DE THUISKOMST
DT_bro_2019.10.04_2.indd 1
VAN HAROLD PINTER REGIE NANOUK LEOPOLD INTERNL THEATER AMSTRDM
07-10-19 12:13
A
Rolverdeling op achterzijde van Harold Pinter regie Nanouk Leopold dramaturgie Kleo Van Ostade vertaling Peter van Kraaij scenografie Elsje de Bruijn licht Mark Van Denesse muziek Roeland Fernhout editor Katharina Wartena videoontwerp Leopold Emmen, Mark Thewessen kostuums Wojciech Dziedzic particulier producent Rob en Marijke van Oordt assistentie regie Daniël ’t Hoen, Tessa de Graaf (stage) assistentie scenografie Ramón Huijbrechts, Zaza Dupont assistentie dramaturgie Eline De Mey (stage) assistentie kostuumontwerp Leanne Vandenbussche hoofd techniek ensemble Götz Schwörer productieleiding Inge Zeilinga techniek Arist Richartz (1e inspiciënt), Emile Bleeker, Sander van Elteren, Zinzi Kemper, Stijn van der Leeuw, Manon van den Nouland, Mark Thewessen, Tim Vleugel, Ruud de Vos, Daan Westerdorp, Marijn Cinjee (stage), Jorik Damman (stage) kostuumatelier Farida Bouhbouh, Jacolien Honders (kleedwerk), Wim van Vliet (hoofd) kap en grime Mirjam Venema uitvoering toneelbeeld BlowUps, LevTec castingadviezen Hans Kemna fotografie Jan Versweyveld, Fabian Calis beeldbewerking Dim Balsem grafisch ontwerp studio ITA, Sara Fortuin communicatie Selman Aqiqi druk RaddraaierSSP film-crew camera Rutger Storm camera-assistent Niels Roosendaal gaffer Jeroen de Jong, Dick Bloemraad geluid Bram Meindertsma #dethuiskomst DT_bro_2019.10.04_2.indd 2
07-10-19 12:13
Aus Greidanus jr., Maria Kraakman, Amsterdam 2019
DT_bro_2019.10.04_2.indd 3
07-10-19 12:13
M
DT_bro_2019.10.04_2.indd 4
07-10-19 12:13
Majd Mardo, Gijs Scholten van Aschat, Amsterdam 2019
Anyone who has lived in a family and has been with that family at, say, Christmas, and understood that this is an opportunity for murder, must understand The Homecoming. – Peter Hall, regisseur van The Homecoming in 1965
DT_bro_2019.10.04_2.indd 5
07-10-19 12:13
DE THUISKOMST — Max, een weduwnaar, woont met twee van zijn drie zoons – Lenny en Joey – en zijn broer Sam in zijn ouderlijk huis. In het ruwe, uitsluitend door mannen bevolkte huishouden zijn krachtmetingen en vernederingen een dagelijkse realiteit. De tijd lijkt stil te staan op deze apenrots. Tot na een jarenlang verblijf in Amerika plots de verloren zoon Teddy terugkeert. Maar tot hun verrassing is Teddy niet alleen. Hij is in het gezelschap van Ruth, met wie hij is getrouwd. Door haar aanwezigheid komen alle verhoudingen op scherp te staan. In De thuiskomst onderzoekt Pinter de machtsverhoudingen die menselijke relaties kleuren. Hij plaatst zijn personages in de arena van de besloten huiskamer, en observeert onbevangen de dynamieken die spelen binnen menselijke structuren als de familie en het huwelijk.
A
DT_bro_2019.10.04_2.indd 6
07-10-19 12:13
I have often been asked how my plays come about. I cannot say. Nor can I ever sum up my plays, except to say that this is what happened. That is what they said. That is what they did. – Harold Pinter
Achraf Koutet, Maria Kraakman, Majd Mardo, Amsterdam 2019
DT_bro_2019.10.04_2.indd 7
07-10-19 12:13
HAROLD PINTER —
N —
Harold Pinter (1930-2008) was een van de meest invloedrijke schrijvers van de 20ste eeuw. Zijn oeuvre bestaat naast een uitgebreide verzameling aan theaterteksten uit scenario’s, proza en poëzie.
N v a d K v r a Î m t w d b B ( d g fi N m o
The Homecoming is een van zijn bekendste stukken. Het ging in 1965 in première te Londen, in een regie van Peter Hall (19302017). Het stuk, en het personage van Ruth in het bijzonder, lokte veel reactie uit, en blijft tot op vandaag zijn meest controversiële theatertekst. Door de jaren heen werd The Homecoming zowel als een feministisch manifest als een misogyn tijdsdocument gelezen. Later bewerkte Pinter het stuk tot een filmscenario, dat Peter Hall in 1973 verfilmde met een groot deel van de origi nele theatercast van de Royal Shakespeare Company. Pinters werk genoot uitvoerige aandacht: voor zijn theaterteksten en scenario’s viel hij rijkelijk in de prijzen. Zo won The Homecoming de Tony Award voor Best Play, en Pinter zelf de Nobelprijs voor Literatuur in 2005. Zijn karakteristieke stijl leverde hem het eigen adjectief pinteresque op, verwijzend naar het mysterieuze gedrag van personages, de haast chronische aanwezigheid van onderhuidse dreiging, en zijn kenmerkende taal. Met zijn Britse zwarte humor en zijn stiltes zet Pinter taal in als wapen in een constante machtsstrijd.
M h m A U I D p m m g d h e a D d
Pinter had een speciale band met Internationaal Theater Amsterdam. Zo ging Ashes to Ashes (1996), onder regie van Titus Muizelaar en toeziend oog van Pinter zelf, in wereldpremière bij ITA. De Engelse première vond later datzelfde jaar plaats. Ook Bedrog (2005), Maanlicht (1994), Bergtaal / Party Time / De nieuwe wereldorde (1992) en Old Times (1988) werden gespeeld door het voormalige Toneelgroep Amsterdam.
F
DT_bro_2019.10.04_2.indd 8
07-10-19 12:13
NANOUK LEOPOLD — Nanouk Leopold studeerde aan de Academie van Beeldende Kunsten (Rotterdam) en Regie aan de Filmacademie (Amsterdam). Sindsdien nam ze voor haar films drie Gouden Kalveren (voor regie en scenario) in ontvangst, en geldt ze als een van de belangrijkste filmmakers binnen de Nederlandse auteurscinema. Voor haar debuutfilm Îles flottantes (2001) werkte Leopold samen met actrice Maria Kraakman, die Ruth vertolkt in De thuiskomst. Bij hun tweede samenwerking voor Guernsey (2005) leidde dit tot de bekroning met twee Gouden Kalveren voor beste actrice en beste regie. Leopold werd met Brownian movement (2010), Boven is het stil (2013) en het recente Cobain (2018) ook buiten de landsgrenzen opgemerkt. Ze is een graag geziene gast op verschillende internationale filmfestivals zoals Cannes en de Berlinale. Naast speelfilms maakt ze filminstallaties samen met beeldend kunstenaar Daan Emmen onder de naam Leopold Emmen.
2015 als vast acteur bij het ITA-ensemble betrokken was. Daarnaast creëerde hij eerder al de soundscapes van verschillende ITAproducties zoals Antonioni Project (2009), Kreten en gefluister (2009) en De vrek (2011). De scenografie is net als bij Uit het leven van marionetten van de hand van Elsje de Bruijn, vaste production designer van Leopolds speelfilms. Ze inspireerde zich door het werk van beeldend kunstenaar Bruce Nauman. Haar achtergrond in video-installaties brengt Leopold mee in haar samenwerking met Daan Emmen voor de filmbeelden. Net als bij Uit het leven van marionetten laat ze de theatrale ruimte resoneren met verstilde portretten, op het kruispunt tussen theater en installatie. Het slimme samenspel tussen de strakke repertoiretekst die De thuiskomst is en de abstracte beeldtaal maakt de machtsstrijd tussen de personages nog indringender voelbaar.
Met De thuiskomst regisseert Nanouk Leopold haar tweede theatervoorstelling. Eerder maakte ze – ook bij Internationaal Theater Amsterdam – haar theaterregiedebuut met Uit het leven van marionetten (2017), naar Ingmar Bergmans gelijknamige film uit 1980. Daarin schetst Bergman het fragmentarische portret van een ogenschijnlijk zelfbeheerste man die onverwachts een prostituee vermoordt en verkracht. Ook in De thuiskomst gaat Leopold op zoek naar de drijfveren die de mens bewegen. Dit doet ze opnieuw door het filmisch realisme achter zich te laten, en de theatrale abstractie aan te grijpen als studieruimte voor haar personages. De bezwerende soundscape werd ontworpen door Roeland Fernhout, die van 1999 tot
Fred Goessens, Amsterdam 2019
DT_bro_2019.10.04_2.indd 9
07-10-19 12:13
There are no hard distinctions between what is real and what is unreal, nor between what is true and what is false. A thing is not necessarily either true or false; it can be both true and false. – Harold Pinter
M
DT_bro_2019.10.04_2.indd 10
07-10-19 12:13
Pinters theater spreekt in zijn mysterie en dreiging – zijn stukken worden ook weleens een dreigingskomedies genoemd – nog steeds tot de verbeelding. De gebeurtenissen en conversaties in De thuiskomst zijn raadselachtig, ongrijpbaar, onbetrouwbaar. Samen met tijdgenoot Samuel Beckett kunnen we Pinters theater dan ook onder de noemer van het absurd theater plaatsen, al was Pinter zelf niet happig op het categoriseren van zijn werk. Daarin gaat de mens tevergeefs op zoek naar betekenis in een wereld waarin zekerheden als zingeving door religie en traditionele rollenpatronen wegvallen. In dat vacuüm maakt logica plots plaats voor het irrationele. Het achterlaten van eenduidige antwoorden of comfortabele verklaringen is beangstigend en pijnlijk, maar levert uiteindelijk vrijheid op. Het vraagt immers van zijn toeschouwer zijn eigen conclusies te trekken.
De grote kracht van De thuiskomst is dan ook de ambiguïteit. Bij de première van het stuk in 1965 schreef een Britse recensent dat hij gechoqueerd was door de complete afwezigheid van een moreel kader in het stuk. Dat is vijftig jaar na datum niet anders. Net als Bergman in Uit het leven van marionetten het oordeel over zijn personages steeds uit de weg gaat, haalt Pinter ook de morele eenduidigheid onderuit. Deze ambigue ruimte is ook de wereld van Nanouk Leopold. In haar films heeft Leopold een voorliefde voor personages die verrassende keuzes maken, en daardoor hun leefwereld op losse schroeven zetten. Het zijn stuk voor stuk complexe, ongrijpbare personages die zich niet laten definiëren en daardoor ook diepmenselijk zijn. Wat drijft hen? Een sluitende verklaring blijft uit. De vragen die De thuiskomst oproept, confronteren ons met onze eigen vooroordelen en verwachtingspatronen.
Maria Kraakman, Gijs Scholten van Aschat, Achraf Koutet, Majd Mardo, Amsterdam 2019
DT_bro_2019.10.04_2.indd 11
07-10-19 12:13
TEDDY Luister, het is goed, echt waar. Ik ben hier. Ik bedoel. Ik ben bij je. Je hoeft ook nergens nerveus om te zijn. Ben je nerveus? RUTH Nee.
Majd Mardo, Aus Greidanus jr., Achraf Koutet, Maria Kraakman, Gijs Scholten van Aschat, Amsterdam 2019
DT_bro_2019.10.04_2.indd 12
07-10-19 12:13
TEDDY Hoeft ook niet. Pauze. Het zijn hartelijke mensen. Heus. Heel hartelijk. Het is mijn familie. Het zijn geen menseneters.
DT_bro_2019.10.04_2.indd 13
07-10-19 12:13
DE THUISKOMST Internationaal Theater Amsterdam Leidseplein 26, +31 (0)20 624 23 11 do 10 – za 12 okt (try-outs) zo 13 okt (première) wo 16 – vr 18 okt wo 20 – za 23 nov di 26 – za 30 nov ITA–extra openbare repetitie wo 9 okt engelse boventiteling do 17 okt, 21 & 28 nov nagesprek vr 18 okt, 22 & 29 nov Vrienden en donateurs maken het mogelijk Internationaal Theater Amsterdam (ITA) is uniek als huis voor een internationaal geroemd ensemble en belangwekkende programmering van theater, dans en inhoudelijke programma’s uit binnen- en buitenland. Wij zijn dankbaar voor de betrokkenheid van onze vrienden en donateurs die direct bijdragen aan onze programmering. Word Vriend van ITA en hoor als eerste over nieuwe voorstellingen, kijk achter de schermen en ontvang 10% korting op uw eigen kaart op voorstellingen van ons ensemble in ons eigen huis. Vanaf €75 per jaar bent u al Vriend. Aanmelden kan via vrienden@ita.nl. Er zijn diverse mogelijkheden om als donateur betrokken te zijn. Wil u meer weten over particulier geven en de voordelen van periodiek schenken? U kunt contact met ons opnemen via 020-7959952 of development@ita.nl. — ITA—ensemble & gasten 19/20 Hélène Devos, Fred Goessens, Janni Goslinga, Aus Greidanus jr., Marieke Heebink, Maarten Heijmans, Robert de Hoog, Hans Kesting, Hugo Koolschijn, Achraf Koutet, Maria Kraakman, Majd Mardo, Ramsey Nasr, Chris Nietvelt, Celia Nufaar, Ilke Paddenburg, Frieda Pittoors, Halina Reijn, Gijs Scholten van Aschat, Bart Slegers, Steven Van Watermeulen, Claire Bender, Ibrahim Ben Hadi, Bart Bijnens, Bøyd van den Bogert, Violet Braeckman, Evgenia Brendes, Sonny Coops van Utteren, Jules Croiset, Benjamin Daalder, Jip van den Dool, Syoma Ekhart, Alexander Elmecky, Eva Heijnen, Stacyian Jackson, Gaite Jansen, Emma Josten, Minne Koole, Ruurt de Maesschalck, Joep Paddenburg, Urmie Plein, Alwin Pulinckx, David Roos, Harm Duco Schut, Truus te Selle, Eelco Smits, Harriët Stroet, Titus Theunissen, Sidar Toksöz, Leon Voorberg, Mandela Wee Wee — ITA.NL
Subsidiënten
DT_bro_2019.10.04_2.indd 14
Hoofdsponsor
Partners
07-10-19 12:13
,
ITA— ENSEMBLE 19/20 PREMIÈRES FREUD naar Le Scénario Freud © Editions Gallimard van Jean-Paul Sartre bewerking FC Bergman regie Ivo van Hove coproductie Toneelhuis sep, okt, nov* 19 DE THUISKOMST van Harold Pinter regie Nanouk Leopold okt, nov 19 KINDEREN VAN NORA naar Henrik Ibsen regie & tekst Robert Icke coproductie DeSingel, Les Théâtres de la Ville de Luxembourg apr, mei 20 WIE HEEFT MIJN VADER VERMOORD van Édouard Louis regie Ivo van Hove coproductie deSingel apr*, mei 20 OP HOOP VAN ZEGEN naar Herman Heijermans regie & tekst Simon Stone coproductie Holland Festival, deSingel mei*, jun 20 REPRISES OEDIPUS naar Sophocles regie & tekst Robert Icke aug 19*, jan, feb 20 HET JAAR VAN DE KREEFT van Hugo Claus regie Luk Perceval aug 19
DT_bro_2019.10.04_2.indd 15
DE KERSENTUIN van Anton Tsjechov regie Simon McBurney coproductie Holland Festival, Barbican Centre, Festival Printemps des Comédiens Montpellier aug 19, jan 20 LA VOIX HUMAINE van Jean Cocteau regie Ivo van Hove sep, nov, dec 19 HUSBANDS AND WIVES scenario Woody Allen regie Simon Stone okt 19 EEN KLEIN LEVEN van Hanya Yanagihara regie Ivo van Hove dec 19, feb, apr 20 HET HOUT van Jeroen Brouwers regie Michiel van Erp dec 19, jan 20 VALLENDE MAN van Don DeLillo regie Julien Gosselin mrt, apr* 20 MEDEA naar Euripides regie & tekst Simon Stone okt 19*, mei 20
KINGS OF WAR van William Shakespeare regie Ivo van Hove co-commissioners Barbican Center, Théâtre National de Chaillot, Wiener Festwochen coproductie Bl!ndman, Holland Festival, Muziektheater Transparant mrt 20* NA DE REPETITIE / PERSONA van Ingmar Bergman regie Ivo van Hove coproductie Les Théâtres de la Ville de Luxembourg, Maison des Arts de Créteil, Théâtre de la Place Liège mrt 20* DOOD IN VENETIË naar Thomas Mann tekst Ramsey Nasr regie Ivo van Hove coproductie Koninklijk Concertgebouw Orkest, Barbican Centre, Théâtre du Châtelet, Croatian National Theatre Zagreb apr, jun 20* ITA-JUNIOR M!NDF#CK feb, mrt 20 *internationale tournee
IBSEN HUIS naar Henrik Ibsen regie & tekst Simon Stone okt 19* ROMEINSE TRAGEDIES van William Shakespeare regie Ivo van Hove coproductie Holland Festival nov 19*
07-10-19 12:13
Fred Goessens Sam Aus Greidanus jr. Teddy Maria Kraakman Ruth Achraf Koutet Joey Majd Mardo Lenny Gijs Scholten van Aschat Max
DT_bro_2019.10.04_2.indd 16
07-10-19 12:13