HERDENKING REICHSPOGROM KRISTALLNACHT 9-‐10 NOVEMBER 1938
Raad van Kerken Steenwijk e.o.
Van harte welkom • • • • •
Toespraak opperrabbijn Binyomin Jacobs Geschiedenis Kristallnacht, Klaas de Jong Kinderen op Fredeshiem, Klaas Prins AfsluiBng pastoor Theo van der Sman Koffie/thee en boeken voor Cheider
Titus verwoest Jeruzalem in het jaar 70 (3830)
De overwinning op Judea wordt gevierd met speciale Romeinse munten JUDEA CAPTA
Na de val van Judea worden de Joden verstrooid over alle volkeren
In 1933 is minder dan 1 % Duitse bevolking Joods
27 februari 1933 Rijksdag Communisten krijgen de schuld
Hitler krijgt absolute macht vanwege communisXsch gevaar
Jezus zei: ‘…de redding komt immers van de Joden.’ (Joh. 4 :22)
Kristallnacht 9-‐10 november 1938
Marc Chagall Detail 1938
24 maart 1939
De boekrol van Jesaja spreekt van een ommekeer
Iedere laars die dreunend stampte en elke mantel waar bloed aan klee_, ze worden verbrand, een prooi van het vuur. (Jesaja 9:4)
Hij zal rechtspreken tussen de volken, over machXge naXes een oordeel vellen. Zij zullen hun zwaarden omsmeden tot ploegijzers en hun speren tot snoeimessen. Geen volk zal nog het zwaard trekken tegen een ander volk, geen mens zal meer weten wat oorlog is.
Geschiedenis Kristallnacht en Joodse gemeente Steenwijk EUR 4,95 Per verkocht boekje 2 euro naar het Cheider in Amsterdam
Vluchtelingenkinderen in Steenwijk (Fredeshiem) en Dieren ( Johanneshof)
Wat er aan vooraf ging • Medio 1938 HeroprichXng Algemene commissie Buitenlands Noden • Groot Bridanië stelt grenzen open voor opvang van 10.000 kinderen • Kindertransporten via Hoek van Holland naar Londen.
November 1938 • Hylkema 29 nov. 1938 naar Berlijn • Broederschapshuizen komen in beeld voor opvang van vluchtelingen • Veel kinderen blijven in Nederland omdat ouders wensten dat ze in een bereikbare afstand waren • Overheid gaat zich met de opvang bemoeien • (pg.9)
• In overleg met de regering wordt in december 1938 besloten dat de BH’s te Bilthoven, Schoorl en Elspeet bedden beschikbaar stellen voor 100 volwassenen en 190 kinderen. • Over Fredeshiem wordt in dit besluit niet gesproken , maar dat komt waarschijnlijk omdat Fredeshiem niet viel onder de Gemeentedag-‐ beweging. Fredeshiem was een aparte sBchBng • Hiemwar neemt in januari al wel maatregelen voor de opvang o.a door de aanleg van een elektriciteitskabel. Ook wordt gezorgd dat er bij de komst huishoudelijke personeel kan opdraven.
Februari 1939 huizen worden doorgelicht en beschreven. Bezien wordt of er vluchtelingen gescheiden van de gasten kunnen worden opgevangen. Fredeshiem ziet dat niet zi[en op 1 juli moet het huis weer draaien voor gasten
Februari 1939 • Discussie over verdeling • Kinderen al in Nederland opgevangen in quarantaine kamp in Heijplaat bij Roderdam • Fopma schrij_ dat kinderen kunnen komen, maar burocraten houden snelle komst tegen. • Erbarmelijke omstandigheden
• Botsing tussen orthodoxe , liberale en gedoopte Joden • Heimwee • Luizen • Zoeken naar aparte opvangplaatsen voor kinderen en voor de diverse groepen volwassenen • De DG huizen bieden hierbij uitkomst. Schoorl liberale volwassenen , Bilthoven orthodoxen totaal 106 en Fredeshiem 39 kinderen
Eerste Kinderen komen 21 maart 1939 Tweede groep 30 maart en nog twee illegaal begin april • Na de ontberingen van Heijplaat ervoeren de kinderen Fredeshiem als wunderbar. • 17 meisjes en 23 jongens in de lee]ijd van van 6 tot 14 jaar • De eerste groep kwam op één na allemaal uit Wenen Waren allemaal gedoopt • De tweede groep was veel gemêleerder daar waren ook niet christelijke gedoopte kinderen bij . • Twee jongens zijn door twee Gieterse jonge mannen bij Gronau illegaal over de grens gesmokkeld.
Per bus gebracht
• Da Leignes –Bakhoven had tot 4 mei de hoofdleiding. Zij werd geassiteerd door een zestal vrijwilligers waaronder de werkeloze onderwijzers Bart Heeg en Riekele Oosten. Zij gaven de kinderen les en met succes. Er waren er bij die na drie maanden al goed Nederlands spraken en konden lezen. In het archief van Steenwijk ligt een fotoalbum dat speciaal voor en over deze groep werd samengesteld . Daarin zien de kinderen te zien bij allerlei gelegenheden. Aardappelschillen, de was doen, maar ook zwemmen , wandelen over De Bult . Uit alles blijkt dat de kinderen het naar hun zin hadden. • Er was goed contact met de ouders. Toch blij] de vertwijfeling. Wanneer zien we elkaar weer.?
Zwemmen Aardappelen schillen
JOHANNESHOF Groep was al verkleind tot 25 Er waren kinderen teruggegaan naar hun ouders opgenomen in gezinnen vertrokken naar hun ouders in Engeland De directrice vraagt voor de kinderen toelating op de scholen. Schoolbesturen doen aanvankelijk moeilijk. Zij willen een extra bijlage uit het werkeloosheidsubsidiefonds om werkeloze onderwijzer in te zetten voor extra ondersteuning bij de lessen.
Vertwijfeling • Na 15 mei weer terug op Johanneshof, vraag blij] hoelang kunnen ze daar blijven , zou de regering toestemming geven hen bij gezinnen onder te brengen, of moeten ze toch terug naar hun ouders. Enkele hebben echter een stuk getekend nooit meer de Duitschen bodem te betreden. • Al op 29 mei adviseert Biza de kinderen onder te brengen in pleeggezinnen. Daarmee wordt een dreigende verhuizing maar een kamp voor volwassennen afgewend.
PLEEGGEZINNEN • Er moest wat gebeuren, want op last van de • beze[er wordt het huis begin augustus gesloten. • Alle kinderen worden verplicht hun ouders een brief te sturen met het verzoek hun terug te la-‐ ten komen.Slechts enke-‐ le ouders stemmen
hiermee in. TegelijkerBjd waren de begeleiders van de groep druk bezig gastgezinnen te vinden voor die jongeren die niet terug wilden of konden. En dat lukte voor de restgroep van 17 kinderen.
Vooral opvang bij Dominees Da Leignes Bakhoven Borne twee, Da Freivel uit Dokkum twee Da van Slooten Hindeloopen twee Da W.A. Jolles Gorredijk één De 2 illegalen zijn in Giethoorn opgevangen Op een paar na hebben alle kinderen de oorlog overleefd en in Nederland gebleven. De meesten hebben nog lang na de oorlog “contact” met hun . noem het maar verzorgers gehouden, • Ik lees nu de laatste bladzijden uit het boek van Hoekema voor, waar ook ik door mijn contacten met Olga Pollack en Anselm Cotron een bijdrage had. • • • • • •
Naschri] • De mensen, die opgekomen zijn voor deze kinderen zijn na de oorlog hiervoor pas na hun dood onderscheiden. Zo kregen da Leignes Bakhoven en de hr. Schra uit Giethoorn postuum de Yad Vashem onderscheiding. Het waren met recht de SBllen in den Lande die gezorgd hebben dat er zoveel kinderen gered zijn.
Napraten en … • Gezocht: belangstellenden voor oprichBng sBchBng Stolpersteine Steenwijk • Gezocht: hulp onderhoud Joodse begraafplaats • BoekenacBe voor Cheider