Adam_Brincken

ÜBER STRUKTUR DER FLÄCHE | STRUKTURA PŁASZCZYZNY

STRUKTUR DER FLÄCHE ADAM BRINCKEN

ÜBER

Struktura płaszczyzny

Colonia | September 2011

über

Struktur der Fläche struktura płaszczyzny

ADAM BRINCKEN

ADAM BRINCKEN

1951 geboren in Nowy Sącz. Er ist ein Absolvent der Kunstoberschule in Jarosław. 1975 erhielt er sein Diplom mit Auszeichnung an der Akademie der Schönen Künste in Krakau im Atelier von Prof.

Adam Marczyński. Ab diesen Zeitpunkt bis heute lehrt er an dieser Akademie. 1997 wurde ihm der Professorentitel verliehen. Er führt sein eigenes Maleratelier in seiner früheren Fakultät und ist Leiter des Lehrstuhls für Kunstbildung. 6 Jahre arbeitete er als Kurator in der Galerie der Malerei an der Akademie der Schönen Künste in Krakau.

Urodził się w 1951 roku w Nowym Sączu. Jest absolwentem jarosławskiego Liceum Sztuk Plastycznych. Dyplom magistra sztuki na Wydziale Malarstwa Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie otrzymał w 1975 roku, kończąc studia malarskie z wyróżnieniem w pracowni prof. Adama Marczyńskiego. Od tego też roku, po dziś dzień jest pedagogiem tej uczelni. Tytuł profesora zwyczajnego przyznany mu został w 1997 roku. Prowadzi autorską Pracownię Malarstwa na swoim macierzystym wydziale. Jest kierownikiem Katedry Edukacji Artystycznej. Przez 6 lat był kuratorem Galerii Malarstwa ASP.

Er beschäftigt sich mit Malerei an der Grenze zu Objekten. Er arbeitet meistens zyklisch. Zu seinen wichtigsten Zyklen und Serien der Bild-Objekte gehören: Friedhofslandschaft gegen Ender der ´70 Jahre, Lauwarmer, Kalter, Heisser, Trockener, Offener, Geschlossener Stein, ebenso Stein aus Pappe aus den ´80 und ´90 Jahren, sowie Leuchtender und Finsterer Stein aus der Hälfte der ´80 Jahre. Die letzten Jahre arbeitet er an dem Zyklus Genesis. Bis jetzt hatte er 24 BildObjekte realisiert, die in einer Art einen siebenteiligen Flügelaltar bilden und folgend genannt wurden: Das Licht des Ersten Tages, Das Wasser des Zweiten Tages, Die Trennung Vom Wasser und Festland.

Zur Zeit arbeitet er an der künstlerischen Interpretation des Vierten Tages der Weltschöpfung. Seit mehreren Jahren beschäftigt sich der Künstler mit der monumentalen Polychromie sowie mit Bleifenstern in sakralen Räumen. Gelegentlich schreibt Adam Brincken kunstkritische Texte über seine Künstlerkollegen und deren Werke, er arrangiert sachliche und monographische Kunstausstellungen. Die letzte wichtige war die Ausstellung zum Ehren von Papst Johannes II: Die Schönheit Finden. Er gründete die Galerie der Polnischen Kunst des XX Jh. im Nationalmuseum in Krakau.

Uprawia malarstwo na pograniczu obiektu. Pracuje przeważnie cyklami. Do najważniejszych zaliczyć można cykle i serie obiekto-obrazów: Pejzaż Cmentarny z końca lat 70. Letni, Zimny, Gorący, Suchy, Otwarty, Zamknięty i Papierowy Kamień z lat 80. i 90., Świetliste i Mroczne z połowy lat 80. W ostatnich latach pracuje nad cyklem Genesis. Dotąd zrealizował dwadzieścia cztery obiekto-obrazy, będące swego rodzaju siedmio-elementowymi poliptykami: Światło Dnia Pierwszego, Wody Dnia Drugiego i Rozdzielenie Wód i Lądów, pracuje obecnie nad malarską interpretacją Dnia Czwartego Stworzenia Świata. Od kilkunastu lat zajmuje się monumentalną w skali polichromią i witrażem w przestrzeniach sakralnych. Okazjonalnie pisze o artystach i ich dziełach, aranżuje problemowe oraz monograficzne wystawy sztuki. Ostatnią z ważnych była wystawa Odnajdywanie Piękna z okazji Dni Jana Pawła II. Jest m.in. autorem aranżacji plastycznej Galerii Sztuki Polskiej XX wieku w Muzeum Narodowym w Krakowie.

Er hat seine Werke auf über 20 Einzel und über 100 Gruppenausstellungen in Polen und in Ausland präsentiert, u.a. in den USA, Canada, Spanien, Frankreich Dänemark, Schweden, Deutschland, Österreich, Schweiz, Italien, Russland. Seine Arbeiten befinden sich in vielen privaten und öffentlichen Sammlungen, u. a. im Nationalmuseum in Krakau, Kunstmuseum in Lodz. Seine sakralen Projekte und Realisationen wurden in den Kirchen in Jarosław, Wejherowo, Gdyngen, Kobiernice b. Kęty und Krakau.

Swoje dzieła prezentował na ponad 20 wystawach indywidualnych i ponad 100 zbiorowych w kraju i zagranicą, m.in.: w USA, Kanadzie, Hiszpanii, Francji, Danii, Szwecji, Niemczech, Austrii, Szwajcarii, Włoszech i Rosji. Jego prace są obecne w wielu kolekcjach prywatnych i publicznych w Polsce m.in. w Muzeum Narodowym w Krakowie i Muzeum Sztuki w Łodzi. Realizacje sakralne znajdują się w kościołach w Jarosławiu, Wejherowie, Gdyni, Kobiernicach koło Kęt i w Krakowie.

4

aus dem zyklus

Genesis | I. Tag – Das Licht des ersten Tages, Bild I

Acryl, Blattgold, Gold, Leinwand, 210 x 110 x 7, 2000 z cyklu

Genesis | Dzień I – Światło dnia pierwszego, obraz I

akryl, szlagmetal, złoto, płótno, 210 x 110 x 7, 2000

6

7

aus dem zyklus

Genesis | I. Tag – Das Licht des ersten Tages, Bild VII

Acryl, Blattgold, Gold, Leinwand, 210 x 110 x 6, 2001 z cyklu

Genesis | Dzień I – Światło dnia pierwszego, obraz VII

akryl, szlagmetal, złoto, płótno, 210 x 110 x 6, 2001

8

9

über

Struktur der Fläche

Die Bilder von Adam Brincken kann man nicht mit einem Begriff aus der Kunsttheorie umschreiben. Sie alle beinhalten Merkmale eines Bildes, Reliefs, Objektes, Assemblage und Polychromie. Alles in einem, und doch nicht so wirklich. Behelfen wir uns also mit dem Begriff, den der Autor selbst benutzt: eines Bild – Objektes, das sich an der Grenze der oben genannten Begriffe bewegt.

Die Werke von Adam Brincken unterliegen nicht den Gesetzen der Simplizität. Sie entstehen nicht durch eine flüchtige Berührung des in Farbe getunkten Pinsels auf die Leinwand. Der Künstler erschafft sie in langen Prozessen der Überlegenheit und Weitschweifigkeit, sowie durch seine Umsetzung in die künstlerische Wirklichkeit.

Im ersten Schritt packt der Autor den Keilrahmen in Papierbahnen, Säcke aus Jute sowie Leinen ein. Als nächstes wird die Stoffmenge mit einem dicken Zwirn genäht oder mit einer Kordel zusammengeschnürt. Auf diese Weise arrangiert er die Fläche, gleichzeitig aber führt er in seinem Inneren „einen Disput über das Äußere des Bildes“ (Zit.). Als Ergebnis der Handlung verschwindet einerseits der gleichmäßige, geradlinige Rand und anderseits tritt eine räumliche Form - die Dreidimensionalität der Objekte auf.

Der Künstler fängt mit der Ebene der Objekte an zu spielen. Die Flächen werden mit vielen Schichten verschiedener, aufeinanderliegender Materialien bedeckt, die die Struktur eines polychromen Reliefs bilden. Die Arbeiten bauen auf der Stilrichtung von Informel auf. Vor allem aber basieren sie auf der abstrakten Farbfolge. Die Malebenen werden durch scharfe und spontanische Linien zerschnitten, dank deren eine dynamische Stimmung aufkommt, die eigene Inhalte entstehen läßt.

Die Farbintensität kommt zur Geltung, die einen unglaublichen Energiepotenziall freisetzt. Strömen von Gold und Silber fallen und kommen aus der blauen Tiefe heraus, die den Charakter der Polychromie betonen. In dem Moment stellt sich die Frage; woher kommt eigentlich so eine expressive Energie der Farbintensität? aus dem zyklus

Struktura płaszczyzny Obrazów Adama Brinckena nie można określić tylko za pomocą jednego pojęcia z zakresu teorii sztuki. Obraz, relief, obiekt, asamblaż, polichromia – wszystkiego po trochu, a jednak nie tak do końca.

Posłużmy się więc określeniem autora – obrazo-obiektów, graniczących pomiędzy malarstwem, rzeźbą – reliefem i asamblażem.

Dzieła Adama Brinckena nie powstają zwyczajnie poprzez dotyk płótna pędzlem i farbą. Artysta tworzy je w procesie długich przemyśliwań, dywagacji oraz przekładania ich na artystyczne realia.

Artysta opakowuje blejtramy w zwoje papieru, worki jutowe oraz płótna, po czym zszywa je grubą nicią lub ściąga sznurkami. Aranżując tym sposobem przestrzeń, prowadzi wewnętrznie „spór z fizycznością obrazu“. Skutkiem tych działań jest zanikanie równych brzegów obrazu oraz pojawienie się trzeciego wymiaru, nadającego formę przestrzenną obiektu. Rozpoczyna grę z płaszczyzną. Powierzchnie zostają pokryte wieloma warstwami różnych materiałów, tworząc strukturę polichromowanego reliefu.

Obiekty opierają się na informelu, bazują przede wszystkim na abstrakcyjnych układach barwnych. Płaszczyzny poprzecinane są ostrymi i spontanicznymi liniami, tworzącymi klimat dynamiczności oraz własnej treści.

Zostaje podkreślony kolor wydobywający niesamowity potencjał energii. Strumienie złota i srebra spadające na głębię błękitu, oraz z niego się wynurzające podkreślają charakter polichromii.

W tym momencie nasuwa się pytanie: skąd bierze się aż taka ekspresja energii koloru?

Genesis | III. Tag – Trennung vom Wasser und Festland, Bild IV

Acryl, Aluminium, Blattgold, Gold, Leinwand, 206 x 105 x 5, 2009–2010 z cyklu

Genesis | Dzień III – Rozdzielenie wód i lądów, obraz IV

akryl, aluminium, szlagmetal, złoto, płótno, 206 x 105 x 5, 2009–2010

10

11

Die Gold – und Silberflächen illuminieren das sich auf den Wasseroberflächen spiegelnde Licht. Sie werden durch scharfe Linien auseinandergerissen, ohne auf die Homogenität und Schlüssigkeit zu achten. Unter diesen Umständen ist uns fast unmöglich die gleichen Effekte bei anstrengender Beobachtung des Sonnenuntergangs in der Natur festzustellen, dass das kraftvolle Leuchten der Reliefs von Prof. Brincken wiedergibt. Beobachtet man aufmerksam die Werke, entsteht schnell der Eindruck von Pathos der übernatürlichen Kraft.

Also doch ein Eingriff von Deus ex Machina?

Die Kräfte, die gegenseitig aufeinander einwirken sind nicht zufällig, sie sind beabsichtigt. Und in der Tat, der Künstler beruft sich in diesem Zyklus auf das Thema der Weltentstehung, die im Alten Testaments im Buch Genesis beschrieben wird. Die Darstellung der Teilung des Lichts von der Dunkelheit, des oberen Wassers vom unteren, der Entstehung des Firmaments – Himmels, wirkte durch ihrer Ausdruckstärke auf die Empfindsamkeit des Künstlers.

Es entstanden Formen, die erinnerten an riesige Fenster – Bleifenster, die in Wirklichkeit von Adam Brincken in mehreren Kirchen in Polen (u.a. in Krakau) realisiert wurden. Im Gegensatz zu Gerhard Richter, der in Kölner Dom in seiner Komposition des Südquerhausfensters stricto sensu reine Geometrie bewahrte, stützt sich Prof. Brincken auf die künstlerische Spontanität, die ihren Ursprung in der Subjektivität des Tachismus findet. Mit dessen Hilfe führt uns der Künstler in die gewaltige Stimmung von Einwirken der göttlichen Energie sowie übernatürlichen Vorgehens während des Prozesses der Weltveränderung. Und gerade diese künstlerisch-metaphorische Übertragung ist ihm einzigartig gelungen.

Daria Kupka-Simon | Ars Cracovia

aus dem zyklus

Płaty złota iluminują światło odbijające się w głębinach wód. Poprzecinane ostrymi liniami rozdzielają płaszczyzny nie bacząc na ich spójność i jednolitość. Jednakże chociażby nie wiadomo jakie podjęlibyśmy starania obserwując, blask zanurzającego się na powierzchni wody słońca, to nie dopatrzymy się efektu mocy blasku emanującego z reliefów profesora Brinckena.

Patrząc uważnie na te dzieła odnosi się wrażenie patosu nadprzyrodzonej energii. A zatem ingerencja Deus ex machina? Siły oddziałujące na siebie nie są przypadkowe, są zamierzone. I rzeczywiście, artysta powołuje się w tym cyklu na stworzenie świata opisane w księdze Genesis. Opisy odzielenia światła od ciemności, wód górnych od wód dolnych, powstania sklepienia – nieba, podziałały swoją wyrazistością na wrażliwość artysty.

Powstały formaty przypominające kształtem olbrzymie okna – witraże, które w rzeczywistości Adam Brincken zrealizował w kościołach w Jarosławiu, Wejcherowie i Kobiernicach.

W przeciwieństwie do Gerharda Richtera, który zachował w swojej kompozycji witrażu w Katedrze Kolońskiej stricto sensu czystą geometrię, Adam Brincken opiera się na spontaniczności twórczej wywodzącej się ze subiektywności taszyzmu, dzięki któremu artysta wprowadza nas w nastrój oddziaływania boskiej energii i nadprzyrodzonych poczynań podczas procesu przeobrażania świata.

I to właśnie ten przekład metaforyczno-artystyczny podziwiamy za jego wyjatkowość.

Daria Kupka-Simon | Ars Cracovia

Genesis | III. Tag – Trennung vom Wasser und Festland, Bild V, VI

Acryl, Aluminium, Blattgold, Gold, Leinwand, 205 x 106 x 5, 208 x 107 x 5 /Diptychon/, 2009–2010 z cyklu

Genesis | Dzień III – Rozdzielenie wód i lądów, obraz V, VI

akryl, aluminium, szlagmetal, złoto, płótno, 205 x 106 x 5, 208 x 107 x 5 /dyptyk/, 2009–2010

12

13

Offener Stein

Otwarty kamień

Adam Brincken versucht, in Einklang zu bringen, was sich nicht in Einklang bringen lässt. Sehen wir uns zu Beginn seine Werke im Hinblick auf ihre technische Seite und die darin verborgene künstlerische Form genau an. Die Materialverarbeitung beherrscht der Künstler ausgezeichnet. Zusammengenähte Leinwände wirken wie fertige Rohstoffe mit klarer und organischer Gestalt. Beim Betrachten vergessen wir den langen und relativ arbeitsaufwendigen Prozess der Vorbereitung. Im Falle der Werke auf Papier klebt der Kunstmaler seine verschiedenfarbigen Schichten so auf, dass ihre Gestalt an andere Formen – meistens Stein-Formen, wie er sie selbst nennt, erinnert. Das Innere der ordentlich und originell gestalteten Materie füllt er nämlich mit einem Wirrwarr von expressiven Pinselschlägen mit kontrastreichen Farben und einer stark hervorgehobenen Farbenstruktur. Diese sind meistens durch energische, vervielfachte Linien präsent. Die Formen des Bildträgers sind demnach beherrscht und lassen an eine monumentale, feste (manchmal steinharte) Materie denken. Die darauf gesetzten intensiven Farbenschläge können dagegen das Drama oder den Durchfluss der Energiequelle selbst symbolisieren, die diese geordnete Kompositionsstruktur sprengt.

Die künstlerischen Ausdrucksmittel werden durch die Titel verstärkt. Richten wir zunächst unser Augenmerk auf den Zyklus der Werke, deren Inspirationsquelle – wie der Autor selbst sagt – die Beobachtung der Steinstruktur war. Durch diese Kontemplation entstand eine Serie offener Zyklen von Gemälden, die der Autor: Heißer Stein, Lauwarmer Stein, Kalter Stein, Offener Stein, Stein aus Pappe, Trockener Stein (die seit der 2. Hälfte der 80er Jahre entstehen) metaphorisch nannte.

Sah jemand einen „offenen” Stein? Bereits auf thematischer Ebene

Adam Brincken pragnie pogodzić to, co z ludzkiego punktu widzenia jest nie do pogodzenia. Na początku przypatrzmy się uważnie jego pracom od strony technicznej i zawartej w nich formie artystycznej. Obróbkę materiału artysta opanował wyśmienicie.

Pozszywane płótna sprawiają wrażenie gotowych surowców o klarownej i organicznej postaci. Patrząc na nie zapominamy o długotrwałym i dość pracochłonnym procesie ich przygotowania. Jeśli mamy do czynienia z pracami na papierze to jego różnokolorowe warstwy malarz znakomicie podkleja tak, aby kształtem przywodziły na myśl inne formy – zazwyczaj kamienne, jak je sam nazywa.

Wnętrza porządnie i oryginalnie ukształtowanych materii wypełnia natomiast gąszczem ekspresyjnych uderzeń pędzla, o kontrastowych kolorach i silnie wyeksponowanej fakturze barw. Obecne są one zazwyczaj za sprawą energicznych, zwielokrotnionych linii.

Formy podobrazia są zatem opanowane, sugerujące monumentalną materię stałą (niekiedy twardą jak kamień). Narzucone nań intensywne uderzenia barwne symbolizować zaś mogą dramat lub przepływ samego źródła energii, które rozsadza tę uporządkowaną strukturę kompozycyjną.

Artystyczne środki wyrazu wzmacniają tytuły. Najpierw zwróćmy uwagę na cykl prac, dla których źródłem inspiracji – jak mówi autor – było przyglądanie się strukturze kamienia. Kontemplacja ta zrodziła całą serię otwartych cykli obrazów, metaforycznie określanych przez malarza: Gorący kamień, Letni kamień, Zimny kamień, Otwarty kamień, Papierowy kamień, Suchy kamień (powstających od 2. połowy lat 80. ubiegłego wieku).

R ationale und irrationale Elemente in der M alerei von A dam Brincken

aus dem zyklus

Elementy racjonalne i irracjonalne w malarstwie A dama Brinckena

Genesis | II. Tag – das Wasser des zweiten Tages, Bild IV

Acryl, Blattgold, Gold, Leinwand, 206 x 105 x 5, 2009–2010 z cyklu

Genesis | Dzień II – Wody dnia drugiego, obraz IV

akryl, szlagmetal, złoto, płótno, 206 x 105 x 5, 2009–2010

14

15

betont der Autor also den Willen, das zu zeigen, was durch rationale Erkenntnis oder Sinneserfahrung nicht erfassbar ist. Darüber hinaus fasziniert ihn all das, was verschiedene Zustände miteinander verbinden kann. Der Überfluss an den impulsiven Linien, ungezügelten und fast aggressiven Pinselstrichen weist auf eine Begeisterung für die Kraft hin, die uns mit verführerischer Angst und Entsetzen erfüllen kann. Ich mag insbesondere das Innere der „Steine” auf dem dunklen, aufgeklebten Karton mit rauen, unebenen Rändern – es fasziniert mit seiner subtilen, aber auch düsteren Schönheit. Der Künstler bereitet die Materie im Hinblick auf das Technische und Kunsthandwerkliche rational vor, um sie anschließend zu vergessen und dem Kunstrezipienten mittels einer abstrakten Geste die Existenz eines irrationalen Phänomens aufzuzwingen.

In der Weltkunst sind die Quellen des Schaffens von Adam Brincken in den dramatisierten gegenstandslosen Kompositionen zu suchen. Der Künstler spricht übrigens in Gesprächen gerne über seine Faszination für das Informel. Als seine Lieblingsmaler nennt er meistens die Spanier: Manuel Sall Millares (1926–72), Antonio Saura (1930–98), Antoni Tàpies (geb. 1923). Er erinnert aber auch an die Klassiker der Aktionsmalerei wie Jackson Pollock (1912–56), Pierre Soulages (geb. 1919) oder Cy Twombly (geb. 1928). Eine analoge malerische Praxis sehe ich innerhalb des Schaffens deutscher Künstler in der Tätigkeit von Detlef Kappeler (geb. 1938), obwohl dabei zu betonen ist, dass wir hier nicht von einem direkten Einfluss der Kunst des einen auf die des anderen Künstlers sprechen können. Die Genese des Werkes des Krakauer Malers sehe ich nicht nur in der expressiven abstrakten Kunst: „Die Erfahrungen im Bereich des Materials, Werkstoffs erweisen sich hier als außerordentlich fruchtbar” – schrieb vor Jahren der Kritiker Andrzej Sawicki und wies auf die Bedeutung hin, die der einheimischen Akademie der Schönen Künste in Krakau zuzuschreiben ist – „Ich denke, dass der erste Impuls für diese Forschungen noch während des Studiums von Brincken in der Werkstatt des Professors Adam Marczyński (1908–85) aufgetreten ist. In der Zeit zwischen den 40er und 50er Jahren haben im Schaffen von Marczyński selbst die Forschungen über die Malermaterie und – buchstäblich – das Material, aus dem ein Bild entsteht – eine große Rolle gespielt.” Adam Brincken

Czy ktoś widział „otwarty” kamień? Już w warstwie tematycznej autor wskazuje zatem na chęć zobrazowania tego, co niemożliwe do poznania poprzez racjonalne ujęcie lub doświadczenie zmysłowe. Nadto fascynuje go to, co łączyć może w sobie różne stany.

Nadmiar impulsywnych kresek, niepohamowanych i prawie agresywnych pociągnięć pędzla wskazuje na zachwyt siłą, która może napawać zniewalającym lękiem i przerażeniem. Lubię zwłaszcza te wnętrza „kamieni” na ciemnym, podklejonym kartonie, o chropowatych, nierównych brzegach – pociągają one swym subtelnym, ale i mrocznym pięknem. Artysta potrafi racjonalnie przygotować materię od strony technicznej, warsztatowej, by następnie zapominając o niej, narzucić odbiorcy za pomocą abstrakcyjnego gestu istnienie zjawiska irracjonalnego.

W sztuce światowej, źródeł twórczości Adama Brinckena upatrywać należy w udramatyzowanych kompozycjach bezprzedmiotowych. Zresztą artysta w rozmowach chętnie przyznaje się do swoich fascynacji sztuką informel. Wśród ulubionych malarzy najczęściej wymieniani przezeń są hiszpańscy: Manuel Sall Millares (1926–72), Antonio Saura (1930–98), Antoni Tàpies (ur.

1923). Przypomina także o klasykach malarstwa gestu, jak Jackson Pollock (1912–56), Pierre Soulages (ur. 1919) czy Cy Twombly (ur. 1928). Analogiczną praktykę malarską u niemieckich twórców obserwuję w działalności Detlefa Kappelera (ur. 1938), choć trzeba podkreślić, że nie mamy tu do czynienia z bezpośrednim oddziaływaniem sztuki jednego artysty na drugiego. Nie tylko w ekspresyjnej abstrakcji widziałbym genezę poczynań krakowskiego malarza. „Doświadczenia w zakresie materiału, tworzywa, okazują się tu niesłychanie płodne” – pisał przed laty krytyk Andrzej Sawicki, po czym wskazywał na znaczenie, jaką spełniła rodzima Akademia Sztuk Pięknych w Krakowie – „Myślę, że pierwszy impuls tych poszukiwań zaistniał jeszcze w czasie studiów Brinckena w pracowni profesora Adama Marczyńskiego (1908–85). Na przełomie lat 40. i 50. w twórczości samego Marczyńskiego dociekania dotyczące materii malarskiej i – dosłownie – materiału, z jakiego buduje się

16

aus dem zyklus

Offener Stein, Bild VI

Acryl, Leinwand, 55 x 104 x 3, 2011

17

z cyklu

Otwarty K amień, obraz VI

akryl, płótno, 55 x 104 x 3, 2011

beschäftigte sich intensiv und sorgfältig mit dieser Problematik und schuf Zyklen von Malerobjekten mit reichhaltiger, lebhafter Oberflächenstruktur. Dabei war das Gemälde nicht mehr eine Leinwand mit goldenem Rahmen – der Künstler befestigte Schnüre an der Holzkonstruktion, wickelte sie mit rohem Papier um und bandagierte sie mit Jutesäcken, die er mit gewagten Farbenzusammenstellungen versah. Seit 1976, bemerkte der Kritiker Andrzej Matynia, „verlässt Brincken für immer die Flachheit des Gemäldes, um ein räumliches Objekt aus Jute, Acryl, Ölfarben, Tempera, Asphalt, deckenden Pasten, Sand zu schaffen, wobei allerdings das Malverfahren ständig zur Anwendung kommt.”

Diese Technik wird vom Autor immer noch eingesetzt – auch in der im Jahre 2000 begonnenen Arbeit an dem hier von mir präsentierten Zyklus Genesis. Paradoxerweise haben wir in der von ihm angewandten materiellen Form immer noch mit der Gestalt einer Grabsteinplatte zu tun. Diese Objekte sind des weiteren, wie die Kunsthistorikerin, Renata Rogozińska, schreibt, „in ihrem wesentlichen Sinn ein weites Echo der mit dem Himmel erfüllten Grabsteinplatte, die es einerseits gibt und die zugleich nicht real ist.”

Es ist eine der Art und Weisen, wie diese in ihrem Umfang monumentalen Werke wahrgenommen werden. Die unmittelbare Idee für die Entstehung der mit zahlreichen Schichten von Farben und Vergoldungen bedeckten Bilder waren die Glasfenster, die Adam Brincken zusammen mit seiner Ehefrau, Dorota ĆwieluchBrincken, und Tochter, Marta Brincken-Czech, für die Kirche zur Heiligen Jungfrau Maria – Königin Polens in Wejherowo anfertigte. Die Kompositionen, die in dieser Ausstellung gezeigt werden, sind in gewissem Sinne Repliken der Glasfenster, die Den Ersten, Zweiten und Dritten Tag der Schöpfung verbildlichen. Zu jener Zeit, wie es sich aus dem Text der Bibel ergibt, trennte Gott das Licht von der Finsternis, errichtete das „Himmelsgewölbe”, d.h. den Himmel, trennte das Wasser unter der Erde von Wasser über der Erde, wonach er zwischen den Meeren das trockene Land erschuf. Die mit Gold und Reichtum an himmelblauen Farbtönen inkrustieren Leinwände von Adam Brincken werden zum festen Bestandteil der Ikonographie der Weltschöpfung und nehmen Bezug auf die traditionelle Lichtsymbolik. „Adam Brincken lässt alles um ihn herum in die Malwelt fließen,

obraz – odegrały ważną rolę”. Adam Brincken tę problematykę pilnie rozwijał, tworząc cykle obiektów malarskich o bogatej, żywiołowej fakturze. Przy czym obraz przestawał być płótnem oprawionym w złote ramy – do drewnianej konstrukcji artysta przymocowywał sznury, owijał ją surowym papierem, bandażował jutowymi workami, na których wprowadzał śmiałe zestawienia barwne.

Od 1976 roku, jak zauważył krytyk Andrzej Matynia, „Brincken na zawsze opuszcza płaszczyznę obrazu, aby tworzyć obiekt przestrzenny z workowej juty, akrylu, farb olejnych, tempery, asfaltu, past głuszących, piasku, uprawiając jednak przez cały czas proceder malowania”.

Tę technikę artysta nadal stosuje, tworząc od 2000 roku prezentowany tu we fragmentach cykl Genesis. Paradoksalnie, w zastosowanej przezeń materialnej formie, mamy wciąż do czynienia z kształtem płyty grobowca. Obiekty te są nadal, jak pisze historyk sztuki Renata Rogozińska, „w swym istotnym sensie dalekim echem płyty nagrobka wypełnionej niebem, zarazem istniejącej i nierzeczywistej”.

To jeden ze sposobów postrzegania tych monumentalnych w skali dzieł. Bezpośrednim pomysłem dla powstania serii płócien, pokrytych wieloma warstwami farby i złoceń, były witraże, jakie Adam Brincken wraz z małżonką, Dorotą Ćwieluch-Brincken, i córką, Martą Brincken-Czech, wspólnie przygotowali do kościoła Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski w Wejherowie. Eksponowane na tej wystawie kompozycje są w pewnym sensie replikami witraży, które obrazują Pierwszy–, Drugi– i Trzeci Dzień Stworzenia. W tym czasie, jak pamiętamy z tekstu Biblii, Bóg oddzielił światło od ciemności, uczynił „sklepienie wód”, nazwane niebem, odłączył od nich wody pod sklepieniem, po czym z rozlanych oceanów wyłonił suchy ląd. Inkrustowane złotem i feerią błękitów płótna Adama Brinckena wpisują się w ikonografię Stworzenia świata oraz nawiązują do tradycyjnej symboliki światła. „Adam Brincken zagarnia w świat malowany wszystko wokół, przekształca płótno malarskie i zastane przedmioty w jakieś

18

gestaltet das Malerleinen und die vorgefundenen Gegenstände zu gewissen unendlichen, bunten und an Materie reichen, malerischen Darstellungen der Wirklichkeit. Diese Malkunst tritt in unsere Umgebung real ein, wir »treten« in ihren Raum nicht »ein«„ – schrieb noch in den 80er Jahren des vorigen Jahrhunderts der verdiente Künstler und Kunstkritiker, Jacek Waltoś (geb. 1938).

Diese Worte verlieren auch heute nicht an ihrer Aktualität. Adam Brincken ist in der polnischen Kulturwelt als Autor von Szenografien zahlreicher Problemausstellungen in Museen, einer Reihe von Ausstattungen in sakralen Innenräumen bekannt (um außer der Fertigung von Glasfenstern in Wejherowo nur seine berühmtesten Malerwerke in der Christkönigskirche in Jarosław zu nennen).

Dazu zählt noch eins der hier präsentierten Werke: Komposition mit dem Titel Offener Stein. Es handelt sich dabei um ein Studium für die malerische Verzierung der Altarwand Zerrissener Vorhang im Tempel aus dem Jahr 2005, in deren Mittelpunkt es – laut Projekt – die bildhauerische Kreuzigung geben soll. Führen wir hier ein Fragment des Textes an, der die Leinwand verbildlichen soll: „Und siehe, der Vorhang im Tempel zerriss in zwei Stücke von oben bis nach unten; die Erde erbebte und die Felsen spalteten sich. Die Gräber taten sich auf und viele Leiber der entschlafenen Heiligen standen auf.” Entsprechend der Überlieferung des Evangeliums nach Matthäus (Mt 27, 51–53) zerriss gleich nach dem Tod Christi am Kreuz der Vorhang, der das Heilige vom Allerheiligsten im Jerusalemer Tempel trennte. Die Ereignisse, die währenddessen passierten, waren das Zeichen des Jüngsten Gerichts. Adam Brincken versucht, uns das Phänomen darzustellen, das die Möglichkeiten des intellektuellen Verständnisses und der sinnlichen Erfahrung überschreitet. Es ist so, als ob wir uns an der Leinwand eine Tragödie vorstellen möchten, wobei gleichzeitig dem Empfänger zu erkennen gegeben wird, dass es „irgendeinen” Sinn für diese sofortige Vernichtung, eine inhumane aber durchdachte Ordnung gibt: nämlich dass dem Tod die Hoffnung innewohnt. Seine Gemälde greifen nach diesem Geheimnis. Es ist etwas Unerforschliches, wir sind nicht in der Lage, daran zu kommen (ähnlich wie bei dem Kantschen Ding an sich), aber wir können seine Erscheinungsseite verbildlichen. Wir verspüren seine Existenz, die uns ihre Macht offenbart. Die Gemälde des Künstlers enthalten die irrationale

19

niekończące się, kolorowe i bogate w materie obmalowywanie rzeczywistości. To malowanie wchodzi w nasze otoczenie realnie, a nie my »wchodzimy« w jego umowną przestrzeń” – pisał jeszcze w latach 80. ubiegłego stulecia zasłużony artysta i krytyk sztuki Jacek Waltoś (ur. 1938). Słowa te nie tracą na swej aktualności i dzisiaj. Adam Brincken znany jest w polskim środowisku kulturalnym jako autor scenografii wielu problemowych wystaw muzealnych, szeregu wyposażeń wnętrz sakralnych (by obok realizacji witraży w Wejherowie wspomnieć ponadto najsłynniejsze jego prace malarskie w kościele Chrystusa Króla w Jarosławiu).

Do nich zalicza się jeszcze jedna z prezentowanych tu prac: kompozycja zatytułowana Otwarty kamień. Jest to studium do dekoracji malarskiej ściany ołtarzowej Rozdarta zasłona przybytku z roku 2005, w centrum której – zgodnie z projektem – widnieć powinno rzeźbiarskie Ukrzyżowanie. Przypomnijmy fragment tekstu, który obrazować ma płótno: „A oto zasłona przybytku rozdarła się na dwoje z góry na dół; ziemia zadrżała i skały zaczęły pękać. Groby się otworzyły i wiele ciał Świętych, którzy umarli, powstało.”

Zgodnie z przekazem Ewangelii św. Mateusza (Mt 27, 51–53) tuż po śmierci Chrystusa na krzyżu rozdarła się zasłona, oddzielająca Miejsce Święte od Najświętszego w jerozolimskiej świątyni. Wydarzenia, jakie temu towarzyszyły, były znakiem sądu ostatecznego.

Adam Brincken stara się nam przedstawić zjawisko, przekraczające możliwości intelektualnego zrozumienia i zmysłowego doświadczenia. To tak, jakbyśmy chcieli wyobrazić na płótnie tragedię, jednocześnie dając znać odbiorcy, że dla tej natychmiastowej zagłady istnieje „jakiś” sens, porządek nieludzką miarą przemyślany: że w śmierci jest nadzieja. Po tę tajemnicę sięgają jego obrazy.

Jest ona czymś niepoznawalnym, nie jesteśmy w stanie do niej dotrzeć (podobnie, jak do kantowskiej „rzeczy samej w sobie”), ale potrafimy zobrazować jej stronę zjawiskową. Odczuwamy jej istnienie, które objawia nam swą potęgę. W obrazach artysty zawarte jest irracjonalne doświadczenie apriorycznej tajemnicy świętości.

Erfahrung des apriorischen Geheimnisses der Heiligkeit. Sie können den Begriff Numinosum (vom lat. numen – Gottheit) ausdrücken. Die logisch komponierten Objekte von Adam Brincken bringen die theozentrischen Forschungen zum Ausdruck, in denen die Aufgabe der Form das Hinweisen auf das höchst vollkommene Sein wäre. Die von ihm rational beherrschte Materie wird zu einem dienlichen Mittel gegenüber der Erforschung der Wahrheiten, welche die menschlichen Erkenntnismöglichkeiten überschreiten. Das Innere seiner Kompositionen ist vom Drama, linearen und farbigen Gewirr erfüllt, was auf extrem drastische Emotionen hinweist, die in der Struktur des von ihm kreierten Objekts enthalten sind. Diese Farbenmassen sind allerdings nur scheinbar chaotisch und unbeherrscht. Die Deformationen werden zusammengefügt, so dass – wie der bekannte polnische Kunstmaler, Łukasz Korolkiewicz (geb. 1948), im Jahre 1997 schrieb – das Wesen dieser Werke „nicht das Ausdrücken des eigenen »Ich«, sondern das Ausdrücken von Ideen in universeller Dimension ist.” Die Malerei von Brincken kreiert nämlich keine „Einzelfälle, sondern sie ist eher ein Versuch, das universelle Prinzip zu schaffen, danach zu suchen.”

Wyobrażać mogą one pojęcie numinosum (od łac. numen – bóstwo).

Logicznie zakomponowane obiekty Adama Brinckena świadczą o teocentrycznych poszukiwaniach, w których zadaniem formy byłoby wskazanie na byt najdoskonalszy. Racjonalnie opanowana przezeń materia staje się środkiem służebnym wobec dociekań prawd przekraczających możliwości poznawcze człowieka.

Wnętrza jego kompozycji są przepełnione dramatem, linearnym i barwnym kłębowiskiem, świadczącym o skrajnie drastycznych emocjach, zawartych w strukturze kreowanego przezeń obiektu.

Niemniej te masy barw są pozornie chaotyczne i nieopanowane.

Deformacje zostają scalone, aby – jak pisał w roku 1997 słynny polski malarz, Łukasz Korolkiewicz (ur. 1948) – istotą tych dzieł było „nie wyrażanie własnego »ja«, lecz wyrażanie idei w wymiarze uniwersalnym”. Malarstwo Brinckena nie kształtuje bowiem „pojedynczych przypadków, jest raczej próbą stworzenia, poszukiwania uniwersalnej zasady.”

Adam Organisty

Adam Organisty

Gewählte, zitierte Bibliographie:

Wybrana, cytowana bibliografia:

Jacek Buszyński (=Jacek Waltoś), [Kommentar], [in:] Adam Brincken, Flyer für die Ausstellung in Podkowa Leśna, [s.l. et d., 1985?], s. p. Łukasz Korolkiewicz, [Ausschnitt der Rezension zum Verfahren über die Verleihung des akademischen Professorgrades], [in:] Odnajdywanie piękna / Finding Beauty / Rinvenire il Bello. Wystawa artystów-pedagogów Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, Katalog, November 2008, Pałac Sztuki TPSP w Krakowie, Hrsg. Kinga Nowak, Kraków 2008, S. 160.

Andrzej Matynia prezentuje Cmentarne... Adam Brincken, kwiecień 1981 r., Pracownie Sztuk Plastycznych, Galeria Krytyków, Warszawa [1981], s. p.

Andrzej Sawicki, [Kommentar], [in:] Adam Brincken „...cmentarne”, Ausstellungskatalog, Galeria „Mały Rynek” KMPiK Kraków, [Kraków 1981], s. p.

Renata Rogozińska, [Kommentar], [in:] Adam Brincken. Droga. Wybrane obiektoobrazy z lat 1980–2003, Faltprospekt für die Ausstellung, Biuro Wystaw Artystycznych w Rzeszowie, Rzeszów 2003, s. p. * * * Neues Testament und Psalmen, Nach der Übersetzung Martin Luther, Deutsche Bibelgesellschaft Stuttgart 1985, 2. Auflage 1988

Jacek Buszyński (=Jacek Waltoś), [w:] Adam Brincken, druk ulotny towarzyszący wystawie w Podkowie Leśnej, [s.l. et d., 1985?], s. p. Łukasz Korolkiewicz, [fragment recenzji do postępowania o nadanie tytułu naukowego profesora], [w:] Odnajdywanie piękna / Finding Beauty / Rinvenire il Bello. Wystawa artystów-pedagogów Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, katalog, listopad 2008, Pałac Sztuki TPSP w Krakowie, red. Kinga Nowak, Kraków 2008, s. 160.

Andrzej Matynia prezentuje Cmentarne... Adam Brincken, kwiecień 1981 r., Pracownie Sztuk Plastycznych, Galeria Krytyków, Warszawa [1981], s. p.

Andrzej Sawicki, [komentarz], [w:] Adam Brincken „...cmentarne”, katalog wystawy, Galeria „Mały Rynek” KMPiK Kraków, [Kraków 1981], s. p.

Renata Rogozińska, [komentarz], [w:] Adam Brincken. Droga. Wybrane obiektoobrazy z lat 1980–2003, folder towarzyszący wystawie, Biuro Wystaw Artystycznych w Rzeszowie, Rzeszów 2003, s. p. * * * Cytat z Pisma Świętego za Biblią Tysiąclecia, wydanie III.

20

aus dem zyklus

Offener Stein, Bild VII

Acryl, Leinwand, 55 x 104 x 3, 2011

21

z cyklu

Otwarty K amień, obraz VII

akryl, płótno, 55 x 104 x 3, 2011

aus dem zyklus

Offener Stein

Acryl, Leinwand, 105 x 205 x 4, 1998/1999 z cyklu

Otwarty K amień

akryl, płótno, 105 x 205 x 4, 1998/1999

22

23

aus dem zyklus

Offener Stein, Bild XII

Acryl, Leinwand, 56 x 69 x 3, 2011 z cyklu

Otwarty K amień, obraz XII

akryl, płótno, 56 x 69 x 3, 2011

aus dem zyklus

Offener Stein, Bild XI

Acryl, Leinwand, 56 x 69 x 3, 2011 z cyklu

Otwarty K amień, obraz XI

akryl, płótno, 56 x 69 x 3, 2011

24

25

aus dem zyklus

Stein aus Pappe, Bild XII

eigene Technik, Pappe, 49 x 59,5, 1995/1998 z cyklu

Papierowy K amień, Obraz XII

technika mieszana na tekturze, 49 x 59,5, 1995/1998

26

27

aus dem zyklus

Stein aus Pappe, Bild X

eigene Technik, Pappe, 50 x 58,5, 1995/1998 z cyklu

Papierowy K amień, Obraz X

technika mieszana na tekturze, 50 x 58,5, 1995/1998

aus dem zyklus

Stein aus Pappe, Bild IX

eigene Technik, Pappe, 50 x 60, 1995/1998 z cyklu

Papierowy K amień, Obraz IX

technika mieszana na tekturze, 50 x 60, 1995/1998

28

29

aus DEM zyklus

k altEr stEIn

Öl, Leinwand, 156 x 135 x 15, 1992/1993 z cyklu

zIMny k aMIEń

olej, płótno, 156 x 135 x 15, 1992/1993

30

aus DEM zyklus

hEIßEr stEIn, BIlD VI

Öl, Leinwand, 156 x 135 x 15, 1991

31

z cyklu

Gorący k aMIEń, oBraz VI

olej, płótno, 156 x 135 x 15, 1991

Stein aus Pappe, Collage IV, V, VI, 35 x 50, 1995 Papierowy K amień, collage IV, V, VI, 35 x 50, 1995

aus dem zyklus z cyklu

32

33

Bild-Objekte, 1980/1990 Installation Der Platz, aus dem zyklus heiSSeR Stein, aus dem zyklus leuchtende, aus dem zyklus trockeneR Stein

obiekto-obrazy,

1980/1990 instalacja MIEJSCE, z cyklu GORĄCY KAMIEŃ, z cyklu ŚWIETLISTE, z cyklu SUCHY KAMIEŃ

34

35

sakrale

R äume

przestrzenie sakralne

42

43

S. 38–39 Bleifenster DAS WASSER DES ZWEITEN TAGES, Kirche der Heiligen Muttergottes Königin von Polen in Wejcherowo witraż Wody dnia drugiego, kościół NMP Królowej Polski, Wejherowo S. 40 Bleifenster DAS LICHT DER TAUFE, Fragment 1999, Kirche des Christuskönigs in Jarosław witraż ŚWIATŁO CHRZTU, fragment, 1999, kościół Chrystusa Króla, Jarosław S. 41 Altar DAS GEHEIMNIS DES TODES UND DER AUFERSTEHUNG, 1998/99; Altarwand in der Kirche der Heiligen Muttergottes Königin von Polen in Wejcherowo ściana ołtarzowa TAJEMNICA ŚMIERCI I ZMARTWYCHWSTANIA, 1998/1999, kościół NMP Królowej Polski, Wejherowo S. 42–43 Bleifenster DAS KREUZ DER ERLÖSUNG, Fragment 2008/09, Kirche des Christuskönigs in Jarosław witraż KRZYŻ ODKUPIENIA, fragment, 2008/2009, kościół Chrystusa Króla, Jarosław S. 44–45 Bleifenster DIE KREUZWEGSTATIONEN IX, X, XI, XII, Fragment 2008/09, Kirche des Hl. Urbans in Kobiernice witraże STACJE DROGI KRZYŻOWEJ IX, X, XI, XII, fragment, 2008/2009, kościół św. Urbana, Kobiernice S. 46 Bleifenster ...GEHT IN FRIEDEN..., Fragment 1998, Kirche der Heiligen Muttergottes Königin von Polen in Wejcherowo witraż ...IDŹCIE W POKOJU..., fragment, 1998, kościół NMP Królowej Polski, Wejherowo

Impressum: Projekt des Kataloges | Projekt katalogu | grupa tomami Fotos | Reprodukcje prac | Mirek Sikorski, Piotr Korzeniowski Künstlerfoto | Fotografia artysty | Maria Michlowicz Autoren | Autorzy tekstów | Adam Organisty, Daria Kupka-Simon Übersetzung | Tłumaczenie | Daria Kupka-Simon, Sławomir Filis Herausgeber | Wydawca | ARS CRACOVIA Galerie, grupa tomami /www.tomami.pl/ Krakau 2011

ISBN 978-83-60246-84-9

Adresse: ARS CRACOVIA Merrillweg 7 50996 Kรถln (Hahnwald) tel. 02236 / 87 22 90 fax: 02236 / 87 22 91 mobil: 0179 29 23 687 daria.simon@netcologne.de www.arscracovia.de

ÜBER STRUKTUR DER FLÄCHE | STRUKTURA PŁASZCZYZNY

STRUKTUR DER FLÄCHE ADAM BRINCKEN

ÜBER

Struktura płaszczyzny