χώρο. Αυτές οι τεχνολογίες, συχνά, κατηγορούνται ότι εκτρέπουν την προσοχή του ατόμου και το κάνουν να αδιαφορεί για το φυσικό χώρο και τους ανθρώπους γύρω του. «Ο ρυθμός και η ένταση των νέων αστικών φαινομένων και η έξαρση των εξωτερικών ερεθισμάτων στη μητρόπολη συνδέονται όλο και περισσότερο με θεωρίες αποξένωσης οι οποίες αποπειρώνται να εντοπίσουν τις επιδράσεις που έχει στη μοντέρνα υποκειμενικότητα η έκρηξη των νέων τεχνολογιών και αναπαραστάσεων. Η μητροπολιτική συνθήκη τοποθετείται στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος των θεωριών για την αλλοτρίωση και την αποξένωση.»13 Ωστόσο, η αμέριστη προσοχή είναι σχεδόν κάτι ακατόρθωτο, και άρα ένας εξιδανικευμένος στόχος.14 Αντίθετα με το ρολόι που είναι αυτό που συνδέει το άτομο με τον χώρο, καθώς αναπαριστά τον αντικειμενικό χρόνο. Οι φορητές τεχνολογίες (mobile technologies) συμπεριλαμβανομένων του βιβλίου, του Walkman/mp3 player και του κινητού τηλεφώνου, αναγνωρίζονται ως τρόποι με τους οποίους τα άτομα «αποσύρονται» από το δημόσιο χώρο και χάνουν την επαφή με το γύρω περιβάλλον. Αυτό το επιχείρημα έχει νόημα. Τα άτομα που ακούνε μουσική σε μια διαδρομή με το λεωφορείο, αποσύρονται από τον «μοιρασμένο»-κοινόχρηστο χώρο του λεωφορείου και κατοικούνε σε ένα φανταστικό κόσμο κάπου αλλού. Βρίσκουν καταφύγιο από τον μοιρασμένο χώρο δημιουργώντας το δικό τους soundtrack στη δική τους εμπειρία του λεωφορείου. Αλλά η κατάσταση αυτή

13 Καλφόπουλος, Α., «Η αντίληψη της κίνησης- Η Μετακίνηση της Αντίληψης». πρόταση για διδακτορική διατριβή. 14 Frith, J. & De Souza e Silva, A. (2012), “Mobile Interfaces in Public Spaces”. New York: Routledge.

μπορεί να ειδωθεί και από άλλη οπτική γωνία. Αντί να αναλύσουμε τη χρήση των φορητών τεχνολογιών μέσα στον δημόσιο χώρο μέσω της ιδέας της απόδρασης και της αποσύνδεσης από αυτόν, μπορούμε να δούμε αυτές τις τεχνολογίες ως σημεία επαφής. Αυτή η προσέγγιση μας επιτρέπει να κατανοήσουμε με μεγάλη ακρίβεια γιατί και πώς τα άτομα χρησιμοποιούν τις μετακινούμενες τεχνολογίες στον δημόσιο χώρο καθώς και τον τρόπο με τον οποίο συσχετίζονται με αυτόν.

011000100110111101101111011010110110001001101111011011110110110110110001001101111011011110110101101100010011011110110111101101011011000100110111101101111011011011011000100110 βιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβ 111101101111011010110110001001101111011011110110101101100010011011110110111101101101101100010011011110110111101101011011000100110111101101111011010110110001001101111011011110 ιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβι 110110110110001001101111011011110110101101100010011011110110111101101011011000100110111101101111011011011011000100110111101101111011010110110001001101111011011110110101101100 βλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβ 010011011110110111101101101101100010011011110110111101101011011000100110111101101111011010110110001001101111011011110110110110110001001101111011011110110101101100010011011110 λίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλ 110111101101011011000100110111101101111011011011011000100110111101101111011010110110001001101111011011110110101101100010011011110110111101101101101100010011011110110111101101 ίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλί 011011000100110111101101111011010110110001001101111011011110110110110110001001101111011011110110101101100010011011110110111101101011011000100110111101101111011011011011000100 οβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίο 110111101101111011010110110001001101111011011110110101101100010011011110110111101101101101100010011011110110111101101011011000100110111101101111011010110110001001101111011011 βιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβ 110110110110110001001101111011011110110101101100010011011110110111101101011011000100110111101101111011011011011000100110111101101111011010110110001001101111011011110110101101 ιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβι 100010011011110110111101101101101100010011011110110111101101011011000100110111101101111011010110110001001101111011011110110110110110001001101111011011110110101101100010011011 βλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβ 110110111101101011011000100110111101101111011011011011000100110111101101111011010110110001001101111011011110110101101100010011011110110111101101101101100010011011110110111101 λίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλ 101011011000100110111101101111011010110110001001101111011011110110110110110001001101111011011110110101101100010011011110110111101101011011000100110111101101111011011011011000 ίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλί 100110111101101111011010110110001001101111011011110110101101100010011011110110111101101101101100010011011110110111101101011011000100110111101101111011010110110001001101111011 οβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίο 011110110110110110001001101111011011110110101101100010011011110110111101101011011000100110111101101111011011011011000100110111101101111011010110110001001101111011011110110101 βιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβ 101100010011011110110111101101101101100010011011110110111101101011011000100110111101101111011010110110001001101111011011110110110110110001001101111011011110110101101100010011 ιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβι 011110110111101101011011000100110111101101111011011011011000100110111101101111011010110110001001101111011011110110101101100010011011110110111101101101101100010011011110110111 βλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβ 101101011011000100110111101101111011010110110001001101111011011110110110110110001001101111011011110110101101100010011011110110111101101011011000100110111101101111011011011011 λίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλ 000100110111101101111011010110110001001101111011011110110101011000100110111101101111011010110110001001101111011011110110110110110001001101111011011110110101101100010011011110 ίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλί 110111101101011011000100110111101101111011011011011000100110111101101111011010110110001001101111011011110110101101100010011011110110111101101101101100010011011110110111101101 οβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίο 011011000100110111101101111011010110110001001101111011011110110110110110001001101111011011110110101101100010011011110110111101101011011000100110111101101111011011011011000100 βιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβ 110111101101111011010110110001001101111011011110110101101100010011011110110111101101101101100010011011110110111101101011011000100110111101101111011010110110001001101111011011 ιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβι 110110110110110001001101111011011110110101101100010011011110110111101101011011000100110111101101111011011011011000100110111101101111011010110110001001101111011011110110101101 βλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίο βιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβ 100010011011110110111101101101101100010011011110110111101101011011000100110111101101111011010110110001001101111011011110110110110110001001101111011011110110101101100010011011 λίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλ 110110111101101011011000100110111101101111011011011011000100110111101101111011010110110001001101111011011110110101101100010011011110110111101101101101100010011011110110111101 ίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλί 101011011000100110111101101111011010110110001001101111011011110110110110110001001101111011011110110101101100010011011110110111101101011011000100110111101101111011011011011000 οβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίο 100110111101101111011010110110001001101111011011110110101101100010011011110110111101101101101100010011011110110111101101011011000100110111101101111011010110110001001101111011 βιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβ 011110110110110110001001101111011011110110101101100010011011110110111101101011011000100110111101101111011011011011000100110111101101111011010110110001001101111011011110110101 ιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβι 101100010011011110110111101101101101100010011011110110111101101011011000100110111101101111011010110110001001101111011011110110110110110001001101111011011110110101101100010011 βλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβ 011110110111101101011011000100110111101101111011011011011000100110111101101111011010110110001001101111011011110110101101100010011011110110111101101101101100010011011110110111 λίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλ 101101011011000100110111101101111011010110110001001101111011011110110110110110001001101111011011110110101101100010011011110110111101101011011000100110111101101111011011011011 ίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλί 000100110111101101111011010110110001001101111011011110110101101100010011011110110111101101101101100010011011110110111101101011011000100110111101101111011010110110001001101111 οβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίο 011011110110110110110001001101111011011110110101101100010011011110110111101101011011000100110111101101111011011011011000100110111101101111011010110110001001101111011011110110 βιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβ 101101100010011011110110111101101101101100010011011110110111101101011011000100110111101101111011010110110001001101111011011110110110110110001001101111011011110110101101100010 ιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβι 011011110110111101101011011000100110111101101111011011011011000100110111101101111011010110110001001101111011011110110101011000100110111101101111011010110110001001101111011011 βλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβ 110110110110110001001101111011011110110101101100010011011110110111101101011011000100110111101101111011011011011000100110111101101111011010110110001001101111011011110110101101 λίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλ 100010011011110110111101101101101100010011011110110111101101011011000100110111101101111011010110110001001101111011011110110110110110001001101111011011110110101101100010011011 ίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλί 110110111101101011011000100110111101101111011011011011000100110111101101111011010110110001001101111011011110110101101100010011011110110111101101101101100010011011110110111101 οβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίο 101011011000100110111101101111011010110110001001101111011011110110110110110001001101111011011110110101101100010011011110110111101101011011000100110111101101111011011011011000 βιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβ 100110111101101111011010110110001001101111011011110110101101100010011011110110111101101101101100010011011110110111101101011011000100110111101101111011010110110001001101111011 ιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβι 011110110110110110001001101111011011110110101101100010011011110110111101101011011000100110111101101111011011011011000100110111101101111011010110110001001101111011011110110101 βλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβ 101100010011011110110111101101101101100010011011110110111101101011011000100110111101101111011010110110001001101111011011110110110110110001001101111011011110110101101100010011 λίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλ 011110110111101101011011000100110111101101111011011011011000100110111101101111011010110110001001101111011011110110101101100010011011110110111101101101101100010011011110110111 ίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλί 101101011011000100110111101101111011010110110001001101111011011110110110110110001001101111011011110110101101100010011011110110111101101011011000100110111101101111011011011011 οβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίο 000100110111101101111011010110110001001101111011011110110101101100010011011110110111101101101101100010011011110110111101101011011000100110111101101111011010110110001001101111 βιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβ 011011110110110110110001001101111011011110110101101100010011011110110111101101011011000100110111101101111011011011011000100110111101101111011010110110001001101111011011110110 ιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβι 101101100010011011110110111101101101101100010011011110110111101101011011000100110111101101111011010110110001001101111011011110110110110110001001101111011011110110101101100010 βλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβ 011011110110111101101011011000100110111101101111011011011011000100110111101101111011010110110001001101111011011110110101101100010011011110110111101101101101100010011011110110 λίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλ 111101101011011000100110111101101111011010110110001001101111011011110110110110110001001101111011011110110101101100010011011110110111101101011011000100110111101101111011011011 ίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλί 011000100110111101101111011010110110001001101111011011110110101101100010011011110110111101101101101100010011011110110111101101011011000100110111101101111011010110110001001101 οβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίο 111011011110110110110110001001101111011011110110101101100010011011110110111101101011011000100110111101101111011011011011000100110111101101111011010110110001001101111011011110 βιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβ 110101011000100110111101101111011010110110001001101111011011110110110110110001001101111011011110110101101100010011011110110111101101011011000100110111101101111011011011011000 ιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβι 100110111101101111011010110110001001101111011011110110101101100010011011110110111101101101101100010011011110110111101101011011000100110111101101111011010110110001001101111011 βλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβ 011110110110110110001001101111011011110110101101100010011011110110111101101011011000100110111101101111011011011011000100110111101101111011010110110001001101111011011110110101 λίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλ 101100010011011110110111101101101101100010011011110110111101101011011000100110111101101111011010110110001001101111011011110110110110110001001101111011011110110101101100010011 ίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλίοβιβλί 011110110111101101011011000100110111101101111011011011011000100110111101101111011010110110001001101111011011110110101101100010011011110110111101101101101100010011011110110111

Βιβλίο η πρώτη φορητή τεχνολογία «Τα βιβλία, παρατήρησε κάποτε ο συγγραφέας Ζαν-Πωλ, δεν είναι παρά ογκώδεις επιστολές προς φίλους. Με αυτή τη ρήση κατονόμασε με ακρίβεια και χάρη την πεμπτουσία της φύσης και της λειτουργίας του ανθρώπισμού: Είναι μια τηλεπικοινωνία μέσω της γραφής και δημιουργεί φιλία...» Peter Sloterdijk , «Κανόνες για το ανθρωποπάρκο»

Η πρώτη φορητή τεχνολογία είναι το βιβλίο, η οποία δεν ήταν ανέκαθεν φορητή. Ακόμη και εκατό χρόνια μετά την εφεύρεση του τυπογραφικού πιεστηρίου του Gutenberg, το μέγεθός του δεν ευνοούσε τη μετακίνησή του. Το ο βιβλίο πήρε την τωρινή του μορφή κατά τη Βιομηχανική περίοδο. Τον 19 αιώνα εκτυπώθηκε το πρώτο χαρτόδετο βιβλίο τσέπης, το οποίο το εγκαθίδρυσε ως τη βασική μορφή φορητής τεχνολογίας. Ο βασικός παράγοντας που συνέβαλε στην αλλαγή μεγέθους του βιβλίου δεν ήταν τόσο τεχνικές βελτίωσης της τυπογραφίας, αλλά κοινωνικοί λόγοι. Το σχήμα του βιβλίου άλλαξε, εν μέρει, εξαιτίας της κινητικότητας της ο αστικής τάξης στη Βικτωριανή Αγγλία15. Τον 19 αιώνα η Αγγλία βρισκόταν στο ζενίθ της εκβιομηχάνισης της και μία από τις βασικές δυνάμεις εκβιομηχάνισης ήταν η ανάπτυξη του σιδηροδρόμου. Ο σιδηρόδρομος βοηθούσε στη μεταφορά αγαθών και ανθρώπων και πολύ γρήγορα έγινε το κυρίαρχο μέσο μεταφοράς αντικαθιστώντας τα ιππήλατα κάρα. Σύγχρονες πηγές αναφέρουν ότι ο σιδηρόδρομος εκμηδένισε το χώρο και το χρόνο, συμπιέζοντας το ταξίδι ανάμεσα σε δύο σημεία και η αστική τάξη εκμεταλλευόμενη αυτήν τη συμπίεση

15 Manguel, A. (1997). “A history of reading”. New York: Penguin Books

ταξίδευε πιο συχνά και πιο μακριά σε σχέση με πριν. Αυτό οδήγησε στην ανάγκη ανάπτυξης νέων τρόπων εκμετάλευσης του χρόνου ταξιδιού που είχε αυξηθεί και ελέγχου της κοινωνικής κατάστασης του σιδηροδρόμου. Το σχήμα του βιβλίου άλλαξε ώστε να εξυπηρετήσει αυτού του είδους τις ανάγκες, οδηγώντας το στη μοντέρνα μορφή του χαρτόδετου βιβλίου.16 Η κοινωνική κατάσταση του σιδηροδρόμου ήταν πολύ διαφορετική από αυτήν των ιππήλατων κάρων. Στο σιδηρόδρομο, η αστική τάξη αντιμετώπιζε καταστάσεις παρόμοιες με την ανάπτυξη της μητρόπολης. Για πρώτη φορά οι άνθρωποι έπρεπε να καθίσουν για πολύ ώρα με μια παρέα αγνώστων. Πριν το σιδηρόδρομο, το ταξίδι γινόταν με κάρο, όπου εκεί οι άνθρωποι, συνήθως, γνωρίζονταν μεταξύ τους. Αυτό άλλαξε με την ανάπτυξη του Ευρωπαϊκού σιδηροδρόμου, καθώς οι κουκέτες πρώτης θέσης σχεδιάστηκαν με τέτοιο τρόπο ώστε να χωρέσουν οχτώ άτομα. Κάθε κουκέτα αποτελούταν από δύο σειρές καθισμάτων που η μία έβλεπε προς την άλλη. Αυτό σημαίνει ότι οι επιβάτες κάθονταν ανάμεσα σε αγνώστους για μεγάλο χρονικό διάστημα. Για τους ταξιδιώτες της αστικής τάξης η εξαναγκαστική κοινωνικοποίηση με αγνώστους ήταν σχεδόν ανυπόφορη.17 Όπως ακριβώς ο μητροπολιτικός άνθρωπος του Simmel ανέπτυξε τη στάση blasé για να ανταπεξέλθει στις συνθήκες χάους της πόλης, η Βικτωριανή αστική τάξη στράφηκε σε οποιοδήποτε μέσο θα της επέτρεπε να ελέγξει την εμπειρία της μέσα στην κουκέτα του τρένου. Αυτά τα μέσα διαχείρισης της προσοχής της ήταν η εφημερίδα και το φορητό πλέον χαρτόδετο βιβλίο. Άλλωστε, μάλλον δεν είναι τυχαίο ότι από το 1840 οι σταθμοί

16 Manguel, A. (1997). “A history of reading”. New York: Penguin Books 17 Schivelbusch, W. (1986). “The railway journey: The Industrialization of Time and Space in the 19th Century”. Berkeley, CA:University of California Press.

των τρένων γέμιζαν με πάγκους βιβλιοπωλών.18 Έτσι ο αναγνώστης-ταξιδευτής απέφευγε να έρχεται σε επαφή με τους συνταξιδιώτες του μέσα στην κουκέτα χρησιμοποιώντας το βιβλίο ή την εφημερίδα για να δώσει την εντύπωση ότι είναι απασχολημένος και μη διαθέσιμος προς συζήτηση. Η χρήση βιβλίου ή εφημερίδας του έδωσε επίσης τη δυνατότητα να αποφεύγει την οπτική σύνδεση με τους άλλους επιβάτες και ακόμα περισσότερο να ορίζει ο ίδιος τη συμμετοχή του στην παρούσα κατάσταση. Μπορούσε να χρησιμοποιήσει το βιβλίο για να φιλτράtρει τον περιβάλλοντα χώρο εστιάζοντας στην ιστορία του βιβλίου που διάβαζε. Τα βιβλία και οι εφημερίδες χρησιμοποιούνται συνειδητά, ακόμη και σήμερα, προκειμένου να αποφευχθεί η αλληλεπίδραση με οποιαδήποτε παρούσα διέγερση, όχι μόνο στις κουκέτες των τρένων αλλά και στον δημόσιο χώρο. Κάποιοι αναγνώστες μπορούν να «χάνονται» περιστασιακά μέσα στην αφήγηση του βιβλίου που διαβάζουν, πολύ εύκολα όμως «επιστρέφουν» και συνειδητοποιούν ότι βρίσκονται στο βαγόνι του μετρό ή σε μία κεντρική πλατεία. Και η επιστροφή αυτή προέρχεται είτε από έναν δυνατό ήχο είτε από ένα σκούντημα στην πλάτη. Τα άτομα που συνυπάρχουν με αγνώστους στις κουκέτες των τρένων ή στο παγκάκι ενός πάρκου, έχουν να ελέγξουν ακριβώς την ίδια τυχαιότητα στην οποία έπρεπε να ανταπεξέλθει και ο μητροπολιτικός άνθρωπος του Simmel, δηλαδή αυτήν της συνύπαρξης με αγνώστους στο χάος της μητρόπολης. Μόνο που σήμερα οι φορητές τεχνολογίες είναι αυτές που βοηθάνε στη μετάδοση του μηνύματος της μη διαθεσιμότητας.

18 Schivelbusch, W. (1986). “The railway journey: The Industrialization of Time and Space in the 19th Century”. Berkeley, CA:University of California Press.

Ακουστκές φορητές τεχολογίες ατομικά ηχοτοπία στην πόλη

Το πρόβλημα με τη χρήση των έντυπων μέσων για το φιλτράρισμα των πληροφοριών στον δημόσιο χώρο είναι ότι η όραση δεν είναι η βασική αίσθηση που χρησιμοποιείται για την αντίληψη του χώρου, καθώς είναι αυτή που ελέγχεται πιο εύκολα. Τα άτομα μπορούν να εστιάσουν σε κάτι που βρίσκεται γύρω τους, να κοιτάξουν τα πόδια τους ή απλά να κλείσουν τα μάτια τους. Αντίθετα, έχουν λιγότερο έλεγχο των υπόλοιπων αισθήσεων. Μία από τις αισθήσεις που ελέγχεται πιο δύσκολα, χωρίς τη χρήση εξωτερικών μηχανισμώνδιεπαφών είναι η ακοή. Είναι επίσης, αυτήν που χρησιμοποιείται περισσότερο για την καλύτερη αντίληψη του χώρου.19 Η ανάπτυξη της μοντέρνας πόλης έχει οδηγήσει σε μία υπερφόρτωση των αισθήσεων της όρασης και της ακοής, καθώς κατακλύζεται από αγνώστους, από νέες μορφές διαφημίσεων με μεγάλες οθόνες, από πολύχρωμα φώτα και δυνατούς ήχους. Οι ήχοι της πόλης ήταν πιο δύσκολο να ελεγχθούν σε σχέση με τα οπτικά ερεθίσματα, τουλάχιστον, μέχρι και την ανάπτυξη ατομικών ακουστικών φορητών τεχνολογιών, όπως το walkman. Το walkman, ακόμη περισσότερο από τα βιβλία και τις εφημερίδες, επέτρεπε στο άτομο να ελέγχει την εμπειρία

19 Frith, J. & De Souza e Silva, A. (2012), “Mobile Interfaces in Public Spaces”. New York: Routledge. p.40

του χώρου. Όταν κάποιος καθόταν σε ένα γεμάτο τρένο, μια εφημερίδα ή ένα βιβλίο μπορούσε να φιλτράρει ελάχιστα την παρουσία ενός ατόμου που μιλούσε. Κάθε επιβάτης μπορούσε να κλείσει τα μάτια του, για να αποφύγει την οπτική διέγερση, αλλά όχι και τα αυτιά του. Το walkman ήταν αυτό που επέτρεψε στο άτομο να ελέγξει την ακουστική εμπειρία ενός χώρου. Όπως τα βιβλία, έτσι και οι ακουστικές φορητές τεχνολογίες είναι τελικά μηχανισμοί ελέγχου των ερεθισμάτων που λαμβάνει κανείς όταν κινείται μέσα στην πόλη. Ο έλεγχος της εμπειρίας του χώρου (στο τρένο ή στον δρόμο) είναι πολύ πιο αποτελεσματικός σε σχέση με τα έντυπα μέσα. Η προσθήκη του ακουστικού layer που εισήγαγε το walkman δεν βιωνόταν με τον ίδιο τρόπο από όλους τους χρήστες. Κάποιοι από αυτούς ήθελαν να προσθέσουν στην πόλη την αγαπημένη τους μουσική, δημιουργώντας ένα soundtrack. Έτσι το walkman ήταν μια δύναμη αισθητικοποίησης της πόλης, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι αδιαφορούσαν για το τι υπήρχε γύρω τους. Αυτό που ήθελαν ήταν να αλλάξουν τον τρόπο που εκλάμβαναν την πληροφορία. Με το φιλτράρισμα των ήχων της πόλης και την αντικατάστασή τους από το προσωπικό ηχητικό τοπίο, η αντίληψη για την πόλη έγινε σχεδόν κινηματογραφική. Πολλοί από τους χρήστες ένιωθαν ότι περπατούσαν σε μια ταινία και ότι οι περαστικοί αντιδρούσαν στη μουσική που παιζότανε από τα ακουστικά τους. Έτσι, όπως και με το βιβλίο, ούτε το walkman οδήγησε στην απόσυρση από το δημόσιο χώρο. Αντίθετα, αναδιαμόρφωσε την εμπειρία του χώρου, υποκειμενικοποιώντας την, φιλτράροντας την «ακουστική φύση» του γύρω περιβάλλοντος. Η απόκλιση των εξωτερικών ερεθισμάτων δεν σημαίνει την πλήρη αποκοπή από τον περιβάλλοντα χώρο, αλλά την βίωση της εμπειρίας του κάθε χώρου με

διαφορετικό τρόπο. Τα ίδια ακριβώς μπορεί να ισχυριστεί κανείς και για τις συσκευές που αναπααράγουν κομμάτια mp3, όπως το mp3 player. Η μόνη διαφορά με το walkman είναι ότι λόγω μεγαλύτερης χωρητικότητας τους, ο ακροατής έχει μεγαλύτερη ποικιλία στα ηχητικά ακούσματα που μπορεί να λάβει. Το εύρος των κομματιών που έχει να επιλέξει είναι πολύ μεγαλύτερο καθώς δεν περιορίζεται στην χωρητικότητα μια κασέτας ή ενός CD. Οι λίστες μουσικής που δημιουργεί κάθε φορά είναι διαφορετικές και μάλλον όχι τόσο τυχαίες. Είναι πιο προσωπικές και μπορούν να επηρεαστούν από τα ερεθίσματα που λαμβάνει κάθε φορά. Είναι όπως στις αναζητήσεις στη σελίδα της Google. Τα αποτελέσματα κάθε αναζήτησης είναι προσωπικά και διαφορετικά για το κάθε άτομο, καθώς εξαρτώνται από το ιστορικό των αναζητήσεων στο σύνολό τους. Έτσι και αυτός που ακούει μουσική στο δρόμο ή σε ένα παγκάκι δημιουργεί μια αλληλουχία μουσικών κομματιών που εξαρτάται τόσο από τα ερεθίσματα που λαμβάνει κάθε φορά από τον περιβάλλοντα χώρο, όσο και από το ιστορικό των αναμνήσεών του από προηγούμενα αντίστοιχα βιώματα.

Κινητό τηλέφωνο πυκνωτής των προεκτάσεων του ανθρώπινου σώματος «Γελούσαμε με την ιδέα ότι στο μέλλον με το που γεννιόσουν θα σου έδιναν και έναν αριθμό κινητού τηλεφώνου και αν δεν απαντούσες θα πέθαινες. Το κινητό θα βρίσκεται εμφυτευμένο κάτω από το δέρμα σου, πίσω από το αυτί σου μαζί με ένα παντοδύναμο υπολογιστή ώστε οι άνθρωποι να είναι σκλάβοι.» Martin Cooper- εφευρέτης του πρώτου κινητού τηλεφώνου

Η φορητή τεχνολογία που συγκεντρώνει όλες τις παραπάνω ιδιότητες του βιβλίου, του walkman και του mp3 player, αλλά και περισσότερες από αυτές είναι το κινητό τηλέφωνο, το οποίο και έχει συγκεντρώσει πιο πολύ την προσοχή από οποιαδήποτε άλλη σύγχρονη τεχνολογία. Τα κινητά τηλέφωνα τέταρτης γενιάς (4G) είναι ταυτόχρονα βιβλίο, mp3 player, φωτογραφική μηχανή, GPS κ.α. Επιτρέπουν την άμεση σύνδεση στο internet, άρα και τη σύνδεση στις προεκτάσεις του ψηφιακού εαυτού του ατόμου. Δημιουργείται έτσι μια συζήτηση γύρω από το θέμα της αλληλεπίδρασης με το δημόσιο χώρο. Συχνά διατυπώνονται σχόλια για τη διατάραξη του δημόσιου χώρου, από συζητήσεις τόσο στα μέσα ενημέρωσης, όσο και σε ακαδημαϊκό επίπεδο, που αναλύουν τις κοινωνικές επιπτώσεις της χρήσης του κινητού τηλεφώνου. Ο Giorgio Agamben, πολέμιος αυτής της συσκευής που λέγεται κινητό τηλέφωνο αναφέρει: «….ζω στην Ιταλία, μια χώρα όπου οι χειρονομίες και η συμπεριφορά των ανθρώπων έχει αλλάξει και αναδιαμορφωθεί στο σύνολό της λόγω του κινητού τηλεφώνου (το οποίο οι Ιταλοί ονομάζουν telefonino). Έχω αναπτύξει ένα αδυσώπητο μίσος για αυτόν τον μηχανισμό (apparatus), ο οποίος κάνει τις σχέσεις των ανθρώπων όλο και πιο αφηρημένες. Ωστόσο, αναρωτιέμαι περισσότερο πώς θα τα καταστρέψω ή απενεργοποιήσω, καθώς και πώς θα εξαλείψω ή τιμωρήσω και φυλακίσω αυτούς που δεν σταματάνε να τα χρησιμοποιούν, αν και

δεν πιστεύω ότι αυτή είναι η σωστή λύση στο πρόβλημα.»20 Οι φορητές τεχνολογίες που έχουν περιγραφεί μέχρι στιγμής (βιβλίο, walkman, mp3 player) επιτρέπουν στο άτομο να ελέγξει τη σχέση του με το χώρο. Έχει τη δυνατότητα να διαχειριστεί ο ίδιος την προσοχή του, δημιουργώντας μα σχέση αλληλεπίδρασης ανάμεσα στο χώρο και τη δραστηριότητα που επιλέγει να κάνει. Αντίθετα όταν κάποιος μιλάει στο κινητό τηλέφωνο, παρουσία τρίτων, θέτει τον εαυτό του σε μια κατάσταση απουσίας από τον παρόντα χώρο. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι το μυαλό του ομιλητή, κατά τη διάρκεια της κλήσης, δεν βρίσκεται στον τόπο που βρίσκεται το σώμα του. Μεταφέρεται νοητικά στον τόπο του συνομιλητή του. Όπως σημειώνει ο Μάρσαλ Μακλούαν: «Το τηλέφωνο είναι ένας ακατανίκητος εισβολέας στον χώρο ή στον χρόνο… είναι μια έντονα προσωπική μορφή που αγνοεί όλα τα είδη της οπτικής ιδιωτικής απομόνωσης…»21. Ο ομιλητής μπορεί σωματικά να είναι παρών, αλλά ο πνευματικός του προσανατολισμός κατευθύνεται προς ένα άτομο που είναι αόρατο. Ο περιπλανώμενος περιπατητής-flâneur του Baudelaire, που διαμόρφωσε μια ολόκληρη αστική θεωρία μέσα από τα κείμενα του Walter Benjamin έχει προκαλέσει νέες συζητήσεις. Τώρα όμως, o flâneur φέρει μαζί του και το κινητό του τηλέφωνο. Είναι δηλαδή ένας “phoneur”. O “phoneur” απορρίπτει την έμφαση που προσδίδει ο flâneur στο οπτικό κομμάτι και ενισχύει τη σημασία της απτικής και ακουστικής αλληλεπίδρασης με τον δημόσιο χώρο και τις νέες τεχνολογίες. Μέσω των εφαρμογών LBSN (location-aware social network) γνωρίζει κάθε στιγμή τη γεωγραφική του θέση πάνω στον χάρτη και

20 Agaben, G. (2009). “What is Apparatus?”. California: Stanford University Press. 21 McLuhan, M. (μη χρονολογημένο). «Media: οι προεκτάσεις του ανθρώπινου Σώματος». μετάφραση Μάνδρος Σπύρος. Αθήνα: Κάλβος

έχει τη δυνατότητα να επισυνάψει ψηφιακά στοιχεία (φωτογραφίες, βίντεο, πληροφορίες, σχόλια κ.α.) στον φυσικό χώρο. Με τον τρόπο αυτό αλλάζουν οι έννοιες του χώρου, του χρόνου και της πληροφορίας και επηρεάζεται ο τρόπος µε τον οποίο το άτομο τοποθετείται μέσα σε αυτά. Οι πόλεις συγκροτούνται από δικτυακές τοποθεσίες -είναι γεμάτες από ανθρώπους και δεδομένα (data). Και όσο αυτές οι δικτυακές τοποθεσίες μεγαλώνουν σε επιρροή, χρειάζεται να εξετάσει κάποιος πώς αλλάζουν το νόημα του να βρίσκεται κάποιος μέσα στην πόλη. Στην Ιαπωνία έχει μετρηθεί ότι στα τρένα και τα λεωφορεία οι επιβάτες προτιμούν να μιλάνε με ένα άτομο το οποίο είναι σωματικά απόν, παρά με τους υπόλοιπους επιβάτες που είναι παρόντες στο ίδιο όχημα.22 Με τον πολλαπλασιασμό και τη διόγκωση της χρήσης των κινητών τηλεφώνων, αυτός ο ισχυρισμός έχει μετατραπεί σε κοινή αίσθηση. Τα κινητά τηλέφωνα δημιουργούν κοινωνική αναστάτωση, κυρίως όταν χρησιμοποιούνται σε δημόσιους χώρους, όπως εστιατόρια και μέσα μαζικής μεταφοράς. Όταν τα άτομα μιλάνε στο κινητό τους τηλέφωνο ενώ περπατάνε και κινούνται μέσα στον φυσικό χώρο, στην πραγματικότητα δεν είναι εκεί.23 Στην ψυχιατρική, αυτή η κατάσταση ονομάζεται “absent presence” (απούσα παρουσία)24. Απούσα παρουσία είναι το σύμπτωμα που παρατηρείται όταν το άτομο απορροφάται από έναν τεχνολογικά ενδιάμεσο κόσμο ενός άλλου τόπου και δημιουργεί έναν πολιτισμό τρομερής παράνοιας και απομόνωσης.25 Όσο

22 Gordon, E., & De Souza e Silva, A. (2011). “Net Locality: Why Location matters in a Network world”. West Sussex: Wiley Blackwell. σ.85 23 Gordon, E., & De Souza e Silva, A. (2011). “Net Locality: Why Location matters in a Network world”. West Sussex: Wiley Blackwell. σ.85 24 Ο ψυχίατρος Kenneth Gergen είναι αυτός που εισήγαγε τον όρο “absent presence”. 25 Gordon, E., & De Souza e Silva, A. (2011). “Net Locality: Why Location matters in a Network world”. West Sussex: Wiley Blackwell. σ.85.

περισσότερο προωθούμε την εισβολή της ιδιωτικότητας στον δημόσιο χώρο, τόσο περισσότερο κάνουμε τους εαυτούς μας απομονωμένους από τον κόσμο γύρω μας. Οι παραπάνω ισχυρισμοί περί απομόνωσης και αποκοπής από τον δημόσιο χώρο μπορούν να αντιστραφούν, ανάλογα με το τι θεωρείται δημόσιο και τι ιδιωτικό. Ένα chat room ή ένα forum μπορεί να θεωρηθεί δημόσιος χώρος. Η κοινωνικοποίηση του ατόμου σήμερα, λόγω των κοινωνικών δικτύων, δεν μπορεί να σταματά στα όρια του φυσικού χώρου. Όταν μέσω του κινητου τηλεφώνου μπορεί πολύ εύκολα να δηλωθεί η γεωγραφική θέση του ατόμου μέσα στην πόλη, δεν μπορεί παρά να συνδέεται με αυτή, και όχι να αποκόπτεται. Το κινητό τηλέφωνο δίνει τη δυνατότητα κοινωνικοποίησης στον ψηφιακό δημόσιο χώρο (network publics) και αυτή η κοινωνικοποίηση να μεταφερθεί και στον δημόσιο αστικό χώρο. Η μία τροφοδοτεί την άλλη, χωρίς όμως να ορίζεται κάποια ως βασική.

«Σήμερα η μόνη αρχιτεκτονική είναι αυτή: τεράστιες οθόνες πάνω στις οποίες διαθλώνται άτομα, μόρια και σωματίδια εν κινήσει. Η δημόσια σκηνή, ο δημόσιος χώρος, έχουν αντικατασταθεί από μια γιγαντιαία κυκλοφορία, εξαερισμό και χώρο εφήμερης κίνησης. Ο ιδιωτικός χώρος υφίσταται την ίδια μοίρα. Η εξαφάνισή του συνοδεύει εκείνη της σμίκρυνσης του δημόσιου χώρου. Ούτε το ένα είναι πια θέαμα, ούτε το άλλο είναι πιο μυστικό.» Baudrillard, J.(1991). «Η έκσταση της επικοινωνίας».Μτφ. Αθανασόπουλος, Β. Αθήνα: Εκδόσεις Καρδαμίτσα. σ.3ο

Γ. Αλληλεπίδραση στο δημόσιο χώρο μέσα από τις φορητές τεχνολογίες.

Στο πρώτο μέρος αυτής της εργασίας έγινε μία αναφορά στο επεκτεταμένο σώμα. Στο σώμα που έχει χάσει τα όριά του λόγω της χρήσης των νέων τεχνολογιών. Η αναφορά αυτή είχε σκοπό να περιγράψει το άτομο που χρησιμοποιεί τις φορητές τεχνολογίες στην καθημερινότητά του, αλλάζοντας τον τρόπο αντίληψης του χώρου γύρω του. Εν συνεχεία έγινε μια εκτενέστερη περιγραφή των νέων τεχνολογιών που χρησιμοποιούνται και με μίαν έννοια ανακαθορίζουν τον δημόσιο χώρο. Το κινητό τηλέφωνο ως πυκνωτής των επεκτάσεων του σύγχρονου κατοίκου της μετά-πολης έχει αλλάξει τον τρόπο που κινείται, κοινωνικοποιείται και βιώνει την πόλη. Προτού δούμε αν τελικά οι φορητές τεχνολογίες ενισχύουν ή όχι την κοινωνικοποίηση του ατόμου, θα ήταν σκόπιμο να διευκρινισθεί τι θεωρούμε δημόσιο και τι ιδιωτικό. Ποιά είναι τα όρια και πώς αυτά αναδιαμορφώνουν τη σχέση του ατόμου με το αστικό περιβάλλον.

Ποια είναι τα όρια δημόσιου-ιδιωτικού;

Η διαφοροποίηση ανάμεσα στον δημόσιο και στον ιδιωτικό χώρο αλλάζει ανάλογα με τη χρονική περίοδο, τους πολιτισμούς και τον τρόπο που επιλέγει το άτομο να αλληλεπιδρά με αυτούς τους χώρους. Η νέα αστική συνθήκη, που προκύπτει από την όλο και αυξανόμενη χρήση των φορητών τεχνολογιών μέσα στην πόλη, έχει περιπλέξει ακόμη περισσότερο τα όρια του δημόσιου και του ιδιωτικού. Ο διαχωρισμός τους είναι μια πρόκληση που προκύπτει σήμερα από την εισβολή των νέων τεχνολογιών στον κοινωνικό ιστό. Αυτές είναι που περιπλέκουν τα πράγματα σχετικά με το τι συμβαίνει, όταν τα άτομα βρίσκονται στο δημόσιο χώρο και μεταφέρνουν δραστηριότητες που θεωρούνται πιο ιδιωτικές, όπως η ανάγνωση ενός βιβλίου και η ακρόαση μουσικής. Ένα γεμάτο βαγόνι τρένου είναι το ίδιο δημόσιο για ένα άτομο που ακούει μουσική όπως και για ένα ζευγάρι που συζητάει ή γίνεται πιο ιδιωτικό, πιο ατομικό και πιο ελεγχόμενο; Αυτό εξαρτάται από το πώς αντιλαμβανόμαστε το ιδιωτικό και το δημόσιο. Είναι σημαντικό να εξετάσει κανείς την αλληλεξάρτηση ανάμεσα στη χρήση της τεχνολογίας και τα μετατοπιζόμενα όρια ανάμεσα στο ιδιωτικό και το δημόσιο. Η χρήση αυτή αλλάζει τον τρόπο που αντιλαμβάνεται και βιώνει το χώρο. Οι τεχνολογίες της επικοινωνίας είναι στενά συνυφασμένες με αυτά

τα όρια. Για παράδειγμα το τηλέφωνο επέτρεπε στο άτομο να τηλεφωνεί μέσα στο χώρο της κατοικίας. Μια ενέργεια που καθιστά ασαφή τα όρια ανάμεσα στον δημόσιο εξωτερικό χώρο και στον ιδιωτικό χώρο της κατοικίας. Τα ραδιοτηλεοπτικά μέσα λειτουργούσαν με τον ίδιο τρόπο. Αρχικά μέσω του ραδιοφώνου και της τηλεόρασης αργότερα, το δημόσιο μπορούσε να εισβάλει στον ιδιωτικό χώρο της κατοικίας, τονίζοντας, ακόμα περισσότερο, την διαπερατότητα των ορίων των δύο εννοιών. 26 Η τηλεόραση περιέπλεκε τα πράγματα καθώς ο τηλεθεατής παρέμενε στον ιδιωτικό χώρο της κατοικίας του ενώ παρακολουθούσε μία πιο δημόσια ζωή που προέβαλαν τα ραδιοτηλεοπτικά μέσα. Πριν την τηλεόραση και το ραδιόφωνο, η παρακολούθηση μιας θεατρικής παράστασης ή ενός μιούζικαλ, γινόταν σε έναν χώρο που τον μοιράζονταν πολλά τα άτομα μαζί. Με την τηλεόραση, το άτομο μπορούσε να «ταξιδέψει» σε μια παράσταση και να την παρακολουθήσει από τη βολή του καναπέ του. Η τηλεόραση συνέβαλε στο εξής παράδοξο: τα άτομα άρχισαν να ζουν μια ζωή πιο ιδιωτική και πιο κινητική (mobile), παρακολουθώντας απομακρυσμένες παραστάσεις, μέσω της τηλεόρασης, χωρίς να χρειάζεται να φύγουν από το καθιστικό τους. Αυτές οι τεχνολογίες της επικοινωνίας δεν μετέτρεψαν τον οικιακό χώρο σε δημόσιο, αλλά σηματοδότησαν μια στροφή σε μια νέα υβριδοποιημένη μορφή του δημόσιου μέσα στο ιδιωτικό (”public-in-private”27) που αμφισβήτησε τα όρια δημόσιου/ιδιωτικού. Οι φορητές τεχνολογίες ανέστρεψαν αυτήν την κατάσταση, καθώς εισήγαγαν πιο ιδιωτικές δραστηριότητες στο δημόσιο χώρο

26 Foucault, M. (1999). Space power and knowledge. In S. During (Ed.), The cultural studies reader. London: Routledge 27 Sheller,M.,& Urry, J. (2003). “Mobile transformations of ‘public’ and ‘private’ life”. Theory, Culure, and Society

και αυτό, λόγω του ότι είναι φορητές. Όταν οι τεχνολογίες γίνονται φορητές, συχνά απομακρύνονται από το όρια που θεωρούνται ως ιδιωτικά (πχ. σπίτι, γραφείο) και μεταφέρονται σε δημόσιους χώρους, ανάμεσα από αγνώστους κα ι κοντά σε αγνώστους. Ωστόσο, όταν αυτές φέρνουν το ιδιωτικό μέσα στο δημόσιο (“private- in- public”28), ενισχύουν την έννοια του δημοσίου, καθώς αμφισβητούν την προκαθορισμένη έννοια του ιδιωτικού. Οι φορητές τεχνολογίες χρησιμοποιούνται, πιθανά, για να βοηθήσουν το άτομο να νιώσει πιο οικεία μέσα στον δημόσιο χώρο. Να νιώσει δηλαδή, σα στο σπίτι του. Όπως αναφέρει και ο Marc Augé, «….αν είναι νέος, έχει συνηθίσει εδώ και χρόνια να μη νιώθει σα στο σπίτι του παρά έξω από το σπίτι του, και αντιστρόφως. Η τηλεόραση, ο υπολογιστής, τα ακουστικά, το γουόκμαν και το κινητό τηλέφωνο είναι τα όργανα, κάθε μέρα και πιο τελειοποιημένα, αυτής της έξωσης από τον εαυτό μας, που χαρακτηρίζει τη σύγχρονη ατομικότητα.»29 Το άτομο, δηλαδή, που χρησιμοποιεί τις φορητές τεχνολογίες δεν είναι ανάγκη να βρίσκεται σε έναν χαρακτηρισμένο ως ιδιωτικό ή δημόσιο χώρο για να νιώσει οικεία, αλλά εξαρτάται από τις προεκτάσεις του σώματος του και τα μηχανήματα που φέρει. Οι τεχνολογίες κάνουν, έτσι, πιο εμφανή τη συζήτηση που προκύπτει για το ιδιωτικό και το δημόσιο. Η χρήση των φορητών τεχνολογιών, παρόλα αυτά, δεν οδηγεί στο θάνατο του δημόσιου χώρου. Αντίθετα, ορίζει εκ νέου τη σχέση του ατόμου με αυτόν. Στη νέα μετά-πόλη, την πόλη της διάχυτης πληροφορίας και των χώρων ροών, έχουν επανέλθει οι ήδη θολές γραμμές ανάμεσα στις δύο αυτές έννοιες, σχηματίζοντας έναν χώρο υβρίδιο όπου το ιδιωτικό είναι μέσα στο δημόσιο. 28 Weintraub, J. (1997). “The theory and politics of the public/private distinction.” In Weintraub, J., & Kumar. K (Eds.). “Public and private in thought and practice: Perspectives on a grand Dichotomy” (pp. 1-42) New York: University of Chicago Press. 29 Augé, M. (2009). «Ξανά στο Μετρό». μτφρ. Γιάννης Καυκιάς. Αθήνα: Εκδόσεις Νόβολι. σελ.55

(“private- in- public” hybrids30). Από φυσικός χώρος επικοινωνίας, διαλόγου και κοινωνικοποίησης, ο αστικός δημόσιος χώρος μετατρέπεται σταδιακά σε έναν τεχνολογικά επαυξημένο τόπο στον οποίο πολλές δραστηριότητες πια απόχωροθετούνται και από-εδαφοποιούνται. Όπως επισημαίνει και ο Richard Sennet, δημόσια σφαίρα μπορεί απλά να οριστεί ο τόπος συνάντησης αγνώστων. Η διαφορά ανάμεσα στο δημόσιο και στο ιδιωτικό έγκειται στο κατά πόσο γνωρίζει ένα άτομο ή μια ομάδα πράγματα σχετικά με τους άλλους. Στην ιδιωτική σφαίρα, όπως η οικογένεια, ο καθένας γνωρίζει τα πάντα για τους υπολοίπους, ενώ στη δημόσια δεν ισχύει το ίδιο. Η ελλιπής γνώση οδηγεί στην ανωνυμία μέσα στον δημόσιο χώρο. Η δημόσια σφαίρα είναι μια τοποθεσία, που παραδοσιακά, μπορεί να οριστεί με όρους φυσικού εδάφους.31 Αυτός είναι ο λόγος που η συζήτηση για τη δημόσια σφαίρα συνδέεται με τις πόλεις και θα μπορούσε να αναγνωριστεί στις πλατείες, στους βασικούς οδικούς άξονες, στα θέατρα, στα café, στις αίθουσες διαλέξεων ή και στις τράπεζες, όπου άγνωστοι έρχονται σε επαφή. Σήμερα, οι τεχνολογίες της επικοινωνίας έχουν σταδιακά αλλάξει την αίσθηση του χώρου, δημιουργώντας ψηφιακούς επαυξημένους-υβριδικούς χώρους. Δημόσια σφαίρα μπορεί να θεωρηθεί τόσο το διαδίκτυο όσο και το φυσικό έδαφος. Μια ιστοσελίδα, ένας εικονικός χώρος, ένα forum ή ένα chat room μπορούν να λειτουργήσουν σαν ζωτικά κομμάτια της δημόσιας σφαίρας, δείχνοντας ότι ο δημόσιος χώρος δεν χρειάζεται απαραίτητα να θεωρείται

30 Οι Mimi Sheller και John Urry (κοινωνιολόγοι) είναι αυτοί οι εισήγαγαν τον όρο “private- in- public” hybrids στο άρθρο τους: Sheller,M.,& Urry, J. (2003). “Mobile transformations of ‘public’ and ‘private’ life”. Theory, Culure, and Society 31 Arendt, H. (1988). “The human condition”. Chicago: University of Chicago Press. Όπως αναφέρεται στο: Frith, J. & De Souza e Silva, A. (2012), “Mobile Interfaces in Public Spaces”. New York: Routledge.

ο φυσικά ορισμένος χώρος. Το άτομο μπορεί να κοινωνικοποιηθεί μέσω του διαδικτύου και αυτή τη δυνατότητα την παρέχουν με μεγάλη ευκολία οι νέες φορητές τεχνολογίες. Αυτή η κοινωνικοποίηση ονομάζεται “network publics”32. Οι ιστοσελίδες των κοινωνικών δικτύων είναι οι τοποθεσίες, όπου πολλοί έφηβοι μαθαίνουν «πώς να παρουσιάζουν» τον εαυτό τους και παίρνουν ρίσκα τα οποία θα τους βοηθήσουν να αξιολογήσουν τα όρια του κοινωνικού κόσμου. Σε κάθε περίπτωση (ενός δρόμου ή μιας διαδικτυακής τοποθεσίας) δημόσιοι είναι χώροι ετερογένειας και συνύπαρξης αγνώστων. Και τα όρια μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού, που συχνά παρουσιάζονται αυστηρά διαχωρισμένα, στην πραγματικότητα είναι πολύ πιο ρευστά και σύνθετα.

32 Η Danah Boyd, το 2007, εισήγαγε τον όρο “network publics” μέσω του οποίου αναφέρεται στην κοινωνικοποίηση που αναπτύσσεται στα κοινωνικά δίκτυα. Όπως αναφέρεται στο: Frith, J. & De Souza e Silva, A. (2012), “Mobile Interfaces in Public Spaces”. New York: Routledge.

0 min

20 min

Είναι Δευτέρα πρωί και η Γιώτα ετοιμάζεται να φύγει για τη σχολή της. Μέσω της εφαρμογής του Google maps ενημερώνεται πότε περνάει το επόμενο λεωφορείο. Πρέπει να περπατήσει δύο τετράγωνο για να φτάσει στη στάση. Είναι η πρώτη μέρα στη νέα της σχολή και έχει μετακομίσει πρόσφατα στην πόλη του Lund προκειμένου να συνεχίσει τις σπουδές της που είναι σχετικές με τις τηλεπικοινωνίες. Πλησιάζοντας προς τη στάση βλέπει το λεωφορείο να φτάνει και τρέχει να το προλάβει. Ανεβαίνοντας ενεργοποιεί την εφαρμογή LooptMix του κινητού της, από περιέργεια μήπως υπάρχει κάποιος άλλος χρήστης της ίδιας εφαρμογής μέσα στο λεωφορείο. Σκέφτεται ότι είναι πολύ πιθανό να υπάρχει κάποιος φοιτητής που κινείται προς το πανεπιστήμιο. Εντοπίζει ένα άτομο που μόλις έχει ανανεώσει το status του και δηλώνει ότι κινείται και αυτός προς κει. Κοιτάει γύρω της για να τον εντοπίσει χωρίς αποτέλεσμα αφού μετράει περίπου δέκα άτομα που χρησιμοποιούν εκείνη την στιγμή το κινητό τους τηλέφωνο. Αποφασίζει να του στείλει ένα μήνυμα μέσω της εφαρμογής αυτής. Ανταλλάσσουν δυο τρία μηνύματα μέχρι που φτάνουν στη σχολή. Γνωρίζονται κατεβαίνοντας από το λεωφορείο. Θα είναι μαζί στο μεταπτυχιακό. Ο Axel είναι ο πρώτος φίλος της Γιώτας στη νέα της σχολή.

Γιώτα & Axel επιβάτες κενές θέσεις

Οι φορητές τεχνολογίες ως μέσα κοινωνικοποίησης

Η ανάγνωση ενός βιβλίου ή μιας εφημερίδας και η ακρόαση μουσική σε έναν δημόσιο χώρο (πχ. μια πλατεία, ένα πάρκο, ένα εμπορικό κέντρο), που έχουν περιγραφεί παραπάνω, δεν είναι τίποτα άλλο παρά μηχανισμοί ελέγχου των ερεθισμάτων που λαμβάνει κάποιος όταν κινείται μέσα στην πόλη. Είναι μέσα που χρησιμοποιούνται για την οικειοποίηση του δημόσιου χώρου και ο χρήστης είναι μόνος του με τον εαυτό του αλλά και μαζί με τον κόσμο που βρίσκεται γύρω του (“alone together”). Από την άλλη, ένα κινητό τηλέφωνο, που λαμβάνει συνεχώς μηνύματα και δεδομένα ενθαρρύνει το χρήστη του να υποκύπτει σε μια συνεχή κατάσταση απόσπασης από τον φυσικό χώρο. Αυτό δε σημαίνει απαραίτητα ότι απομονώνεται, ούτε ότι σταματάει να κοινωνικοποιείται. Ο τρόπος με τον οποίο συσχετίζεται το άτομο με το κινητό του τηλέφωνο αλλά και τα υπόλοιπα μέσα φορητής επικοινωνίας, μεταλλάσσει την αντιληπτική ικανότητα του χρήστη και ως προς τη σωματική αλλά και ως προς τη βιωματική εμπειρία του χώρου. Αυτό οδηγεί στην τροποποίηση αλλά και στην ακύρωση (κάποιες φορές) της λειτουργίας των αισθήσεων, δημιουργώντας νέες μορφές σωμάτων. Έτσι από τη μία έχουμε το νέο ομιλών σώμα33 που θέτει την επικοινωνία

33 Κοτιώνη, Ζ. (2006). “Το μεταβολιζόμενο σώμα στο χρονικό κενό”. Αρχιτέκτονες 55

ως ένα από τα βασικότερα και πιο αναγκαία αγαθά για να μπορέσει να επιβιώσει στη σημερινή κοινωνία και από την άλλη τον ψηφιακό νομάδα, δηλαδή τον μετακινούμενο άνθρωπο της σημερινής πραγματικότητας που πρεσβεύει την σύγχρονη/ασύγχρονη επικοινωνία και δεν εξαρτάται χωρικά. Ανά πάσα στιγμή μπορούμε να επικοινωνήσουμε με την άλλη άκρη του κόσμου χωρίς να μας περιορίζει τίποτα, βασιζόμενος μόνο στη διαθεσιμότητα του άλλου. Αυτός είναι και ο λόγος που ο χρήστης του κινητού τηλεφώνου απελευθερώθηκε από τον φυσικό χώρο. Η ικανότητα που παρέχουν οι εφαρμογές των κινητών τηλεφώνων, αυτή της οπτικοποίησης, όχι μόνο της τοποθεσίας της πληροφορίας και των αντικειμένων αλλά και των ατόμων εκεί γύρω, μεταμορφώνει τον τρόπο που παραδοσιακά γινόταν η κοινωνική δικτύωση σε δημόσιους και ιδιωτικούς χώρους. Έτσι, ενισχύεται η ετερογένεια του τόπου καθώς και η κοινωνικοποίηση του ατόμου μέσω του ψηφιακού δημόσιου στον φυσικό δημόσιο. Επηρεάζει, επίσης τον τόπο, που πιθανά, κάποιος θα επισκεφθεί καθώς και τα άτομα με τα οποία θα συναναστραφεί. Οι κοινωνικές σχέσεις ενισχύονται από τον εντοπισμό θέσης και ο εντοπισμός θέσης ενισχύεται από την κοινωνική αλληλεπίδραση. Το ενδιαφέρον για την ύπαρξη και τη θέση άλλων ατόμων σε φυσικό χώρο είναι βασικό για το πώς αντιλαμβανόμαστε τον χώρο και τον τρόπο που αλληλεπιδρούμε με άλλους στον χώρο αυτόν. Πριν την ύπαρξη των δικτυακών τοποθεσιών το άτομο αντιλαμβάνονταν τα χαρακτηριστικά ενός χώρου από τα άτομα που σύχναζαν εκεί, μιλώντας με άλλους που τον είχαν επισκεφτεί ή διαβάζοντας σχετικά άρθρα σε εφημερίδες και περιοδικά. Η όλο και αυξανόμενη συνδεσιμότητα

των τοποθεσιών ενισχύεται από τον εντοπισμό θέσης (location-aware), μία τεχνολογία των κινητών τηλεφώνων που στους δημόσιους χώρους έχει δημιουργήσει ένα νέο είδος κοινωνικής συνδεσιμότητας. Οι τεχνολογίες εντοπισμού θέσης (location-aware) γίνονται όλο και πιο δημοφιλείς. Αυτές χωρίζονται σε δύο μεγάλες κατηγορίες. Την LBSN (locationbased social network) και την LBMG (location-based mobile games), δηλαδή τις τεχνολογίες εντοπισμού θέσης των κοινωνικών δικτύων και των παιχνιδιών μέσω φορητών τεχνολογιών αντίστοιχα. Η πρώτη κατηγορία, στην οποία θα γίνει εκτενενέστερη περιγραφή, περιλαμβάνει τεχνολογίες παρόμοιες με τις πλατφόρμες των κοινωνικών δικτύων του Facebook, του Twitter και του Fouresquare, όπου η τοποθεσία είναι το βασικό στοιχείο που επιτρέπει την αλληλεπίδραση. Στη δεύτερη κατηγορία, οι χρήστες χρησιμοποιούν το κινητό τους τηλέφωνο για να συνδεθούν σε ένα κοινωνικό δίκτυο μέσω μιας LBMG εφαρμογής και με αυτόν τον τρόπο μπορούν και επικοινωνούν μεταξύ τους και παίζουν εξαρτώμενοι πάντα από την φυσική τους θέση. Οι εφαρμογές LBSN συνδυάζουν την επίγνωση θέσης των χρηστών και την πιθανότητα αυτοί να επισυνάψουν μία πληροφορία στον τόπο που βρίσκονται. Οι χρήστες αυτών των τεχνολογιών μπορούν να εντοπίσουν τη θέση άλλων χρηστών, γνωστών τους και μη, μέσω του κινητού τους τηλεφώνου και να επικοινωνήσουν μαζί τους. Η πρώτη LBSN εφαρμογή ονομαζόταν Loopt. Το χαρακτηριστικό αυτής ήταν ότι μέσω της λειτουργίας εντοπισμού θέσης του κινητού τηλεφώνου εμφανιζόταν η θέση του χρήστη και των "φίλων" (επαφών) του, σε πραγματικό χρόνο, πάνω στο χάρτη, χωρίς να χρειάζεται να την ανανεώνουν οι ίδιοι. Δημιουργούσε έτσι μια διαδρομή κίνησης μέσα στην πόλη

για τον κάθε χρήστη. Όταν κάποιος ενεργοποιούσε το Loopt, τοποθετούνταν πάνω στο χάρτη μέσω GPS, ενώ ταυτόχρονα μπορούσε να ελέγξει αν κάποιος «φίλος» του βρισκόταν κοντά του. Επίσης, εάν κάποιος γνωστός του είχε πρόσφατα ενεργοποιήσει το λογαριασμό του, η θέση του ήταν καταγεγραμμένη στο χάρτη του πρώτου. Το Loopt επέτρεπε σε κάθε χρήστη να εντοπίζει τους «φίλους» του μέσω ειδοποιήσεων εγγύτητας. Δηλαδή, αν κάποιος από αυτούς, βρισκόταν μέχρι μια συγκεκριμένη απόσταση, το κινητό τηλέφωνο τον ειδοποιούσε. Όπως σχεδόν κάθε εφαρμογή LBSN, το Loopt επέτρεπε την ψηφιακή επισύναψη στοιχείων-αρχείων (φωτογραφίες, βίντεο, πληροφορίες, σχόλια κ.α.) στον φυσικό χώρο. Ωστόσο υπάρχουν και πολλές LBSN εφαρμογές που ενθαρρύνουν τους χρήστες να δημιουργήσουν νέες γνωριμίες με αγνώστους, όπως το “Lovegety”, το “The Familiar Stranger”, “LooptMix” κ.α. Η εφαρμογή LooptMix επιτρέπει την εμφάνιση ατόμων που δεν γνωρίζονται από πριν. Ενώ, το “Brightkite” διεύρυνε αυτή τη δυνατότητα επιτρέποντας στο χρήστη να μπορεί να εντοπίσει τη θέση κάθε άλλου ατόμου που είναι ταυτόχρονα συνδεδεμένο σε απόσταση οικοδομικού τετραγώνου (200μ.), γειτονιάς (2χμλ.), ευρύτερης περιοχής (4χμλ.), πόλης (10χμλ.) ή ακόμα και περιφέρειας (100 χμλ.). Τέλος, μια ακόμη εφαρμογή που βασίζεται στον εντοπισμό θέσης είναι το Foursquare, το οποίο τέθηκε σε εμπορική λειτουργία την άνοιξη του 2009. Μέχρι και το Μάρτιο του 2010 η εταιρία δήλωσε πάνω από 725 χιλιάδες χρήστες και 22 εκατομμύρια “check-in”. Ενώ σήμερα οι χρήστες είναι πάνω από 15 εκατομμύρια, τα “checkin” πάνω από 2 δισεκατομμύρια και καταγράφονται περίπου 1500 δράσεις ανά δευτερόλεπτο.

Όπως φαίνεται και από τις παραπάνω εφαρμογές, η δυνατότητα που εισάγουν οι τεχνολογίες εντοπισμού θέσης επαναφέρει τον φυσικό χώρο «στο παιχνίδι». Δηλαδή, ενώ μέχρι στιγμής το διαδίκτυο υποστήριζε τη μετάβαση της διεξαγωγής συναντήσεων και κοινωνικής αλληλεπίδρασης από το φυσικό περιβάλλον στον δικτυακό τόπο, οι νέες φορητές τεχνολογίες που υποστηρίζουν τις εφαρμογές εντοπισμού θέσης (LBSN), όπως τα κινητά τηλέφωνα τέταρτης γενιάς, συσχετίζουν ξανά την έννοια του «τόπου συνάντησης» με τον φυσικό χώρο της πόλης. Με αυτό τον τρόπο, η επικοινωνία μέσω υπολογιστή, η οποία μέχρι πρόσφατα περιοριζόταν στο πλαίσιο του διαδικτύου, επιστρέφει στο αστικό φυσικό περιβάλλον. Πράγματι, η έλευση της δυνατότητας εντοπισμού θέσης, επαναφέρει την παράμετρο του φυσικού περιβάλλοντος ως συνισταμένη της κατάστασης μέσα στην οποία συμβαίνει η δραστηριότητα τής μέσω υπολογιστή επικοινωνίας, αντιστοιχίζοντας το ψηφιακό περιβάλλον επικοινωνίας με το φυσικό περιβάλλον, στο οποίο τελικά βρίσκονται τα πραγματικά «σώματα» των χρηστών που επικοινωνούν.34

34 Χαρίτος, �� Δ. (2007). «Τα μέσα επικοινωνίας δι’ εντοπισμού και οι επιδράσεις τους ως προς την κοινωνική αλληλόδραση στο περιβάλλον της σημερινής πόλης», Ζητήματα Επικοινωνίας, τχ. 5, Αθήνα: Εκδόσεις Καστανιώτη. σελ. 46-61.

Δ. Οι τόποι δεν είναι πλέον όπως ήταν!

Ο δημόσιος αστικός χώρος μεταβάλλεται μέσω της χρήσης των νέων φορητών τεχνολογιών (smart phone, tablet) και των εφαρμογών (facebook, twitter, foursquare κλπ.) που τις συνοδεύουν. Τα νέα αόρατα δίκτυα που δημιουργούνται από τη χρήση του internet και των κοινωνικών δικτύων εισβάλουν στον φυσικό χώρο, δημιουργώντας μια νέα αντίληψη για αυτό που υπάρχει γύρω μας. Ένα παράδειγμα οπτικοποίησης του αόρατου αυτού δικτύου είναι το beta πρόγραμμα “Invisile Cities” που έχουν δημιουργήσει ο Christian Marc Schmidt και η Liangjie Xia, το 2010, το οποίο έχει δανειστεί το όνομά του από το ομώνυμο βιβλίο του Ίταλο Καλβίνο, «Αόρατες Πόλεις». Οι «Αόρατες Πόλεις» του Schmidt είναι μια ζωντανή αναπαράσταση των κοινωνικών δικτύων twitter και Flickr. Μέσω του προγράμματος που έχει δημιουργηθεί -μέχρι στιγμής μόνο για την πόλη του Μανχάταν- έχει ως στόχο να παράξει πληροφορίες για τη σύνθεση των αστικών κοινωνικών δικτύων πάνω σε ένα κομμάτι γης. Αυτό το πετυχαίνει οπτικοποιώντας τα δεδομένα που λαμβάνει από τις on line υπηρεσίες του twitter και του Flickr, τα οποία είναι γεωγραφικά χαρτογραφημένα. Με αυτόν τον τρόπο αναγνωρίζονται οι περιοχές υψηλής και χαμηλής δραστηριότητας, δημιουργώντας όρη και κοιλάδες αντίστοιχα. Κατασκευάζεται έτσι, ένας μηχανισμός αναπαράστασης

της συλλογικής μνήμης της πόλης. Οι μνήμες συχνά συνδέονται με τους τόπους και οι τόποι γίνονται συλλέκτες από μνήμες. Ως εκ τούτου, η πόλη μπορεί να θεωρηθεί το αποτέλεσμα της συλλογικής αυτής μνήμης, μια ενθυλάκωση των δράσεων και των εμπειριών, συνδεδεμένες με τους τόπους που διαμορφώνουν και επαναπροσδιορίζουν την ίδια την πόλη. Η σύνδεση ανάμεσα στη συλλογική μνήμη και το γεωγραφικό πλαίσιο είναι βασικό στοιχείο του συγκεκριμένου project. Ενώ τα γεω-κωδικοποιημένα δεδομένα αντιστοιχίζονται σε τόπους, δημιουργούνται μονοπάτια που συνδέουν μεμονωμένες εγγραφές που αντιστοιχίζουν τους τόπους με τις διάφορες θεματικές. Αυτό διαμορφώνει ένα νέο είδος γεωγραφίας όπου το αστικό τοπίο επαναδιατυπώνεται μέσω της αφήγησης -μιας ακολουθίας συμβάντων σε συγκεκριμένο χώρο και χρόνο. Ωστόσο, στην περίπτωση αυτή, η αφήγηση δεν γίνεται από ένα άτομο, αλλά από μια ομάδα ατόμων. Η δράση του ενός προκαλεί την αντίδραση του άλλου. Ακολουθώντας ένα θεματικό μονοπάτι, οι χώροι βιώνονται και συνδέονται μεταξύ του, ανεξαρτήτως της φυσικής του απόστασης λόγω των κοινών θεματικών ενώσεών τους. Η αόρατη-αυτή-πόλη επιχειρεί να αναδημιουργήσει την εμπειρία του χώρου σε μεγάλη και μικρή κλίμακα, όπως γίνεται και στον φυσικό χώρο. Οι πόλεις, μπορούμε να πούμε ότι αποτελούνται πέρα από την υλική αρχιτεκτονική και από το σύμπλεγμα των δικτύων που προκύπτουν από τη χρήση των νέων τεχνολογιών. Ο τρόπος με τον οποίο κατανοούμε τον φυσικό χώρο αλλάζει θεμελιωδώς. Δεν είναι πλέον ανεξάρτητος από τον ψηφιακό (δικτυακό) χώρο. Ο ιστός (web) είναι γύρω μας παντού. Δεν μπαίνουμε

στο internet. Το κουβαλάμε μαζί μας. Η πρόσβαση σε αυτό μέσω κινητών τηλεφώνων είναι άμεση. Οι εφαρμογές των τεχνολογιών εντοπισμού θέσης35 είναι ενσωματωμένες σε όλα τα είδη αισθητήρων και δικτυακών συσκευών. Τα κινητά τηλέφωνα, τα μηχανήματα GPS, και οι RFID36 ετικέτες είναι μόνο λίγες από τις τεχνολογίες επίγνωσης θέσης που μεσολαβούν για την αλληλεπίδραση με τους δικτυακούς τόπους και τα άτομα που είναι συνδεδεμένα σε αυτούς. Η φυσική θέση του χρήστη των τεχνολογιών εντοπισμού θέσης καθορίζει τους τύπους των πληροφοριών που λαμβάνει όταν είναι συνδεδεμένος. Είναι αλήθεια ότι οι διάφορες τεχνολογίες μπορούν να εντοπίζουν εύκολα τη θέση του και είναι αλήθεια, επίσης, ότι κάθε χρήστης ενδιαφέρεται πλέον περισσότερο για τη θέση του. Αυτό γιατί μέσω αυτών των τεχνολογιών είναι συνδεδεμένος με νέους τρόπους τόσο με τους χώρους όσο και με τα άτομα γύρω του. Αυξάνονται συνεχώς οι χρήστες που θέλουν να εντοπίσουν τη θέση τους μέσα σε ένα σύνολο δεδομένων με το οποίο είναι συσχετισμένοι (π.χ. facebook, neighborhoods). Μπορούν να προσθέσουν πληροφορίες σε μέρη, να επισυνάψουν στον χάρτη φωτογραφίες, ήχους και βίντεο από οτιδήποτε βρίσκεται γύρω τους και να συνδέονται με τα άτομα που συνυπάρχουν σε αυτές τις δικτυακές τοποθεσίες. Αν ενδιαφέρεται για μία δικτυακή τοποθεσία σημαίνει ότι ενδιαφέρεται και για οποιαδήποτε πληροφορία βρίσκεται γύρω από αυτήν. Οι δικτυακές αλληλεπιδράσεις διαπερνούν στο δικό μας κόσμο και γίνεται όλο και πιο απίθανο να ενεργούμε σαν αυτό να μην συμβαίνει. Αυτό είναι η δικτυακή

35 Location aware technology είναι η τεχνολογία που πρέπει να έχει στοιχεία γεωγραφικά για να λειτουργήσει γεωγραφικό πλάτος και μήκος, πχ το latitude είναι μια υπηρεσία της google που προσφέρει εντοπισμό θέσης. Όπως αναφέρεται στο: Gordon, E., & De Souza e Silva, A. (2011). “Net Locality: Why Location matters in a Network world”. West Sussex: Wiley Blackwell 36 RFID (radio- frequency identification = ραδιοσυχνική αναγνώριση) είναι μια τεχνολογία που έχει διάφορες εφαρμογές. Χρησιμοποιεί υπέρυθρες για να μεταδώσει δεδομένα σε μικρή απόσταση.

τοποθεσία (Net Locality). Είναι ένας κόσμος που είναι στενά συνυφασμένος με τα ψηφιακά δίκτυα που ρέουν συνεχώς μέσω αυτού. Είναι οι χώροι στους οποίους τα άτομα μπορούν να αλλάξουν την εστίαση της προσοχής τους εκτός του φυσικού χώρου που βρίσκεται γύρω τους. Ο χώρος σχετίζεται με την υλική κατασκευή της συγχρονικότητας, δηλαδή την κοινή και ενιαία αναφορά ανθρώπινων πρακτικών που εξελίσσονται στο χρόνο. Στις περισσότερες πρακτικές, ιστορικά, αυτό που παρήγαγε τον ταυτοχρονισμό, ήταν η γειτνίαση. Σήμερα αυτό που επιτρέπει την ταυτόχρονη εξέλιξη των δραστηριοτήτων, που ανήκουν σε ένα «όλο» και συμβαίνουν σε απομακρυσμένες τοποθεσίες είναι τα δίκτυα. Νομιμοποιούμαστε να μιλάμε για χώρο δικτύων, από τη στιγμή που αναγνωρίζουμε σε αυτόν τις ιδιότητες της εγγύτητας και της γειτνίασης, με διαφορετική ωστόσο συνθήκη ύπαρξης απ’ ότι στο χώρο της τοπικότητας. Στο χώρο των δικτύων υφίσταται η απόλυτη εγγύτητα ή η άπειρη απόσταση, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι ο χρόνος χαρακτηρίζεται αντίστοιχα από την παρουσία ή την απουσία. Υπάρχει μια δυαδική λογική (0 ή 1) ανάλογα με το αν υφίσταται η σύνδεση ή έχει διακοπεί. Ότι είναι “on line” είναι εδώ. Ότι δεν είναι θεωρείται απλησίαστο. Δεν υπάρχουν διαβαθμίσεις. Ο χρόνος κατατέμνεται σε αποσπάσματα διασύνδεσης και μη. Δεν υπάρχει συνέχεια, δεν υπάρχουν πυκνώσεις ή αραιώσεις. Υπάρχει μόνο κατάτμηση. Αυτά τα χαρακτηριστικά του χώρου των δικτύων και του χρόνου επικάθονται στο χώρο και το χρόνο της κάθε τοπικότητας που διαθέτει διαβαθμίσεις, πυκνώσεις και αραιώσεις.37 Ο χώρος, ως φυσικό υπόβαθρο δραστηριοτήτων που συμβαίνουν 37 Παπαλεξόπουλος, Δ. (2008). «Ψηφιακός Τοπικισμός». Αθήνα: Libro. σελ.21

συγχρονικά, έχει διπλή υπόσταση: οι διάφοροι τόποι-κόμβοι, όπου συμβαίνει μια ενιαία δραστηριότητα, αλλά και το ψηφιακό δίκτυο που τους ενώνει. Το δίκτυο που δημιουργούν οι χρήστες των κινητών τηλεφώνων μπορεί να θεωρηθεί ένα ad hoc δίκτυο όπου κάθε χρήστης αποτελεί έναν κόμβο. Σε αυτό το ad hoc δίκτυο ο κάθε κόμβος έχει τη δυνατότητα ενεργοποίησης ενός άλλου χρήστη-κόμβου χωρίς να εξαρτάται από την χωροχρονική εγγύτητα τους. Όταν δηλαδή ενεργοποιείται ένας χρήστης (είτε μέσω των κοινωνικών δικτύων, είτε μέσω εφαρμογών εντοπισμού θέσης, είτε ακόμα και μέσω μίας κλήσης) μπορεί να ενεργοποιήσει τη λειτουργία ενός ή και περισσότερων χρηστών-κόμβων, ανεξάρτητα από το αν είναι κοντά του (είτε στο φυσικό είτε στον ψηφιακό χώρο). Αυτό είναι αντίθετο από τη λειτουργία του ad hoc δικτύου της «έξυπνης σκόνης» (“smart dust”) που χρησιμοποιήθηκε στον πόλεμο του Ιράκ το 2001 από τον αμερικανικό στρατό, ως σύστημα εντοπισμού θέσης. Στην περίπτωση αυτή κάθε κόκκος της έξυπνης σκόνης (χρήστης κινητού τηλεφώνου) λειτουργεί σαν κόμβος για το ad hoc δίκτυο που δημιουργείται. Η ιδιαιτερότητα, όμως, αυτού του δικτύου είναι ότι η ενεργοποίηση των κόμβων είναι εξαρτημένη από τη χωρική εγγύτητα τους. Δηλαδή, ένας κόμβος ενεργοποιείται αν και μόνο αν βρίσκεται κοντά σε έναν άλλον κόμβο. Σε ένα δίκτυο η σχέση κάθε κόμβου με τους άλλους κόμβους και τα άλλα δίκτυα είναι πιο σημαντική από τη δική του μοναδικότητα. Με παρόμοιο τρόπο σήμερα το άτομο θέτει τον εαυτό του λιγότερο σαν ατομικότητα και περισσότερο ως παράγωγο πολύπλοκων δικτύων συντεθειμένων από ανθρώπους και αντικείμενα. Αυτό μπορεί να φανεί εύκολα από παραδείγματα της καθημερινότητας, μέσω των λογαριασμών που δημιουργεί σε σελίδες

κοινωνικών δικτύων (Facebook, Twitter, Delicious κα.). Έτσι, το δημόσιο πρόσωπο του ατόμου -χρήστη του internet- μετατρέπεται σε μια συλλογή συνδέσμων (links), που είναι μοναδική για το καθένα. Όπως επισημαίνει και ο Manuel Castells, οι σύγχρονες κοινωνίες μας δομούνται γύρω από την αντίθεση Δικτύου και Εαυτού (Net and Self), η οποία τροφοδοτείται από το δίπολο των χώρων ροών και των χώρων τόπων, οι οποίοι με τη σειρά τους αντιστοιχούν στους χώρους εξουσίας και χώρους εμπειρίας.38 Οι πηγές της κοινωνικής εξουσίας δεν έχουν αλλάξει. Αυτό που έχει αλλάξει είναι το γενικό πλαίσιο λειτουργίας των σχέσεων εξουσίας. Οι αλλαγές αυτές διαμορθώθηκαν, κατά πρώτον γύρω από την άρθρωση παγκόσμιου και τοπικού και κατά δεύτερον οι σχέσεις εξουσίας οργανώθηκαν γύρω από τα δίκτυα. Αυτές οι δύο αλλαγές αντικατοπτρίζονται στις δικτυακές τοποθεσίες. Το παγκόσμιο και το τοπικό μπερδεύονται στους φυσικούς χώρους, μέσω της αέναης και άνισης σύνδεσης στα ψηφιακά δίκτυα. Ενώ οι δικτυακές τοποθεσίες παρέχουν έναν σχετικό έλεγχο σε κάποιους τομείς, αυτό εξατάται από την αντίληψη του καθενός για την ιδιωτική ζωή.39 Εξάλλου, μάλλον δεν είναι λίγοι αυτοί που θεωρούν ότι όλες αυτές οι εφαρμογές εντοπισμού θέσης των κοινωνικών δικτύων είναι κρατικοί μηχανισμοί ελέγχου. Μια αποκάλυψη του καπιταλισμού που

περιλαμβάνει

στρατηγικές

διευρυμένης

κοινωνικής

επιτήρησης,

καρτεσιανά συστήματα συντεταγμένων με στρατιωτικές αφετηρίες και σχέσεις παραγωγής και κατανάλωσης μιας αναδυόμενης βιομηχανίας τόσο του μαζικού θεάματος όσο και ελέγχου.

38 Παπαλεξόπουλος, Δ. (2008). «Ψηφιακός Τοπικισμός». Αθήνα: Libro. σελ.21 39 Gordon, E., & De�� Souza e Silva, A. (2011). “Net Locality: Why Location matters in a Network world”. West Sussex: Wiley Blackwell

Ωστόσο δεν μπορεί να ισχυριστεί κάποιος ότι μέσω αυτών των εφαρμογών δεν υπάρχει πρόσβαση σε μια νέα άυλη πόλη που επιτρέπει την πληροφόρηση, την επικοινωνία ακόμα και την πολιτική δράση. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, οι Ιρανοί διαδηλωτές, που παρά τις προσπάθειες του Ιρανικού καθεστώτος να εμποδίσει την πρόσβαση τους στο διαδίκτυο, έβρισκαν τρόπους και χρησιμοποιούσαν τις δικτυακές πλατφόρμες

facebook, twitter, Flickr και

Youtube για να ανταλλάξουν πληροφορίες, να κινητοποιήσουν τον κόσμο και να οργανώσουν τις διαμαρτυρίες τους μετά τις προεδρικές εκλογές τον Ιούνιο του 2009. Ο ψηφιακός πολίτης (netizen) που σε μία πρώιμη φάση του διαδικτύου αναφερόταν στο υποκείμενο μιας κοινότητας συμμετοχής, προσφοράς και αλληλοσεβασμού στον κυβερνοχώρο, η οποία υποσχόταν μια νέα εμπειρία της πολιτικής, όπου το «net» θα έπαιρνε τη θέση του «cit(y)», και το διαδικτυακό φόρουμ αυτήν της πλατείας, σήμερα βλέπουμε μια σύνθετη διαντίδραση. Από το κύμα διαδηλώσεων στις αραβικές χώρες, που έγινε γνωστό ως «Αραβική Άνοιξη» στις συγκεντρώσεις των Αγανακτισμένων και τις πρόσφατες διαδηλώσεις στην Wallstreet που οργανώθηκαν και σχολιάστηκαν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, είναι προφανές ότι έχουμε αποκτήσει μια νέα σχέση με τις πόλεις μας. Κυκλοφορούμε και συζητάμε, μαζί με άλλους, στους χώρους της πόλης και του διαδικτύου, βιώνοντας την πόλη μέσα από το διαδίκτυο και το διαδίκτυο μέσα από την πόλη. Δεν μπορούμε πια να υποστηρίξουμε ότι αυτοί είναι δύο χώροι ξεχωριστοί.40 Αν και οι δύο παραπάνω απόψεις είναι αντίθετες, είναι ενδεικτικές της

40 Παπαηλία, Π. (2011). «Αθηναίοι στην πράξη»: η μετα-πολιτική των ψηφιακών πολιτών. http://enthemata.wordpress. com/2011/07/31/papailia/

αλλαγής που συντελείται στον τρόπο βίωσης της πόλης και δράσης μέσα σε αυτήν. Δεν μπορούμε να μιλήσουμε απόλυτα για το αν τελικά οι φορητές τεχνολογίες και οι δυνατότητες που μας προσφέρουν

είναι συστήματα

κοινωνικού ελέγχου ή αν είναι αυθόρμητες δομές επικοινωνίας και πολιτικής δράσης. Εξάλλου, το ένα δεν απορρίπτει το άλλο και η έννοια της πολιτικής είναι μάλλον υποκειμενική. Το ερώτημα όμως που προκύπτει είναι αν εμείς, οι κάτοικοι αυτής της κοινωνίας των διαδικτύων όπου τα όρια ανάμεσα στο πραγματικό και το εικονικό είναι διαπερατά, μπορούμε να τα αντιληφθούμε, ώστε να παράξουμε μία νέα συνθήκη διατηρώντας τα θετικά της διαδικτυακής κουλτούρας και να αλλάζοντας τα αρνητικά -ή είμαστε καταδικασμένοι απλά να διασκορπιστούμε στο διαδίκτυο.

Βιβλιογραφία Βιβλία: Βλαντής, Ν. & Μπαλτάς, Π. (2004). «Επόμενη στάση χαμένες λεωφόροι: Μια περιδιάβαση στην κοσμογνία της αμερικάνικης και της ευρωπαϊκής μητρόπολης». Αθήνα: Futura Σένετ, Ρ. (1999). Η τυραννία της οικειότητας. Αθήνα: Νεφέλη Νεγρεπόντης, Ν. (2001). «Ψηφιακός κόσμος». μτφρ. Κατσίκας Αναστάσης. Αθήνα: Κατσανιώτη. Παπαλεξόπουλος, Δ. (2008). «Ψηφιακός Τοπικισμός». Αθήνα: Libro Χαρίτος, Δ. ( 2007). “Τα μέσα επικοινωνίας δι’ εντοπισμού και οι επιδράσεις τους ως προς την κοινωνική αλληλόδραση στο περιβάλλον της σημερινής πόλης”. Στο “Ζητήματα επικοινωνίας”, 5, Αθήνα: Εκδόσεις Καστανιώτη Baudrillard, Jean. (1991). «Η έκσταση της επικοινωνίας». μετάφραση Βαγγέλης Αθανασόπουλος. Αθήνα: Καρδαμίτσα. Augé, M. (2009). «Ξανά στο Μετρό». μετάφραση Γιάννης Καυκιάς. Αθήνα: Εκδόσεις Νόβολι Agaben, G. (2009). “What is Apparatus?”. California: Stanford University Press. Arendt, H. (1988). “The human condition”. Chicago: University of Chicago Press. Burke, A., &, Tierney, T. (2007). “Network Practices”. New York: Princeton Architectural Press. Castells, M. (2006). “Mobile Communication and Society: A Global Perspective (Information Revolution and Global Politics)”. Massachusetts: MIT Press. Frith, J. & De Souza e Silva, A. (2012), “Mobile Interfaces in Public Spaces”. New York: Routledge. Fusero, P. (2009). “E-city: Digital Networks and cities of the future”. Barcelona: List Gordon, E., & De Souza e Silva, A. (2011). “Net Locality: Why Location matters in a Network world”. West Sussex: Wiley Blackwell Haraway, D. (1991). “A Cyborg Manifesto: Science, Technology, and Socialist-Feminism in 60

the Late Twentieth Century”. New York: Routledge Manguel, A. (1997). “A history of reading”. New York: Penguin Books McLuhan, M. (μη χρονολογημένο). «Media: οι προεκτάσεις του ανθρώπινου Σώματος». μετάφραση Μάνδρος Σπύρος. Αθήνα: Κάλβος Mitchell, J., W. (2004). “Me++: The Cyborg Self and the Networked City”. Massachusetts Institute of Technology, London: MIT Press. Sloterdijk, P. (2001). «Κανόνες για το ανθρωποπάρκο». μτφρ. Αναγνώστου, Λ., Αθήνα: Εκδόσεις Scripta Weintraub, J. (1997). “The theory and politics of the public/private distinction”. In Weintraub, J., & Kumar. K (Eds.). “Public and private in thought and practice: Perspectives on a grand Dichotomy” (pp. 1-42) New York: University of Chicago Press. Wigley, M.,(2007). “The architectural Brain”. In Burke, A., &, Tierney, T. (Eds). “Network Practices”. New York: Princeton Architectural Press. Varnelis, Kazys. (2008). “Network Publics”. Massachusetts Institute of Technology, London: MIT Press.

Έντυπα/ Περιοδικά: Αθαναηλίδη, Π. (2011). «Κινητό τηλέφωνο: Tο τηλεχειριστήριο της πόλης». Πρακτικά Συνεδρίου: Public Space- Δημόσιος Χώρος… αναζητείται, (υπό έκδοση) Αίσωπος, Γιάννης. (1998-1999). Η έκλειψη του δημόσιου χώρου. (Futura 05). Γιαννούδης, Σ. (2011). «Από τη New Babylon στα Locative Media: Ο Δημόσιος χώρος ως νοητική κατασκευή». Πρακτικά Συνεδρίου: Public Space- Δημόσιος Χώρος… αναζητείται, (υπό έκδοση) Κοτιώνη, Ζ. (2006). “Το μεταβολιζόμενο σώμα στο χρονικό κενό”. Αρχιτέκτονες 55 Παπαηλία, Π. (2011). «Αθηναίοι στην πράξη»: η μετα-πολιτική των ψηφιακών πολιτών.

Ιστοσελίδες: (τελευταία επίσκεψη 17/09/2012)

http://enthemata.wordpress.com/2011/07/31/papailia/ Παπαηλία, Π. (2011). «Αθηναίοι στην πράξη»: η μετα-πολιτική των ψηφιακών πολιτών. http://en.wikipedia.org/wiki/Oscar_Pistorius http://www.richardsennett.com/site/SENN/Templates/General2. aspx?pageid=16 http://rhizome.org/editorial/2008/nov/21/viva-cyborg-theory/ http://www.suu.edu/faculty/ping/pdf/TheRailwayJourney.pdf http://engineering.foursquare.com/ http://www2.media.uoa.gr/~charitos/papers/journal/CHA2007.pdf http://resenv.media.mit.edu/classes/MAS965/readings/pister01.pdf http://robotics.eecs.berkeley.edu/~pister/SmartDust/ http://www.tovima.gr/default.asp?pid=2&artid=93828&ct=114&dt=07/12/1997 Αίσωπος, Ιωάννης & Σημαιοφορίδης, Γιώργος. (1997). Από τη μητρόπολη στη μετάπολη. http://cjc-online.ca/index.php/journal/article/viewArticle/1394/1477 http://robotics.eecs.berkeley.edu/~pister/SmartDust/ http://www.youtube.com/watch?v=R7cuatm_bqw&feature=player_ embedded#! http://www.christianmarcschmidt.com/invisiblecities/ http://www.scribd.com/fullscreen/97692109?access_key=keyq88z9c07ew4yfjxv8vr

Ρ ά ν ι α Τό τ σ ι κ α επιβλέποντες: Πανηγύρης Κ. Παπαδόπουλος Λ.

ΤΡΙΤΗ 24|09|2012

17.00-18.00

ΑΙΘΟΥΣΑ Ε + #digitalPINGPONG (through twitter)